Evanxeliu de Xuan

L'Evanxeliu de Xuan, tamién llamáu Evanxeliu según san Xuan o Evanxeliu según Xuan, y conocíu como «el cuartu evanxeliu», ye unu de los evanxelios canónicos constitutivos del Nuevu Testamentu, carauterizáu poles marcaes diferencies estilístiques y temátiques, como asina tamién poles diverxencies nel so esquema cronolóxico y topográfico respectu de los otros trés, llamaos evanxelios sinópticos (Matéu, Marcos y Lluques). L'Evanxeliu de Xuan non solo contién munchos pasaxes ensin equivalente nos otros evanxelios canónicos, sinón qu'entá los pasaxes con cierta semeyanza son presentaos de forma totalmente diversa en cuanto al conteníu, al llinguaxe, a les espresiones y xiros con que predica Xesús de Nazaré y a los llugares del so ministeriu. La tradición apostólica atribúi l'autoría d'esti evanxeliu a Xuan l'apóstol y evanxelista anque, dada la falta d'unidá na so redaición final, l'estilu y la fecha supuesta de redaición (en redol al añu 90 d. C.), ente otros puntos, cuestiónase tantu l'autoría en sí como los sos algames (redactor, comunidá responsable). Esiste la posibilidá de que l'Evanxeliu de Xuan fuera frutu de la comunidá fundada alredor d'unu de los discípulos de Xesús, presentáu nel evanxeliu col títulu de «discípulu a quien Xesús amaba», de xuru la d'Éfesu.

Evanxeliu de Xuan
evanxeliu y llibru de la Biblia
Datos
Autor	Xuan l'Apóstol
Xéneru	evanxeliu
Formáu por	Juan 1 (es) Juan 2 (es) Juan 3 (es) Juan 4 (es) Juan 5 (es) Juan 6 (es) Juan 7 (es) Juan 8 (es) Juan 9 (es) Juan 10 (es) Juan 11 (es) Juan 12 (es) Juan 13 (es) Juan 14 (es) Juan 15 (es) Juan 16 (es) Juan 17 (es) Juan 18 (es) Juan 19 (es) Juan 20 (es) Juan 21 (es) Último evangelio (es) La revelación de Dios en Xesucristu

Foliu del Codex Aureus de Lorsch (fines del sieglu VIII y principios del IX) nel que se representa a Xuan l'evanxelista escribiendo l'Evanxeliu.

Primer foliu del papiru 66 (${\mathfrak {P}}$⁶⁶), códiz datáu del añu 200, nel que se repara la sobreinscripción del nome del Evanxeliu de Xuan. Trátase d'un papiru de Categoría I según la clasificación de Kurt Aland y Barbara Aland.

Ente les carauterístiques del Evanxeliu de Xuan, acéptase llargamente la de ser un escritu pa la meditación nel que sobresalen los discursos como forma de reflexón en redol a la figura de Xesús de Nazaré, a quien se presenta dende'l prólogu como'l Logos, la Pallabra eterna de Dios. Ye un evanxeliu por demás simbólicu y llitúrxicu, qu'enmarca'l ministeriu públicu de Xesús na socesión de festividaes xudíes (ente elles, la Pascua xudía, la Fiesta de la dedicación o de les lluminaries y la Fiesta de los tabernáculos o de les tiendes). Munchos estudiosos vieron nel Evanxeliu de Xuan un calter marcadamente místicu.

Los discutinios de que foi y ye oxetu l'Evanxeliu de Xuan son la resultancia de la so singularidá. Nun se trata d'una obra corriente: apuéstase'l so autor, l'ambiente que pudiera influyir nel so pensamientu y les sos maneres d'espresión, la so estructura lliteraria, les sos fontes y hasta la naturaleza del llibru. Con tou, siempres foi recibíu ensin reticencies per parte de la Ilesia. La bibliografía sobre l'Evanxeliu de Xuan amontóse enforma nel últimu sieglu, y güei ye por demás abondosu. Xunto colos numberosos analises que d'él se fixeron, púnxose entá más de manifiestu la so fondura, que supera'l marcu puramente relixosu (cristolóxicu, soteriológico y eclesiológico) y que, al traviés del tiempu, algamó los más diversos campos de la cultura y de les artes.

Papiroloxía del evanxeliu

Imaxe del papiru 75 (${\mathfrak {P}}$⁷⁵), qu'amuesa'l final del Evanxeliu de Lluques y l'empiezu del Evanxeliu de Xuan. Datáu de 175-225.

Esisten numberosos papiros que contienen fragmentos del Evanxeliu de Xuan. Dalgunos d'ellos presenten una escritura que data de feches bien próximes al momentu envaloráu de redaición del evanxeliu. Destáquense particularmente los siguientes, catalogaos según la clasificación de Aland y Aland, como papiros de Categoría I:

• El papiru 52 o papiro Biblioteca Rylands ${\mathfrak {P}}$⁵², conocíu tamién como el fragmentu de San Xuan. Trátase del manuscritu n'estáu fragmentariu del Evanxeliu de Xuan más antiguu conocíu hasta'l momentu. Caltener na biblioteca John Rylands, Mánchester (Reinu Xuníu). El so datación d'alredor del añu 135 ye unu de los factores decisivos na determinación del terminus ad quem (fecha más tardida en que puede habese compuestu l'evanxeliu).
• El papiru 66, tamién llamáu ${\mathfrak {P}}$⁶⁶. Ye un códiz cuasi completu del Evanxeliu de Xuan, que forma parte de la coleición conocida como los papiros Bodmer. Trátase d'un casu únicu, pol nivel d'integridá y caltenimientu d'un material datáu de fines del sieglu II o principios del sieglu III.
• El papiru 75, conocíu como ${\mathfrak {P}}$⁷⁵, o papiru Bodmer XIV-XV, datáu de 175-225. Abarca vastes seiciones de los evanxelios de Lluques y de Xuan. Constitúi'l manuscritu más antiguu atopáu que caltién xuníos a dos evanxelios y foi interpretáu como evidencia de que les comunidaes cristianes primitives yá remanaben estos materiales como una unidá.

