Baja California

Baja California of Neder-Kalifornië is een van die 31 deelstate wat saam met die Federale Distrik, die 32 Federale Entiteite van Meksiko vorm. Die hoofstad is Mexicali en die grootste stad is Tijuana.

Baja California

Vlag van Baja California Wapen van Baja California
Sien ander Meksikaanse deelstate
Amptelike naam: Estado Libre y Soberano de Baja California ("Vrye en onafhanklike staat van Baja California")
Volkslied: Canto a Baja California
Land	Meksiko
Hoofstad	Mexicali
Grootste stad	Tijuana
Munisipaliteite	5
Oppervlakte	71 450 km² (12de)
Hoogste punt	Picacho del Diablo (3 100 m)
Bevolking (2020)   - Totaal   - Digtheid	3 769 020 (14de) 47 inw./km² (19de)
Demoniem	Bajacaliforniano(a)
Goewerneur	Marina del Pilar Ávila (M)
Senators	Jaime Bonilla Valdez (M) Alejandra León Gastélum (M) Gina Cruz Blackledge (PAN)
Stigting	16 Januarie 1952 (29ste)
MOI (2010)	0,765 – hoog (7de)
BBP (KKP (2009)   - Totaal   - Per capita	VS$ 29,0 miljard
Tydsone   - Somertyd	PST (UTC−8) PDT (UTC−7)
Poskode	21, 22
ISO 3166-2	MX-BCN
Amptelike webwerf	bajacalifornia.gob.mx

Ligging

Baja California (letterlik "Laer Kalifornië"), amptelik die Vrye en Soewereine Staat van Baja California is 'n staat in Meksiko. Dit is die mees noordelike en westelike van die 32 federale entiteite van Meksiko. Voordat dit in 1952 'n staat geword het, was die gebied bekend as die Noordegebied van Baja California (Territorio Norte de Baja California). Dit het 'n oppervlakte van 70 113 vk kilometer (3,57% van die landmassa van Meksiko) en bestaan uit die noordelike helfte van die Baja California-skiereiland, noord van die 28ste breedtegraad, plus die oseaniese Guadalupe-eiland. Die vastelandgedeelte van die staat word in die weste deur die Stille Oseaan begrens; in die ooste deur Sonora, die Amerikaanse deelstaat Arizona, en die Golf van Kalifornië; in die noorde deur die Amerikaanse deelstaat Kalifornië; en in die suide deur Baja California Sur.

Bevolking

Die staat het 'n geskatte bevolking van 3 769 020 in 2020 gehad, aansienlik hoër as die ylbevolkte Baja California Sur in die suide, en soortgelyk aan San Diego County, Kalifornië, in die noorde daarvan. Meer as 75% van die bevolking woon in Mexicali (die staat se hoofstad), Ensenada of Tijuana (die staat se grootste stad). Ander belangrike stede sluit in San Felipe, Rosarito en Tecate. Die bevolking van die staat is hoofsaaklik saamgestel uit Mestizos, meestal migrante uit ander dele van Meksiko, en soos met die meeste noordelike Meksikaanse state, 'n groot bevolking van Meksikane van Spaanse afkoms, en ook 'n groot minderheidsgroep mense met Oos-Asiatiese, Midde-Oosterse, en inheemse afkoms. Boonop is daar 'n groot immigrantbevolking uit die Verenigde State vanweë sy nabyheid aan San Diego en die aansienlik laer lewenskoste in vergelyking met San Diego. Daar is ook 'n aansienlike bevolking uit Sentraal-Amerika. Baie immigrante het na Baja California verhuis vir 'n beter lewensgehalte en die aantal hoër-betalende werksgeleenthede in vergelyking met die res van Meksiko en Latyns-Amerika.

'n Wingerd in Valle de Guadalupe

Baja California is die 12de grootste deelstaat volgens gebied in Meksiko. Sy geografie wissel van strande tot woude en woestyne. Die ruggraat van die staat is die Sierra de Baja California, waar Picacho del Diablo, die hoogste punt van die skiereiland, geleë is. Hierdie bergreeks verdeel effektief die weerpatrone in die staat. In die noordweste is die weer halfdroog en Mediterreens. In die nou middel verander die weer om meer vogtig te wees as gevolg van hoogte bo seespieël. Dit is in hierdie gebied waar 'n paar valleie gevind kan word, soos die Valle de Guadalupe, die belangrikste wynproduserende gebied in Meksiko. Ten ooste van die bergreeks oorheers die Sonoran-woestyn die landskap. In die suide word die weer droër en gaan oor in die Vizcaíno-woestyn. Die staat is ook die tuiste van talle eilande langs albei sy kuste. Baja California is ook die tuiste van Guadalupe-eiland, die mees westelike punt van Meksiko. Die Coronado-eilande, Todos Santos-eilande en Cedros-eiland is ook aan die Stille Oseaan. Aan die Golf van Kalifornië is die grootste eiland Angel de la Guarda-eiland, geskei van die skiereiland deur die diep en smal Canal de Ballenas.

