Vlaams (taalkunde)

Vlaams
Gepraat in:	België,  Nederland,  Frankryk
Gebied:	Vlaandere, Frans-Vlaandere
Totale sprekers:	6.5 miljoen
Taalfamilie:	Indo-Europees  Germaans   Wes-Germaans    Nederfrankies     Nederlands      Vlaams
Taalkodes
ISO 639-1:	nl
ISO 639-2:	—
ISO 639-3:	nld

Amptelike tale van België:      Nederlands,      Frans, en      Duits. Brussels is 'n tweetalige area waar beide Nederlands en Frans amptelike status geniet.

Vlaams kan 'n taalkundige begrip wees wat verwys na die taal van die Vlaminge, inwoners van Vlaandere, of 'n geografiese begrip wat na enige aspek van Vlaandere verwys, maar nie na die amptelike taal daarvan, wat uitsluitlik Nederlands is, nie. Dit word gebruik om na sekere nie standaarddialekte wat in Vlaandere gepraat word te verwys, en soms na Nederlands "soos dit in België gepraat word". Laasgenoemde gebruik, al is dit baie algemeen, is nie streng gesproke korrek nie.

Die veelvuldige definisies word baie keer gebruik en kan tot verwarring lei. 'n Mens sou verwag dat Vlaams 'n amptelike term vir die taal van die politiek en opvoeding in Vlaandere sou wees, maar daar is geen standaardtaal of kultuur met die naam nie. In België is die amptelike tale volgens die grondwet Frans, Duits en Nederlands, wat in die wetlike konteks na dieselfde Standaardnederlands (Algemeen Nederlands) verwys wat ook die amptelike taal van Nederland en Suriname is.

In teenstelling met lande waar die name van tale 'n meer suiwer beskrywende betekenisinhoud het, is dit in Belgiese taal die basis vir 'n lang politiese bevrydingstryd, wat verduidelik waarom soveel klem geplaas word op die korrekte terminologiese gebruik, sowel as die betrokkenheid van die regering in die bepaling van en definisie van standaard tale.

Verskillende taalkundige betekenisse van Vlaams

As 'n taalkundige term word die volgende betekenisse aan Vlaams verleen:

1. Nederlands soos dit in die huidige gebied Vlaandere (d.i. die Nederlandssprekende noordelike België) gepraat word
2. die ongestandaardiseerde dialekte van die voormalige graafskappe van Vlaandere, wat voorheen die meeste van die provinsies van Wes-Vlaandere, Oos-Vlaandere (België), Zeeuws-Vlaandere (Nederland) en die noordelike Franse gebied Frans-Vlaandere ingesluit het
3. die ongestandaardiseerde dialekte van die provinsies Wes-Vlaandere, Zeeuws-Vlaandere en Frans-Vlaandere.
4. enige kombinasie van bogenoemde

Afhangende van die definisie wat gebruik word vertoon Vlaams minder of meer verskille met Standaardnederlands, soos amptelik deur die Nederlandse Taalunie bepaal word. Sommige gebruike wat algemeen in België is, maar nie in Nederlands nie, word as geldig omruilbaar beskou en daarom formeel as korrekte Nederlands beskou, terwyl ander in Vlaandere as dialekismes beskou word.

Meeste van die Nederlandssprekende Belge praat Nederlands met 'n sagter aksent as meeste Nederlandssprekers in Nederland, en gebruik nie 'n stemlose g, v of z aan die begin van 'n woord nie. Hulle taal weerspieël dus die oorspronklike geskrewe Nederlands wat van Brabants afgelei is. Vlaamse televisienetwerke voel baie keer verplig om Nederlandse subtitels tot programme uit Nederland toe te voeg sodat kykers ten volle kan volg wat gesê word, veral as die spreker 'n swaar Randstadaksent het. Die gebruik word ook toegepas vir ware dialeksprekers in Vlaandere; ironies genoeg word 'n mengsel van Antwerps (die grootste Brabantiese stad en betreklik maklik om elders te verstaan) en Standaardnederlands gewoonlik gebruik wanneer fiktiewe TV-karakters kamma 'n dialek praat. Dit word baie keer met die verhouding tussen Amerikaanse en Britse Engels vergelyk, behalwe dat daar hoegenaamd geen verskil in die geskrewe taal is nie.

