Josef Stalin
Josef Stalin (gebore Iosib Wissarionowitsj Dzjoegasjwili) (geb. 18 Desember 1878 – † 5 Maart 1953) was van 1922 tot met sy dood in 1953 die algemene sekeretaris van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie se sentrale komitee. Tydens hierdie tydperk het hy 'n staatsbestel gevestig waarna deesdae verwys word as Stalinisme. As een van verskeie sekretarisse van die sentrale komitee was Stalin se amptelike posisie aanvanklik beperk, maar hy het geleidelik sy mag gekonsolideer en die de facto-leier van die party en diktator van die Sowjetunie geword[1].
| Josef Stalin | |
 Stalin circa 1942 | |
Algemene Sekretaris van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie
| |
| Ampstermyn 3 April 1922 – 5 Maart 1953 | |
| Voorafgegaan deur | Betrekking geskep |
|---|---|
| Opgevolg deur | Georgi Malenkof |
Eerste Minister van die Sowjetunie
| |
| Ampstermyn 6 Mei 1941 – 25 Februarie 1946 | |
| Voorafgegaan deur | Wjatsjeslaf Molotof |
| Opgevolg deur | Georgi Malenkof |
Volkskommissaris van Verdediging van die Sowjetunie
| |
| Ampstermyn 19 Julie 1941 – 25 Februarie 1946 | |
| Eerste minister | Homself |
| Voorafgegaan deur | Semjon Timosjenko |
| Opgevolg deur | Homself (as Minister van Verdediging) |
Minister van Verdediging van die Sowjetunie
| |
| Ampstermyn 25 Februarie 1946 – 3 Maart 1947 | |
| Eerste minister | Homself |
| Voorafgegaan deur | Homself |
| Opgevolg deur | Nikolai Boelganin |
Voorsitter van die Staats-
verdedigingskommissie | |
| Ampstermyn 1941 – 1945 | |
Volkskommissaris van Nasionaliteite
| |
| Ampstermyn 1917 – 1923 | |
| Voorafgegaan deur | Wladimir Lenin |
Persoonlike besonderhede
| |
| Gebore | 18 Desember 1878 Gori, Gouvernement Tiflis, Russiese Ryk |
| Sterf | 5 Maart 1953 Moskou, Russiese SFS, Sowjetunie |
| Politieke party | Kommunistiese Party van die Sowjetunie |
| Religie | Geen (ateïs) |
| Handtekening | 
|
Stalin het 'n staatsbeheerde ekonomie in die Sowjetunie gevestig en vinnige industrialisasie afgedwing op 'n grootliks landelike bevolking en ook kollektiewe landbou afgedwing. Terwyl die Sowjetunie in 'n kort tydjie omgeskakel is van 'n landelike ekonomie tot 'n groot nywerheidsmag, het miljoene mense gesterf weens hongersnood en armoede wat gevolg het op ernstige ekonomiese omverwerping en die Kommunistiese Party se beleid. Teen die einde van die 1930's het Stalin ook die Groot Suiwering van stapel gestuur, wat 'n groot veldtog van verdrukking was. Miljoene mense wat daarvan verdink is dat hulle 'n bedreiging vir die party ingehou het, is om die lewe gebring of na Goelag-arbeiderskampe in verafgeleë gebiede van Siberië of Sentraal-Asië gestuur. 'n Aantal etniese groepe in Rusland is ook onderwerp aan gedwonge hervestiging[2].
Tydens Stalin se heerskappy het die Sowjetunie 'n deurslaggewende rol gespeel om Nazi-Duitsland tydens die Tweede Wêreldoorlog (1939-1945) te verslaan. Onder Stalin se leierskap het die Sowjetunie een van net twee groot supermoondhede in die na-oorlogse tydperk geword, 'n status wat die Sowjetunie vir bykans vier dekades na sy dood sou behou tot met die ontbinding van die Sowjetunie in 1990.
