NG gemeente Queenstown

Die NG gemeente Queenstown is die 54ste oudste gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk en die 10de oudste in die Sinode van Oos-Kaapland. Dit is as onderskeidelik die 55ste en 11de gestig, maar het een plek opgeskuif met die samesmelting van 'n ouer Oos-Kaapse gemeente, Middelburg, met daardie gemeente se dogtergemeente, Middelburg-Uitsig. Dit was een van vier gemeentes wat in 1853 gestig is. Die ander drie was almal in die teenswoordige Sinode van Wes-en-Suid-Kaapland: Robertson op 19 Januarie, Oudtshoorn op 11 Oktober en Darling ook in Desember.

Ds. P.J. du Plessis het die kerkgebou, ontwerp deur Wynand Louw, se hoeksteen op 2 Februarie 1924 gelê.

Queenstown was jare lank geleë tussen die tuislande Ciskei en Transkei in die sogenaamde Grensstreek van die Oos-Kaap.

Queenstown se ou NG kerkgebou, afgeneem omstreeks 1917. Hierin het die gemeente aanbid van 1855 tot 1925.

Die gedenkteken op die NG kerkterrein ter nagedagtenis aan die Simboliese Trek van 1938.

Die NG gemeente Queenstown-Oos het in 1953 van die moedergemeente afgestig en dié kerkgebou in Warnerstraat opgerig. Queenstown-Noord het in 1972 afgestig, maar smelt in 1982 saam met die Oos-gemeente as Queenstown-Tuine, wat op sy beurt in 1999 by die moedergemeente ingelyf is. Die lidmaattal van die verenigde gemeente het van 2000 tot 2012 van sowat 1 300 tot 850 gedaal.

Ds. S.P. Naudé, eerste leraar van Queenstown van 1860 tot 1909.

Ds. Pieter Albertyn Alheit, leraar van 1916 tot 1922. Ook in die Noordoos-Kaap was hy van 1911 tot 1914 leraar van die NG gemeente Indwe.

Ds. P.J. du Plessis, leraar van 1923 tot 1929.

Ds. T.C.B. Stofberg, leraar van 1930 tot 1940.

Dr. Louis Viljoen Rex, Queenstown se sesde leraar, wat hier gearbei het van 1941 tot 1946 en in die jare vyftig ook Queenstown-Oos.

Ds. Petrus Arnoldus de Wet, leraar van 1947 tot 1949.

Ds. Marthinus Gerhardus Mynhardt, leraar van 1947 tot 1953.

Ds. Jeremia Jacobus Struwig, leraar van 1951 tot 1955.

Ds. G.C. Oosthuizen, leraar van 1956 tot 1959.

Ds. P.C. Oosthuizen en gesin. Hy is op 5 Maart 1956 georden as leraar van die NG gemeente Stutterheim. Nadat hy herstel het van 'n ernstige krankheid, aanvaar hy 'n beroep na die NG gemeente De Aar, waar hy op 24 Junie 1961 bevestig is. Sy volgende gemeente was Queenstown, waar hy in Maart 1963 diens aanvaar het en gebly het tot 1965.

Die dorp Queenstown is in September 1853 gestig en die gemeente drie maande later. Sowel Ons gemeentelike feesalbum van 1952 as Ons Kerk Album van 1917 gee die stigtingsdatum van Queenstown aan as "vroeg in die jaar 1854", toe dit van die moedergemeente, Cradock, afgestig het, maar die gemeente self gee die datum aan as 16 Desember 1853.

Stigting

Ná die afstigting van die gemeente het die konsulent, ds. John Taylor van Cradock op 5 Maart 1854 die eerste erediens waargeneem. Hy het ook die eerste kerkraadsvergadering op 6 Maart 1854 gelei. Eredienste is aanvanklik in die Wesleyaanse kerkgebou gehou. Met die stigting van die dorp Queenstown ontvang die nuwe gemeente 45 erwe.

