Kiemlaag
’n Kiemlaag is ’n primêre laag selle wat vorm tydens embrio-ontwikkeling.[1] Die drie kiemlae in gewerweldes is besonder goed ontwikkel, maar alle lede van Eumetazoa (diere meer ingewikkeld as sponsdiertjies) vervaardig een of twee kiemlae. Diere met radiale simmetrie soos Cnidaria, het twee lae (die ektoderm en endoderm), en dit maak hulle diploblasties. Diere met bilaterale simmetrie het ’n derde laag (die mesoderm) tussenin, en daarom is hulle triploblasties. Uit die kiemlae ontstaan eindelik al die dier se weefsel en organe deur middel van ’n proses ganaamd organogenese.
Ontwikkeling
[wysig | wysig bron]
Bevrugting lei tot die vorming van ’n sigoot. In die volgende stadium, kliewing, verander kerndelende selle die sigoot in ’n hol bol selle, die blastula. Laasgenoemde ondergaan gastrulasie, die vorming van ’n gastrula met óf twee óf drie lae (die kiemlae). In gewerweldes differensieer hierdie selle om al die dier se weefsel en organe te vorm.[2]
By mense vorm die sigoot ná sowat drie dae ’n soliede massa selle deur verdeling; dit word ’n morula genoem. Dit verander weer in ’n blastosist, wat bestaan uit ’n buitelaag (trofoblas) en binneste selmassa (embrioblas). Die blastosist, wat gevul is met baarmoedervloeistof, breek uit die zona pellucida en ondergaan implantasie in die slymvlies van die baarmoeder. Die binneste selmassa het aanvanklik twee lae: die hipoblas en epiblas. Aan die einde van die tweede week verskyn ’n primitiefstreep. Die epiblas in hierdie gebied beweeg na die primitiefstreep, duik af daarin en vorm ’n nuwe laag, die endoderm. In die proses word die hipoblas uit die pad gedruk (dit vorm daarna die amnion). Die epiblas hou aan beweeg en vorm ’n tweede laag, die mesoderm. Die boonste laag word nou die ektoderm genoem.[3]
Endoderm
[wysig | wysig bron]Die endoderm bestaan aanvanklik uit plat selle, wat later rond word. Dit vorm die epiteelvoering van die hele spysverteringskanaal behalwe deel van die mond en keelholte en die eindpunt van die rektum. Dit vorm ook die voeringselle van al die kliere wat in die spysverteringskanaal uitloop, insluitende dié van die lewer en pankreas; die epiteel van die gehoorbuis en trommelvliesholte; die tragea, brongi en lugselle van die longe; die blaas en deel van die uretra; en die follikelvoering van die skild- en timusklier.
Verder vorm dit die maag, kolon, lewer, pankreas, blaas, epiteel van die tragea, longe, keelholte, skildklier en ingewande.
Mesoderm
[wysig | wysig bron]Die mesoderm het verskeie komponente wat in weefsel ontwikkel. Dit vorm die rugkoord, niere, geslagskliere, kraakbeen, skedelspiere, vel, bloedsomloopstelsel en die wand van die ingewande.[4] Dit vorm verder die spiere, been, bindweefsel, bloedsomloopstelsel, limfvatstelsel, urogenitale stelsel en weivlies.
Ektoderm
[wysig | wysig bron]Die ektoderm ontwikkel eindelik in die vel, hare, naels, ooglense, oliekliere, korneas, tandemalje, epiteel van die mond en neus, perifere senustelsel, pigmentselle, gesigskraakbeen, tandbeen, brein, ruggraat, motoriese senuwees en retina.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Gilbert, Scott F (2003). "The Epidermis and the Origin of Cutaneous Structures". Developmental Biology. Sinauer Associates.
- ↑ Gilbert, Scott F (2000). "Comparative Embryology". Developmental Biology. Sinauer Associates.
- ↑ Gilbert, Scott F (2000). "Early Mammalian Development". Developmental Biology. Sinauer Associates.
- ↑ Gilbert, Scott F (2003). "Paraxial and Intermediate Mesoderm". Developmental Biology. Sinauer Associates.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