Inleiding
Stalin is op 18 Desember 1878[3] gebore as Ioseb Wissarionowitsj Dzjoegasjwili, maar was beter bekend onder die selfaangenome naam Josef Stalin (Stalin beteken "man van staal"[4]). Stalin het in 1922 die Algemene Sekretaris van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie geword. Na die dood van Wladimir Lenin in 1924 was hy in 'n magstryd met Leon Trotski gewikkel, wat hy gewen het. Trotski is uit die party geskors en uit die Sowjetunie verban.
In die 1930's het Stalin 'n suiwering van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie van stapel gestuur wat later as die Groot Suiwering bekend gestaan het. Dit was 'n veldtog van politiese verdrukking, vervolging en teregstelling sonder gelyke wat sy hoogtepunt in 1937 bereik het.
Stalin se heerskappy het 'n langdurige impak gehad op die Sowjetunie tot met die ineenstorting daarvan in 1991. Hy het beweer dat sy beleid op Marxisme en Leninisme geskoei was. Tans word daar algemeen na sy politiese en ekonomiese stelsel as Stalinisme verwys. Maoiste en ander groepe beweer dat hy die laaste ware sosialistiese leier in die geskiedenis van die Sowjetunie was. Stalin het die sogenaamde Nuwe Ekonomiese Beleid van die 1920's in 1928 vervang met sy vyfjaarplanne en omstreeks dieselfde tyd met gemeenskapsboerderye. Die Sowjetunie is teen die einde van die 1930's omgeskakel van 'n grootliks landelike gemeenskap tot 'n groot nywerheidsmag.[5][6][7]
Beslaglegging op graan en ander voedsel deur Sowjet-owerhede op sy bevel het bygedra tot 'n hongersnood tussen 1932 en 1934. Veral in die belangrikste landboustreke van die Sowjetunie, die Oekraïne, Kazachstan en die noordelike Kaukasus, het dit gelei tot die dood van miljoene mense. Baie plattelandse boere wat die gedwonge kollektivisme en beslaglegging op graan teengestaan het, is onderdruk, veral die welvarendes wat as "koelakke" bekend gestaan het.[8]
Die hewigste aanvalle van die Nazi's in Duitsland was op die Sowjetunie gemik (sowat 75% van die Wehrmacht se magte) en dus kan die Sowjetunie onder Stalin se bydrae tot die verslaning van Nazi-Duitsland in die Tweede Wêreldoorlog as deurslaggewend beskou word (in die Sowjetunie het die oorlog as die Groot Patriotiese Oorlog bekend gestaan). Na die oorlog het Stalin die Sowjetunie as een van die twee supermoondhede gevestig, 'n status wat die Sowjetunie gehandhaaf het vir bykans vier dekades na sy dood in 1953.
Stalin het tydens sy heerskappy, versterk deur 'n persoonlikheidskultus, verskeie werklike en denkbeeldige vyande beveg deur sy sekuriteitsorgane, soos onder andere die NKVD (die voorloper van die KGB). Miljoene mense het omgekom deur hongersnood, menseslagtings en gedwonge verskuiwings asook in die Goelag. Nikita Chroesjtsjof, Stalin se opvolger, het Stalin se heerskappy en sy persoonlikheidskultus in 1956 verwerp en 'n proses van destalinisasie van stapel gestuur wat deels gelei het tot die skeuring in die verhouding van die Sowjetunie met Sjina.
