Vulkaaneksplosiwiteitsindeks
Die Vulkaaneksplosiwiteitsindeks (VEI) is 'n relatiewe manier om die plofbaarheid van vulkaniese uitbarstings te meet. Dit is in 1982 deur Chris Newhall van die Amerikaanse Geologiese Opname en Stephen Self van die Universiteit van Hawaii ontwerp.
Die volume van die ejekta, hoogte van die uitwerpingswolk en kwalitatiewe waarnemings (met woorde wat wissel van "bedaard" tot "megakolassaal") word gebruik om die eksplosiwiteitswaarde te bepaal. Die skaal is oneindig, met die grootste uitbarstings in die geskiedenis wat 'n magnitude van 8 gekry het. 'n Waarde van 0 word gegee aan nieontploffende uitbarstings, gedefinieer as met minder as 10 000 m3 tefra wat uitgeskiet is; 'n 8 verteenwoordig 'n megakolossale ontploffende uitbarsting wat tot 1,0×1012 m3 tefra kan uitwerp en 'n kolomhoogte van meer as 20 km kan hê.
Die skaal is logaritmies, met elke interval daarop 'n tienvoudige toename in die uitgeworpe tefra wat waargeneem is, behalwe tussen VEI-0, VEI-1 en VEI-2.[1]
Klassifikasie
[wysig | wysig bron]Met aanduidings van 0 tot 8 hang die VEI wat met 'n uitbarsting verbind word, af van hoeveel vulkaniese materiaal uitgewerp word, tot hoe hoog die pluim strek en hoe lank die uitbarsting duur. Die skaal is van VEI-2 af logaritmies; 'n toename van 1 dui op 'n uitbarsting wat 10 keer kragtiger is. Tussen VEI-1 en VEI-2 is die toename egter 100 keer, van 10 000 tot 1 000 000 m3.
In die volgende tabel dui die frekwensie van elke VEI op die benaderde frekwensie van nuwe uitbarstings van daardie VEI of hoër.
| VEI | Ejekta- volume (totaal) |
Klassifikasie | Beskrywing | Pluimhoogte | Frekwensie | Troposferiese inspuiting |
Stratosferiese inspuiting[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Voorbeelde | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 0 | < 104 m3 | Hawais | Uitvloeiend | < 100 m | aaneenlopend | onbeduidend | geen | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hoodoo (c. 7050 v.C.),[3] Erebus (1963), Kīlauea (1977), Socorro-eiland (1993), Mawsonpiek (2006), Dallol (2011), Piton de la Fournaise (2017) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1 | > 104 m3 | Hawais / Strombolies | Bedaard | 100 m - 1 km | daagliks | klein | geen | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stromboli (sedert Romeinse tye), Nyiragongo (2002), Raouleiland (2006) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2 | > 106 m3 | Strombolies / Vulcaniaans | Ontploffend | 1-5 km | elke twee weke | matig | geen | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Unzen (1792), Cumbre Vieja (1949, 1971), Galeras (1993), Sinabung (2010), Whakaari (2019) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3 | > 107 m3 | Vulcaniaans / Peléaans / Subplinies | Katastrofies | 3-15 km | 3 maande | aansienlik | moontlik | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lassenpiek (1915), Nevado del Ruiz (1985), Soufrièreheuwels (1995), Ontake (2014), Anak Krakatoa (2018), Cumbre Vieja (2021) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4 | > 0,1 km3 | Peléaans / Plinies/Subplinies | Kataklismies | > 10 km (Plinies of subplinies) | 18 maande | aansienlik | beslis | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Taal (1749, 2020), Laki (1783), Kīlauea (1790), Mayon (1814), Pelée (1902), Colima (1913), Sakurajima (1914), Katla (1918), Galunggung (1982), Eyjafjallajökull (2010), Berg Merapi (2010), Nabro (2011), Kelud (2014), Calbuco (2015) La Soufrière (2021) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 5 | > 1 km3 | Peléaans / Plinies | Paroksismaal | > 10 km (Plinies) | 12 jaar | aansienlik | aansienlik | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vesuvius (79), Foedji (1707), Tarawera (1886), Agung (1963), Mount Saint Helens (1980), El Chichón (1982), Hudson (1991), Puyehue (2011) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 6 | > 10 km3 | Plinies / Ultraplinies | Kolossaal | > 20 km | 50-100 j. | aansienlik | aansienlik | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Laachermeer (c. 10950 v.C.), Nevado de Toluca (8 550 v.C.), Veniaminof (c. 1750 v.C.), Ilopangomeer (450), Ceboruco (930), Quilotoa (1280), Bárðarbunga (1477), Huaynaputina (1600), Krakatoa (1883), Santa María (1902), Novarupta (1912), Pinatubo (1991) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 7 | > 100 km3 | Ultraplinies | Superkolossaal | > 20 km | 500 - 1 000 j. | aansienlik | aansienlik | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mesa Falls Tuff (1 300 000 v.C.), Valles Caldera (1 264 000 v.C.), Airakaldera (22 000 v.C.), Berg Mazama (c. 5 700 v.C.), Kikaikaldera (4 300 v.C.), Cerro Blanco (c. 2 300 v.C.), Thera (c. 1 620 v.C.), Taupo (180), Paektu (946), Samalas (1257), Tambora (1815) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 8 | > 1 000 km3 | Ultraplinies | Megakolossaal | > 20 km | > 50 000 j.[4][5] | geweldig | geweldig | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wah Wah-fonteine (30 000 000 v.C.), La Garita (26 300 000 v.C.), Ōdaikaldera (13 700 000 v.C.), Cerro Galán (2 200 000 v.C.), Huckleberry Ridge Tuff (2 100 000 v.C.), Yellowstone (630 000 v.C.), Whakamaru (254 000 v.C.),[6] Toba (74 000 v.C.), Taupo (26 500 v.C.) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sowat 40 uitbarstings met 'n magnitude van VEI-8 in die afgelope 132 miljoen jaar is geïdentifiseer, waarvan 30 in die afgelope 36 miljoen plaasgevind het. As in ag geneem word dat die geraamde frekwensie sowat een keer elke 50 000 jaar is,[4] was daar waarskynlik baie sulke uitbarstings in die afgelope 132 miljoen jaar waarvan ons nog nie weet nie. Gebaseer op onvolledige statitieke, beweer ander skrywers dat minstens 60 VEI-8-uitbarstings al geïdentifiseer is.[7][8]
Die onlangsste sodanige uitbarsting is dié van die Taupomeer in Nieu-Seeland meer as 27 000 jaar gelede, wat beteken daar was geen uitbarstings in die huidige epog, die Holoseen, met 'n VEI van 8 nie.[9]
Daar was in die afgelope 11 700 jaar minstens 10 uitbarstings met 'n VEI van 7. Daar was ook 58 Pliniese uitbarstings en 13 kalderavormende uitbarstings van groot, maar onbekende magnitudes. Die Globale Vulkanismeprogram van die Smithsonian-instituut het teen 2010 'n VEI toegeken aan 7 742 vulkaanuitbarstings wat gedurende die Holoseen (die afgelope 11 700 jaar) plaasgevind het, wat sowat 75% van die totale bekende uitbarstings in dié tydperk is. Van dié uitbarstings het 90% 'n VEI van drie of minder.[10]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Newhall, Christopher G.; Self, Stephen (1982). "The Volcanic Explosivity Index (VEI): An Estimate of Explosive Magnitude for Historical Volcanism" (PDF). Journal of Geophysical Research. 87 (C2): 1231–1238. Bibcode:1982JGR....87.1231N. doi:10.1029/JC087iC02p01231. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 13 Desember 2013.
- ↑ "Volcanic Explosivity Index (VEI)". Global Volcanism Program. Smithsonian National Museum of Natural History. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 November 2011. Besoek op 21 Augustus 2014.
- ↑ "Hoodoo Mountain: Eruptive History". Global Volcanism Program. Smithsonian Institution. Besoek op 2021-07-15.
- ↑ 4,0 4,1 Dosseto, A. (2011). Turner, S. P.; Van-Orman, J. A. (reds.). Timescales of Magmatic Processes: From Core to Atmosphere. Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4443-3260-5.
- ↑ Rothery, David A. (2010), Volcanoes, Earthquakes and Tsunamis, Teach Yourself
- ↑ Froggatt, P. C.; Nelson, C. S.; Carter, L.; Griggs, G.; Black, K. P. (13 Februarie 1986). "An exceptionally large late Quaternary eruption from New Zealand". Nature. 319 (6054): 578–582. doi:10.1038/319578a0. S2CID 4332421.
- ↑ BG, Mason (2004). "The size and frequency of the largest explosive eruptions on Earth". Bull Volcanol. 66 (8): 735–748. doi:10.1007/s00445-004-0355-9. S2CID 129680497.
- ↑ Bryan, S.E. (2010). "The largest volcanic eruptions on Earth" (PDF). Earth-Science Reviews. 102 (3–4): 207–229. doi:10.1016/j.earscirev.2010.07.001.
- ↑ Mason, Ben G.; Pyle, David M.; Oppenheimer, Clive (2004). "The size and frequency of the largest explosive eruptions on Earth". Bulletin of Volcanology. 66 (8): 735–748. doi:10.1007/s00445-004-0355-9. S2CID 129680497.
- ↑ Siebert, L.; Simkin, T.; Kimberly, P. (2010). Volcanoes of the World (3de uitg.). University of California Press. pp. 28–38. ISBN 978-0-520-26877-7.
Skakels
[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