Datación

El papiru P52 o papiro Biblioteca Rylands ${\mathfrak {P}}$⁵² (Papyrus Ryl. Gr. 457, i J. Rylands Library), tamién llamáu «fragmentu de San Xuan». Con esceición del apostáu papiru 7Q5, el papiru P52 ye'l cachu de manuscritu escritu en papiru más antiguu conocíu del Nuevu Testamentu hasta'l momentu. Caltener na biblioteca John Rylands, Mánchester, Reinu Xuníu. Na imaxe, a la izquierda, rectu (anverso); a la derecha, versu (aviesu).

La datación mayoritaria asitia a esti evanxeliu nos años 90 d.C.

Les dataciones más tardíes tán llindaes pol papiru P52 (escontra 125-150), y poles menciones al Evanxeliu de Xuan que faen Ireneo de Lyon y el Fragmentu muratoriano hacia l'añu 180, según Clemente d'Alexandría y Tertulianu escontra 200.

Les dataciones más tempranes (P. Gardner-Smith; A. T. Olmstead; Y. R. Goodenough; H. Y. Edwards; B. P. W. Starther Hunt; K. A. Eckhardt; R. M. Grant; G. A. Turner; J. Mantey; W. Gericke; Y. K. Lee; L. Morris; S. Temple; J. A. T. Robinson) basar nos siguientes argumentos:

• Descríbese la ciudá de Xerusalén qu'esistía antes de ser dafechu afarada nel añu 70, con detalles que fueron acotaos por estudios arqueolóxicos (W. F. Albright; R. D. Potter; Joachim Jeremias). Les descripciones de Xerusalén siempres se faen en tiempu presente, nunca en pasáu.
• L'ambiente descritu nel evanxeliu correspuende al qu'había antes de la rebelión del 66. (Charles Harold Dodd)
• Nun presenta nenguna profecía alrodiu de la destrucción de Xerusalén. En Jn 2,19 hai un comentariu de Xesús cargáu de simboloxía con al respective de la destrucción del templu y a la so resurreición al tercer día.
• Anque dellos autores afirmen que la cristoloxía d'esti evanxeliu taba más ellaborada y avanzada que la de los sinópticos, otros sostienen que presenta una cristoloxía primitiva. La mayor dificultá d'esta teoría ye l'afirmación de la preesistencia del Verbu en Jn 1,1. Sicasí, la idea de la preesistencia de la pallabra creadora de Dios yá taba presente na lliteratura sapiencial xudía (Pr 8,22-31; Eclo 24,1-22; Sab 9,1) y nel Tárgum. Per otru llau, la identificación de Xesús cola Sabiduría de Dios ta presente tamién nos sinópticos.
• Nun presenta referencies a los xentiles, al contrariu de lo qu'asocede nos sinópticos.
• Jn 21 paez indicar que Pedro morriera al momentu de la composición. Un gran númberu d'autores consideren qu'esti capítulu final ye un agregu. El capítulu paez salir al pasu d'especulaciones alrodiu de si, tres la muerte de los principales representantes del cristianismu (Santiago "l'hermanu del Señor" nel añu 62 y Simón Pedro escontra'l 64), Xuan sobreviviría hasta la segunda venida del Cristu. Asítiase asina, esti capítulu, del añu 65 d'equí p'arriba, ensin poder definir más la fecha.

Llugar de composición y llingua orixinal

Estatua que representa a Ireneo de Lyon. A fines del sieglu II, esti Padre de la Ilesia señaló a Éfesu como llugar de composición del Evanxeliu de Xuan, lo cual ye compartíu güei pola mayoría de los especialistes. Escultura de Carl Rohl Smith, 1883-84, Ilesia de Mármol (Copenḥague, Dinamarca).

Ireneo de Lyon (ca. 130 - ca. 202) señaló a Éfesu como llugar de composición del Evanxeliu de Xuan, yá en tiempos del emperador Traxanu (98 a 117). La dómina del empiezu del mandatu de Traxanu coincidiría cola datación de munchos especialistes, tal como se mentó enantes.

«[...]Por fin Xuan, el discípulu del Señor «que s'había recostado sobre'l so pechu» (Jn 21:20; 13:23), redactó l'Evanxeliu cuando moraba n'Éfesu[...]»

Ireneo de Lyon

«[...]tolos presbíteros d'Asia que, viviendo en redol a Xuan, d'él escuchar, yá que ésti vivió con ellos hasta'l tiempu de Traxanu. Dalgunos d'ellos vieron non solamente a Xuan, sinón tamién a otros Apóstoles, a quien escucharon dicir lo mesmo.»

Ireneo de Lyon

«Finalmente la Ilesia d'Éfesu, fundada por Pablo, y na cual Xuan permaneció hasta los tiempos de Traxanu, ye tamién testigu de la Tradición apostólica verdadera.»

Ireneo de Lyon

La mayoría de los escrituristes acepta'l datu del llugar de composición propuestu por Ireneo. Sicasí, B. P. W. Stather-Hunt y G. W. Broomfield inclinar por Alexandría (considerando l'espardimientu que l'Evanxeliu de Xuan tuvo n'Exiptu). W. Bauer y Burney argumentaron a favor d'Antioquía o otru llugar de Siria. Tamién se propunxo dalgún llugar escontra l'este del llagu de Tiberíades dientro del reinu de Herodes Agripa II. Pero estos argumentos recibieron escasa aceptación. Na considerancia de Raymond Edward Brown, Éfesu sigue ostentando la primacía ente les demás candidatures a la identificación como llugar en que se compunxo l'Evanxeliu de Xuan, pola cuasi unanimidá de les voces antigües que traten de la tema y pol paralelismu ente l'Evanxeliu de Xuan y el Apocalipsis, obra que pertenez claramente al área d'influencia d'Éfesu.

Nos nuesos díes, almítese polo xeneral que la llingua orixinal del Evanxeliu de Xuan ye la koiné, una variedá del griegu. Dellos autores plantegaron la hipótesis d'un testu orixinal desapaecíu n'araméu. Esta hipótesis foi revisada estensamente, pero nun tuvo aceptación ente los especialistes.

Estructura

L'evanxeliu presenta una interrupción notable a la fin del capítulu 12 almitida por toles comentaristes, polo que la obra queda estremada en dos partes principales, a la que se suma un agregu o epílogu xeneral.

• Primer parte: capítulos 1 al 12. A esta parte soler llamar el Llibru de los Signos, yá que contién signos o señales realizaes por Xesús por que crean nél: la conversión d'agua en vinu nes bodes de Caná (capítulu 2), el sanamientu del fíu d'un funcionariu real (capítulu 4), el sanamientu d'un enfermu na piscina de Bethesda y Xesús caminando sobre'l mar (capítulu 5), la multiplicación de los panes y los pexes (capítulu 6), el sanamientu del ciegu de nacencia (capítulu 9), la resurreición de Lázaro (capítulu 11). Se hipotetizó qu'esta primer parte del Evanxeliu de Xuan podría derivar d'una fonte anterior, a la que se llamó'l Evanxeliu de los Signos.

Esta primer parte tien un prólogu bastante desenvueltu, y un epílogu.

• Segunda parte: capítulos 13 al 20. Soler llamar el Llibru de la Pasión.

La segunda parte tien un prólogu por demás curtiu, y un epílogu.

• Epílogu de la obra: capítulu 21. Consta d'un cuerpu puramente dichu, y del so epílogu.

Na primer parte repitir con insistencia que inda nun llegó la hora. Nel capítulu 12 anúnciase qu'esa hora llegó, y na segunda parte descríbese lo qu'asocede nesa hora, yá dende'l so prólogu: tratar de la hora de Xesús de pasar d'esti mundu al Padre, la hora de la so glorificación.

Asina, nel Evanxeliu de Xuan estremen dos tiempos: la primer parte, cuando inda nun llegó la hora, Xesús revélase al traviés de signos o xestos simbólicos. Na segunda parte, llegando la hora, la revelación producir na crucifixón y muerte de Xesucristu, tiempu del so glorificación.

Prólogu inicial

Una carauterística propia del Evanxeliu de Xuan ye la so gran obertura coral, la introducción (1:1-5) que foi y ye base del Credo cristianu. Solo l'Evanxeliu de Xuan empecipia la so obra con un himnu pa ser cantáu pola comunidá antes de la llectura del evanxeliu. L'orixe d'esti himnu ye desconocíu y alderícase si'l mesmu autor del evanxeliu escribir o si tomar d'otra fonte. Suelse sostener la hipótesis de que l'autor del evanxeliu, una vegada que la so obra tuvo terminada, escribió'l prólogu como himnu que contién les idees centrales del evanxeliu, les claves pa la so comprensión.

Nel prólogu del Evanxeliu de Xuan presentar al Logos (Λóγος), la Pallabra» de Dios, nel so itinerariu dende antes de la creación hasta la encarnación de Xesucristu. Nel desenvolvimientu del Evanxeliu de Xuan preséntase que la Pallabra taba en Dios, que ye una col Padre, y que preexistía a la creación del mundu; que foi unviada al mundu pol Padre, pa llevar a cabu la so misión: tresmitir al mundu la gracia y la verdá, y que concluyida la so misión vuelve al Padre. Xuan 1:1 diz:

εν αρχη ην ο λογος και ο λογος ην προς τον θεον και θεος ην ο λογος

Nel principiu yera'l Logos y el Logos yera con Dios y el Logos yera Dios.

Traducíu al llatín na Vulgata: In Principiu erat Verbum et Verbum erat apud Deum et Deus erat Verbum

nel principiu yera'l Verbu [la pallabra razonada] y el Verbu yera con Dios el Verbu yera Dios .

=== Composición atalantar# que dellos pasaxes del Evanxeliu de Xuan paecen desordenaos o, siquier, non bien ellaboraos na so edición definitiva. Hai testos que nun correspuenden col contestu, prodúcense cortes llamativos y hai falta d'unidá en dellos rellatos y discursos. Esto puédese ilustrar con dellos exemplos.

L'encargu de Cristu a Pedro (1515), de Rafael Sanzio. Forma parte de los llamaos cartones de Rafael, diseñaos pa la Capiya Sixtina y que güei formen parte de la Royal Collection del Reinu Xuníu. Esta obra inspirar na escena propia del capítulu 21 del Evanxeliu de Xuan, na que Xesús resucitáu repite a Simón Pedro que apaciente a les sos oveyes (Xuan 21, 15-17).