Jeugjare
Stalin is in Georgië gebore as die seun van Wissarion Dzjoegasjwili en Ekaterina Geladze. Sy moeder was 'n gebore horige/lyfeiene. Sy vader was 'n skoenmaker wat sy eie winkel besit het. Stalin was hulle derde kind; hul twee oudste seuns het albei vroeg gesterf.[9][10]
Aanvanklik het die Dzjoegasjwili's 'n gelukkige en vooruitstrewende bestaan gevoer, maar Stalin se pa het 'n alkoholis geword[11], wat geleidelik daartoe gelei het dat sy besigheid misluk het en dat hy toenemend gewelddadig opgetree het teenoor sy vrou en kind. Soos hulle geldelike toestand versleg het, moes Stalin se gesin noodgedwonge gereeld rondtrek; ten minste nege keer in Stalin se eerste tien lewensjare.[12]
Die dorp waar Stalin grootgeword het, was 'n gewelddadige, wettelose plek. Daar was slegs 'n klein polisiemag en 'n kultuur van geweld wat bende-oorloë en georganiseerde straatgevegte ingesluit het. Daar is ook op 'n gereelde grondslag stoeigevegkompetisies gereël. Stalin het as kind ook aan die straatgevegte deelgeneem en was nie bang om teenstanders aan te durf wat baie sterker as hyself was nie. Hy is dan ook dikwels ernstig beseer in sulke gevegte.[12]
Op sewejarige ouderdom het Stalin pokke gekry en is sy gesig lelik geskend deur die siekte. Hy het later sy foto's laat dokter om die merke minder opsigtelik te maak.
Sy moedertaal was Georgies. Hy het eers op agt- of negejarige ouderdom Russies leer praat en het altyd 'n sterk Georgiese aksent gehad.
Op die ouderdom van 10 het Stalin aan die Gori-kerkskool begin skoolgaan. Sy skoolmaats was meestal seuns van welvarende priesters, amptenare en handelaars. Hy en sy maats het meestal Georgies gepraat, maar hulle is in die skool gedwing om Russies te praat ('n beleid van tsaar Aleksander III). Stalin was egter 'n skrander leerling en het hoë punte in al sy vakke behaal. Hy het in die koor gesing en is selfs soms gehuur om op troues te sing. Hy het ook gedigte geskryf en was later jare bekend vir sy vaardigheid in dié verband.[12]
Kort na hy die skool verlaat het, het Stalin die skrywes van Vladimir Lenin ontdek en besluit om 'n Marxistiese rewolusionêr te word en het hy uiteindelik by Lenin se Bolsjeviste in 1903 aangesluit. Nadat die Okhranka (die Tsaar se geheime polisie) hom gemerk het oor sy aktiwiteite het hy voltyds 'n rewolusionêr en misdadiger geword. Hy het een van die Bolsjeviste se belangrikste aktiviste in die Kaukasus geword, waar hy paramilitêre magte georganiseer het, stakings gereël het, propaganda versprei het en geld versamel het deur banke te beroof, mense vir lospryse ontvoer het en deur mense af te pers. In die somer van 1906 is Stalin met Ekaterina Svanidze getroud wat later geboorte geskenk het aan sy eerste kind, Yakov. Stalin het tydelik uit die kommunistiese party bedank oor hulle 'n verbod op bankrowe gehad het, waarna hy betrokke was by 'n reuse roof op 'n bank wat gelei het tot die dood van 40 mense. Hy vlug hierna na Bakoe waar Ekaterina aan tifus oorlede is. In Baku het Stalin Moslem Azeris en Perse georganiseer het in die uitvoer van ondermynenende aktiwiteite, insluitend moorde op baie van die Swart Honderd, 'n regse groep ondersteuners van die Tsaar, asook ander afpersings, geldvervalsing en rooftogte.
Stalin is sewe keer gevange geneem en Siberië toe gestuur maar het buiten vir die laaste keer elke keer ontsnap. Na sy vrylating het hy in April 1912 'n koerant genaamd Pravda in Sint Petersburg oorgeneem. Hy het uiteindelik die naam "Stalin" aangeneem vanaf die Russiese woord vir staal, wat hy gebruik het as sy skuilnaam in sy artikels.
