Imperiu chinu

	estáu desapaecíu
Alministración
Forma de gobiernu	monarquía
Rellaciones diplomátiques	ver Persia ; ;
Xeografía
Coordenaes	40°N 110°E / 40°N 110°E

Pa ver otros usos d'esti términu, Imperiu chinu (1915-1916).

.

L'Imperiu chinu (chinu tradicional: 中華帝國, pinyin: Zhōnghuá dìguó) entiéndese como l'estensu periodu de la historia de China que puede calificase d'Imperiu, ye dicir nel que l'actual país de China taba gobernáu por un emperador. Dicha etapa de la historia entiende los gobiernos ente la dinastía Qin ―221 e.C.― y la dinastía Qing ―1912 d. C.―, con curties interrupciones por guerres civiles o fragmentación del territoriu en diversos reinos.

El primer Imperiu chinu unificáu empezó col reináu de Qin Shi Huang (chinu: 秦始皇, pinyin: Qín Shǐhuáng, Wade-Giles: Ch'in Shih-huang), nacíu en Handan (邯鄲).

Antecedentes

Por sieglos China tuvo estremada en pequeños reinos, lo cual esplica la gran diversidá llingüística qu'hai en dichu país. Mientres el periodu de los Reinos Combatientes Qin Shi Huang lluchó xunto al so exércitu contra esos estaos. En 221 e. C., ganando l'estáu de Qi, foi proclamáu emperador.

Historia

La historia del imperiu puede estremase en tres periodos concretos: l'imperiu tempranu, l'imperiu mediu y l'imperiu tardíu.

Imperiu tempranu

L'imperiu tempranu empecipió na Edá del Fierro cola unificación de China por Qin Shi Huang nel 221 e. C. Esti acontecimientu punxo fin a cinco sieglos de guerres feudales qu'afararon la dinastía Zhou y el territoriu oriental de l'actual China. La curtia dinastía fundada por Qin Shi Huang introdució un gobiernu centralizáu sol sistema de monarquía absoluta, lideráu pol emperador de China. Dempués d'abolir el feudalismu xunto al so primer ministru, Li Si, estremó'l so imperiu en 36 provincies rexíes por 3 gobernadores, unu de los cualos yera civil y otru militar. Coles mesmes, construyó redes de comunicación ente los distintos conceyos del imperiu. Tamién se produció una estandarización d'unidaes de too tipu, ente les cualos cabo destacar la de masa y la monetaria. El llargor de les exes de los carros pasó a tener un valor estándar y toa China pasó a rexise pol mesmu códigu de lleis. Magar toes estes reformes, quiciabes, la más significativa foi la unificación de la escritura. Tamién s'empezó la colosal obra d'inxeniería de la Gran Muralla.

La estructura de gobiernu Qin consistía nel sistema denomináu Trés Señores y Nueve Ministros, nel cual los trés cargos de los señores yeren ocupaos polos trés funcionarios de más altu rangu nel gobiernu imperial, mientres los nueve ministros taben compuestos por tolos ministros d'importancia nel gobiernu central.

Los Qin fueron ganaos nel añu 206 e. C. y fueron sustituyíos pola dinastía Han, que gobernó mientres cuatro sieglos y fixeron del confucianismu la ideoloxía del Estáu. Esti periodu terminó nel añu 220 d.C., cuando l'imperiu foi estremáu mientres la era de los Tres Reinos (Wei, Shu y Wu) y depués mientres la posterior yera de Dinastíes Meridionales y Septentrionales, empezáu asina la era de desunión conocida como les Seis Dinastíes, un periodu de 400 años de continua guerra que duró hasta que la dinastía Sui ganó a los sos rivales nel añu 589.

Imperiu mediu

L'imperiu mediu empecipió cola reunificación de China pola curtia dinastía Sui en 589. Los Sui reemplazaron el sistema de novenu rangu col sistema d'exame imperial chinu y embarcáronse en grandes obres públiques, como la conexón de delles canales acuátiques yá esistentes pa formar el Gran Canal. Tamién reemplazaron la estructura previa del Estáu cola de los Tres Departamento y Seis ministerios, un sistema que nun sufrió demasiaos cambeos hasta l'aprobación d'un gabinete en mayu de 1911 xustu antes de la Revolución de Xinhai.

Dempués del derrocamientu de la dinastía Sui, la dinastía Tang gobernó prósperamente mientres tres sieglos. La so cayida en 907 foi siguida de décades de baturiciu conocíes como les Cinco Dinastíes y los Diez Reinos. Delles tribus del norte aprovechar de la desunión pa establecer les Dinastíes del Norte. La mayor parte de la China interior foi reunificada pola dinastía Song nel añu 960, que vio grandes meyores teunolóxiques, económicos y culturales y el surdimientu del neoconfucianismo. China foi conquistada pol Imperiu mongol en 1279. El periodu que toma les dinastíes Tang y Song tamién se-y conoz como la Edá d'Oru de China.

El desenvolvimientu cultural algamáu escontra'l sieglu IV a.C, fundó les bases pa la nacencia del imperiu chinu.

Imperiu tardíu

L'Imperiu tardíu referir al periodu ente'l final del dominiu mongol en 1368 y l'establecimientu de la República de China en 1912 ya inclúi les dinastíes Ming y Qing. Dacuando inclúyese tamién la dinastía Yuan.

L'usu de los términos China Imperial temprana, media y tardida ye'l preferíu por munchos historiadores económicos, culturales y sociales sobre la periodización estándar dinástica en que se fai fincapié nes continuidaes social y económicu ente dinastíes. En particular, esiste un consensu ente los historiadores qu'a diferencia de la dinastía Yuan, la invasión manchú nun marca una discontinuidá relativamente fuerte na historia de China y que la mayoría de los enclinos cultural y social de la dómina cruciaron la división ente los Ming y los Qing.

Coles mesmes, dellos historiadores señalen qu'esta periodización tiende a considerar que los periodos d'aquelles dinastíes estable y xuníu como "normales" y "estándar" y los periodos nel mediu como "anormales".

Ver tamién

Referencies

Li, Konghuai (2007). History of Administrative Systems in Ancient China (en chinu). Joint Publishing (H.K.) Co., Ltd.. ISBN 978-962-04-2654-4.
Lu, Simian (2008). The General History of China (en chinu). New World Publishing. ISBN 978-7-80228-569-9.
Wang, Yü-Ch'üan (xunu de 1949). «An Outline of The Central Government of The Former Han Dynasty». Harvard Journal of Asiatic Studies (Harvard Journal of Asiatic Studies, Vol. 12, Non. 1/2) 12 (1/2): páxs. 134–187. doi:10.2307/2718206.