|
|
De Nederlandse Liederenbank
softwareversie 2.2 (juni 2014) / laatste update: 15 maart 2024
|
In de Nederlandse Liederenbank zijn ruim 180.000 Nederlandse liederen ontsloten, van de Middeleeuwen tot de twintigste eeuw.
Het gaat om liefdesliederen, spotliederen, geuzenliederen, psalmen en andere religieuze liederen, volksliederen, kinderliederen, sinterklaas- en kerstliedjes en nog veel meer. Bronnen van de liederen zijn liedboeken, liedbladen, liedschriften en veldwerkopnamen.
Van elk lied is de bron aangegeven waar de tekst en eventueel de melodie is te vinden. In een aantal gevallen kan direct worden doorgeklikt naar de gehele tekst van het lied of naar de melodie of een geluidsopname.
De Nederlandse Liederenbank wordt geproduceerd op het Meertens Instituut in de themagroep 'Lied- en verhaalcultuur', in samenwerking met diverse partners. Daar wordt voortdurend verdergewerkt aan zowel de presentatie als de inhoud van de Nederlandse Liederenbank.
Wat zit er in de Nederlandse Liederenbank en wat zijn de laatste toevoegingen aan bronnen waarvan alle liederen werden beschreven en aan muziektranscripties?
|
Uitgelicht
|
UITGELICHT: De Frans-Nederlandse oorlog in liedjes. Het beleg van Maastricht (13-26 juni 1673)
12 juni 2023
|
350 jaar geleden, het beleg van Maastricht (13-26 juni 1673). Maastricht is met zijn strategische ligging aan de Maas een gewild doelwit voor oorlogvoerende heersers.
In de Nederlandse Liederenbank bevinden zich verschillende liedjes uit de tijd van deze oorlog met Frankrijk. De meeste liedjes zijn overwinningsliedjes en gaan over mislukte belegeringen van de Fransen, of momenten waarop die weer moesten afdruipen.
meer... |
|
Nieuwsberichten
|
Zesde Louis Peter Grijp-lezing door Laurens Ham
10 mei 2023
foto (c) Suzanne Blanchard | De Louis Peter Grijp-lezing van 2023 wordt op 10 mei uitgesproken door Laurens Ham en heeft als titel: De smartlap is niet dood: Over het levenslied als protestlied bij de Zangeres Zonder Naam. Ham duikt in het werk van de Zangeres Zonder Naam, wiens enorme oeuvre nog maar nauwelijks inhoudelijk onderzocht is. Het blijkt verrassend maatschappelijk betrokken: van hardwerkende mijnwerkers tot Ierse terrorismeslachtoffers en van stervende soldaten tot drugsdoden, de Zangeres bezong ze allemaal.
Ham laat zien dat het sentiment in haar werk – door sommigen als authentiek beschouwd, door anderen als onecht – de politieke boodschap niet in de weg staat, maar juist versterkt. In lijn met de achttiende- en negentiende-eeuwse sentimentalistische roman roepen de liedjes van de Zangeres op tot medelijden met slachtoffers. Het doel: de luisteraars te activeren.
De lezing van Laurens Ham wordt voorafgegaan door een optreden van cabaretier Kiki Schippers.
De lezing vindt plaats op 10 mei 2023, 15.30 uur, in de Grote Zaal en foyer van Kromme Nieuwe Gracht 20 te Utrecht (Universiteit Utrecht)
Aanmelden: via Marieke van Steijn, m.vansteijn@uu.nl
over de lezing (op meertens.knaw.nl)...
Lees ook het interview dat het Meertens Instituut hield met Laurens Ham.
|
|
TENTOONSTELLING: Ruud de Wild, songbook. Reis langs de mooiste Nederlandse liedjes (Huis van het Boek, Den Haag: 1 oktober 2022 - 5 maart 2023)
1 oktober 2022
 | Na 2,5 jaar Corona-vertraging opent op 1 oktober in Huis van het Boek in Den Haag een tentoonstelling waarin radiomaker en kunstenaar Ruud de Wild de bezoeker meeneemt langs de mooiste Nederlandse liederen en liedboeken. Van het 14de-eeuwse ‘Hadewijch’-handschrift uit Gent tot 'Huilen is voor jou te laat' gezongen door Corry Konings: een muzikale reis langs thema’s als kinderliedjes, liefdesliedjes, strijdliederen en het levenslied. Door zijn persoonlijke keuze uit de Nederlandse liedgeschiedenis laat Ruud de Wild zien hoe rijk die geschiedenis is en hoeveel liedjes in verschillende vormen bewaard zijn gebleven. In de tentoonstelling zijn ook een aantal installaties van de hand van Ruud de Wild te vinden.