Vlaamse Taalbeweging

Sien Hoofartikel: Vlaamse Taalbeweging.

Verkavelingsvlaams

Vlaamse dialekte is nie altyd onderling verstaanbaar nie, die onderlinge verskille tussen Vlaamse dialekte is soms groter as die verskil tussen Nederlands en Afrikaans. As 'n Antwerpenaar byvoorbeeld met 'n Wes-Vlaming wil praat sal hulle die standaardtaal gebruik. Baie Vlaminge kan egter in trappe na die standaardtaal oorskakel. In baie gevalle is dit die perfekte standaardtaal, met hier en daar 'n plaaslike woordjie. Afhangende van die situasie en persoon kan daar egter ook 'n tussenvorm tussen dialek en standaardtaal gebruik word. Hierdie vorm word Verkavelingsvlaams genoem. Verkavelingsvlaams staan dig by Standaardnederlands, maar behou 'n aantal taalkenmerke wat in grote dele van Vlaandere gebruiklik is.

Enkele kenmerke:

• Verkleinwoorde word met 'n k gevorm: Voorbeelde "manneke" in plaas van "mannetje", "Sardiennekes" in plaas van "Sardientjes"
• Gebruik van "gij" en "ge" as aanspreekvorm vir personen. Voorbeeld: "Waar zijt gij geweest?" in plaas van "Waar ben je geweest?" (Waar was jy gewees?). "Gij" kom ooreen met "thou" in Engels, maar ook met "jij" in Nederlands.
• Andere gebruik van werkwoorde: "Hoe noemde gij?" in plaas van "Hoe heet jij?".

Oor die wenselikheid van gebruik van Verkavelingsvlaams in formele situasies is meningsverskille. Baie Vlaminge beskou Verkavelingsvlaams as 'n vorm van dialektisme, wat nie gepas is in 'n formele situasie nie. Andere Vlaminge is van mening dat België 'n eie vorm van Nederlands het en dat Verkavelingsvlaams daarom ook gerus in formele situasies gebruik kan word.

Verkavelingsvlaams word soms as 'n neerbuigende term vir hierdie verskynsel gesien. Voorstanders gebruik soms "Schoon Vlaams" of gewoon "tussentaal".

Verskille met Nederlands

Standaardnederlands soos dit in België gepraat en geskryf word verskil effens van die Standaardnederlands wat in Nederland gepraat en geskryf word. Die verskille sluit woordeskat en idioom in. Die suidelike standaard is hoofsaaklik van Brabant afkomstig, alhoewel dit ook die noordelike standaard gevorm het sedert die Habsburgs vervolging van protestante en die kwyning van Antwerpen toe die Nederlandse blokkade van die Schelderivier massa emigrasie na Nederland veroorsaak het. Die Vlaminge self merk 'n mate van verskil tussen Standaardnederlands, soos in Nederland gepraat, en "Vlaams". Die onderskeid word ook buite Vlaandere erken, soos gesien kan word in die feit dat maatskappye soos Microsoft verstellings vir 'Nederlands (Nederland)' en 'Nederlands (België)' in hulle programmatuur het, al is die amptelike taal wat in die twee lande erken word dieselfde. Die amptelike taal word deur 'n enkele regulerende liggaam vir die Nederlandse geskrewe taal, die Nederlandse Taalunie gedefinieer. Nederland en België (in der waarheid die Vlaamse gebied) neem as gelyke vennote in die Taalunie deel, in samewerking met die Suid-Amerikaanse geassosieerde lid Suriname, waar nog ander dialekte bestaan).

Ander dialekte

Hierdie kaart toon die historiese dialekte wat gepraat is in die Lae Lande. Hierdie kaart beeld nie dialeksones uit van die moderne Nederlandse taalfamilie nie, waarin Nederlands en Vlaams voorkom as die onderskeie variëteite van Nederlands.

