Razlika između verzija stranice "Država"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m r2.5.4) (Bot: mijenja ml:രാജ്യം sa ml:രാഷ്ട്രം |
Zamjenjujem datoteku Leviathan_by_Thomas_Hobbes.jpg datotekom Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg (izvršilac: CommonsDelinker; razlog: [[:c:COM:FR|File |
||
| (Nije prikazana jedna međuverzija 13 korisnika) | |||
Red 1:
{{Nedostaju izvori}}
[[Datoteka:Leviathan frontispiece cropped British Library.jpg|mini|desno|200px|Levijatan: djelo o društvu i legitimnom vladanju]]
'''Država''' je u društvenim naukama obavezujuća politička institucija centralizovane vlasti i organizacija društva koja posjeduje monopol legitimnog korištenja sile na određenoj teritoriji. Prema [[međunarodno pravo|međunarodnom pravu]] i međunarodnim odnosima, država obično označava politički subjekt koji je [[suverenitet|suveren]], tj. nije podložan nikakvoj višoj političkoj vlasti.
== Etimologija ==
U [[bosanski jezik|bosanskom jeziku]] riječ ''država'' potiče od glagola ''držati'': vladar ili vlada '''drži''' pod svojom vlašću teritoriju i njeno stanovništvo. Riječi ''[[zemlja (država)|zemlja]]'' i ''država'' u bosanskom jeziku često imaju isto značenje, iako je po definiciji ''zemlja'' samo geografski pojam. U mnogim drugim jezicima naziv za državu je izveden od [[latinski|latinskog]] ''status'' (na bosanskom ''stanje'', ''status''): [[italijanski]] ''stato'', [[engleski]] ''state'', [[španski]] ''estado'', [[njemački]] ''
== O državi ==
"Država, kao osoba prema međunarodnom pravu, mora imati sljedeće osobine: (a) stalno stanovništvo; (b)
(Montevidejska konvencija je regionalna američka konvencija, ali načela iz ovog
Veliko pitanje je sukob između dvije teorije o priznavanju država: konstitutivne i deklarativne.
Konstitutivna teorija kaže da država postoji samo ako je priznaju druge države.
S druge strane, deklarativna teorija kaže da postojanje neke države ne zavisi
Koja teorija je ispravna? To je i danas kontroverzno pitanje u međunarodnom pravu. Praktičan primjer je urušavanje središnje vlasti u [[Somalija|Somaliji]] početkom [[1990te|1990ih]] godina: prema Konvenciji iz Montevidea, u tom slučaju država Somalija više ne postoji, a pritom stvorena republika [[Somaliland]] (koja sadrži jedan dio "bivše" Somalije) mogla bi ispunjavati kriterije za državnost. Međutim, tu samoproglašenu republiku nisu priznale druge države.
Drugo kontroverzno pitanje u [[politička filozofija|političkoj filozofiji]] jest pitanje nastanka i osnovnih osobina države. [[Max Weber]] i [[Norbert Elias]] definirali su državu kao ustanovu koja ima monopol na legitimno nasilje u određenom
Jedna od
Iako države sve više prenose te ovlasti na trgovinske saveze kao što su npr. NAFTA i [[Evropska Unija]], to je uvijek kontroverzna odluka koja otvara pitanje jesu li ti savezi zapravo samo veće države. Disciplina [[politička privreda|političke privrede]] detaljnije izučava ta pitanja.
Činjenica je da mnoge države u određenoj mjeri zavise
Iako se mnoge države tako praktički stavljaju u podređen položaj, njihov
U zadnje vrijeme sve više raste moć naddržavnih ustanova. Zato mnogi ljudi (pogotovo oni koji zastupaju konstitutivnu teoriju međunarodnog prava) odbacuju pojam suvereniteta kao nešto zastarjelo i gledaju na državu samo kao na jedinicu političke podjele planete.
== Teorije o nastanku države ==
Mnogi teoretičari države i prava, sociolozi i filozofi su dali svoje teorije i mišljenja o načinu formiranja prvih država. Iako se ni za jednu teoriju ne može reći da je najtačnija, sve se slažu oko jedne stvari, a to je da država i pravo nisu nastale u jednom momentu u ljudskoj historiji, već da su rezultat dugotrajnog procesa.
* Jedno od prvih mišljenja o postanku države je iznio [[Antička filozofija|antički grčki]] [[Filozofija|filozof]] [[Aristotel]] u svom djelu [[Politika (Aristotel)|Politika]]. Njemu su veoma važni društveni odnosi i rast stanovništva koji je, zajedno sa ekonomskim i psihološkim elementima, stimulisao ljude da stvore prvobitne zajednice, naselja, koji će se u svojoj konačnici razviti u države.
* Psihološke teorije polaze od toga da pojedine osobe ili grupe ljudi posjeduju određene psihofizičke prednosti nad drugima, koje im omogućavaju da zauzmu bolji (ekonomski i politički) položaj u društvu, i druge podrede sebi. Ovo su kontroverzne teorije jer, u svojoj ekstremnoj varijanti, zagovaraju i rasnu teoriju segregacije.
* Određeni [[Sociologija|sociolozi]] i teoretičari (Oppenheimer, Duhring, Gumplowicz itd.) stavljaju elemente političke prisile i društvene sile ispred ekonomskih faktora, u nastanku države.
* Zagovornici materijalističke teorije imaju suprotne tvrdnje od teoretičara "teorije sile". Naime, po ovim teoretičarima ekonomski faktori su doveli do nastanka privatnog vlasništva, diferencijacije društva i nastanka klasa, su u konačnici doveli i do nastanka države i prava.
== Državni organi ==
* [[Zakonodavna vlast]] - obično je to parlament, ali često i Vlade i predsjednici država imaju pravo donositi odluke i ukaze s zakonodavnom težinom
* [[Sudska vlast]] - sudovi, od lokalnih do državnih, najviše sudsko tijelo u državi je Vrhovni sud (Ustavni sud je dio sudskog sistema, ali ne spada u hijerarhiju), brinu se za provođenje zakona
* [[Izvršna vlast]] - Vlada, na čelu s predsjednikom Vlade (Premijerom), brine za vođenje države, članovi Vlade su ministri, tipično svaka država ima ministarstva policije, odbrane (vojske), privrede, i vanjskih poslova
Line 86 ⟶ 81:
* {{Cite book|author=Scott, James C.|title=Seeing like a state: how certain schemes to improve the human condition have failed|publisher=Yale University Press|year=1998|isbn=978-0-300-07815-2|url=http://books.google.com/books?id=PqcPCgsr2u0C}}
* {{cite book|author=Taylor, Michael|title=Community, anarchy, and liberty|publisher=Cambridge University Press|year=1982|isbn=978-0-521-27014-4|url=http://books.google.com/books?id=eI9xYg7CwiwC}}
* {{cite web|author=Uzgalis, William|title=John Locke|work=Stanford Encyclopedia of Philosophy|date=
{{Wikicitat}}
{{Commonscat|Countries}}
[[Kategorija:Politička geografija]]
[[Kategorija:Politička terminologija]]
[[Kategorija:Vrste administrativnih podjela]]
[[
| |||
