Jan Willem Janssens

Jan Willem Janssens (Nijmegen, 12 Oktober 1762 – Den Haag, 23 Mei 1838) was die laaste Nederlandse goewerneur van die Kaap.

Jan Willem Janssens
Goewerneur Jan Willem Janssens
Kanselier van die Militêre Willems-Orde
Ampstermyn 1815 – 1838
Opgevolg deur	Hendrik Merkus de Kock
Minister van Oorlog
Ampstermyn 1814 – 1815
Voorafgegaan deur	Johan Hendrik Mollerus
Opgevolg deur	Friedrich Adrian van der Goltz
Goewerneur-generaal van Nederlands-Indië
Ampstermyn 1811 – 1811
Voorafgegaan deur	Herman Willem Daendels
Opgevolg deur	1ste Graaf van Minto
Minister van Oorlog
Ampstermyn 1807 – 1809
Vise	Diderik van Hogendorp
Voorafgegaan deur	Jacob Jan Cambier
Goewerneur-generaal van die Kaap die Goeie Hoop
Ampstermyn 1803 – 1806
Voorafgegaan deur	Jacob Abraham de Mist
Opgevolg deur	Sir David Baird
Persoonlike besonderhede
Gebore	12 Oktober 1762 Nijmegen
Sterf	23 Mei 1838 (op 75) Den Haag

Vroeë lewe

Janssens is op 12 Oktober 1762 in Nijmegen in Oostelike Nederland gebore. Sy militêre loopbaan begin reeds op negejarige ouderdom toe hy in 1771 as kadet by die Van Aylva Regiment, later Van Burmania hernoem, van die Nederlandse leër aansluit. Nadat die regiment weer hernoem is na Prins Frederik van Oranje-Nassau word Janssens 'n vaandeldraer op 5 Februarie 1777. Die regiment word weer eens hernoem, dié keer Regiment No. 1 'De Schepper' en op 5 April 1785 word Janssens kwartiermeester van die tweede bataljon van sy regiment. Tydens die patriotopstand in Nederland in 1787 het sy regiment aan die kant van die Stadshouer geveg en hoewel hy in Noord-Brabant gebly het tydens die Pruisiese inval word hy op 31 Desember 1787 tot eerste luitenant bevorder, waarskynlik omdat hy aan die seëvierende kant was. Hy verlaat daarna die regiment om op 12 Desember 1788 kaptein te word van die grenadierkompanjie van die tweede bataljon Infanterieregiment No. 18 'Van Pabst'. Janssens het in sy ou regiment gedien wat nou Von Wartensleben genoem is tydens die 1793–1794-veldtog teen Frankryk in Vlaandere. Op 13 September 1793 is hy in sy regterskouer deur 'n musketbal gewond tydens die verowering van Menen. Hy het ook deelgeneem aan die beleg van Lanrécies (20–30 April 1794), en die Slag van Fleurus op 26 Junie 1794.

Bataafse Republiek en Goewerneurskap aan die Kaap

Nadat die Nederlandse en Britse troepe in die begin van 1795 deur die Franse verslaan is, is die Nederlandse Republiek verander in die Bataafse Republiek wat 'n satellietstaat van Frankryk was. Die Bataafse leër is herorganiseer volgens die Franse stelsel en Janssens se regiment het die derde bataljon van die eerste Halwe Brigade (Frans: Demi-Brigade) geword. Hy is egter as gevolg van sy besering tydens die veldtog in Vlaandere uit die staande mag ontslaan en is aangestel as administrateur van die Franse troepe in die Bataafse Republiek op 16 Junie 1796. Sy administratiewe vermoëns lei daartoe dat hy reeds op 11 Maart 1797 tot eerste kommissaris-generaal met beheer oor die Franse troepe wat in die Bataafse Republiek onderhou moes word is bevorder is. In 1800 is hy benoem tot sekretaris-generaal van die Nederlandse ministerie van oorlog, maar hy bedank uit die pos op 10 Oktober 1800. Hy dien as adviseur aan die Agent van oorlog tot hy op 29 Januarie 1801 weer die pos van eerste kommissaris opneem.

