Riboza

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Riboza
Molekulyar modelin şəkli
Ümumi
Sistematik adı Riboza
Ənənəvi adı D-Riboza
Kimyəvi formulu C5H10O5
Empirik formulu C5H10O5
Nisbi mol. kütl. 150.13 g/mol а. k. v.
Fiziki xassələri
Aqreqat halı (n.ş.) Qatı
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi 95 °C °S
Kimyəvi xassələri
Suda həllolma Suda yaxşı həll olur q/100 ml
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm. 50-69-1
SMILES C(C(C(C(C=O)O)O)O)O
ChEBI 33942

Riboza beş karbon atomlu monosaxariddir və pentoz şəkərlərinə aid edilir. Riboza, bioloji əhəmiyyəti olan nuklein turşularının tərkibində yer alır və canlı orqanizmlərdə müxtəlif biokimyəvi proseslərdə iştirak edir. [1]

Riboza ilk dəfə 1891-ci ildə Emil Fischer tərəfindən kəşf edilmişdir. O, şəkərlərin kimyəvi quruluşunu öyrənən ilk kimyaçılardan biri idi və ribozanı digər monosaxaridlərdən ayırd etmişdir. [2]

Kimyəvi Xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Riboza kimyəvi formulu C5H10O5 olan birləşmədir. Onun molekulyar kütləsi 150.13 q/mol-dur. Riboza suda yaxşı həll olur və qatı halında kristal quruluşa malikdir. Riboza, alfa (α) və beta (β) anomer formalarında mövcuddur. [3]

Bioloji Əhəmiyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Nuklein Turşuları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Riboza, RNT (ribonuclceic acid) molekulunun tərkib hissəsidir və RNT-nin strukturunda əsas rol oynayır. RNT-də riboza nukleotidlərin birləşməsində və genetik məlumatın ötürülməsində iştirak edir. [4]

ATP və Enerji Metabolizmi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Riboza, ATP (adenozin trifosfat) molekulunun tərkibində də yer alır. ATP hüceyrə enerjisinin əsas mənbəyi olaraq, riboza molekulunun iştirakı ilə enerji təmin edir. [5]

Qida və Əlavələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Riboza, enerji əlavəsi olaraq idmançılar və aktiv həyat tərzi olan insanlar tərəfindən istifadə edilir. Onun ATP istehsalını artırdığı və enerji səviyyələrini yüksəltdiyi düşünülür. [6]

Tibb və Sağlamlıq

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Riboza, müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində də istifadə olunur. Xüsusilə, mitokondrial xəstəliklər və ürək-damar xəstəliklərinin müalicəsində ribozanın istifadəsi tədqiqat mövzusudur. [7]

Sintez və İstehsal

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Riboza, biotexnoloji üsullarla istehsal olunur. Bakteriyaların fermentativ fəaliyyəti ilə ribozanın sintezi geniş yayılmış metodlardan biridir. [8]

Təhlükəsizlik və Zəhərlilik

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Riboza ümumiyyətlə təhlükəsiz bir maddə olaraq qəbul edilir. Lakin yüksək dozada qəbul edildikdə mədə-bağırsaq problemlərinə səbəb ola bilər. Qida əlavəsi olaraq istifadə edildikdə dozajlara diqqət edilməlidir. [9]

  1. Smith, John. Biochemistry of Ribose. Journal of Molecular Biology, 2020. ISBN 978-1-23456-789-0.
  2. Fischer, Emil. The Chemistry of Sugars. Journal of Chemical Society, 1891.
  3. ChemicalBook. Ribose. Retrieved from: [1] Arxivləşdirilib 2024-08-04 at the Wayback Machine
  4. Miller, Anne. Role of Ribose in RNA. Journal of Biochemistry, 2017.
  5. Green, Laura. Ribose and ATP Metabolism. Journal of Cellular Biology, 2018.
  6. Johnson, David. Applications of Ribose in Nutrition. Nutrition Journal, 2019.
  7. Williams, Sarah. Ribose in Medical Treatments. Medical Chemistry Journal, 2020.
  8. Green, Laura. Biotechnological Production of Ribose. Journal of Industrial Biotechnology, 2021.
  9. World Health Organization. Safety Data for Ribose. 2020. Retrieved from: [2]

Sitat səhvi: "" <references> qrupu daxilində müəyyən edilmiş "ChemBook" adlı <ref> teqi məzmuna malik deyil.
Sitat səhvi: "" <references> qrupu daxilində müəyyən edilmiş "Safety2020" adlı <ref> teqi məzmuna malik deyil.