| dbo:abstract
|
- Postila nebo postilla (z latinského post illa verba, tedy „po těchto slovech“, tj. výklad kněze následující po čtení Písma) je středověký název pro souvislý výklad liturgického biblického textu ("čtení") nebo později pro celou sbírku takových výkladů. Postily jako souvislé texty či psaná kázání se rozšířily ve 13. století jednak v souvislosti se vznikem kazatelských řádů (dominikáni, františkáni) a s rostoucím důrazem církevních autorit na kázání vůbec. Prvními a nejznámějšími souvislými postilami na celou Bibli byly postily († 1263), jež opakovaně vycházely tiskem od 15. do 17. století. Velký význam měly i Postillae perpetuae in Vetus et Novum Testamentum od (kolem 1325), který vycházel z velké Glosy Anselma z Laonu, ale kladl větší důraz na doslovný smysl textu a opíral se i o texty v původních jazycích (hebrejštině a řečtině). Z Lyrovy Postilly hojně čerpal i Martin Luther. Pro lid se muselo kázat v národních jazycích a postily jako jedny z prvních psaných textů tak nabyly velký význam při tvorbě spisovných národních jazyků včetně češtiny. Po latinských postilách Konráda Waldhausera a Jana Milíče z Kroměříže napsal první českou postilu (Řeči nedělní a sváteční, 1392) Tomáš Štítný, po něm Jan Hus (1413), dále Jakoubek ze Stříbra, kritickou Knihu výkladuov Petr Chelčický (asi 1435) a kolem roku 1456 vznikla rovněž velmi kritická Postilla Jana Rokycany. Novou vlnu postil přinesla doba reformace. V češtině jsou to Postilly katolických autorů Tomáše Bavorovského (1557) a Tomáše Rešela (1561), z bratrských Postila Kralická (1575) a Postila Kapitova, z luterských Martina Philadelpha (1592) a z utrakvistů Postilly Jan Achillesa Berounského a Bohuslava Bepty Vysokomýtského. Další postily pak psali významní kazatelé až do konce 19. století a patřily k nejrozšířenější lidové četbě. Roku 2006 vydal sbírku kázání pod názvem Stezka ve skalách. Postila prof. Jan Heller. Jinak se slovo Postila používá metaforicky, například jako název časopisu Postilla Bohemica, který v Kostnici vydával vynikající německý bohemista Frank Boldt. (cs)
- Mit Hauspostille bezeichnete man ursprünglich eine Sammlung von Predigten oder ein Predigtbuch, das zur häuslichen Erbauung und unter Umständen auch zum Vorlesen in der Kirche bestimmt war. Sie war auch als Hilfe für die Pfarrer zur Vorbereitung eigener Predigten gedacht. Vom Wortsinn her waren Postillen Erklärungen der Texte der Bibel, welche nach den Textesworten folgten. (Lateinisch: post illa verba = nach jenen Worten). (de)
- A postil or postill (Latin: postilla; German: Postille) was originally a term for Bible commentaries. It is derived from the Latin post illa verba textus ("after these words from Scripture"), referring to biblical readings. The word first occurs in the chronicle (with reference to examples of 1228 and 1238) of Nicolas Trivetus, but later it came to mean only homiletic exposition, and thus became synonymous with the homily in distinction from the thematic sermon. Finally, after the middle of the fourteenth century, it was applied to an annual cycle of homilies. (en)
- Пости́лла (от лат. post illa — «после сих») — название простейшей формы проповеди, (первоначально называемой гомилия) в католической церкви, состоящей из объяснения только что прочитанных отрывков Евангелия или Апостола, то есть Деяний и Посланий апостолов. Аналог беседы в православной церкви. То же название носят изданные сборники проповедей, например сборник проповедей «Postylla» («Постилла», 1557) Миколая Рея, «Postilla Catholica tho iesth, Kazania na kożdą Niedzielę, y na kożde święto przez cały rok…» (1573) и «Postilla mnieysza» (1579) Якуба Вуека, «Postilla, tatai esti Trumpas ir Prastas Ischguldimas Euangeliu, sakamuiu Baszniczoie Krikschonischkoie» («Постилла, то есть краткое и простое изложение евангелий, говоримых в христианской церкви», 1591) Йонаса Бреткунаса (ru)
- Postylla – komentarz do Pisma Św. o charakterze egzegezy, a od połowy XIV wieku także termin oznaczający zbiór kazań w przystępny sposób komentujący fragmenty Biblii. Postylle szczególnie rozpowszechnione były w czasach reformacji. Pisali je zarówno autorzy protestanccy (np. Marcin Luter – Postylla Domowa, Mikołaj Rej – Postylla), jak i rzymskokatoliccy (np. Jakub Wujek – Postylla katoliczna, Postylla mniejsza). Istnieją dwie hipotezy dotyczące słowa "postylla". Według jednej z nich termin ten pochodzi od średniowiecznołacińskiego słowa postilla (skrócenie post illa verba textus), oznaczającego objaśnienie znaczenia danego fragmentu Pisma Św. Według innej etymologii słowo było zdrobnieniem łacińskiego wyrazu posta, oznaczającego paginę. Termin postylla, jako egzegeza Biblii, został użyty po raz pierwszy w 1228 w kronice . Za najstarszą postyllę uważa się Pawła Diakona z VIII w., chociaż nie istniało jeszcze wówczas takie pojęcie. Za najbardziej wzorcową postyllę, spełniającą funkcję przede wszystkim egzegetyczną, uważa się z pracę Mikołaja z Liry. Zmiana znaczenia terminu nastąpiła w połowie XIV wieku, kiedy to postyllą zaczęto nazywać cały rocznik zawierający kazania kościelne. Nieco później, bo w 1521 roku Marcin Luter wydał – pierwszą część swojego zbioru postylli. Od tamtego momentu każdy zbiór kazań i homilii zaczęto nazywać postyllą. Postylle pisane przez autorów reformacyjnych miały odmienny charakter, niż te pisane w okresie średniowiecza. Przede wszystkim w takich tekstach nie roztrząsano już zawiłych problemów teologicznych, ponieważ skierowane były do szerokiego odbiorcy. Z tego też względu postylle zaczęto tworzyć w językach narodowych, co znacząco przyczyniło się do ich rozwoju. Wielu autorów nie posiadało wykształcenia teologicznego, dlatego też w późniejszych postyllach pojawiły się wątki satyryczne lub polemiczne. Ponadto reformacja stworzyła odmianę postylli zwaną postyllą domową. Jedną z nich jest np. Hauspostille (Postylla Domowa) Marcina Lutra z 1542 roku. Taką też jest pierwsza postylla wydana w języku polskim – (1556) Grzegorza Orszaka. Rok później, nakładem drukarni Macieja Wirzbięty w Krakowie ukazała się postylla Mikołaja Reja – Świętych słów a spraw Pańskich [...] kronika albo postylla, polskim językiem a prostym wykładem też dla prostaków krótce uczyniona. Dzieło to zdobyło dużą popularność: do końca XVI wieku ukazało się pięć wznowień, a także przekład na język litewski. Pierwszą postyllą katolicką, wydaną w języku polskim była Jakuba Wujka, wydawana w latach 1573-1575 (trzy części). W latach 1579-1580 ukazała się w dwóch częściach odmiana skrócona, tzw. . Odmiana krótsza była wznawiana sześciokrotnie, była także przekładana na język czeski, litewski oraz prawdopodobnie niemiecki. (pl)
- Postilla betyder predikosamling. Postilla kallades under medeltiden utläggningen och förklaringen av en förutskickad text (av latinets post illa verba textus, efter dessa textens ord). Denna betydelse av kommentar, bruklig på 1200-talet, lämnade rum för en annan, där postilla blev homiletisk textförklaring (homilia), till skillnad från tematisk predikan (sermo). Sedan mitten av 1300-talet kallades en årgång av dylika homilier för postilla. Efter Luthers 1521 påbörjade och 1527 utgivna Kirchenpostille erhöll varje årgång perikoppredikningar, oberoende av predikans form, namnet postilla. Luthers Kirchenpostille översattes redan 1528 av Olaus Petri och 1530 utgav han själv Een lijten postilla. Ordets bruk minskades under pietismens och rationalismens tid, men upplevde sedan en kortvarig nyblomstring. Inom de reformerta kyrkorna används inte ordet postilla, på grund av att man där saknar kyrkligt fastställda perikopserier. (sv)
|
| rdfs:comment
|
- Mit Hauspostille bezeichnete man ursprünglich eine Sammlung von Predigten oder ein Predigtbuch, das zur häuslichen Erbauung und unter Umständen auch zum Vorlesen in der Kirche bestimmt war. Sie war auch als Hilfe für die Pfarrer zur Vorbereitung eigener Predigten gedacht. Vom Wortsinn her waren Postillen Erklärungen der Texte der Bibel, welche nach den Textesworten folgten. (Lateinisch: post illa verba = nach jenen Worten). (de)
- A postil or postill (Latin: postilla; German: Postille) was originally a term for Bible commentaries. It is derived from the Latin post illa verba textus ("after these words from Scripture"), referring to biblical readings. The word first occurs in the chronicle (with reference to examples of 1228 and 1238) of Nicolas Trivetus, but later it came to mean only homiletic exposition, and thus became synonymous with the homily in distinction from the thematic sermon. Finally, after the middle of the fourteenth century, it was applied to an annual cycle of homilies. (en)
- Postila nebo postilla (z latinského post illa verba, tedy „po těchto slovech“, tj. výklad kněze následující po čtení Písma) je středověký název pro souvislý výklad liturgického biblického textu ("čtení") nebo později pro celou sbírku takových výkladů. Roku 2006 vydal sbírku kázání pod názvem Stezka ve skalách. Postila prof. Jan Heller. Jinak se slovo Postila používá metaforicky, například jako název časopisu Postilla Bohemica, který v Kostnici vydával vynikající německý bohemista Frank Boldt. (cs)
- Postylla – komentarz do Pisma Św. o charakterze egzegezy, a od połowy XIV wieku także termin oznaczający zbiór kazań w przystępny sposób komentujący fragmenty Biblii. Postylle szczególnie rozpowszechnione były w czasach reformacji. Pisali je zarówno autorzy protestanccy (np. Marcin Luter – Postylla Domowa, Mikołaj Rej – Postylla), jak i rzymskokatoliccy (np. Jakub Wujek – Postylla katoliczna, Postylla mniejsza). (pl)
- Пости́лла (от лат. post illa — «после сих») — название простейшей формы проповеди, (первоначально называемой гомилия) в католической церкви, состоящей из объяснения только что прочитанных отрывков Евангелия или Апостола, то есть Деяний и Посланий апостолов. (ru)
- Postilla betyder predikosamling. Postilla kallades under medeltiden utläggningen och förklaringen av en förutskickad text (av latinets post illa verba textus, efter dessa textens ord). Denna betydelse av kommentar, bruklig på 1200-talet, lämnade rum för en annan, där postilla blev homiletisk textförklaring (homilia), till skillnad från tematisk predikan (sermo). Sedan mitten av 1300-talet kallades en årgång av dylika homilier för postilla. (sv)
|
