Кандэла

Кандэ́ла (пазначэнне: кд, cd) — адна з сямі асноўных адзінак вымярэння сістэмы СІ, роўная сіле святла, якое выпускаецца ў зададзеным кірунку крыніцай манахраматычнага выпраменьвання частатой 540·10¹² гэрц, энергетычная сіла святла якога ў гэтым кірунку складае (1/683) Вт/ср. Прынята ў якасці адзінкі СІ ў 1979 г. XVI Генеральнай канферэнцыяй па мерах і вагах.

Кандэла
Названа ад	свечка
Папярэднік	candlepower[d]
Абазначэнне адзінкі	cd[…], кд, kd і cd
Пераўтварэнні да асноўнай адзінкі СІ	1 кандэла
Фізічная велічыня	luminous intensity[d], conventional retinal illuminance[d], natural pupil luminance[d] і светлавы паток

Абраная частата адпавядае зялёнаму колеру. Чалавечае вока валодае найбольшай адчувальнасцю ў гэтай вобласці спектра. Калі выпраменьванне мае іншую частату, то для дасягнення той жа сілы святла патрабуецца бо́льшая энергетычная інтэнсіўнасць.

Раней кандэла вызначалася як сіла святла, выпрамененага чорным целам перпендыкулярна паверхні плошчай 1/60 см² пры тэмпературы плаўлення плаціны (2042,5 К). У сучасным азначэнні каэфіцыент 1/683 абраны такім чынам, каб новае азначэнне адпавядала старому.

Гісторыя

• 1909 год уведзеная адзінка сілы святла «міжнародная Свечка». Роўная сіле святла кропкавай крыніцы ў такім кірунку, у якім ён выпускай светлавы паток у 1 люмен, раўнамерна размеркаваны ў цялесным вугле 1 стэрадыян. 1 міжнародная Свечка роўная 1,005 кд. Выкарыстоўвалася з 1921 года (у СССР з 1925 года) па 1948 год.
• 1948 год новая Свечка замяніла міжнародную Свечку.
• 1967 год замест «новая Свечка» уведзена сучасная назва Кандэла.

Прыклады

Сіла святла, выпрамененая свечкай, прыкладна роўная адной кандэле (лац.: candela — свечка), таму раней гэтая адзінка вымярэння звалася «свечкай», цяпер гэтая назва з’яўляецца састарэлай і не выкарыстоўваецца.

Сіла святла тыпавых крыніц:

Крыніца	Магутнасць, Вт	Прыкладная сіла святла, кд
Свечка		1
Сучасная (2006 г) лямпа напальвання	100	100
Звычайны святладыёд	0.015	0.001
Звышяркі святладыёд	0.06	3
Сучасная (2006 г) флюарэсцэнтная лямпа	20	100

Кратныя і дзельныя адзінкі

Дзесятковыя кратныя і дзельныя адзінкі ўтвораюць з дапамогай стандартных прыставак СІ.

Кратныя				Дробныя
парадак	назва	абазначэнне		парадак	назва	абазначэнне
101 кд	дэкакандэла	дакд	dacd	10−1 кд	дэцыкандэла	дкд	dcd
10² кд	гектакандэла	гкд	hcd	10−2 кд	сантыкандэла	скд	ccd
10³ кд	кілакандэла	ккд	kcd	10−3 кд	мілікандэла	мкд	mcd
106 кд	мегакандэла	Мкд	Mcd	10−6 кд	мікракандэла	мккд	µcd
109 кд	гігакандэла	Гкд	Gcd	10−9 кд	нанакандэла	нкд	ncd
1012 кд	тэракандэла	Ткд	Tcd	10−12 кд	пікакандэла	пкд	pcd
1015 кд	петакандэла	Пкд	Pcd	10−15 кд	фемтакандэла	фкд	fcd
1018 кд	экзакандэла	Экд	Ecd	10−18 кд	атакандэла	акд	acd
1021 кд	зетакандэла	Зкд	Zcd	10−21 кд	зептакандэла	зкд	zcd
1024 кд	ётакандэла	Ікд	Ycd	10−24 кд	ёктакандэла	ікд	ycd

Гл. таксама

• Люмен — адзінка вымярэння светлавога струменя