Ruud de Wild ondernam zijn zoektocht samen met specialisten Martine de Bruin (Meertens Instituut) en Garrelt Verhoeven (Universitaire Bibliotheken Leiden). Zij namen De Wild mee langs handschriften, liedboeken, bundeltjes en liedbladen in verschillende collecties. Op de tentoonstelling zijn beroemde liedboeken te zien uit grote collecties zoals die van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag en de Universiteitsbibliotheek Gent, maar ook zijn er vele afkomstig uit minder bekende collecties, waaronder die van het Meertens Instituut en het IISG (beide: KNAW; Amsterdam), het Zwanenbroedershuis (Den Bosch) en particulieren. De Liederenbank was een onmisbaar instrument bij de selectie van al deze liedbronnen.
Bij de tentoonstelling verscheen de publicatie Songbook van Ruud de Wild. Reis door de geschiedenis van het Nederlandse lied (2020), door Martine Bruin, Garrelt Verhoeven en Ruud de Wild, uitgegeven door Walburg pers.
Eerder verscheen als voorproefje al een digitale tentoonstelling.
|
|
Academische boekenserie over liedonderzoek: Song Studies
1 oktober 2022
 |
Amsterdam University Press presenteert een nieuwe boekenserie over liedonderzoek in interdisciplinair perspectief. De serie richt zich op de bijzondere eigenschappen van het lied als medium, waaronder de combinatie van tekst, melodie en ritme, aspecten van creativiteit en uitvoeringspraktijk, maar ook de fysieke, emotionele, cognitieve en psychologische dimensies van het zingen. De serie verwelkomt voorstellen vanuit alle disciplines, betreffende alle taalgebieden, regio’s en periodes. Het doel van de serie is een dialoog op gang te brengen over lied en zang als een wereldwijd, transhistorisch en multimediaal fenomeen. De serie is opgezet in samenwerking met het internationale Song Studies Network.
AUP ondersteunt Open Access uitgave, inclusief de publicatie van audio en video.
Onderzoekers worden uitgenodigd om een boekvoorstel of manuscript in te dienen via https://www.aup.nl/nl/series/song-studies.
|
|
PROMOTIE: Tine De Koninck
7 september 2021
 | Tine De Koninck verdedigt op 8 september 2021 aan de Universiteit Antwerpen haar proefschrift met als titel Van hof naar kapel. Een onderzoek naar de culturele transfer van Franse air-de-courmelodieën in geestelijke liedboeken in de Zuidelijke Nederlanden. Promotor is Hubert Meeus.
Haar proefschrift beoogt enerzijds na te gaan via welke wegen zeventiende-eeuwse Franse hofmelodieën, zogenaamde airs de cour, de Zuidelijke Nederlanden hebben bereikt en dus verschillende mogelijke bemiddelaars in beeld te brengen die tot deze transregionale transfer kunnen hebben bijgedragen. Anderzijds wil het de sociologische en ideologische transfer van de air-de-courmelodieën in Nederlandstalige geestelijke liedboeken uit de Zuidelijke Nederlanden analyseren en het spanningsveld begrijpen tussen de air de cour die als profane modetrend in de muziek door de Kerk sterk veroordeeld werd, maar toch werd gebruikt voor hun eigen doeleinden, namelijk het uitzingen van het katholieke geloof via allerlei soorten liederen.
