| dbo:abstract
|
- Die Steinnuss, auch Taguanuss oder Corozonuss genannt, ist der Samen bzw. das Endosperm von Palmen, die zur altertümlichen Gattung der Steinnusspalmen (Phytelephas) gehören. Sie stammen von (Syn.: Phytelephas schottii) oder . (de)
- Planta eburo, ankaŭ nomata Tagŭa, estas la semo de palmo, jam konata dum la antikva epoko. La latina botanika nomo de la palma specio estas Phytelephas macrocarpa, en Esperanto "planta eburo kun granda frukto". Palmoj de tiu specio aparte kreskas en Ekvadoro, sed ankaŭ en Panamo, Kolombio, Brazilo kaj Peruo. Ili preferas humidajn lokojn kaj kreskas ĝis alteco de 1800 metroj super la marnivelo. La palmaj folioj, kiuj longas proksimume 6 metrojn kaj larĝas ĝis 1 metron, bone taŭgas por tegi tegmentojn, kaj el la foliaj fibroj produkteblas ŝnuroj kaj balailoj. La floraro de la pli malofta vira planto estas simpla spadiko kun floroj proksimaj unu al la alia, kiuj post sia plena malfermo povas disvastigi intensan odoron tra la arbaro. La inaj plantoj produktas ĉiujare proksimume 20 fruktojn en la grandeco de homa kapo, kiuj pendas rekte ĉe la palma trunko kaj nur rikolteblas per hako de forta tranĉilo. La fruktoj havas plurajn ĉambrojn kaj, en pulpo, entenas po frukto plurajn dekojn da nuksoj, kiuj povas atingi la grandon de kokina ovo. Post la rikolto, la nuksoj ankoraŭ molas kaj enhavas trinkeblan likvaĵon, kiu acidetas iom kompareble al vino. La nuksoj elektitaj por plua prilaboro plurajn monatojn estas sekigataj per sunradioj. Pli kaj pli ili solidiĝas, ĝis fine ili atingas firmecon kompareblan al osto. Sub bruna-nigra ekstera haŭto nun ekzistas blankeca materialo, simila al eburo, kiun eblas segi, ĉizi, poluri kaj ankaŭ farbigi. Ĝi estas mirige rezista kontraŭ batado aŭ frotado. Se ĝi sen la haŭto estas pli longan tempon eksponata al sunradioj, ĝi iom plimalheliĝas. Per hejtado en fajro eblas al la surfaco doni helbrunan koloron kun iom marmoreca strukturo. La indiĝenoj en la regionoj, kie kreskas la Tagua-palmo, jam ekde multaj generacioj produktas diversajn dekorajn kaj praktikajn aĵojn el ĝi - ekzemple juvelojn, kombilojn aŭ segilojn. Pro la interkontinenta komerco la planta eburo ankaŭ konatiĝis en Eŭropo kaj Azio. Dum proksimume du jarcentoj la plantaj nuksoj estis bonvena anstataŭigo de eburo, kiu protekte al la afrikaj elefantoj ne plu rajtas esti komercata. El planta eburo produktiĝis butonoj, ŝakaj figuroj, ludkuboj, pipaj kapoj, infanaj ludiloj kaj multo plia. Famiĝis ankaŭ japanaj miniaturaj ĉizaĵoj nomataj „Netsuke“. Dum la 1920-aj jaroj la produktaĵoj de varoj el planta eburo atingis sian kulminon; tunoj de la materialo transportiĝis al Eŭropo kaj en fabrikoj produktiĝis aparte butonoj el ĝi. Post la Dua Mondmilito la uzo de la materialo rapide malkreskis, ĉar pli malmulte kostaj plastaj materialoj anstataŭigis ĝin. Dum la 1960-aj kaj 1980-aj jaroj la natura materialo kadre de ekologiaj movadoj replipopulariĝis. Povraj kolektistoj de planta eburo estis kuraĝigitaj fondi kooperativojn, artaj konkursoj pri la ĉizado de figuroj kaj juveloj subtenis talentajn ĉizistojn kaj levis la artan metion de prilaboro de planta eburo al internacie agnoskita nivelo. Kontraŭe al la uzo de eburo, kies populareco gvidis al drasta malmultiĝo de la elefantoj, la populareco de la Tagua-nukso rekte subtenas la konservon de tropika praarbaro kaj ankaŭ de la bestaroj tie vivanta. Dum la kolekto de la nuksoj la palmoj restas nedifektitaj, kaj male eĉ estas aparte flegitaj, por ke la postkreskanta rikoltaĵo estu abunda. Tie, kie la planta eburo iĝis konvinka ekonomia faktoro por la indiĝenoj, ili forte kontraŭas industriajn penojn malpliigi la tropikan praarbaron. (eo)
