Razlika između verzija stranice "Vlastito kretanje (astronomija)"

Pregled historije

[pregledana izmjena]

← Starija izmjena

Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj

VizualnoWikitekst

U redovima

Trenutna verzija na dan 19 februar 2021 u 10:29

Barnardova zvijezda, promjena pozicije svakih 5 godina (period mjerenja 1985-2005.)

Vlastito kretanje opisuje kretanje zvijezda na nebeskoj sferi, odnosno promjenu rektascenzije i deklinacije, tokom dužeg vremenskog perioda. Samo kretanje ne daje informaciju da li se zvijezda nama pribižava ili ne, to se može utvrditi samo mjerenjem radijalne brzine. Vlastito kretanje izražava se jedinicom uglovna sekunda (") ili milisekunda (en.;miliarcsecond/yr, mas/yr, bs. mas/g) u godini.^[1]. Za proračun u km/s potrebna je udaljenost.^[2] Najveću brzinu sopstvenog kretanje ima Barnardova zvijezda (sazviježđe Zmijonosac) sa 10,27", udaljena 6 sg.^[3] Golim okom vidljivo je kretanje do 0,1"/g. Samo nekoliko stotina zvijezda ima vlastito kretanje preko 1" u godini.^[1]

Historija

Prvu tezu o kretanju zvijezda postavio je 1718. engleski astronom Edmund Halley. Ustanovio je da se pozicije zvijezda iz antičkog doba ne podudaraju s današnjim. Izmjerio je pozicije Sirijusa, Aldebarana i Kapele. Ovo kretanje dugoročno dovodi, zbog kumulacije tokom dužeg perioda, do promjene izgleda sazviježđa.^[4] Kasiopeja, primjera radi, će za 100000 godina imati oblik slova V. ^[1] Satelit Hipparcos je u periodu 1989-1993 izmjerio vlastitu brzinu kod oko 118000 zvijezda uz preciznost od 0,001".^[3] Ona se može razdvojiti na dvije komponente: rektascenzionu v_(RA) i deklinacijsku v_(DEC).^[5]

Metode mjerenja^[3]

Vrsta optičkog teleskopa za mjerenje sopstvenog kretanja je meridijanski instrument.
Analiza fotoploča
Radioteleskopi VLT-tipa mogu odrediti sopstveno kretanje u odnosu na galaksije i kvazare, tačnost iznosi 0,004" godišnje.

Primjena

Mjerenjem bližih zvijezda moguće je odrediti kretanje i brzinu (Solarno kretanje) našeg Sunca. Oduzme li se solarno od vlastitog dobija se pekulijarno kretanje. Zahvaljujući tome ustanovljeno je da sve zvijezde u našoj galaksiji kruže oko njenog centra.^[3]

Reference

^ ^a ^b ^c Velocities^{[mrtav link]} Virdžinijski univerzitet; pristupljneo 13.5.2015 (en)
^ Eigenbewegungredshift-live.com/de, pristupljeno 25. 2.2015 (de)
^ ^a ^b ^c ^d Amateurastronomische Vereinigung Göttingen, Die Eigenbewegung der Sterne Arhivirano 31. 8. 2015. na Wayback Machineavgoe.de, pristupljeno 24. 2.2015 (de)
^ Richard Pogge, Lecture 6: The Motions of the Stars Univerzitet države Ohio, pristupljeno 13.5.2015 (en)
^ Eigenbewegung von Sternenastro.uni-jena.de, pristupljeno 4.4.2015 (de)

Vanjski linkovi

Spisak zvijezda visokom brzinom vlastitog kretanja (en)

[virginia-1] Velocities^{[mrtav link]} Virdžinijski univerzitet; pristupljneo 13.5.2015 (en)

[2] Eigenbewegungredshift-live.com/de, pristupljeno 25. 2.2015 (de)

[avgoe-3] Amateurastronomische Vereinigung Göttingen, Die Eigenbewegung der Sterne Arhivirano 31. 8. 2015. na Wayback Machineavgoe.de, pristupljeno 24. 2.2015 (de)

[ohio-4] Richard Pogge, Lecture 6: The Motions of the Stars Univerzitet države Ohio, pristupljeno 13.5.2015 (en)