1. El capítulu 20 remata col que sería l'epílogu real del Evanxeliu que concluyiría tola obra. Sicasí, el capítulu 21 sigue coles narraciones de Xesús resucitáu, como si l'epílogu nun hubiera tao. Y a la fin del capítulu 21, dase una nueva conclusión del evanxeliu.
2. En Xuan 7, 23, metanes un discutiniu colos xudíos asocedida nel marcu de la fiesta xudía de les Tiendes, Xesús diz que deseyen matalo por realizar un sanamientu en sábadu, aludiendo al incidente del sanamientu del enfermu na piscina de Bethesda, que remata en Xuan 5, 18 y qu'asocedería dellos meses, o seique más d'un añu antes nel marcu d'otra fiesta.
3. La escena del sanamientu del ciegu de nacencia, remata col empiezu del discursu del bon pastor. Pero'l discursu atayar con un comentariu, que sería la continuación del episodiu del ciegu de nacencia. Asina, el discursu del bon pastor paez una interpolación.
4. A partir del capítulu 13, l'Evanxeliu desenvuelve'l procesu de la pasión, muerte y resurreición de Xesús. Al rematar la última cena, Xesús da una orde: «Llevántense, vámonos d'equí». Pero nel versículu siguiente, sigue como si nun esistiera esa interrupción: «Yo soi la vide verdadera y el mio Padre ye'l viñador». Les pallabres coles que se retoma la narración apaecen recién en Xuan 18, 1: «Diciendo Xesús estes coses, salió colos sos discípulos al otru llau de la riega de Cedrón...» Resulta evidente que los capítulos 15, 16 y 17 fueron interpolados y atayen la unidá del rellatu.

Tamién ye interesada la falta d'unidá del rellatu, que s'afaya en dellos pasaxes:

• Xesús bautizaba, pero en realidá Él nun bautizaba, sinón los sos discípulos.
• «Si yo doi testimoniu alrodiu de mi mesmu, el mio testimoniu non vale»; pero «anque yo doi testimoniu alrodiu de mi mesmu, el mio testimoniu ye verdaderu».
• Simón Pedro díxo-y: «Señor, ¿a ónde vas?». Pero, «nengunu d'ustedes pregúntame ¿a ónde vas?».
• «di-yos a conocer tou lo qu'oyí del mio Padre». Pero, «Inda tengo munches coses que dici-yos».

Presentáronse dellos intentos d'esplicación. La teoría anguaño más espublizada ye la de les ediciones múltiples, esto ye, que l'Evanxeliu de Xuan ye la resultancia d'un testu que creció col intre del tiempu, con agregos y notes provenientes del mesmu autor o d'otros miembros de la comunidá (Raymond Y. Brown propunxo la esistencia d'una comunidá joánica que participaría na edición y quiciabes na redaición final del evanxeliu).

Los puntos notables d'esti evanxeliu son (1) la rellación ente'l Fíu y el Padre, (2) ente'l redentor y los creyentes, (3) l'anunciu del Espíritu Santu como Consolador, y (4) la énfasis sobre l'amor como un elementu de calter cristianu.

L'evanxeliu foi escritu pa persones conocedores de la cultura xudía y coles mesmes en contautu col pensamientu griegu; amás pónse-yos en guardia frente al gnosticismu.

El llinguaxe del Evanxeliu de Xuan

El llinguaxe d'una obra suel ser un descriptor de la personalidá del autor y de la so rellación col grupu en que vive. Comparando la cantidá de vegaes qu'apaecen ciertes pallabres nos Evanxelios sinópticos, nos Fechos de los Apóstoles y nel Evanxeliu de Xuan (Tabla 1), reparar la terminoloxía qu'apodera al cuartu evanxeliu, y la importancia qu'ésti da a considerar a Dios como «Padre» y a vivir la vida verdadera, que pal autor del evanxeliu consiste en «permanecer» nel amor», la lluz» y la verdá», una y bones viviendo asina se conoz» a Dios, creyer nél, y dase testimoniu» d'él.

Tabla 1: Comparanza del númberu de vegaes que s'utilicen dellos términos específicos nos Evanxelios y en Fechos de los Apóstoles

Términu	Evanxeliu de Matéu	Evanxeliu de Marcos	Evanxeliu de Lluques	Fechos de los Apóstoles	Evanxeliu de Xuan
Padre (patēr)	64	18	56	35	137
Permanecer (menō)	3	2	7	13	40
Vida (zōē)	7	4	5	8	36
Amar (agápaō)	8	5	13	0	37
Amor (agápē)	1	0	1	0	7
Amar (phileō)	5	1	2	0	13
Lluz (fōs)	7	1	7	10	23
Verdá (a elētheia)	1	3	3	3	25
Verdaderu (a elēthinós)	0	0	1	0	9
Conocer (ginóskō)	20	12	28	16	56
Creer (pistéuō)	11	14	9	37	98
Testimoniu (martyría)	0	3	1	1	14

El testu que nos llegó carauterizar por gran sobriedá nes formes. Polo xeneral magar que les encabezadures de los testos tán realzaos con frases relativamente complexes de gran elegancia, el gruesu del testu ye probe tantu en vocabulariu como n'estructures gramaticales, resultando en dalgún casu manifiestamente escuru. Como señala Castro Sánchez, l'evanxeliu «foi compuestu nun estilu desaxeradamente senciellu, con una sintaxis elemental y un vocabulariu amenorgáu. Namái atopamos unos mil pallabres distintes. El llinguaxe ye direutu. Usa con muncha frecuencia'l presente históricu. Les frases xunen munches vegaes cola partícula kai (“y”). A pesar d'esta probeza, llogróse una obra que pudiéramos denominar artística, porque dotó a ciertos vocablos vulgares d'una dignidá y fondura insospechadas».

Personaxes del evanxeliu

La madre de Xesús

Les bodes de Caná (1887), del pintor Pintura del Realismu realista rusu Vladímir Makovski. Oleu sobre tela allugáu nel Muséu d'arte moderno de Vítebsk. Les bodes de Caná ye un pasaxe únicu del Evanxeliu de Xuan que nun guarda paralelismu con nengún otru nos evanxelios sinópticos, y unu de los dos momentos del evanxeliu en que ta presente la madre de Xesús.