Geografie

Sierra de San Pedro Mártir, met Picacho del Diablo in die middel.

Baja California omsluit 'n gebied in die Californias-streek van Noord-Amerika, wat uiteenlopende geografie vir 'n relatief klein gebied vertoon. Die skiereilandse reekse van die Kaliforniese cordillera loop langs die geografiese middelpunt van die staat. Die mees noemenswaardige reekse van hierdie berge is die Sierra de Juárez en die Sierra de San Pedro Mártir. Hierdie reekse is die ligging van woude wat aan Suid-Kalifornië se San Gabriel-berge herinner. Picacho del Diablo is die hoogste piek op die skiereiland. Valleie tussen die bergreekse is geleë binne 'n klimaatsone wat geskik is vir landbou. Sulke valleie sluit in die Valle de Guadalupe en die Valle de Ojos Negros, gebiede wat sitrusvrugte en druiwe produseer. Die mineraalryke bergreeks strek suidwaarts tot by die Golf van Kalifornië, waar die westelike helling wyer word en die Llanos del Berrendo op die grens met Baja California Sur vorm. Die bergreekse wat in die middel en suidelike deel van die staat geleë is, sluit die Sierra de La Asamblea, Sierra de Calamajué, Sierra de San Luis en die Sierra de San Borja in.

Encelia californica groei op die Ensenada-kus, tipies van hierdie ekostreek

Gematigde winde van die Stille Oseaan en die koue Kalifornië-stroom maak die klimaat langs die noordwestelike kus heeljaar aangenaam. As gevolg van die staat se ligging aan die Kalifornië-stroom bereik reën uit die noorde skaars die skiereiland, wat die suidelike gebiede dus droër laat. Suid van die El Rosario-rivier verander die staat van 'n Mediterreense landskap na 'n woestyn. Hierdie woestyn vertoon uiteenlopende vetplantspesies wat deels floreer as gevolg van die mis aan die kus.

Na die ooste kom die Sonoran-woestyn die staat binne van beide Kalifornië en Sonora. Sommige van die hoogste temperature in Meksiko word in of naby die Mexicali-vallei aangeteken. Met besproeiing uit die Colorado-rivier het hierdie gebied egter 'n ware landbousentrum geword. Die Cerro Prieto geotermiese provinsie is ook naby Mexicali (hierdie gebied is geologies deel van 'n groot uitmekaartrekkom); dit produseer sowat 80% van die elektrisiteit wat in die staat verbruik word en genoeg bykomende krag om na Kalifornië uit te voer. Laguna Salada, 'n soutmeer onder seevlak wat tussen die ruwe Sierra de Juárez en die Sierra de los Cucapah lê, is ook in die omgewing van Mexicali. Die hoogste berg in die Sierra de los Cucapah is Cerro del Centinela of Mount Signal. Die Cucapah is die primêre inheemse mense van die berge noord tot by Yuma, Arizona.

Isla Partida, deel van die San Lorenzo Marine Archipelago Nasionale Park

Daar is talle eilande aan die Stille Oseaan. Guadalupe-eiland is in die uiterste weste van die staat se grense geleë en is die terrein van groot kolonies seeleeus. Cedros-eiland bestaan in die suidweste van die staat se maritieme streek. Die Todos Santos-eilande en Coronado-eilande is onderskeidelik aan die kus van Ensenada en Tijuana geleë. Al die eilande in die Golf van Kalifornië aan die Baja California-kant behoort aan die munisipaliteit Mexicali.

Water

Baja California verkry meeste van sy water uit die Coloradorivier. Histories het die rivier in die Colorado-rivierdelta gedreineer en toe in die Golf van Kalifornië gevloei, maar as gevolg van groot vraag na water in die Amerikaanse Suidweste, bereik minder water nou die Golf. Die Tijuana-metropolitaanse gebied maak ook staat op die Tijuana-rivier as 'n bron van water. Baie van die plattelandse Baja California hang hoofsaaklik van putte, 'n paar damme en selfs oases af. Tijuana koop ook water van San Diego County se Otay Waterdistrik. Drinkwater is die grootste natuurlike hulpbronkwessie van die staat.