'n Ander kategorie variante bestaan uit die Nederlandse dialekte wat in België gepraat word. Die "Vlaamse dialekte", soos dit gereeld in leketaal genoem word, vorm egter nie 'n eenheid nie: d.w.s. hulle is nie in meerdere mate nader verwant aan mekaar as die dialekte wat in Nederland gepraat word nie, daar is eerder verskeie groepe wat ooreenkom met die feodale prinsdomme; sommige kom wel oor grense voor, veral in die provinsies wat geskep is deur die historiese hertogdom van Brabant te verdeel (Noord-Brabant is Nederlands, Antwerpen en Vlaams-Brabant is Belgies) en die gewes Limburg (beide state, België en Nederland, het homonieme provinsies). Die hoofskeidingslyn tussen die Nederlandse dialekte loop van noord na suid, nie van wes na oos soos die België-Nederland grens nie. Eeue van afsonderlike politieke lewe het natuurlik na heel party idiomatiese verskille in die amptelike taal en in verskeie jargons gelei, maar byna geen grammatikale verskille en selfs geen meer beduidende verskil in woordeskat as sê maar tussen Oostenryk, Switserland en Duitsland nie (selfs binne die federale land is daar duidelik onderskeibare noordelike en suidelike groepe, voor Martin Luther was daar selfs geen gemene skryfwyse nie). Die sprokie dat 'Vlaams' " 'n taal sonder 'n letterkunde" was, apart van Nederlands, is deur die Belgiese frankofiele regerende klas gehandhaaf ten einde enige dreigement van 'n toenemende oproep om erkenning onder die Nederlandssprekende meerderheid af te weer.

Ten slotte is daar onder die Nederlandse dialekte ook streng Vlaamse dialekte in die taalkundige sin, wat in die ou graafskap Vlaandere (omtrent 'n derde van die Nederlandssprekende gebied in België) gepraat word, waaronder die mees afwykende onderdeel Wes-Vlaams is, wat ook in Zeeuws-Vlaandere, geleë in Zeeland ('n provinsie van Nederland) langs Seeus gepraat word. Dit kan as 'n skakel tussen Hollands en Wes-Vlaams beskou word. In Oos-Vlaandere word Oos-Vlaams gepraat, wat soms as 'n skakel tussen Wes-Vlaams en Brabants beskou word.

In Vlaandere word relatief meer dialek gebruik as in omringende lande. Ook in Vlaandere is 'n neiging soos in ander lande waarneembaar dat jonger generasies in teenstelling met hulle ouers eerder 'n verswakte dialekvorm praat. Dit is nogtans 'n onlangse verskynsel.

Ooreenkomste met Afrikaans

Klanke wat dieselfde klink in Vlaamse dialekte en Afrikaans.

die dubbelle 'oo' byvoorbeeld in: boot, stoom, hoogte, droom... Uitspraak in Algemene Nederlands klink meer soos bowt, stowm, howgte..

die dubbelle 'ee' byvoorbeeld in: been, leen, geen, twee... Uitspraak in Algemene Nederlands klink meer soos bejn, lejn...

die 'sk' waar dit in Nederlands 'sch' is. In party Wes-Vlaamse dialekte verdwyn die 'sch' klank en word ook 'sk' gebruik. Wes-Vlaamse voorbeelde: skoot,skip, skaap, skriv'n (skryf), skeermes, miskien...

woordelys van nog gebruikte woorde in Afrikaans/Vlaams:

verniet (nl:gratis of voor niets), stasie, wêreld/weireld, wêrd/weird, lankal, asem, baklei/bakkeleien, deesdae/één van deesdage, dog/docht (nl:dacht), vlerke, stêrt/steirt (nl:staart), kêrs/keirs (nl:kaars), iewers/ievers&ieverans (nl:ergens), inkopies/inkopes (nl:boodschappen), pêrd/peird (nl:paard), veral, versekers/verzekers (nl: echt waar), deur/deur, waardeur, deurdat (nl:door), voetsek/voet ze'k (nl: vooruit met de geit), kas, ink,

Sien ook

• Frans-Vlaams
• Oos-Vlaams
• Wes-Vlaams