In 2016 werden door Tine de Koninck alvast enkele geestelijke liedbundels uit de Zuidelijke Nederlanden toegevoegd aan de Nederlandse Liederenbank: HET LIEFFELYCK ORGEL-PYPKEN (Brussel, Philips Vleugaert, 1664) en het GHEESTELYCK KONINGHSKEN van Peter de Vleeschoudere (Brussel, Guilliam Scheybels, 1663).
|
|
Vijfde Louis Peter Grijp-lezing door John Ashley Burgoyne
10 mei 2021
|
Hoe voorspelbaar is het Eurovisie Songfestival? Net zoals op veel andere domeinen heeft de bigdatarevolutie een grote impact op de muziekwetenschap. In deze lezing zal Ashley Burgoyne een inkijkje geven in de wereld van de 'hit song science', toegespitst op het Songfestival, op basis van analyses die hij met zijn studenten heeft uitgevoerd. De lezing is toegankelijk voor een breed publiek (zowel programmeurs als niet-programmeurs) en zal eindigen met een toekomstperspectief op de 'Open Up'-festivaleditie 2021 in Rotterdam.
In verband met de corona-maatregelen heeft deze lezing online plaatsgevonden.
Lees ook het interview dat het Meertens Instituut hield met Ashley Burgoyne.
over de lezing (op meertens.knaw.nl)...
De opname van de livestream van deze lezing op 10 mei 2021 is momenteel wegens copyright-issues helaas niet meer te bekijken.
|
|
Louis Peter Grijp Fonds bij Concertgebouw
3 juli 2020
| Het Concertgebouw te Amsterdam beschikt sinds kort over een nieuw fonds om de uitvoering van het Nederlandse lied te stimuleren. Het fonds is vernoemd naar Louis Peter Grijp (1954-2016), de pionier van het onderzoek naar de geschiedenis van het Nederlandse lied en oprichter van de Nederlandse Liederenbank. Grijp werkte tussen 1990 en 2016 als liedonderzoeker aan het Meertens Instituut en was hoogleraar aan de Universiteit Utrecht.
Het Louis Peter Grijp Fonds is in het leven geroepen door Jos Swiers, verzamelaar van Nederlandse liederen. Zijn collectie van ruim 4000 liedbladen, liedboekjes en gelegenheidsdichten uit met name de negentiende en twintigste eeuw heeft hij als schenking aangeboden aan de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) van Universiteit Leiden.
meer (op meertens.knaw.nl)...
|
|
PROMOTIE: Sven Molenaar
4 september 2019
| Sven Molenaar verdedigt op 11 september 2019 aan de Universiteit Antwerpen zijn proefschrift met de titel "Als rechte Libertinen": Het verzamelhandschrift Het Mengelmoes als getuigenis van een alternatieve literaire kring in Antwerpen aan het einde van de zeventiende eeuw. Promotor is Hubert Meeus.
Molenaar onderzocht het Antwerpse verzamelhandschrift Het Mengelmoes, dat werd voltooid in 1696. Het Mengelmoes bevat teksten die de censor nooit zou hebben goedgekeurd voor publicatie en biedt dus inzicht in de onofficiële literatuur en cultuur in de laat-zeventiende-eeuwse Zuidelijke Nederlanden. Vele van de teksten in het verzamelhandschrift zijn liederen. Uit het onderzoek naar de wijsaanduidingen boven die liederen op basis van de Nederlandse Liederenbank, bleek dat Het Mengelmoes wel is geschreven door één persoon, maar dat deze zijn verzamelhandschrift niet vervaardigde louter voor zijn eigen gebruik. Het Mengelmoes circuleerde in een alternatieve literaire kring van welgestelde inwoners van Antwerpen.
de liederen uit Het Mengelmoes in de Nederlandse Liederenbank ...
|
|
Vierde Louis Peter Grijp-lezing door Thomas Delpeut
17 april 2019
| De vierde Louis Peter Grijp-lezing: Belangwekkend tot het einde? Concertprogrammering en luistercultuur in het negentiende-eeuwse muziekleven wordt op 10 mei 2019 uitgesproken door Thomas Delpeut.
Het programmeren van een concert is niet alleen een complexe muzikale, maar ook altijd een sociale aangelegenheid. Dikwijls botsen idealistische ambities van concertorganisatoren en muziekcritici met commerciële belangen en met uiteenlopende verwachtingen van een divers luisterpubliek. In deze lezing bespreekt Thomas Delpeut strategieën van programmeurs in het negentiende-eeuwse Nederlandse muziekleven om het gedrag van concertbezoekers te beïnvloeden en deze aandachtig, esthetisch geïnformeerd te leren luisteren.