Nel Evanxeliu de Xuan, encuádrase la vida pública de Xesús con dos escenes nes qu'apaez la so madre. Trátase de les bodes de Caná, y de la crucifixón y muerte de Xesús. L'Evanxeliu de Xuan guarda al respeutu ciertes particularidaes:

1. María solo apaez nestos dos escenes: nun-y la menta nel restu del evanxeliu.
2. En dambes ocasiones, Xesús referir a ella llamándola «Muyer».
3. Nun se menta a María pol so nome, pero en dambes ocasiones dáse-y el títulu de «madre de Xesús» (específicamente, «la so madre»).

Nel Evanxeliu de Xuan, María ye vista non solo como personalidá real sinón amás con un valor simbólicu:

1. Apaez nos dos grandes momentos del evanxeliu: (a) nes bodes de Caná, empiezu del ministeriu de Xesús, cuando inda nun llegó la hora, y (b) na crucifixón y muerte de Xesús, cuando llegara la so hora de pasar d'esti mundu al Padre, la hora de la so glorificación.
2. En dambos momentos, Xesús llamar «Muyer», pallabra que recuerda a la primer muyer del Llibru de la Xénesis, Eva, madre de tolos vivientes. L'evanxelista significa que, a partir de la glorificación de Xesús, hai una nueva muyer que ye la madre de tolos que viven.
3. María ye considerada en primer instancia col títulu de «madre de Xesús» (la so madre). Sicasí, na escena de la crucifixón, Xesús confiar al discípulu a quien él amaba: «He ende a la to madre». Con ello, l'Evanxeliu de Xuan presenta a María como madre de los discípulos qu'amen a Xesús.

El discípulu amáu de Xesús

Artículu principal: El discípulu a quien Xesús amaba

L'Evanxeliu de Xuan presenta la figura del discípulu a quien Xesús amaba en cinco pasaje. La mayoría de los estudiosos concuerda en que se trata d'un personaxe real, un testigu sobre que'l so testimoniu fiable fuelga la veracidá del propiu evanxeliu: «El que lo vio atestiguar, y el so testimoniu ye verdaderu; y él sabe que diz verdá, por que tamién vós creáis» (Xuan 19, 35). La tradición cristiana haber identificáu con Xuan l'Apóstol, anque l'Evanxeliu de Xuan nunca lo menta pol so nome. Esisten discrepancies ente los exéxetes sobre la identificación d'esta figura, ensin que al presente pueda asegurase una solución que satisfaiga a toos.

Al igual que nel casu de la madre de Xesús, l'Evanxeliu de Xuan da al personaxe del discípulu amáu un valor simbólicu adicional al de la so identidá histórica.

1. El discípulu amáu apaez recostado sobre'l pechu de Xesús, mientres la Última Cena, lo que significa que gocia de la so familiaridá y ficies. Entós pregúnta-y quién ye'l discípulu que lu va a apurrir, y recibe la respuesta de Xesús.
2. Mientres la crucifixón de Xesús, el discípulu amáu apaez xunto a la cruz, xunto a la madre de Xesús. Xesús crucificáu confiar, y dende aquella hora'l discípulu acoyer na so casa.
3. Nel día de la resurreición de Xesús, el discípulu amáu cuerre con Simón Pedro escontra'l sepulcru vacíu onde Xesús fuera soterráu. Llega primero al sepulcru, pero espera a Pedro pa entrar y, al entrar, ve y cree.
4. El discípulu amáu preséntase nuevamente al llau de Simón Pedro mientres l'apaición de Xesús resucitáu a los sos discípulos a veres del Mar de Tiberíades, y ye'l primeru en reconocer a Xesús.
5. Finalmente, l'Evanxeliu de Xuan presenta al discípulu amáu como aquel de quien corriera la voz de que nun morrería. L'evanxeliu explicita: «Pero Xesús nun dixera a Pedro: "Nun va morrer", sinón: "Si quiero que se quede hasta que yo venga."».

Considerando la dimensión simbólica del Evanxeliu de Xuan, el discípulu amáu pol Señor identificar col discípulu ideal de Xesús. El discípulu amáu ye aquel que:

1. tien familiaridá con Xesucristu y recibe les sos ficies: sentar xunto a Xesús, y recibe la respuesta de Xesús;
2. permanez xunto a la cruz del crucificáu y recibe a María como a la so propia madre;
3. tien contautu habitual, senciellu y llanu con Pedro, permanez xunto a él y respetar;
4. sabe reconocer a Xesús resucitáu presente; y :#

permanez fiel, esto ye, que persevera hasta que Xesús vuelva.

Los xudíos

En dellos pasaxes del Evanxeliu de Xuan, los adversarios de Xesús de Nazaré son designaos como «los xudíos», en cuantes qu'en ciertos versículos referir a Xesús y los sos discípulos como si nun fueren xudíos.

Al atapecer d'aquel día, el primeru de la selmana, tando cerraes les puertes del llugar onde s'atopaben los discípulos por medrana a los xudíos, presentóse Xesús metanes ellos y díxo-yos: «La paz con vós.»

Evanxeliu de Xuan 20, 19

En dellos casos, los enemigos de Xesús son presentaos como «xudíos» anque se tratara de galileos, esto ye, habitantes de Galilea que marmullaben d'él, o qu'aldericaben ente sigo sobre él. L'Evanxeliu de Xuan puntualiza que naide falaba abiertamente de Xesús «por medrana a los xudíos». Tamién Xesús preséntase refiriendo a los sos adversarios como xudíos, y apaecen nel evanxeliu espresiones tales como: «Xesús dixo a los xudíos...». Xesús ye llamáu «xudíu» solamente polos estranxeros: pola muyer samaritana, y por Poncio Pilato. Como dellos grupos relixosos nun son mentaos (saducéos, zelotes, herodianos, etc.), «xudíos» sería un términu usáu pol evanxelista pa designar a toos esos grupos polo xeneral y a les autoridaes relixoses de Xerusalén d'esa dómina en particular.