- La tagua, también conocida como yarina, nuez de marfil o marfil vegetal, es el nombre común que se le da a las semillas de varias especies de palmas del género Phytelephas, incluyendo Phytelephas macrocarpa, Phytelephas seemannii y Phytelephas aequatorialis. Estas especies están distribuidas en los bosques húmedos tropicales del sur de Panamá y hasta Bolivia. Se utiliza y se comercializa internacionalmente, principalmente para hacer botones y también figuras artísticas o decorativas y adornos. Los indígenas Emberá y Wounaan trabajan esta semilla, confeccionando artesanías que se venden tanto en el marcado local como en el internacional. En su mayoría el arte que se talla es de tipo realista, enfocado a elementos de la fauna como ranas, aves, y jaguares, de forma individual y en colores como café, amarillo y verde. El precio de estas esculturas puede ser superior a los $100 USD, dependiendo de su complejidad. Monge-Nájera, J. (2019). Talla y pintura de semillas de palma tagua por los emberá panameños. RIVAR (Santiago) La tagua o marfil vegetal se obtiene del endosperma blanco y duro, de las semillas de la palmera Phytelephas sp, de la familia Arecaceae. En estas palmeras existe una diferencia entre el macho y la hembra. Los primeros no producen Tagua por lo que a menudo son erróneamente cortados. La especie se distribuye en el noroeste de Sur América. El endosperma pulido de la semilla se parece muchísimo al marfil, a pesar de sus propiedades completamente distintas. En Ecuador, la especie utilizada para la obtención de tagua es Phytelephas aequatorialis, que existe en la zona subtropical entre los Andes y la Costa especialmente en la provincia de Manabí hasta un altitud de aproximadamente 1.500 metros, sobre todo en la ciudad de Montecristi donde muchos extranjeros y ecuatorianos pasean en busca de figuras bonitas y baratas elaboradas con tagua. La tagua (harina de tagua) sirve como alimento para animales (ganado, cerdos, aves). El producto ha tenido mucha demanda en los países del hemisferio norte hasta inicios del siglo pasado principalmente para producción de botones. Se estima que, en 1920, un 20% de los botones producidos en los Estados Unidos eran hechos de tagua, procedentes principalmente de Ecuador, Colombia y Panamá. La industria ha tenido un gran retroceso después de la segunda guerra mundial, cuando el plástico remplazó casi totalmente el uso de la tagua. En Colombia existen siete tipos de tagua, de nueve que hay en Surámerica. En el departamento de Boyacá se pueden encontrar hasta cinco tipos de tagua. Se encuentra gran producción artesanal de esta semilla en especial en el Departamento de Boyacá ( municipios de Chiquinquirá, Ráquira y Tinjaca y otros) en donde es fácil encontrar juegos de ajedrez, dominó, baleros, yo-yo's, pipas, collares, étc. que se venden en los mercados dominicales y plazas de las ferias con gran acogida por su belleza y duración. (es)
- L'ivoire végétal, appelé aussi morphil, en espagnol tagua, cabeza de negro (tête de nègre) ou corozo, est l'albumen du fruit du palmier à ivoire d'Amérique tropicale (principalement les espèces de genre Phytelephas) mais aussi d'Afrique (espèces du genre Hyphaene). Il sert à fabriquer de petites figurines ou des boutons de vêtement. (fr)
- Vegetable ivory or tagua nut is a product made from the very hard white endosperm of the seeds of certain palm trees. Vegetable ivory is named for its resemblance to animal ivory. Species in the genus Phytelephas (literally "elephant plant"), native to South America, are the most important sources of vegetable ivory. The seeds of the Caroline ivory-nut palm from the Caroline Islands, natangura palm from Solomon Islands and Vanuatu, and the real fan palm, from Sub-Saharan Africa, are also used to produce vegetable ivory. A tagua palm can take up to 15 years to mature. But once it gets to this stage it can go on producing vegetable ivory for up to 100 years. In any given year a tagua palm can produce up to 20 pounds of vegetable ivory. The material is called corozo or corosso when used in buttons. (en)