De repertoirekeuzes, de opbouw van de programma’s, de stilistische afstemming van de uitgevoerde muziek en het programmablaadje zelf: alle waren middelen om luisterervaringen te reguleren. Het zal blijken dat de ontwikkeling van de ‘klassieke’ muziekcultuur niet is te begrijpen zonder deze achterliggende processen te doorgronden. De lezing zal eindigen met een reflectie op mogelijke inzichten die we hieraan kunnen ontlenen voor hedendaagse historiserende uitvoeringspraktijken en voor toekomstige uitdagingen van onze concertcultuur.
De Louis Peter Grijp-lezing wordt georganiseerd ter nagedachtenis van de in 2016 overleden lied-onderzoeker Louis Grijp; de lezing wordt jaarlijks op of omtrent 10 mei uitgesproken door een excellent onderzoeker op liedgebied.
meer (op meertens.knaw.nl)...
|
|
Derde Louis Peter Grijp-lezing door Frank Willaert
9 mei 2018
foto: Diana Dimbueni | De derde Louis Peter Grijp-lezing: Liederen in Lotharingen. Een nog niet geschreven hoofdstuk in de geschiedenis van het middeleeuwse minnelied wordt op 9 mei 2018 uitgesproken door mediëvist Frank Willaert.
Hoewel de minnezang gewoonlijk in het kader van nationaal opgezette filologieën behandeld wordt, heeft de literatuurgeschiedenis, maar ook de muziekgeschiedenis, er veel bij te winnen om de hoofse minnelyriek in het oude Lotharingen, dat is in het gebied tussen de Noordzee en de Vogezen en tussen de Schelde en de Rijn, als één samenhangend geheel te bestuderen. Het minnelied vertoonde er specifieke kenmerken, absorbeerde liedmodes van elders op een heel eigen wijze, en had zelf een ingrijpende invloed op de Franse en Duitse lyriek van de late middeleeuwen. Ook thema’s als oraliteit en schriftelijkheid, dans- en blaasmuziek, en “de vrouwelijke stem” zullen in het betoog worden betrokken.
De Louis Peter Grijp-lezing wordt georganiseerd ter nagedachtenis van de in 2016 overleden lied-onderzoeker Louis Grijp; de lezing wordt jaarlijks op of omtrent 10 mei uitgesproken door een excellent onderzoeker op liedgebied.
meer (op meertens.knaw.nl)...
|
|
PROMOTIE: Berit Janssen
9 februari 2018
 | Berit Janssen verdedigt op 9 februari aan de Universiteit van Amsterdam haar proefschrift met de titel 'Retained or Lost in Transmission? Analyzing and Predicting Stability of Dutch Folk Songs'. Ze onderzocht de variatie van melodieën van Nederlandse (volks-)liederen met computationele methoden: welke delen van een melodie veranderen in de mondelinge overlevering en welke blijven stabiel?
Hiervoor maakte ze gebruik van opnames uit de collectie Onder de Groene Linde, in de twintigste eeuw gemaakt door Ate Doornbosch e.a. en toegankelijk via de Liederenbank. Het grootste deel van deze collectie maakt ook onderdeel uit van de Meertens Tune Collections (MTC), een set collecties met muzikale data gemaakt voor onderzoeksdoeleinden voor musicologen of onderzoekers die werken met Music Information Retrieval-technieken. Janssen droeg ook bij aan de annotaties in een van die collecties. Hiermee leverde ze een belangrijk bijdrage aan het Tunes & Tales project op het Meertens Instituut.
meer (op meertens.knaw.nl)...
|
|
PROMOTIE: Marieke Lefeber
22 september 2017
 | Op woensdag 4 oktober promoveert Marieke Lefeber aan de Universiteit Utrecht op haar dissertatie over bellenspeelklokken in de achttiende eeuw, met de titel Zet hem op een ton. Repertoire op bellenspeelklokken in het achttiende-eeuwse Nederland. Het was allesbehalve goedkoop om een bellenspeelklok aan te schaffen en het waren dus welgestelde families die er een bezaten. De deuntjes op deze klokken komen we ook tegen in drukwerken of handschriften waaruit gemusiceerd kon worden en ook komen veel van de liedteksten die horen bij de klokmelodieën voor in liedboeken. Opmerkelijk is dat veel liedjes over onderwerpen gaan die je in deftige huiskamers niet zou verwachten. Daarmee biedt dit proefschrift een nieuwe kijk op het gebruik van liedrepertoires in Nederland in de achttiende eeuw.