El sanamientu del nacíu ciegu (1567), oleu sobre temple d'El Greco. La obra caltener en Gemäldegalerie Alte Meister, Dresde. El pasaxe sobre'l sanamientu del ciegu de nacencia (Xuan 9, 1-41) presenta nel Evanxeliu de Xuan un singular valumbu y ye'l marcu pa un ampliu discutiniu desamarráu polos enemigos de Xesús, presentaos pol evanxelista sol títulu de «los xudíos».

Esto apaez inclusive en diálogos qu'arreyen a otros personaxes, como los padres del ciegu de nacencia quien, anque supuestamente yeren xudíos, actuaben rexíos pola so medrana a los xudíos»:

Los sos padres respondieron: «Nós sabemos qu'esti ye'l nuesu fíu y que nació ciegu. Pero, cómo ve agora, nun lo sabemos; nin quién-y abrió los güeyos, eso nós nun lo sabemos. Preguntar; edá tien; puede falar de sigo mesmu». Los sos padres dicíen esto por medrana a los xudíos, que yá se punxeron d'alcuerdu pa escluyir de la sinagoga al que reconociera a Xesús como Cristu.

Evanxeliu de Xuan 9, 20-22

De tolo anterior surde que l'Evanxeliu de Xuan utiliza polo xeneral el términu xudíu» pa designar mayormente a aquellos que nun aceptaben a Xesús. Con tou, puédese tamién reparar que'l términu xudíu» nun apaez siempres con acepción peyorativa, porque l'evanxelista retuvo'l testu nel qu'esti nome apaez xuníu al mayor aponderamientu puestu en llabios de Xesús de Nazaré nel so diálogu cola muyer samaritana:

Vós adoráis lo que nun conocéis; nós adoramos lo que conocemos, porque la salvación vien de los xudíos.

Evanxeliu de Xuan 4, 22

Amás, el términu israelita» usar nel Evanxeliu de Xuan como títulu honoríficu, y dellos personaxes que son presentaos como xudíos apaecen arrodiaos por una lluz positiva, como asocede con Nicodemu, «notable ente los xudíos», que defendió a Xesús ante los fariseos, y xunto con José de Arimatea ocupar de soterralo depués de la so muerte. Inclusive se menta en dellos pasaxes a xudíos que creyeron en Xesús.

L'evanxelista paez suxerir que la práutica de la escomunión y esclusión de la sinagoga esistía yá en tiempos de Xesús, como tamién suxeren los manuscritos del Mar Muertu. Pero ye posible que l'Evanxeliu de Xuan describa conflictos que tuvo la comunidá cristiana del evanxelista colos miembros de la comunidá xudía y que los proyeute escontra'l pasáu. N'efeutu, l'Evanxeliu de Xuan foi probablemente escritu tres la destrucción del templu de Xerusalén nel añu 70, dómina na que los siguidores de Xesús d'orixe xudíu fueron espulsaos oficialmente de les sinagogues. Asina, l'Evanxeliu de Xuan taría adelantrando a los tiempos de Xesús la situación particular que sufrió la comunidá joánica.

Los apóstoles

El lavatorio de los pies (ca. 1591-1592), oleu sobre tela de Palma'l Mozu que se caltién en San Giovanni in Bragora. El pasaxe en que Xesús llava los pies de los sos discípulos mientres la última cena (Xuan 13, 2-15) atópase namái nel Evanxeliu de Xuan y amuesa a Simón Pedro como parte necesariu. La participación de los apóstoles polo xeneral y de Simón Pedro en particular ye mayor nel Evanxeliu de Xuan que nos evanxelios sinópticos.

L'Evanxeliu de Xuan ye l'evanxeliu canónicu en que más asiduamente citar a los apóstoles. Según Chapman, l'Evanxeliu de Xuan menta nomes d'apóstoles 74 vegaes, contra 50 del Evanxeliu de Marcos, 43 del Evanxeliu de Lluques y 40 del Evanxeliu de Matéu. Ente elles destáquense les siguientes citaciones: 40 vegaes a Simón Pedro (como Simón, Pedro, Simón Pedro, o Cefas), 5 vegaes a Andrés, 12 a Felipe, 1 a Judas –non el Iscariote– (probable Judas Tadeo), 7 a Tomás, y 11 a Judas Iscariote.

Llamativamente, l'Evanxeliu de Xuan nun fai mención de Xuan l'Apóstol siquier una vegada, nin tampoco del so hermanu Santiago'l Mayor. Entá la espresión que los arrexunta a dambos, «fíos de Zebedeo», apaez namái una vegada, nel apéndiz que la gran mayoría de los estudiosos clasifica como un agregáu posterior a la redaición del corpus del evanxeliu. Esi silenciu absolutu respectu de Xuan l'Apóstol y del so hermanu Santiago ye tantu más suxestivu cuanto que Xuan l'Apóstol apaez 17 vegaes nos Evanxelios sinópticos, en cuantes que Santiago el Mayor ye mentáu 15 vegaes y la espresión «fíos de Zebedeo» –ensin nomalos espresamente– 3 vegaes.

Pa esti silenciu propunxéronse razones diverses que nun satisfaen a los estudiosos de forma unánime. L'escriturista Luis H. Rivas, señala: «nun s'atopó una esplicación satisfactoria pa esti silenciu». John Chapman propunxo que l'autor del evanxeliu velaría los so propiu nome. J. de Maldonado suxirió que la comunidá cristiana d'Asia, mientres la redaición final del Evanxeliu de Xuan, pudo velar el nome de Xuan l'Apóstol sol títulu de «discípulu a quien Xesús amaba», que la so persona y méritos conoceríen personalmente. El silenciu del Evanxeliu de Xuan sobre la figura de Xuan l'Apóstol paez tan apostáu como'l silenciu sobre la identidá del discípulu amáu». Esti puntu ye reconocíu tamién por Joseph N. Sanders, anque esti autor nun ta acordies cola identificación de Xuan l'Apóstol cola figura del discípulu amáu».