'n Belangrike mylpaal vir die gemeente is bereik op 22 Oktober 1855 toe William Shepstone, siviele kommissaris van die distrik, die hoeksteen van die kerkgebou lê waarin die gemeente byna 70 jaar lank sou aanbid. Ook teenwoordig tydens die hoeksteenlegging was di. John Pears van Somerset-Oos en Andrew Murray sr. van Graaff-Reinet. Die inwyding van dié eerste kerk het eers op 22 Januarie 1859 plaasgevind. Weer was ds. Pears (toe die konsulent) teenwoordig, tesame met di. Georg Stegmann van Glen Lynden en Thomson (waarskynlik ds. W.R. Thomson, eerste leraar van die NG gemeente Stockenström).

Eerste leraar

Eers ses jaar ná die afstigting verwelkom Queenstown sy eerste predikant in die persoon van ds. S.P. Naudé, wat op 18 April 1860 beroep en op 18 September daardie jaar bevestig is. Reeds in 1858 is ds. John Murray van Burgersdorp beroep, maar hy het die beroep bedank en kort daarna professor aan die kort vantevore gestigte Kweekskool op Stellenbosch geword. Die beroep op ds. Naudé was die vyfde. Hy arbei byna 50 jaar lank in die gemeente tot aan sy dood op 26 Julie 1909. Ds. Naudé het sy opleiding geniet in die teologie en filologie in Utrecht in Nederland en Bonn in Duitsland. Hy het hom onderskei deur sy letterkundige talent, wat hy lewenslank beoefen en waarvan sy biblioteek 'n sprekende bewys was. Hy dien jare lank as voorsitter van die Ring van Graaff-Reinet en beklee ook vele posisies van eer in die gemeenskap van Queenstown. Hy is beskryf as 'n baie vriendelike mens en is wyd geag. Hy kon oortuigend praat en harte aanroer en het 'n sterk invloed uitgeoefen teen openbare sondes.

Latere leraars

Ds. Naudé se opvolger was ds. D.J. Malan wat op 2 Mei 1909 georden is en hier werksaam was tot 26 Junie 1916, toe hy opgevolg word deur P.A. Alheit, wat bevestig is op 25 November 1916. Hy was 'n seun van ds. W.A. Alheit, wat drie gemeentes bedien het waarvan twee in die huidige Oos-Kaaplandse Sinode val, naamlik Colesberg van 1878 tot 1885 en Dordrecht van laasgenoemde jaar tot 1894. Ds. P.A. Alheit was 'n kleinseun aan moederskant van ds. P.K. Albertyn, leraar eers van Prins Albert en daarna Caledon.

Ds. Alheit bly hier tot 1922 en daarna kom ds. P.J. du Plessis aan die beurt van 1923 tot 1929, ds. T.C.B. Stofberg van 1930 tot 1940 en dr. Louis Viljoen Rex van 1941 tot 1946. Ds. P.A. de Wet bly net twee jaar van 1947 tot 1949. Ook in 1947 is ds. M.G. Mynhardt bevestig en vier jaar later ds. J.J. Struwig. Eersgenoemde bly tot 1953 en laasgenoemde tot 1955.

Nuwe kerkgebou

Weens die snelle uitbreiding van die gemeente moes die kerkraad in 1924 oorgaan tot die bou van 'n ruimer kerk. Die hoeksteen van dié toringkerk is deur ds. P.J. du Plessis op 2 Februarie 1924 gelê en die inwyding het op 18 April 1925 plaasgevind. Die argitek was Wynand Louw, die eerste Afrikaanse argitek, en die ontwerp van die kerk, wat vandag nog in gebruik is, herinner sterk aan Gerard Moerdijk, enkele jare lank Louw se vennoot, se ontwerp vir die NG gemeente Salisbury en die NG kerk op Louis Trichardt. Tydens die inwyding van die nuwe kerk het die gemeente se lidmate 933 (57 meer as in 2012) en die siele 1 787 getel.