Op 25 Maart 1802 word die Vrede van Amiens onderteken waarvolgens die Kaap van Goeie Hoop, wat in 1797 deur Brittanje beset is, aan die Bataafse Republiek hertoegeken is. Reeds op 18 Februarie, voor die verdrag onderteken is, is die nou 39-jarige Janssens aangestel as Goewerneur-Generaal en Hoof-Kommandeur van die Bataafse kolonie in die Kaap. Hy is bevorder tot Luitenant-Generaal in die Bataafse Leër. Op 5 Augustus seil hy op die Bato, deel van die eskader onder bevel van Skout-Admiraal Dekker, na die Kaap. Die eskader kom op 24 Desember 1802 in Kaapstad aan en op 21 Februarie 1803 neem Janssens die regering by die Britte oor.

Janssens het verwag dat die vrede nie lank sou hou nie en beveel onmiddellik dat die verdediging van die Kaap opgeknap moet word. Op 3 April 1803 vertrek hy op 'n reis na die binneland en stig die sendingstasie Bethelsdorp, 20 km noordwes van Port Elizabeth. Hy het ook vir Gaika ontmoet. Janssens was 'n bekwame man en het 'n vooruitstrewende beleid toegepas, maar soos verwag het die vrede nie gehou nie en op 16 Mei verklaar Brittanje weer oorlog. Janssens is beveel om die grootste deel van sy garnisoen na Java te stuur wat deur die Bataafse regering as 'n belangriker besitting as die Kaap geag is. Hy is agter gelaat met 1 900 Bataafse man, die 5de Waldeck Bataljon en 'n paar honderd opgeleide Khoikhoi soldate. Dit neem egter tot 4 Januarie 1806 voor die Britte onder generaal David Baird met 10 000 man in Tafelbaai land. Kaapstad, wat deur die Waldeck bataljon verdedig is gee onmiddellik oor en word deur die Britte beset. Janssens het met omtrent 1500 man teruggeval om later op 18 Januarie in die Slag van Blaauwberg met die Britte slaags te raak. Die Nederlanders is maklik verslaan en Janssens is in sy regterheup gewond. Hy gee op 23 Januarie oor en word toegelaat om op 5 Maart op die Bellona met sy garnisoen die Kaap te verlaat waarna hy op 8 Junie 1806 in Den Haag aankom. Die Kaap en Suid-Afrika sou vir die daaropvolgende 155 jaar in Britse hande bly.

Koninkryk van Nederland en die Franse Ryk

Teen Janssens se terugkeer na Nederland het Napoleon besluit om die Nederlandse Republiek af te skaf en die Koninkryk van Nederland in die plek daarvan te skep. Die nuwe koninkryk is deur Napoleon, se broer Louis Napoleon, wat as Koning Lodewijk bekend sou staan, regeer. Koning Lodewyk het Janssens op 11 Julie 1806 die pos van Sekretaris-Generaal van die Department van oorlog aangebied. Gerdurende 1806 en 1807 het hy verskillende missies as kwartiermeester-generaal en in ander rolle vervul. Op 1 Januarie 1807 is hy as Ridder in die Koninklike Orde van Verdienste aangestel en na verskeie ander hoë poste is hy op 7 Desember 1807 as Minister van Oorlog in die Koninkryk van Nederland aangestel. Hy word egter weer op 27 Maart 1809 swak gesondheid uit die pos ontslaan.

Op 3 Julie 1810 kom hy in Parys aan om die nuus van Koning Lodewyk se abdikasie oor te dra nadat Vise-Admiraal Verhuell geweier het om dit te doen. Napoleon maak hom op 22 Julie 'n lid van die Counciel d'Affairs van Nederland en na die opneming van Nederland in die Franse Ryk word Janssens général de division. Hy is deur Napoleon aangestel as Goewerneur-Generaal van alle Franse besittings Oos van Ile de France, in praktyk die voormalige Nederlands-Indië. In sy nuwe rol seil hy op 29 Desember uit Maindin in Frankryk na die Ooste op die fregat La Méduse. Hy kom op 15 Mei 1811 in Batavia in Java aan waar hy by Daendels oorneem.

Skaars twee maande later, op 30 Julie 1811, kom 'n Britse invalsvloot bestaande uit 43 oorlogskepe en 57 transportskepe onder bevel van Vise-Admiraal Stopford noord van Java aan. Die skepe het 'n leër van 11 000 man en 500 perde, georganiseer in vier brigades onder bevel van Luitenant-Generaal Samuel Auchmuty bygestaan deur die Goewerneur-Generaal van Brits Oos-Indië, Lord Minto na Java gebring. Luitenant-Generaal Janssens se magte het uit 11 infanterie bataljons, 2 jaer-bataljons, 4 berede eskadrons, 'n artillerie bataljon, en 3 berede artillerie kompanies bestaan. Hoewel die totale Franse mag van 17 774 man indrukwekkend klink moet in ag geneem word dat slegs 12% Europeërs was ondersteun deur onervare inheemse soldate met twyfelagtige lojaliteit. Janssens se posisie is verder verswak deur Napoleon se aandrang dat leër aangevoier moes word deur général de brigade Jean-Marie Jumel, 'n middelmatige bevelvoerder wat glad nie Nederlands of Maleis kon praat nie.

Luitenant-Generaal Auchmuty se troepe land op 4 Augustus 1811 naby die dorpie Tjilintjing, drie ure buite Batavia. Die "Franse" leër het egter na Weltevreden en Meester Cornelis teruggetrek en Janssens het sy hoofkwartier in Jakatra opgerig. Generaal Auchmuty se magte bereik die buitewyke van Batavia teen dagbreek op 8 Augustus waar hy aandring op onmiddellike oorgawe waartoe die burgemeester Hillebrink instem en sy samewerking belowe. Meeste huise was verlate, daar was geen drinkwater nie aangesien die waterwerke vernietig is en die magasyn is aan die brand gesteek. Die Britte kon die stad egter onbestrede inneem en die vure blus.

Op die agste eis Lord Minto reeds vir die eerste keer die oorgawe van die kolonie in 'n gesant wat hy na Janssens se hoofkwartier, nou in Meester Cornelis, stuur. Janssens het botweg geweier en Auchmuty is beveel op voort te gaan met die aanval. Britse magte het hulle opmars na Weltevreden gemaak waar hulle met die “Franse” magte onder général de brigade Jumel slaags sou raak. Nadat Jumel nie sy linkerflank behoorlik verdedig het slaag die Britte daarin om Weltevreden in te neem ten spyte van manhaftige verdediging deur die kanonniers. Britte het 6000 gevangenes geneem en het die voortvlugtende Franse agternagesit tot by Meester Cornelis. Lord Minty het weereens 'n gesant gestuur om oorgawe by Janssens te eis. Janssens het weereens geweier.

Na wedersydse kanonaanvalle by Meester Cornelis beveel Generaal Auchmuty op die 26ste 'n aanval op die kamp aan. Luitenant-Generaal Janssens was egter nie verras deur die aanval nie, 'n Skotse droster het hom naamlik ingelig van die Britte se planne. Janssens het dus bevele gegee om voorbereiding te tref vir 'n verrassingsaanval en persoonlik vir général de brigade Jumel instruksies gegee dat alle troepe in posisie moes wees teen 3 uur die oggend. Toe die aanval teen drie-uur begin blyk dit egter dat Janssens se bevele nie uitgevoer is nie. Die Franse kanonniers kon net een skoot inkry voor die Britte tussen hulle was. Die Nederlandse Majoor F.X. Muller en Kaptein Osman was vasbeslote om nie toe te laat dat die vesting wat aan hulle toe vertrou is sonder uiterste weerstand op te gee nie. Toe dit duidelik word dat hulle nie die vesting sou kon hou nie het hulle 'n aangesteekte lont in die kruit magasyn gegooi. Die reuse ontploffing wat daarop gevolg het, wat verliese aan beide kante tot gevolg gehad het, het die Britte se aanval vir 'n oomblik of twee gestuit, maar dit is nie opgevolg deur 'n Franse teenaanval nie. In 'n laaste poging tot aksie beveel général de brigade Jumel die berede soldate om aan te val. Hy beveel egter ter selfde tyd dat die infanterie moet begin vuur wat tot swaar verliese onder die berede soldate lei wat in die spervuur vasgevang is. Janssens het verskeie kere tydens die chaotiese slag probeer om die orde te herstel maar dit was te vergeefs en hy het geen ander keuse gehad as om terug te val nie. Duisende Franse het oorgegee en ses duisend krygsgevangenes, waaronder 200 offisiere, is krygsgevangene geneem.

