Vals Dmitri I van Rusland
| Vals Dmitri I | |
|---|---|
| Tsaar van die hele Rusland | |
| |
| Bewind | 21 Julie 1605 - 17 Mei 1606 |
| Volle naam | Joeri (Grigori) Otrepjef (?) |
| Gebore | 1581 |
| Gesterf | 17 Mei 1606 |
| Voorganger | Fjodor II |
| Opvolger | Wasili IV |
| Gade | Marina Mniszech |
Vals Dmitri I (Russies: Лжедмитрий) was van 21 Julie 1605 tot met sy dood op 17 Mei 1606 tsaar van Rusland onder die naam Dmitri Ioannowitsj (Russies: Димитрий Иоаннович). Hy was een van drie swendelaars wat in die Tyd van Beroeringe voorgegee het hulle is Dmitri Iwanowitsj, jongste seun van Iwan die Verskriklike, wat in 1591 glo ’n sluipmoordaanval oorleef het. Daar word algemeen aanvaar dat die ware Dmitri in Oeglitsj vermoor is en dat die eerste Vals Dmitri eintlik Joeri (Grigori) Otrepjef was, hoewel dit glad nie seker is nie.
Agtergrond van die swendelaar
[wysig | wysig bron]Hierdie kamtige Dmitri maak omstreeks 1600 sy verskyning in die geskiedenis toe hy patriarg Job van Moskou beïndruk met sy geleerdheid. Boris Godoenof gee egter bevel dat hy gevang en ondervra word, waarna hy vlug.
Daar was vae gerugte dat Dmitri die buite-egtelike seun was van ’n vorige Poolse koning, Stefan Batori, wat van 1575 tot 1586 regeer het. Dmitri self het beweer dat sy ma, die weduwee van Iwan die Verskriklike, die sluipmoordaanval deur Boris Godoenof verwag het en hom toe in die sorg van ’n dokter gelaat het. Dié sou hom in ’n klooster weggesteek het. Ná die dokter se dood het hy na Pole gevlug waar hy ’n kort rukkie lank ’n onderwyser was. ’n Paar mense wat tsaar Iwan geken het, het later beweer Dmitri lyk wel soos die jong tsarewitsj. Dmitri het aristokratiese vaardighede geopenbaar soos geletterdheid, en hy het Pools en Russies gepraat.
’n Paar Poolse adellikes besluit om Dmitri te steun teen Boris Godoenof, ongeag of hulle sy storie glo. In Maart 1604 besoek Dmitri die koninklike hof van koning Sigismund III Wasa van Pole. Die koning steun hom voorwaardelik, maar beloof nie enige direkte hulp om hom op die Russiese troon te kry nie. Om die steun van magtige Jesuïete te kry, neem Dmitri op 17 April 1604 in die openbaar die Rooms-Katolieke geloof aan. In dié tyd ontmoet hy Marina Mniszech. Sy is ’n Poolse Katolieke adellike, die dogter van Jerzy Mniszech. Hy vra haar om haar hand, en kry dit op voorwaarde dat hy Pskof, Nowgorod, Smolensk en Noworod-Siwerski aan die Mniszech-familie gee.
Die pad na die Russiese troon
[wysig | wysig bron]Dmitrii kry verskeie ondersteuners, vorm ’n klein leër en kry ook die steun van Gemenebes-magnate wat vir hom sowat 3 500 soldate uit hul private leërs gee. In Junie 1604 trek hy op na Rusland. Vyande van Goedoenof, onder andere die suidelike Kosakke, sluit op pad by Dmitri aan. Dmitri se magte is in twee skermutselings met Russiese soldate; hulle wen die eerste en neem Tsjernigof, Poetiwl, Sjefsk en Koersk oor, maar die tweede verloor hulle sleg. Dmitri word net gered toe die soldate hoor dat tsaar Boris dood is.
Godoenof se skielike dood op 13 April 1605 ruim die swendelaar se laaste versperring na die troon uit die weg. Russiese soldate begin na Dmitri se kant oorloop en op 1 Junie arresteer bojare in Moskou die pas gekroonde tsaar, Fjodor II, en sy ma en vermoor hulle later. Op 20 Junie maak die swendelaar sy triomfantelik intog in Moskou en op 21 Julie word hy gekroon deur ’n nuwe patriarg van sy keuse, die Griekse Ignatius.
Beleid as ’n tsaar
[wysig | wysig bron]
Die nuwe tsaar besoek dadelik die graf van Iwan die Verskriklike en ook die klooster van sy weduwee, Maria Nagaja, wat hom as haar seun aanvaar. Die Godoenof-familie word tereggestel, behalwe prinses Ksenia Godoenowa, wat hy as sy konkubine aanhou. Ander families wat deur Godoenof verban is, word toegelaat om terug te keer. Hy stel patriarg Filaret (Fjodor Romanof) aan as biskop van Rostof.
Dmitri beplan ’n reeks politieke en ekonomiese hervormings. Hy soek ook ’n alliansie met Pole-Litaue en die Pous. Hy beplan ’n oorlog teen die Ottomaanse Ryk en gee bevel vir die massavervaardiging van vuurwapens. In sy korrespondensie verwys hy na homself as Keiser van Rusland, ’n eeu voor Pieter die Grote die titel sou verander. Dit word egter nie destyds erken nie.
Op 8 Mei 1606 trou Dmitri in Moskou met Marina Mniszech. Gewoonlik as ’n tsaar met ’n vrou van ’n ander geloof getrou het, moes sy eers die Russies-Ortodokse geloof aanneem. Daar word geglo dat Dmitri sy Poolse ondersteuners beloof het dat hy Rusland tot Katolisisme sou bekeer en dat dit die rede was hoekom Marina nie die Ortodokse geloof aangeneem het nie.
Dit maak die Russies-Ortodokse Kerk, die bojare en die bevolking kwaad. Die bojare, onder leiding van prins Wasili Sjoeiski, begin teen hom saamsweer. Op die oggend van 17 Mei 1606, sowat twee weke ná die troue, bestorm samesweerders die Kremlin. Dmitri probeer deur ’n venster vlug, maar breek sy been en word doodgeskiet. Hy het net tien maande regeer. Hy word opgevolg deur Wasili Sjoeiski.