- L'avorio vegetale, conosciuto anche come corozo o tagua, è un materiale ricavato dai semi di una palma, la Phytelephas macrocarpa che cresce nella foresta pluviale del Sud America. Il frutto (di cui si utilizza l'endosperma) una volta essiccato ha consistenza, colore e aspetto molto simile all'avorio animale e può essere facilmente lavorato e tinto. Viene utilizzato per la preparazione di: mosaici, pavimenti, , bottoni, perline, gioielli, pulsanti e particolari di strumenti musicali come le cornamuse. Un tempo sostituto economico dell'avorio, dopo la messa al bando della caccia agli elefanti ha ritrovato una sua importanza economica ed ecologica. (it)
- Тагуа — семена пальм видов и из рода Phytelephas, относящегося к одному из самых древних родов пальм. Название рода означает в переводе с латыни «растительный слон». (ru)
|
| rdfs:comment
|
- Die Steinnuss, auch Taguanuss oder Corozonuss genannt, ist der Samen bzw. das Endosperm von Palmen, die zur altertümlichen Gattung der Steinnusspalmen (Phytelephas) gehören. Sie stammen von (Syn.: Phytelephas schottii) oder . (de)
- L'ivoire végétal, appelé aussi morphil, en espagnol tagua, cabeza de negro (tête de nègre) ou corozo, est l'albumen du fruit du palmier à ivoire d'Amérique tropicale (principalement les espèces de genre Phytelephas) mais aussi d'Afrique (espèces du genre Hyphaene). Il sert à fabriquer de petites figurines ou des boutons de vêtement. (fr)
- Тагуа — семена пальм видов и из рода Phytelephas, относящегося к одному из самых древних родов пальм. Название рода означает в переводе с латыни «растительный слон». (ru)
- Planta eburo, ankaŭ nomata Tagŭa, estas la semo de palmo, jam konata dum la antikva epoko. La latina botanika nomo de la palma specio estas Phytelephas macrocarpa, en Esperanto "planta eburo kun granda frukto". Palmoj de tiu specio aparte kreskas en Ekvadoro, sed ankaŭ en Panamo, Kolombio, Brazilo kaj Peruo. Ili preferas humidajn lokojn kaj kreskas ĝis alteco de 1800 metroj super la marnivelo. La palmaj folioj, kiuj longas proksimume 6 metrojn kaj larĝas ĝis 1 metron, bone taŭgas por tegi tegmentojn, kaj el la foliaj fibroj produkteblas ŝnuroj kaj balailoj. La floraro de la pli malofta vira planto estas simpla spadiko kun floroj proksimaj unu al la alia, kiuj post sia plena malfermo povas disvastigi intensan odoron tra la arbaro. La inaj plantoj produktas ĉiujare proksimume 20 fruktojn en (eo)
- La tagua, también conocida como yarina, nuez de marfil o marfil vegetal, es el nombre común que se le da a las semillas de varias especies de palmas del género Phytelephas, incluyendo Phytelephas macrocarpa, Phytelephas seemannii y Phytelephas aequatorialis. Estas especies están distribuidas en los bosques húmedos tropicales del sur de Panamá y hasta Bolivia. (es)
- Vegetable ivory or tagua nut is a product made from the very hard white endosperm of the seeds of certain palm trees. Vegetable ivory is named for its resemblance to animal ivory. Species in the genus Phytelephas (literally "elephant plant"), native to South America, are the most important sources of vegetable ivory. The seeds of the Caroline ivory-nut palm from the Caroline Islands, natangura palm from Solomon Islands and Vanuatu, and the real fan palm, from Sub-Saharan Africa, are also used to produce vegetable ivory. A tagua palm can take up to 15 years to mature. But once it gets to this stage it can go on producing vegetable ivory for up to 100 years. In any given year a tagua palm can produce up to 20 pounds of vegetable ivory. (en)
- L'avorio vegetale, conosciuto anche come corozo o tagua, è un materiale ricavato dai semi di una palma, la Phytelephas macrocarpa che cresce nella foresta pluviale del Sud America. Il frutto (di cui si utilizza l'endosperma) una volta essiccato ha consistenza, colore e aspetto molto simile all'avorio animale e può essere facilmente lavorato e tinto. (it)
|
