Titan(III)xlorid

Titan (III) xlorid (TiCl3) - qeyri-üzvi bir birləşmədir, titanın və xlorid turşusunun duzudur, tünd bənövşəyi kristallar, suda həll olur, yavaş-yavaş havada oksidləşir, kristallohidrat əmələ gətirir.

Titan(III)xlorid
Ümumi
Kimyəvi formulu	Cl₃Ti, TiCl₃
Molyar kütlə	154,24 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq	2,64; 2,65-2,68; 2,656 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	440; 730; 920 °S
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	7705-07-9
PubChem	62646
RTECS	XR1924000
ChemSpider	56398

Fiziki xassələri

Titan (III) xlorid triqonal sistemin tünd bənövşəyi kristallarını əmələ gətirir. TiCl₃-ün β-modifikasiyası məlumdur - qəhvəyi kristallardı. TiCl₃•6H₂O kristallohidrat yaradır, onunda hidrat izomerləri [Ti (H₂O)₆] Cl₃ (bənövşəyi), [Ti (H₂O)₅Cl]Cl₂•H₂O (yaşıl) və [Ti (H₂O)₄Cl₂] Cl • 2H₂O(yaşıl) mövcuddur.

Alınması

• Titanın qatı isti xlor turşusunda həll edilməsi nəticəsində almaq olar:

${\mathsf {2Ti+6HCl\ {\xrightarrow {90^{o}C}}\ 2TiCl_{3}+3H_{2}\uparrow }}$

• Titan(II)xloridin durulaşdırılmış xlor turşusunda həll edilməsi nəticəsində:

${\mathsf {2TiCl_{2}+2HCl\ {\xrightarrow {}}\ 2TiCl_{3}+H_{2}\uparrow }}$

• Titan xloridin hidrogen ilə reduksiya nəticəsində:

${\mathsf {2TiCl_{4}+H_{2}\ {\xrightarrow {500^{o}C}}\ 2TiCl_{3}+2HCl}}$

• Titan (IV) xloridin titan ilə reduksiya nəticəsində alınır:

${\mathsf {3TiCl_{4}+Ti\ {\xrightarrow {500^{o}C}}\ 4TiCl_{3}}}$

• Titan (IV) xloridin elektrolizi ilə reduksiyası:

${\mathsf {2TiCl_{4}\ {\xrightarrow {e^{-}}}\ 2TiCl_{3}+Cl_{2}\uparrow }}$

Kimyəvi xassələri

TiCl₃ suda, etanolda yaxşı həll olur, dietil etirində, benzolda həll olunmur. Maye ammonyak ilə komplekslər əmələ gətirir [Ti(NH₃)₆]Cl₃ və TiCl₃ • 2NH₃.

• Qızdırılıqda parçalanır

${\mathsf {2TiCl_{3}\ {\xrightarrow {440-700^{o}C}}\ TiCl_{2}+TiCl_{4}}}$

• Inert atmosferdə qələvilərlə reaksiyaya girir:

${\mathsf {TiCl_{3}+3NaOH\ {\xrightarrow {N_{2}}}\ Ti(OH)_{3}\downarrow +3NaCl}}$

• Havada reaksiya fərqli gedir:

${\mathsf {2TiCl_{3}+6NaOH+O_{2}\ {\xrightarrow {}}\ 2TiO(OH)_{2}\downarrow +6NaCl+H_{2}O_{2}}}$

• Turş mühitdə oksidləşir:

${\mathsf {4TiCl_{3}+O_{2}+4HCl+6H_{2}O\ {\xrightarrow {Pt}}\ 4[Ti(H_{2}O)_{2}Cl_{4}]}}$

• Sulu məhlulu tədricən havada və neytral mühitdə oksidləşir:

${\mathsf {4TiCl_{3}+O_{2}+2H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ 4TiOCl_{2}+4HCl}}$

• Qələvi metalların xloridləri ilə kompleks duzlar əmələ gətirir:

${\mathsf {TiCl_{3}+2KCl\ {\xrightarrow {}}\ K_{2}[Ti(H_{2}O)Cl_{5}]}}$

Tətbiqi

TiCl₃, Tsiqler-Natta katalizatorun əsas hissəsidir, hansı ki, sənayedə polietilenin istehsalında məsul yer tutur. Üzvi sintezdə reagent kimi istifadə olunur.

İstinadlar

1. Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 2-е изд., испр. — М.-Л.: Химия, 1966. — Т. 1. — 1072 с.
2. Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 3-е изд., испр. — Л.: Химия, 1971. — Т. 2. — 1168 с.
3. Лидин Р.А. и др. Химические свойства неорганических веществ: Учеб. пособие для вузов. — 3-е изд., испр. — М.: Химия, 2000. — 480 с.