Aztekä

D` Aztekä hai im 13. Jarhundert bis is 16. Jorhundert im Hochtau vu Mexiko gwont. Si si vom Nordä igwanderät, aber mä weiss nid genäu vo wo. Wahrschinläch chomä si aber us de nöchi vom grossä Salzsee, wil ihri Sprach, wo si redät, s`Nahua, bis det ufä gredt wird und si au en ähnlichä Körperbau wie d` Indianer vum Nordweschtä vo Nordamerika. Im Gägäsatz d`Maya wo vorhär igwanderät si, sis zum Bischpil generell grösser und händ ä anderi Chopfform. D` Aztekä si s mächtigschta Vouk vo de Mesa Central gsi. Iri gröschti Stadt isch Tenochtitlan gsi, wo mit 250'000 Iwoner damals eini vo de grösschtä Stedt wäutwit gsi isch. Dürd Spanier ischs Volk vo de Aztekä untergangä und Stadt Mexiko-Stadt isch uf Tenochtitlan erbäut wordä. No hüt träit d`Flaggä vo Mexiko de Adler mit de Schlangä uf em Kaktus, wo demit z`tue hät, das d`Aztekä wäg däm, vorusgsäitä Zeichä d`Statd Tenochtitlan erbäut hägät.

Wirtschaft

D` Aztekä hei Meis, Bohnä, Chürbis, Amarant (hirseähnlichs Getreide), Chia (Chrut, wo hochwertigs Protein und vili Vitaminä liefärät), Agave, Kaktee und Heilchrüter aabout. Si hei au d`Kakaobohnä kennt und us ene Schoggi gmacht. Usser Hünd u Truthüener hei si praktisch kei Viehzucht betribä.

Gsellschaft

Bi de Aztekä hets e strängi Hirarchi gha. De Herrscher isch gottähnlich verärt wordä und hät mit de Prieschter, Verwauter u Ratgäber Entscheidigä gfällt. Guet agseh si zum Bispil Maler oder Waffämacher gsi, wo Obsidian für d Houzschwärter mit Obsidianklingä agfertigät hei. De Stand vo de Sklave isch am düfschtä gsi, und si si teilwis au gopferät wordä. D Adlerchrieger u d Jaguarchrieger si immer Adligi gsi, es hät aber au Kämpfer gha, wo eigentläch Burä gsi si. Si hei aber meischtens schlächteri Waffä gha as de Adel, zum Biispil Schteischlüdärä.

Religion

D Götter

De Houptgott isch de Huitzilopochtli gsi, de Gott vo de Sunne u vom Chrieg. De Quetzalcoátl, wo d Form von ere Schlange mit Fädere gha het, isch als Quetzalcoatl-Ehecatl de Gott vom Wind, Himmel, Chrieg, vo de Ärde gsi und e Schöpfergott, wo au vo de Nachbarvöuker vo de Aztekä vereert worde isch. Drnäbe het s no anderi Götter gee wie dr Rägegott Tlaloc. Für d Götter si Mönscheopfer agmässe gsi, öb es aber so viu von ene gee het, wie d Spanier behouptet hend, isch umstritte.

D Bluämächriäg

D Aztekä hei diä sognänntä Bluämachrieg dürägfüärt. Mit Houzchülä hei si uf d Gägner igschlagä, um se nid z dödä, um se nachhär in Tenochtitlan de Götter z opferä.

I de Chriäg wo s aber um Eroberigä gangä isch, hei d Aztekä no Obsidianklingä at Chülä to. Im Gloubä vo de Aztekä hei säch d Götter emau säubscht gopferät um Sunna, Mond und Ärdä z erschaffä, aus Gägäleischtig hei si aber Mönschäbluät und Härz weuä. Si si worschinläch nach de Hungersnot 145 n. Chr. entschtandä, um d Götter bi Lunä z hautä, damit si s Leid abwändä.

D Bluämä symbolysieärtä bi de Aztekä s Bluät, so das d Schlachtfäuder au Bluamäwisä und Chriäg auso Bluämächriäg gheissä hei.

S Lääbe noch em Dood

D Aztekä, wo nid im Chrieg gstorbe si, si noch em Tod uf Mictlan cho. Das isch die aztekischi Unterwält gsi, wo nüün Schichte ghaa het und vom Totegott und d Totegöttin regiert worde isch. Chrieger, wo gfaue si, häi döfe d Sunne uf iirem Wäg vom Sunneufgang bis zum Zenit begläite. D Froue, wo im Chindbett gstorbe si, häi d Sunne vom Zenit bis zum Sunneuntergang begläitet. Mensche, wo verdrunke si oder won e Blitz umbrocht het, si in s Paradiis vom Rägegott Tlaloc cho. Das isch au aus s Paradiis vo de Blueme bekannt gsi.

Weblink

Commons: Aztekä – Sammlig vo Multimediadateie