Stalin se rol tydens die Russiese Rewolusie van 1917
Na Stalin se terugkeer na Sint Petersburg vanaf sy verbanning in Siberië, het Stalin Vyacheslav Molotov en Alexander Shlyapnikov as redakteure by Pravda uitgewerk en hulle vervang. Hy het aanvanklik Alexander Kerensky se oorgangsregering gesteun, maar na Lenin se verkiesing tot die leierskap van die kommunistiese party by die party se konferensie in April 1917 het hy en Pravda die omverwerping van dié regering ondersteun. By hierdie selfde konferensie is Stalin verkies tot die Bolsjeviste se Sentrale komitee. Na Lenin deelgeneem het aan 'n mislukte staatsgreep het Stalin Lenin bygestaan en hom gehelp om te ontsnap. Om 'n bloedbad te vermei het hy die beleërde Bolsjeviste beveel om oor te gee. Hy het Lenin na Finland gesmokkel en leierskap van die Bolsjeviste aanvaar. Na die Bolsjeviste gevangenes vrygelaat is om te help met die verdediging van Sint Petersburg in Oktober 1917 het die Bolsjeviste Sentrale Komitee gestem ten gunste van 'n opstand. Op 7 November het Stalin, Lenin en die res van die Sentrale Komitee die staatsgreep teen die Kerensky regering vanaf die Smolny Instituut gekoordineer - die sogenaamde Oktober Rewolusie. Kerensky het die hoofstad verlaat om die koninklike magte by die Duitse front om hulp te gaan vra. Teen 8 November is die Winterpaleis bestorm en is Kerensky se kabinet gearresteer.
Verwysings
- ↑
Bullock, p. 548, "both dictators".
- Ulam, p. xiv, "the dictator not only deprived".
- Davies, Harris, p.108, "Stalin as dictator".
- Mawdsley, p. 1, "effectively a dictator".
- Overy, p. 17, "and, later, as dictator"
- Ulam, p. xiv, "the dictator not only deprived".
- ↑ Hakim, Joy (1995). A History of Us: War, Peace and all that Jazz. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509514-6.
{{cite book}}: Cite has empty unknown parameter:|coauthors=(hulp) - ↑ Al die bronne rondom Stalin se geboortedatum is nie heeltemal konsekwent nie dus bestaan daar twyfel oor die presiese datum, daar is egter 'n inskrywing in die rekords van die Uspensky Kerk in Gori, Georgië wat 'n Iosif Dzhugashvili aangee as gebore op 18 Desember 1878. Hierdie geboortedatum is ook op sy Skeelverlatingsertifikaat aangedui, in sy polisie-lêer tydens die Tsaar se bewind, ook in 'n arrestasie rekord van 18 April 1902 wat sy ouderdom as 23 jaar aangee en al die ander voor-rewolusionêre dokumente. Stalin het ook 18 Desember 1878 in 'n curriculum vitae aangedui as sy geboortedatum in 1921 in sy eie handskrif. Na sy oorname in 1922 is die datum egter verander na 21 Desember 1879 en dit was dan ook die datum waarop sy geboortedag in die Sowjetunie gevier is.
- ↑ Halfin, Igal. Terror in My Soul: Communist autobiographies on trial, bl. 15.[1]
- ↑ Simon Sebag Montefiore. Stalin: The Court of the Red Tsar, Knopf, 2004 (ISBN 1-4000-4230-5).
- ↑ Russia's War: A History of the Soviet Effort: 1941–1945, ISBN 0-14-027169-4.
- ↑ Richard Overy, The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia, ISBN 0-393-02030-4.
- ↑ http://www.hup.harvard.edu/catalog/COUBLA.html The Black Book of Communism
- ↑ http://books.guardian.co.uk/poetry/features/0,,2083062,00.html
- ↑ http://www.newcriterion.com/articles.cfm/birth-of-a-despot-3654
- ↑ Ludwig, Arnold M., King of the Mountain: The Nature of Political Leadership, University Press of Kentucky, 2002, ISBN 0813190681 p.152
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Simon Sebag Montefiore. Young Stalin. 2007. ISBN 978-0-297-85068-7 Verwysingfout: Invalid
<ref>tag; name "Young Stalin" defined multiple times with different content
| Wikimedia Commons bevat media in verband met Joseph Stalin. |
Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA