Besig om John X. Merriman te wysig

{{Ampsbekleër Inligtingraampie
|naam                 = John Xavier Merriman
|beeld                = JX Merriman.jpg
|beeldgrootte         = 240px
|kleinbeeld           = 
|byskrif              = John X. Merriman
|orde                 = Eerste Minister van die [[Kaapkolonie]]
|termyn_begin         = [[3 Februarie]] [[1908]]
|termyn_einde         = [[31 Mei]] [[1910]]
|visepresident        = 
|vise-eersteminister  = 
|adjunk	              = 
|president            = 
|eersteminister       = 
|voorganger           = [[Leander Starr Jameson]]
|opvolger             = [[Louis Botha]]
|orde2                = 
|termyn_begin2        = 
|termyn_einde2        = 
|visepresident2	      = 
|vise-eersteminister2 = 
|adjunk2              = 
|president2           = 
|eersteminister2      = 
|voorganger2          = 
|opvolger2            = 
|orde3	              = 
|termyn_begin3        = 
|termyn_einde3        = 
|visepresident3	      = 
|vise-eersteminister3 = 
|adjunk3              = 
|president3           = 
|eersteminister3      = 
|voorganger3          = 
|opvolger3            = 
|orde4                = 
|termyn_begin4        = 
|termyn_einde4        = 
|visepresident4       = 
|vise-eersteminister4 = 
|adjunk4              = 
|president4           = 
|eersteminister4      = 
|voorganger4          = 
|opvolger4            = 
|geboorte_datum       = [[15 Maart]] [[1841]]
|geboorte_plek        = [[Street, Somerset]], [[Verenigde Koninkryk]]
|sterfte_datum        = [[1 Augustus]] [[1926]]
|strefte_plek         = [[Stellenbosch]], [[Kaapprovinsie]], [[Unie van Suid-Afrika]]
|kiesafdeling         = 
|party                = [[Suid-Afrikaanse Party]]
|eggenoot             = Agnes Vintcent
|proffessie           = 
|geloof	              = 
|handtekening         = 
|voetnotas            = 
}}

'''John Xavier Merriman''' ([[15 Maart]] [[1841]] - [[1 Augustus]] [[1926]]) was die laaste [[eerste minister]] van die [[Kaapkolonie]] voor die [[Uniewording]] van [[Unie van Suid-Afrika|Suid-Afrika]] in [[1910]].

== Vroeë lewe ==
Hy is in [[Street, Somerset]], [[Engeland]] gebore. Sy ouers was [[Nathaniel James Merriman]], hulpprediker van die Street-gemeente en later die derde [[biskop]] van [[Grahamstad]], en Julia Merriman (née Potter). Hy het in [[1849]] (op die ouderdom van agt jaar) saam met sy ouers na die [[Kaapkolonie]] geëmigreer. Hy het by die [[Diocesan College]] (Biskoppe) in [[Rondebosch]], [[Kaapstad]], en later by [[Radley College]] in Engeland opleiding ontvang. Hy is in [[1861]] terug na Suid-Afrika, waar hy geboer het.

== Politieke loopbaan ==
[[Lêer:Botha Merriman Smuts.jpg|duimnael|links|John X. Merriman by genls. [[Louis Botha]] (staande links) en genl. [[Jan Smuts]] (staande regs) tydens die [[Nasionale Konvensie]].]]
Nadat hy as boer en landmeter gewerk het, het hy in [[1869]] die [[politiek]] betree. In hierdie stadium was die Kaapsekolonie besig om oor te beweeg na verteenwoordigende regering toe. Hy het eers die kiesafdeling [[Namakwaland]], toe [[Wodehouse]] en uiteindelik [[Victoria-Wes]] verteenwoordig. Nadat verantwoordelike regering in [[1872]] aan die Kolonie toegestaan is, het hy vanaf [[1875]] tot [[1878]] gedien in die [[kabinet]] van die eerste Eerste Minister, sir [[John Molteno]], en later in dié van sir [[Thomas Scanlen]], vanaf [[1881]] tot [[1884]]. Hy was Tesourier-Generaal onder [[Cecil John Rhodes]] vanaf [[1890]] tot [[1893]], maar het sy goeie verhouding met Rhodes na die [[Jameson-inval]] in Desember [[1895]] beëindig.

Daarna het hy 'n teenstander van die mynboubelange en Britse [[imperialisme]] in [[Suider-Afrika]] geword. Hierdie standpunt het vir hom die simpatie en samewerking van [[Onze Jan Hofmeyr]] se [[Afrikanerbond (party)|Afrikanerbond]] gewen. Hy was 'n lid van die Kaapse kommissie van ondersoek na die Jameson-inval, en was verantwoordelik vir die opstel van die kommissie se verslag. Hy het weer as Tesourier-Generaal van die Kaap gedien onder [[William Philip Schreiner|W.P. Schreiner]] vanaf [[1898]] tot [[1900]]. Hy het onsuksesvol probeer om die [[Tweede Vryheidsoorlog]] te keer.

In [[1908]] het sy South African Party saam met die [[Afrikanerbond (party)|Afrikanerbond]] beheer van die Kaapse Wetgewende Vergadering verkry, en hy het as eerste minister van die [[Kaapkolonie]] gedien van 1908 tot en met [[Uniewording]] op [[31 Mei]] [[1910]]. 

Hy was 'n vooraanstaande figuur in die Nasionale Konvensie wat die [[Uniewording|Unie tot stand gebring het]], en was 'n moontlike keuse vir die amp van eerste minister van die nuwe unie. [[Lord Gladstone]], die eerste [[goewerneur-generaal]], het egter vir die Afrikanerstaatsman genl. [[Louis Botha]] gevra om 'n regering te vorm. Merriman het 'n aanbod van 'n pos in die eerste Uniekabinet van die hand gewys.

Hy het voortgegaan om te dien in die [[Parlement van Suid-Afrika]], waar hy eers die kiesafdeling van [[Victoria-Wes]] en toe [[Stellenbosch (kiesafdeling)|Stellenbosch]] verteenwoordig het. Hy het 'n lewendige briefwisseling met [[Jan Smuts|Jan Christiaan Smuts]] voortgehou, waarin hy hom herhaaldelik gewaarsku het van die risiko van [[Opstand|rebellie]] en [[burgeroorlog]] tussen die gemeenskap van Britse herkoms en die [[Afrikaner]]s, wat opspraak gemaak het teen die Suid-Afrikaanse samewerking met Groot-Brittanje teen [[Duitsland]] in die [[Eerste Wêreldoorlog]], veral die Suid-Afrikaanse inval van [[Suidwes-Afrika|Duits Suidwes-Afrika]], tans [[Namibië]]. Hy was een van slegs 'n paar parlementslede wat die [[Native Land Act]]<!--Vertaling? Naturelle Grondgebiedwet?--> van [[1913]] teengestaan het, wat drasties die landeienaarskap deur die inheemse bevolking beperk het.

== Persoonlike Lewe ==
In [[1874]] is hy met Agnes Vintcent, dogter van mnr. L. Vintcent, 'n lid van die Kaapse Wetgewende Raad, getroud. In [[1892]] het hy 'n plaas gekoop, wat later Rustenberg Wines geword het. Rustenberg Wines het hom later vereer deur 'n wynsoort na hom te vernoem.

Hy is in 1926 in die ouderdom van 85 op [[Stellenbosch]], Suid-Afrika, oorlede.

== Bronne ==
* ''The life of John Xavier Merriman'' /Perceval Maitland Laurence. London : Constable & Co, 1930
* Hierdie artikel is oorspronklik vertaal uit [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=John_X._Merriman&oldid=182032021 die Engelse Wikipedia]

{{Normdata}}

{{DEFAULTSORT:Merriman, John X.}}
[[Kategorie:Suid-Afrikaanse ministers]]
[[Kategorie:Geboortes in 1841]]
[[Kategorie:Sterftes in 1926]]