Xuan el Bautista

Ficheru:San Xuan Bautista - El Greco - Lienzo - hacia 1600 - 1605.jpg

San Xuan el Bautista (ca. 1600-1605), por El Greco. Muséu de Belles Artes de Valencia. A la derecha puede notase un corderu, n'alusión al anunciu de Xuan el Bautista: «He ende'l Corderu de Dios» (Xuan 1:35-36), mesmu del Evanxeliu de Xuan.

Nel Evanxeliu de Xuan, Xuan el Bautista recibi como únicu títulu'l de «testigu», esto ye, el que vieno dar testimoniu.

Nos evanxelios sinópticos:

1. Xuan el Bautista apaez bautizando a Xesús.
2. Emponderar con espresiones gloriadores puestes en llabios de mesmu Xesús: que Xuan ye «más qu'un profeta» y que nun nació de muyer «nengún home más grande que Xuan el Bautista».
3. Adicionalmente, señálase'l so martiriu a la fin de la so vida.

Sicasí, nel Evanxeliu de Xuan:

1. Nun se menta'l rellatu del bautismu de Xesús a manes de Xuan el Bautista.
2. Omítense los aponderamientos que prodigen los otros evanxelios.
3. Nun se menta'l so martiriu.

Amás, l'Evanxeliu de Xuan remarca dos estremes ente Xesús y Xuan el Bautista:

1. Xesús ye presentáu como «la lluz», y Xuan el Bautista como «testigu de la lluz».
2. Xesús ye presentáu como «la Pallabra» (el Verbu o Logos), ente que Xuan el Bautista ye solamente «la voz». Y, anque Xuan vieno primero, Xesús ye anterior a Xuan.

Tou esto suxer un aparente interés del evanxelista por evitar dar un relieve bien marcáu a la figura de Xuan el Bautista.

El llibru de los Fechos de los Apóstoles indica que n'Éfesu, Pablo de Tarsu conoció xente que solamente sabía del bautismu de Xuan el Bautista y non del bautismu de Xesús, tal el casu d'Apolo. Resulta suxestiva la coincidencia de qu'esti siguidores del Bautista atopar nel mesmu llugar en que se supón foi redactáu l'Evanxeliu de Xuan. Amás, l'Evanxeliu de Xuan señala que los primeros discípulos de Xesús surdieron de les files de los siguidores de Xuan el Bautista. Esto lleva a suponer que, más allá del grandor que los evanxelios confieren a Xuan el Bautista, l'evanxelista quier asitialo nun planu inferior al de Xesús de Nazaré, tal les pallabres que pon en llabios de Xuan el Bautista:

«Ye necesariu qu'él (Xesús) creza y que yo mengüe.»

Evanxeliu de Xuan 3:30

Nicodemu

Cristu enseña a Nicodemu (Christus onderwijst Nicodemus), de Crijn Hendricksz Volmarijn. Tanto los personaxes y les sos actitúes, como'l xuegu de lluz-escuridá de la obra, manifiesten la so inspiración nel Evanxeliu de Xuan (Xuan 3, 1-21).

El capítulu 3 del Evanxeliu de Xuan apaez apoderáu pol alcuentru de Xesús de Nazaré con Nicodemu, personaxe que va remanecer darréu n'otros pasaxes.

L'Evanxeliu de Xuan presenta a Nicodemu como fariséu, designáu como «arjōn ente los xudíos», que significa principal, notable. Trátase d'un títulu col qu'amás se podía facer referencia a un miembru del Sanedrín.{{harvnp|Rivas|2008|p=157.|testu= Rivas (2008). L'Evanxeliu de Xuan. Introducción, teoloxía, comentariu |sp=sí Se diz que Nicodemu yera «maestru d'Israel», polo que l'evanxelista resume nél a los xudíos eruditos que conocíen la Llei. L'evanxelista aportuna en mentar que Nicodemu foi a Xesús «de nueche». Trátase d'un significáu simbólicu: el diálogu de Nicodemu con Xesús desenvolver na escuridá», como'l de daquién que nun capta inda'l verdaderu significáu de la persona de Xesús. Sicasí, l'evanxelista señala que «na nueche», Nicodemu foi a Xesús. Con ello estrémase de personaxes como Xudes Iscariote quien, mientres la última cena, allóñase de Xesús «escontra la nueche».

La samaritana

Cristu y la muyer samaritana, obra de Stefano Erardi espuesta nel National Museum of Fine Arts, Valletta, Malta. Esti oleu sobre llenzu inspirar nel rellatu del capítulu 4 del Evanxeliu de Xuan.

D'igual forma que Nicodemu representa a los xudíos eruditos conocedores de la Llei, la muyer samaritana representa nel Evanxeliu de Xuan a tolos paganos. D'igual forma que los profetes acusaben d'adulteriu al pueblu d'Israel cuando abandonaba al Dios únicu pa dir detrás de los dioses falsos, l'Evanxeliu de Xuan presenta'l siguiente diálogu ente Xesús y la samaritana:

La muyer respondió: «Nun tengo home».
Xesús siguió: «Tienes razón al dicir que nun tienes home, porque tuvisti cinco y el qu'agora tienes nun ye'l to home; neso dixisti la verdá».

Evanxeliu de Xuan 4, 17-18

Puede entendese estes frases en sentíu lliteral o alegóricu. Nel primer casu, cabo preguntar si tratar de matrimonios socesivos, o d'adulterios de la muyer. Pa la moral de los xudíos, anque se tratara de matrimonios socesivos, resultaba illegal tener cinco uniones porque nun se dexaben más de trés. Pero tamién se-y da una interpretación alegórica, en rellación a los cinco pueblos d'onde proveníen los antiguos samaritanos y a les divinidaes qu'adoraren na Antigüedá. Magar l'Antiguu Testamentu numbera 7 dioses, Flavio Josefo señala que «yeren cinco pueblos y cada unu llevó consigo'l so propiu dios». Asina, l'Evanxeliu de Xuan reprocharía al pueblu samaritanu, representáu pola muyer, por xuntar d'antiguo a les falses divinidaes.