Toe die ledetal in 1947 1 560 en die sieletal 2 470 bereik, het die kerkraad die verdere uitbreiding van die gemeente tegemoet gekom deur die eerste maal 'n medeleraar te beroep. Teen 1952 het die ledetal die 2 200- en die sieletal 3 300-merk oortref. Toe kon die kerkraad die eerste keer aan afstigting begin dink.

Lidmaattal

Queenstown was die eerste dorp in Suid-Afrika, Namibië of Zimbabwe waar drie NG gemeentes afgeneem het tot net een. (Hennenman het in 2012 dieselfde pad gevolg toe die Oos- en Wes-gemeente terselfdertyd by die moedergemeente ingelyf is.) Die eerste plaaslike afstigting van die moedergemeente was Queenstown-Oos in 1953. In 1972 het Queenstown-Noord aan die beurt gekom. In laasgenoemde jaar het die moedergemeente 1 025 lidmate gehad, die Oos-gemeente 550 en die Noord-gemeente 540. Dit het egter gou geblyk dat dié afstigting tot twee gemeentes aanleiding gegee het wat kwalik op hul eie kon bestaan, want teen 1979 het die Noord-gemeente net 407 lidmate gehad en die Oos-gemeente 413. So smelt die twee dogtergemeentes in 1982 saam onder die nuwe naam, Queenstown-Tuine, met as middelpunt van die gemeentelike bedrywighede die geboue van die voormalige Oos-gemeente. In die laaste jaar van dié gemeente se bestaan (1999) het hy 612 belydende lidmate gehad vergeleke met die moedergemeente se 725. In die eerste Jaarboek van die NG Kerke ná die inlywing van Tuine by die moedergemeente, was die getal belydende lidmate 1 337 (die ou syfers bloot bymekaar getel), maar teen 2005 reeds was dit 1 190 en binne die volgende sewe jaar het dit gedaal tot 876.

Die onderstaande tabel toon die afname in die lidmaattal van NG gemeentes op die groot dorpe van die Oos-Kaapse binneland. In gevalle waar 'n gemeente by 'n ander ingelyf is of twee gemeentes saamgesmelt het, word hulle syfers deurgaans saam aangedui. Dit geld Middelburg en Middelburg-Uitsig, Grahamstad, Grahamstad-Grenspos en Albanie, Somerset-Oos en Visriviervallei (Kookhuis) asook Queenstown, Queenstown-Oos en Queenstown-Noord (laasgenoemde twee 'n ruk lank as Queenstown-Tuine). Elke dorp of gemeente se hoogste lidmaattal word in vet skrif aangedui. Hieruit blyk dat net Queenstown en Aliwal-Noord hul hoogtepunt ná die middel van die 20ste eeu bereik het en dat Burgersdorp sedert 1933 'n afname in sy lidmaattal ervaar. Die gemeentes van Aliwal-Noord, Cradock, Grahamstad en Queenstown is al met meer belydende lidmate in 2014 as sowat 'n eeu vantevore. Die skielike afname in Queenstown se syfer tussen 2015 en 2016 is daaraan te wyte dat dit die eerste keer in jare was dat die gemeente 'n nuwe syfer ingedien het.

