Suiderkruis
Die Suiderkruis, ook bekend onder sy Latynse naam, Crux, is die kleinste sterrebeeld in die lugruim. Vanweë sy duidelike sigbaarheid en simboolkrag as kenmerk van die suidelike naglug is dit egter een van die beroemdstes. Die Suiderkruis is in die herfs in die Suidelike Halfrond te sien en is dus byvoorbeeld nie sigbaar in lande soos Kanada nie; maar wel in gebiede onder ’n breedtegraad van +30°.
| Suiderkruis | ||||
| ||||
| Latynse naam | Crux | |||
| Genitief | Crucis | |||
| Afkorting | Cru | |||
| Waarnemingsdata (Epog J2000) | ||||
| Regte klimming | 12h | |||
| Deklinasie | 59º | |||
| Grootte | 68 vk. grade (88ste) | |||
| Kwadrant | SQ3 | |||
| Besonderhede | ||||
| Hoofsterre | 4 | |||
| Helderste ster | Acrux (α Cru) | |||
| Naaste ster | η Cru | |||
| Sterre helderder as 3 m | 4 | |||
| Sterre met planete | 1 | |||
| Messier-voorwerpe | 0 | |||
| Bayer-/Flamsteed-sterre | 19 | |||
| Meteoorreëns | Crucids | |||
| Aangrensende sterrebeelde | ||||
| Sentour, Vlieg | ||||
| ||||
Die kruis self word gevorm deur die sterre Acrux (Alpha Crucis), Mimosa (Beta Crucis), Gacrux (Gamma Crucis) en Delta Crucis.
Die Suiderkruis bereik sy hoogste punt aan die hemelruim op 1 Mei om tienuur saans.
Oorsprong
wysigDaar is feitliks niks bekend oor die geskiedenis van hierdie sterrebeeld nie, aangesien die antieke sterrekykers soos Ptolemeus dit gewoonlik as die voet van die Sentour beskryf het en nie as een van die tradisionele sterrebelde nie. In die antieke tyd was die Suiderkruis vir mense in die Mediterreense lande nog sigbaar. Weens die presessiebeweging van die aarde het sy ligging deur die eeue egter steeds verder suid geskuif.
Die Suiderkruis verwerf eers in die 15de en 16de eeu tydens die verkenningsvaarte van die Portugese en Spanjaarde weer bekendheid; hulle beskou dit as ’n godsdienstige simbool wat hulle aanspoor om verder te gaan. Die kruis dien ook as ’n oriëntasiepunt, aangesien sy vertikale as na die suidelike hemelpool wys.
Die eerste klassifisering as ’n selfstandige sterrebeeld in die jaar 1679 word aan die Franse sterrekundige Augustin Royer toegeskryf. Sy eweknie vir bewoners van die Noordelike Halfrond is die Noorderkruis - die sterrebeeld Swaan.
Die vyf helderste sterre van die Suiderkruis (α, β, γ, δ en ε Crucis) verskyn op die nasionale vlae van Australië, Brasilië, Nieu-Seeland (hier ontbreek egter die epsilon-ster), Papoea-Nieu-Guinee en Samoa. Daarnaas versier dit ook die vlae van die Australiese staat Victoria, die Australiese hoofstadgebied Canberra en die Noordelike Gebied (Northern Territory) van Australië, die Magallanes-gebied van Chili en ’n aantal Argentynse provinsiale vlae en simbole.
Die vlag van die Suid-Amerikaanse handelsone Mercosur wys vier van die helderste sterre, waarby soos in die geval van Nieu-Seeland epsilon weggelaat is.
’n Steensimbool van die sterrebeeld is in die historiese Inkastad Macchu Picchu gevind.
Sterrekundige voorwerpe
wysig- Alpha Crucis (Acrux) is ’n helder, witblou dubbelster sowat 370 ligjare van die Aarde af. Dit het ’n skynbare magnitude van tussen 1,4 en 1,9.
- Die sterrehoop van Kappa Crucis, NGC 4755, bestaan uit besonder helder sterre en kan met ’n verkyker van die Aarde af gesien word. Opmerklik is die reusesterre in die hoop wat hulle waterstof vinnig verbrand en met pragtige blou en rooi kleure spog. Hulle ligsterkte is tot 80 000 keer dié van die Son. Hulle is 7 500 ligjare van die Aarde af.
- Suid van die sterrehoop is ’n opvallende donker gebied, die sogenaamde Kolesaknewel (Engels: Coalsack). Dit gee die indruk van ’n groot swart gat waarin ’n mens met ’n verkyker kan sien. Hierdie stofwolk lê binne ’n afstand van 500 ligjare van ons planeet.
Die Suiderkruis as simbool op vlae
wysig’n Aantal lande van die Suidelike Halfrond soos Australië, Brasilië, Papoea-Nieu-Guinee, Samoa en Nieu-Seeland beeld die vyf helderste sterre van die Suiderkruis op hul vlae uit:
 |
 |
 |
 |
|
| Australië | Brasilië | Papoea-Nieu-Guinee | Samoa | Nieu-Seeland |
Eksterne skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Suiderkruis.