Naar aanleiding van dit proefschrift loopt in Museum Speelklok te Utrecht, waar Lefeber conservator is, van 12 oktober 2017 t/m 8 april 2018 een tentoonstelling over een deel van dit repertoire: vieze liedjes op deftige speelklokken.
meer (op uu.nl)...
|
|
Nu online: Tweede Louis Peter Grijp-lezing door Geert Buelens
7 juli 2017
 | Nu online: de tweede Louis Peter Grijp-lezing, die op 10 mei 2017 werd uitgesproken door Geert Buelens, hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde aan Universiteit Utrecht, dichter en essayist, onder de titel:
De schaduw van 1585 en 1967. Laaglandse geschiedenis en hippiecultuur in het werk van de Vlaamse zanger Wannes Van de Velde.
Toen Wannes Van de Velde (1937-2008) overleed, noemde The Independent hem even belangrijk voor het Vlaamse lied als zijn landgenoot Jacques Brel was voor het Franse. Dat was geen overdreven lof voor de zelfverklaarde Antwerpse "liekeszanger", al was het maar de halve waarheid. Van de Velde schreef inderdaad een aantal liedjes die klassiek zijn geworden, maar voorts geldt hij als de belangrijkste schakel tussen de orale liedtraditie die soms eeuwen teruggaat en de moderne wereld van de folkrevival en de singer-songwriters uit de jaren zestig.
De Louis Peter Grijp-lezing wordt georganiseerd ter nagedachtenis van de in 2016 overleden lied-onderzoeker Louis Grijp; de lezing wordt jaarlijks op of omtrent 10 mei uitgesproken door een excellent onderzoeker op liedgebied.
bekijk de opname
|
|
Louis Grijp overleden
14 januari 2016
| Op 9 januari overleed de oprichter en grote inspirator van de Nederlandse Liederenbank, Louis Peter Grijp (1954-2016). De medewerkers van de Liederenbank gedenken in hem een bevlogen onderzoeker, die met ongebreidelde werklust en passie voor het lied en 'zijn bank' een vloedgolf aan nieuwe plannen, uitbreidingen en correcties over ons heenstortte, en een dierbare baas en collega.
Wij kunnen ons een Liederenbank zonder Louis nauwelijks voorstellen; we zullen hem vreselijk missen.
Namens de Liederenbankmedewerkers
Martine de Bruin
Ellen van der Grijn
In memoriam
Foto door Annemies Tamboer: Louis Grijp op 19 juni 2015 tijdens een concert in Zwolle met zijn favoriete instrument: een reconstructie van een Nederlandse citer, opgegraven uit een boot die tussen 1620 en 1630 verging in de Zuiderzee.
|
|
Melodiezoeken in de Liederenbank
25 november 2015
 |
Sinds enkele jaren wordt in de Liederenbank aan 'melodiezoeken' gedaan, waarbij melodieën automatisch met elkaar worden vergeleken. Hierbij wordt dus geen gebruik gemaakt van de titel van liederen of instrumentale melodieën, maar alleen van muzieknoten. Hiermee kunnen ook melodievarianten die onder andere naam zijn overgeleverd bij elkaar gevonden worden. Er wordt gezocht in het corpus gedigitaliseerde melodieën van de Liederenbank. Dit zijn de melodieën waarvan in de resultaatlijst een eerste regel muzieknotatie zichtbaar is, zoals bij deze voorbeelden. Daarvan zijn er in november 2015 enkele duizenden extra beschikbaar gekomen. In totaal zijn het er nu ruim 16.000 en onze vrijwilligers, stagiairs en medewerkers voegen nog vrijwel dagelijks nieuwe toe. Tot 25 november 2015 zat het melodiezoeken op een moeilijk vindbare plaats in de Liederenbank; vanaf deze dag kan elke bezoeker er gebruik van maken. Van belang is wel dat voor het bepalen van de relevantie van het zoekresultaat een behoorlijke muzikale kennis nodig is.