Ver tamién

• Cristianismu joánico
• Epístoles de Xuan
• Autoría de los escritos joánicos
• Discursu de Despidida
• Agua de vida (cristianismu)

Bibliografía

Libro y capítulos de llibros

• Aland, Kurt; Aland, Barbara (1995). The text of the New Testament: an introduction to the critical editions and to the theory and practice of modern textual criticism (n'inglés). Grand Rapids, Michigan (EE. XX.): Eerdmans Publishing Co. ISBN 0-8028-4098-1.
• Barrett, Charles Kingsley (1978). The Gospel According to St John (2ª edición). Philadelphia, Pennsylvania (EE. XX.): The Westminster Press. pp. 133-134. ISBN 0-664-21364-2.
• Bernard, J.H. (1985) (n'inglés). St. John 1-7, International Critical Commentary. Continuum International. ISBN 978-0-567-05024-3.
• Blomberg, C.L. (1993). «To what extent is John historically reliable?». En: Sloan, Robert B.; Parsons, Mikeal C. (n'inglés). Perspectives on John: Method and Interpretation in the Forth Gospel. NABPR Special Studies Series. Lewiston, New York (EE. XX.): Edwin Mellen Press. pp. 27-56. ISBN 978-0-7734-2859-1.
• Blomberg, Craig L. (2001) (n'inglés). The Historical Reliability of John's Gospel: Issues & Commentary. Downers Grove, Illinois (EE. XX.): InterVarsity Press. ISBN 0-8308-2685-8.
• Blomberg, Craig L. (2008). The Historical Reliability of John’s Gospel (2ª edición). Leicester: InterVarsity. ISBN 978-0-8308-2807-4.
• Braun, François-Marie (1959) (en francés). Jean le Théologien et son Évangile dans l’Église Ancienne. Paris (Francia): Gabalda.
• Brown, Raymond E. (1997). An Introduction to the New Testament. New York (EE. XX.): Doubleday. pp. 805–809. ISBN 0-385-24767-2.
• Brown, Raymond E. (2000). El Evangelio según Juan, 2 vol. Madrid (España): Ediciones Cristiandad. ISBN 84-7057-426-4 (Vol. 1) 84-7057-427-2 (Vol. 2).
• Brown, Raymond E. (2005). La comunidad del discípulo amado (6ª edición). Salamanca (España): Ediciones Sígueme. ISBN 84-301-0898-X.
• Brown, Raymond E. (2006). La Muerte del Mesías. Desde Getsemaní hasta el sepulcro. Tomo II: Comentario a los relatos de la pasión de los cuatro evangelios. Estella, Navarra (España): Editorial Verbo Divino. ISBN 84-8169-487-8.
• Bultmann, R. (1957). Das Evangelium des Iohannes. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
• Carson, D.A. (1991) (n'inglés). The Gospel according to John. Gran Rapids, Michigan (EE. XX.): Wm. B. Eerdmans Publishing Company. ISBN 0-8028-3683-6.
• Carson, D.A. (2007). «The Challenge of the Balkanization of Johannine Studies». En: Anderson, P.N.; Just, F.; Thatcher, T. (n'inglés). John, Jesus and History. Atlanta, Georgia (EE. XX.): Society of Biblical Literature. pp. 133-159. ISBN 978-1-58983-293-0.
• Charles, Robert Henry (1920). A Critical and Exegetical Commentary on the Revelation of St. John, 2 vols.. International Critical Commentary. New York (EE. XX.): Scribner’s. ISBN 978-0-567-05039-7.
• de Maldonado, Juan (1954). Comentarios al Evangelio de San Juan. Introducción. Biblioteca de Autores Cristianos (Madrid). p. 20.
• Dodd, C.H. (1953). The interpretation of the Fourth Gospel. Cambridge: University Press.
• Kohlenberger III, J.R.; Goodrick, E.W.; Swanson, A. (1995) (n'inglés). The Exhaustive Concordance to the Greek New Testament. Grand Rapids, Michigan (EE. XX.): Zondervan. ISBN 978-0-310-41030-0.
• Köstenberger, Andreas J. (2004) (n'inglés). John. Grand Rapids, Michigan (EE. XX.): Baker Academic. ISBN 978-0-8010-2644-7.
• Köstenberger, Andreas J. (2009) (n'inglés). A theology of John’s gospel and letters. Grand Rapids, Michigan (EE. XX.): Zondervan. ISBN 978-0-310-26986-1.
• Leal, Juan (1973). Nuevo Testamento - Evangelios (2°). Madrid (España): Biblioteca de Autores Cristianos. ISBN 84-221-0327-3.
• León-Dufour, X. (1989-1998). Lectura del Evangelio de Juan (4 vol). Salamanca: Ed. Sígueme.
• Rivas, Luis H. (2008). El Evangelio de Juan. Introducción, teología, comentario, 2ª reimpresión, 1ª, Buenos Aires: Editorial San Benito. ISBN 987-1177-18-6.
• Wikenhauser, Alfred (1961). El evangelio según San Juan(3ª edición). Barcelona (España): Editorial Herder. ISBN 84-254-0083-X.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Evanxeliu de Xuan.
• Testu griegu en Wikisource.
• biblia/Biblia-de-jerusalen-1998/juan-1 Evanxeliu de Xuan (en llinia, con concordanza).

• Datos: Q36766
• Multimedia: Gospel of John
• Testos: Evangelio según San Juan