Lieutenant-General Janssens was een van die laastes om die slagveld te verlaat. Nadat hy byna gevang is daag hy by Buitenzorg op waar 'n gesant van Lord Minto vir 'n derde keer sy oorgawe eis. Janssens antwoord egter dat die Britte nie meer as 'n tiende van Java ingeneem het nie en dat hy nie sou oorgee voor daar nie meer een soldaat oor was wat kon weerstand bied nie.

Janssens het geweier om général de brigade Jumel te sien aangesien hy hom verantwoordelik gehou het vir die ramp by Meester Cornelis. Jumel is op die ou einde in Cheribon krygsgevangene geneem waar die aanvoerder van die fort, Luitenant van der Werf by die Britse leër aangesluit het en die basis aan die Britte oorgegee het. Britse magte is ook na Karang Sambong gestuur om terugval deur die Franse na die weste te verhoed. 'n Gesant is weer op die 9de September na Janssens gestuur wat weereens geweier het om oor te gee.

Toe Janssens in Samarang aankom was dit vir hom duidelik dat hy nie met die 8 000 manskappe daarin sou kon slaag om Samarang te kon verdedig nie aangesien dit geen verdedigings gehad het nie en deur die Britse vloot gebombardeer kon word. Hy het dus stelling ingeneem op 'n reeks koppies by Oengaran waar hy Auchmuty ingewag het. Op die 12de en 13de land die Britte by Samarang. Met slegs 1200 man en ses veldkanonne besluit hy om onmiddellik tot aanval oor te gaan. Die taktiek het gewerk en Janssens se ongedissiplineerde en gedemoraliseerde troepe is maklik oorrompel.

Janssens se leër is geheel en al verslaan en hy moes met 'n paar offisier na die Salitaga fort terugval. In die nag stuur hy 'n versoek aan Generaal Auchmuty vir 'n skietstaking om onderhandelinge met Lord Minto in Batavia moontlik te maak. Auchmuty weier egter en verklaar dat onderhandelinge met hom gevoer moet word. Janssens gee op 18 September by Toentang oor aan Auchmuty.

Op 18 Oktober 1811 seil Janssens van Batavia na Engeland as krygsgevangene. Tydens sy gevangenskap ontvang hy op 22 Februarie 1812 die Grand-Croix van die Ordre Impérial de la Réunion (Groot Kruis van die Orde van Reunion).

Latere lewe

Hy is in 1838 oorlede. Die Oos-Kaapse dorp Jansenville, wat sy ontstaan te danke het aan die Nederduitse Gereformeerde Kerk wat die afsonderlike gemeente Jansenville op 4 Februarie 1855 van die NG gemeente Uitenhage afgestig het, is na hom genoem.

Sien ook

• Lys van kommandeurs en goewerneurs van die Kaapkolonie

Bronne

• Rosenthal, Eric, Encyclopaedia of Southern Africa, Juta and Company Limited, Kaapstad en Johannesburg, 1978.
• Albertyn, C.F. dr. (hoofred.), Die Afrikaanse Kinderensiklopedie, Nasou, Kaapstad, 1972.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Jan Willem Janssens.

Voorafgegaan deur Jacob Abraham de Mist

Goewerneur van die Kaap de Goede Hoop 1803 – 1806

Opgevolg deur Sir David Baird (waarnemend)

Voorafgegaan deur Herman Willem Daendels

Goewerneur-generaal van Nederlands-Indië 1811

Opgevolg deur Gilbert Elliot-Murray-Kynynmound, 1e graaf van Minto