uitleg... |
| 30 november: oeuvre van Camerata Trajectina toegankelijk via de Liederenbank
30 november 2014 / 27 september 2015
 |
De Nederlandse Liederenbank is nauw verbonden met het ensemble voor oude muziek Camerata Trajectina (1974), dat gespecialiseerd is in oude Nederlandse liederen. Camerata Trajectina viert dit jaar haar 40-jarig jubileum en geeft op 30 november een feestelijk jubileumconcert in de Utrechtse Geertekerk. Tijdens het concert wordt het jubileumboek Van Peeckelharing tot Pierlala gepresenteerd. Op diezelfde dag maken we via de Liederenbank het gehele muzikale oeuvre van Camerata Trajectina toegankelijk, gekoppeld aan de tekstuele en muzikale bronnen. Daar kan men dan ook de muziek beluisteren van oude lp's en uitverkochte cd's, en in veel gevallen die zelfs aanschaffen.
In totaal gaat het om ongeveer 1000 opnames van 50 CD's, LP's en collecties.
Meer informatie over het concert en het boek op de website van Camerata Trajectina.
In september 2015 werd ook de nieuwste CD van Camerata Trajectina, Dowland in Holland, toegevoegd.
meer... |
|
Uitgelicht
|
UITGELICHT: Een onbekend muziekhandschrift uit de Leidse Universiteitsbibliotheek (BPL 2654)
22 mei 2017
 |
Naast beroemde liedboeken, van het Antwerps Liedboek (1544) tot Kun je nog zingen, zing dan mee (1906), bevat de Nederlandse Liederenbank ook bronnen die verder niet bekend zijn. Een zo'n onbekende bron is een recentelijk toegevoegd 19e-eeuws muziekhandschrift uit de Leidse Universiteitsbibliotheek, aldaar met signatuur BPL 2654 (siglum in de Liederenbank: HsLdUB BPL2654). Omdat het niet helemaal compleet is, biedt het een mooi aanknopingspunt om te demonstreren hoe met moderne technieken (incomplete) melodieën kunnen worden geïdentificeerd.
Het handschrift is in 2015 bij toeval door een van onze medewerkers 'ontdekt' in de catalogus van de UB Leiden. Dat was onverwacht, omdat er een repertorium van dergelijke handschriften bestaat. De wiskundige en amateur-musicoloog Christiaan C. Vlam (1916-1999) verzamelde zelf muziekhandschriften en beschreef vele speelmanshandschriften in Nederlandse bibliotheken in zijn ongepubliceerde repertorium van speelmansboeken tussen 1700 en 1900. Dit Leidse handschrift kende hij echter blijkbaar niet, en ook in de overige vakliteratuur wordt het niet genoemd.
meer... |
|
UITGELICHT: Zestiende-eeuws handschrift met kerstliederen, in Stuttgart WLB
30 januari 2017
 |
In 2017 is een voorheen onbekende bron met 15 liedjes toegevoegd aan de Nederlandse Liederenbank. Het zijn geestelijke liedjes, zonder muzieknotatie, die met de kersttijd te maken hebben. Ze staan in een handschrift uit de 16e eeuw dat zich bevindt in de Württembergische Landesbibliothek in Stuttgart. De basis voor deze beschrijvingen is een publicatie uit 2016: Die Liedersammlung Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, Cod. Don. A III 18 door Katrin Ebinger-Möll in de serie 'Studien und Texte zum Mittelalter und zur frühen Neuzeit' (Waxmann 2016). Het boek bevat een editie, uitgebreid commentaar en een facsimile van genoemd liederenhandschrift.
De onderzoekster die het liedhandschrift onder de aandacht heeft gebracht, Katrin Ebinger-Möll, studeerde Germaanse talen, Latijn en geschiedenis. Zij heeft voor haar onderzoek vele Nederlands- en Duitstalige bronnen, handschriften en drukken, geraadpleegd waarin paralleloverleveringen van de liedjes voorkomen. Ook maakte ze gebruik van de online Liederenbank en het daarin opgenomen Repertorium van het Nederlandse lied tot 1600. In dit Repertorium, dat in beginsel alle bronnen van Nederlandse liederen tot en met het jaar 1600 bevat, vinden we dit handschrift niet. De vondst van Ebinger-Möll is een mooie aanvulling; we baseren ons op haar bevindingen.
meer... |
|
|
