Нямецкая вуліца (Вільня)

	Нямецкая; лац. Niamieckaja
	вуліца
	Вільня
Агульная інфармацыя
Гістарычны раён	Старое Места
Былыя назвы	Гаштольдаўская, Манэтная, Музэйная
Даўжыня	360 м
Паштовыя індэксы	LT-01013, LT-01130
На мапе
	Google
	Вуліца Нямецкая ў Вікісховішчы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Нямецкая вуліца.

Ву́ліца Няме́цкая^[1] (лет. Vokiečių gatvė) — вуліца ў цэнтральнай частцы Вільні, у Старым Месьце. Зьвязвае скрыжаваньне вуліцаў Троцкай, Дамініканскай і Віленскай з Ратушным пляцам.

Архітэктурныя дамінанты вуліцы — меская ратуша, ад якой пачынаецца вулічная траса, а таксама лютэранская кірха і палац Тызэнгаўзаў, помнікі архітэктуры XVI—XVIII стагодзьдзяў.

Гісторыя

За часамі Гедзіміна ў гэтай частцы Вільні пачалі сяліцца купцы і рамесьнікі з ганзейскіх местаў. Да Другой сусьветнай вайны вуліца была гандлёвым цэнтрам Вільні. Ужо ў XVI ст. у дамох на Нямецкай вуліцы зьявіліся першыя драўляныя водаправодныя трубы. Тут разьмяшчалася Віленская мынца.

За часамі Другой сусьветнай вайны нацысты стварылі жыдоўскае гета з абодвух бакоў вуліцы. У выніку ваенных разбурэньняў з правага паўночна-ўсходняга боку вуліцы ўтварыліся вялікія пусткі. Савецкія акупацыйныя ўлады плянавалі зьнішчыць частку Старога Места і пракласьці трасай вуліцы шырокую магістраль да Зялёнага моста. У 1950—1960-х гадох у выніку руйнаваньня часткі гістарычных будынкаў з паўночна-ўсходняга боку вуліца стала ў чатыры разы шырэйшай.

Агульныя зьвесткі

Даўжыня вуліцы каля 360 м. Нумарацыя дамоў пачынаецца ад скрыжаваньня зь Вялікай вуліцай. З правага паўночна-ўсходняга боку вуліцы дамы зь няцотнымі нумарамі, зь левага паўднёва-заходняга боку — цотная нумарацыя.

Зь левага боку адыходзяць вуліцы Ятковая і Сьвятога Мікалая.

Усярэдзіне вуліцы месьціцца бульвар з фантанам, лаўкі і роварная дарожка. З правага боку бульвару рух аўтамабільнага транспарту ад Ратушы і вуліцы Вялікай у паўночным кірунку двухбаковы, ад перакрыжаваньня вуліцаў Троцкай, Дамініканскай і Віленскай зь левага боку — у адным кірунку, у бок скрыжаваньня з вуліцай Рудніцкай.

Будынкі

Няцотны бок

№№ 1, 3, 5, 7, 11, 13, 15 — жылыя дамы з крамамі і паштовым аддзелам, збудаваныя па Другой сусьветнай вайне на месцы зруйнаванай гістарычнай забудовы

Цотны бок

№ 2 — палац мастацкіх выставаў, збудаваны ў 1965—1967 гадох
№ 4 — кутні 3-павярховы старасьвецкі дом на рагу зь Ятковай вуліцай
№ 6 — кутні 3-павярховы старасьвецкі дом на рагу зь Ятковай вуліцай
№ 8 — дом скарбніка Л. Тышкевіча
№№ 10, 12, 14 — карпусы дома Пацеяў
№ 16 — дом Кішкаў
№ 18 — кутні 3-павярховы старасьвецкі дом на рагу з вуліцай Сьвятога Мікалая
№ 18а — кутні дом на рагу з вуліцай Сьвятога Мікалая
№ 20 — 2-павярховы дом пры Лютэранскай кірсе
№ 22 — дом Попінга
№ 24 — дом Гозія

№ 26 — дом Мюлераў. Камяніцу збудавалі ў 1521 годзе. Пазьней яна неаднаразова зьмяняла гаспадароў (Флемінгі, Бжастоўскія, Пацім), пакуль ня стала ўласнасьцю доктара філязофіі і мэдыцыны П. Мюлера, які ў 1675 годзе перадаў будынак лютэранскай грамадзе. Сучаснае аблічча будынак набыў па перабудове паводле праекту архітэктара А. Касакоўскага (1773). У 1840—1858 гадох туту жыў кампазытар Станіслаў Манюшка, зяць Мюлера. У прасторных залях гэтага будынка адбываліся спэктаклі, канцэрты, маскарады і гастрольныя выступленьні замежных артыстаў. Тут ставіліся драматычныя творы Людвіка Кандратовіча (Уладзіслава Сыракомлі), які некаторы час жыў на супрацьлеглым баку гэтай жа вуліцы.
№ 28 — палац Тызэнгаўзаў. Упершыню гатычная камяніца ўпамінаецца ў 1579 годзе. У другой палове XVIII ст. уладальнікам дома стаў магнат і асьветнік Антоні Тызэнгаўз, які грунтоўна перабудаваў і пашырыў старую камяніцу. Імаверна, аўтарам праекту перабудовы быў галоўны архітэктар Вялікага Княства Джузэпэ Сака. Па банкруцтве А. Тызенгаўза, які кіраваў каралеўскімі эканоміямі ў Вялікім Княстве Літоўскім, і ягонай сьмерці (1785) палац у 1789 годзе перайшоў да генэральшы фон Фітынгоф. Сучаснае аблічча з манумэнтальнымі клясычнымі фасадамі і сымэтрычнай кампазыцыяй будынак набыў у выніку рэканструкцыі 1790 году. Па пажары ў 1944 годзе ад палаца захаваліся толькі сьцены. У 1945 годзе будынак аднавілі, а ў 1957 годзе — рэканструявалі і рэстаўравалі^[2].

Крыніцы

^ Наша Ніва. № 1, 1994. С. 7.
^ Лашкевіч К. «Страчаная сталіца». 10 палацаў Вільні, якія варта пабачыць беларусу, TUT.BY, 29 сакавіка 2011 г.

Літаратура

Луцкевіч Л. Вандроўкі па Вільні. — Вільня: Рунь, 1998.— 160 с.: іл. ISBN 9986-9228-2-8.

[1] Наша Ніва. № 1, 1994. С. 7.

[2] Лашкевіч К. «Страчаная сталіца». 10 палацаў Вільні, якія варта пабачыць беларусу, TUT.BY, 29 сакавіка 2011 г.

[1]

[2]