Gemeente/Dorp	1916	1933	1952	1960	1973	1979	1985	1990	1995	2000	2005	2010	2012	2014	2015	2016	2021
Aliwal-Noord	750	950	1145	1150	1250	1338	1242	1300	1595	1593	1378	1117	1114	1131	1043	1043	1043
Burgersdorp	1100	1461	1274	1260	1008	937	945	941	850	710	677	605	573	539	517	507	462
Cradock	1878	2164	2858	2914	2399	2421	2464	2288	2024	1934	1931	1697	1662	1892	1894	1575	1382
Graaff-Reinet	2125	2211	2536	2573	2115	2055	1917	1758	1699	1657	1242	1347	1077	1088	1075	1130	701
Grahamstad/Albanie	576	860	1640	1341	1479	1289	1115	1105	1122	1090	836	794	751	727	620	620	523
Middelburg	1100	1307	1430	Onbekend	1372	1391	1158	992	1147	970	953	829	829	702	648	592	470
Queenstown	566	1195	2060	2153	2115	1966	1866	1779	1572	1337	1190	1045	876	876	876	663	578
Somerset-Oos	1652	1400	1800	1864	1657	1511	1246	1210	1201	1281	1122	917	959	967	967	958	828
Totaal	9747	11548	14743	14655	13395	12908	11953	11373	11210	10572	9329	8351	7841	7922	7640	7088	5987

Die gesamentlike lidmaattal van dié dorpe het reeds in 1952 'n hoogtepunt van 14 743 bereik, waarna dit teen 1995 teruggesak het tot 11 373, minder as die totaal in 1933 van 11 548. Tussen 1990 en 2000 het die totaal met net 1 381 afgeneem tot 10 572, maar in die daaropvolgende 15 jaar het die afname versnel toe die gemeentes 2 932 lidmate verloor het en te staan gekom het op 'n totaal van slegs 7 641. Dis 'n verlies van meer as 'n kwart van die lidmate.

Leraars

Queenstown

• Stephanus Petrus Naudé, 1860 – 26 September 1909 (oorlede in die amp)
• David Johannes Malan, 1909–1916
• Pieter Albertyn Alheit, 1916–1922
• Philippus Jacobus du Plessis 1923–1929
• Theunis Christoffel Botha Stofberg, 1930–1940
• Dr. L.V. Rex, 1941–1946
• Petrus Arnoldus de Wet, 1947–1949
• Marthinus Gerhardus Mynhardt, 1947–1953
• Jeremia Jacobus Struwig, 1951–1955
• Dr. Gerhardus Cornelis Oosthuizen, 1956–1959
• Johannes Jacobus Naudé, 1958–1961
• Dr. A.J. Venter, 1960–1963
• Jacobus Johannes Swart, 1961–1964
• Philippus Cornelius Oosthuizen, 1963–1965
• Johannes Gerhard Moolman, 24 Julie 1965–1970
• Johannes Bekker, 1968–1971
• Roelof Johannes Janse van Vuuren, 1970–1976
• Dr. C.F. le R. Stodart, 1975–1992
• W.J. le Roux, 1977–1992
• W.F.A. Lotter, 1987–2005
• M.A. Pretorius, 1992–1999
• W.J. Lotter, 1999–2003
• J. Potgieter, 2003–2009
• P. Grobbelaar, 2005–2008
• A.C. (Riaan) Vlok, 2008 – hede
• Marike Els, 2012 – 2016
• Delmarie Viljoen, 6 Mei 2018 – hede

Queenstown-Oos

• Abraham Jacobus de Villiers, 1958–1962
• Stefanus Johannes Fouché, 1962–1967
• John Peter Gavera, 1967–1971
• Abraham Jacobus Barnard, 1971–1974

Queenstown-Tuine

• Philippus Johannes Viljoen, 1978–1983
• Pieter Wilhelm du Toit, 1983–1989
• Daniel Willem Mouton, 1988-1992
• Johannes Abraham (Johan) Burger, 1989–1998

Bronne

• Olivier, ds. P.L.. 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
• Gaum, dr. Frits (red.) 1989. Jaarboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerke 1990. Pretoria: Tydskriftemaatskappy van die Nederduitse Gereformeerde Kerk.
• Dreyer, eerw. A. 1932. Jaarboek van die Nederduits-Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 1933, Kaapstad: Jaarboek-Kommissie van die Raad van die Kerke.
• Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.

Eksterne skakels

• Die gemeente se Facebook-blad
• Die gemeente se webtuiste
• Die kerkgebou op Facebook