Llingua estándar
Una llingua estándar, estándar llingüísticu o variedá estándar (conceutu que nun tien de ser confundíu colos de norma llingüística, llingua escrita o llingua lliteraria) ye una variedá llargamente espublizada, y polo xeneral entendida por tolos falantes de la llingua, frecuentemente ye la forma usada na educación formal y la usada más llargamente pelos medios de comunicación. En munchos casos, anque non siempres, la forma estándar puede ser una llingua planiada a partir del diasistema d'una llingua, col envís de consiguir un modelu de llingua unitariu pa la enseñanza, los usos oficiales y los usos escritos y formales, que de la mesma dexe cohexonar política y socialmente el territoriu onde ye oficial.
El procesu d'estandarización ta incluyíu na parte de la política llingüística relativa a la modelación formal d'una llingua, a la adscripción d'un estatus xurídicu y alministrativu, y al fomentu de la so adquisición, conocíu en sociollingüística como planificación llingüística.
El procesu d'estandarización rique escoyer ciertes traces del diasistema que se quier estandarizar, según l'aplicación de criterios restrictivos de peñerada. Tamién requierse la formalización y consensuación de ciertes formes que puedan ser usaes como convención que marca les llendes de lo que se considera y lo que nun se consideren formes de la variedá estándar.
Tipoloxíes d'estandarización
editarPa la estandarización, suelen escoyese una o más de los siguientes tipos de variedaes d'un diasistema nun determináu momentu históricu:
- Variedaes sociolectales.
- Variedaes funcionales.
- Variedaes xeolectales.
D'ente les diverses variedaes sociolectales, ye frecuente escoyer la variedá de les élites culturales, sociales, económiques y polítiques, denominaes tamién variedaes de prestixu. D'ente les diverses variedaes funcionales, o rexistros, pa la codificación gramatical y léxica ye frecuente escoyer la variedá más fixa y tradicionalmente rellacionada colos usos de les capes sociales cultes (y coles mesmes más cercana al estándar): la llingua escrita. D'ente les diverses variedaes xeolectales, ye frecuente escoyer la variedá de la zona xeográfica onde s'atopa'l poder político o económicu d'un país o rexón llingüística.
Según la o les variedaes xeográfiques que sirvan de base al estándar, esisten tres tipoloxíes d'estándar: unitariu monocéntricu, unitariu policéntricu (o composicional) y pluricéntricu:
- Llámase estándar unitariu monocéntricu al ellaboráu por un solu organismu normativu, pal qu'escueye una sola variedá xeográfica.
- Llámase estándar unitariu policéntricu (o composicional) al ellaboráu por un solu organismu normativu o por un cuerpu coordináu d'organismos normativos, nel que s'escueyen y funden dalgunes o toles variedaes xeográfiques d'un mesmu diasistema. Esti ye'l casu del español actual o del vascu unificáu, o euskera batúa.[1]
- Llámense estándares pluricéntricos a los distintos estándares ellaboraos por distintos organismos, a partir d'un mesmu diasistema llingüísticu. Esti ye'l casu de la llingua catalana, que suma al estándar catalán y un nuevu estándar unitariu policéntricu ellaboráu namái a partir de les variedaes cultes falaes na Comunitat Valenciana.