[jena-5] Eigenbewegung von Sternenastro.uni-jena.de, pristupljeno 4.4.2015 (de)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Red 1: / Red 1: @@
 [[Slika:Barnard2005.gif|thumb|[[Barnardova zvijezda]], promjena pozicije svakih 5 godina (period mjerenja 1985-2005.)]]
-'''Vlastito kretanje''' opisuje kretanje zvijezda na nebeskoj sferi, odnosno promjenu [[Rektascenzija|rektascenzije]] i [[Deklinacija|deklinacije]], tokom dužeg vremenskog perioda. Samo kretanje ne daje informaciju da li se zvijezda nama pribižava ili ne, to se može utvrditi samo mjerenjem [[Radijalna brzina|radijalne brzine]]. Vlastito kretanje izražava se jedinicom [[Uglovna minuta|uglovna sekunda]] (") ili milisekunda (en.;''miliarcsecond/yr'', ''mas/yr'', bs. ''mas/g'') u godini.<ref name="virginia">[https://www.astro.virginia.edu/class/majewski/astr551/lectures/VELOCITIES/velocities.html Velocities]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} Virdžinijski univerzitet; pristupljneo 13.5.2015 {{en simbol}}</ref>. Za proračun u [[Kilometar na sat|km/s]] potrebna je [[udaljenost]].<ref>[http://www.redshift-live.com/de/kosmos-himmelsjahr/lexikon/Eigenbewegung.html Eigenbewegung]''redshift-live.com/de, pristupljeno 25. 2.2015 {{de simbol}}</ref> Najveću brzinu sopstvenog kretanje ima [[Barnardova zvijezda]] (sazviježđe [[Zmijonosac (sazviježđe)|Zmijonosac]]) sa [[Uglovna minuta|10,27"]], udaljena 6 [[Svjetlosna godina|sg]].<ref name="avgoe">Amateurastronomische Vereinigung Göttingen, [http://www.avgoe.de/astro/Teil04/EB.html Die Eigenbewegung der Sterne]''avgoe.de'', pristupljeno 24. 2.2015 {{de simbol}}</ref> Golim okom vidljivo je kretanje do 0,1"/g. Samo nekoliko stotina zvijezda ima vlastito kretanje preko 1" u godini.<ref name="virginia"/>
+'''Vlastito kretanje''' opisuje kretanje zvijezda na nebeskoj sferi, odnosno promjenu [[Rektascenzija|rektascenzije]] i [[Deklinacija|deklinacije]], tokom dužeg vremenskog perioda. Samo kretanje ne daje informaciju da li se zvijezda nama pribižava ili ne, to se može utvrditi samo mjerenjem [[Radijalna brzina|radijalne brzine]]. Vlastito kretanje izražava se jedinicom [[Uglovna minuta|uglovna sekunda]] (") ili milisekunda (en.;''miliarcsecond/yr'', ''mas/yr'', bs. ''mas/g'') u godini.<ref name="virginia">[https://www.astro.virginia.edu/class/majewski/astr551/lectures/VELOCITIES/velocities.html Velocities]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} Virdžinijski univerzitet; pristupljneo 13.5.2015 {{en simbol}}</ref>. Za proračun u [[Kilometar na sat|km/s]] potrebna je [[udaljenost]].<ref>[http://www.redshift-live.com/de/kosmos-himmelsjahr/lexikon/Eigenbewegung.html Eigenbewegung]''redshift-live.com/de, pristupljeno 25. 2.2015 {{de simbol}}</ref> Najveću brzinu sopstvenog kretanje ima [[Barnardova zvijezda]] (sazviježđe [[Zmijonosac (sazviježđe)|Zmijonosac]]) sa [[Uglovna minuta|10,27"]], udaljena 6 [[Svjetlosna godina|sg]].<ref name="avgoe">Amateurastronomische Vereinigung Göttingen, [http://www.avgoe.de/astro/Teil04/EB.html Die Eigenbewegung der Sterne] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150831081915/http://www.avgoe.de/astro/Teil04/EB.html |date=31. 8. 2015 }}''avgoe.de'', pristupljeno 24. 2.2015 {{de simbol}}</ref> Golim okom vidljivo je kretanje do 0,1"/g. Samo nekoliko stotina zvijezda ima vlastito kretanje preko 1" u godini.<ref name="virginia"/>
 ==Historija==

p r u Zvijezda
Evolucija	Formacija Predglavni niz Glavni niz Horizontalni ogranak Asimptotski divovski ogranak Dredge up Nestabilni pojas Crveni grumen PG1159 zvijezda Mira promjenljiva Cefeida Planetarna maglina Protoplanetarna maglina Blistava crvena nova Blistava plava varijabla Wolf-Rayet zvijezda Supernova impostor Patuljasta nova Supernova Hipernova Hertzsprung–Russellov dijagram Kolor–kolor dijagram
Protozvijezda	Međuzvjezdana materija Molekularni oblak HI H II područje Bok globule Mladi zvjezdani objekt Herbig–Haro objekt Hayashijeva linija Hayashijeva granica Henyeyeva linija Orion T Tauri FU Orionis Herbig Ae/Be
Klasa luminoznosti	Subpatuljak Patuljak Bijeli Crni Crveni Plavi Subdiv Div Plavi Crveni Svijetli div Superdiv Plavi Crveni Žuti Hiperdiv Žuti Plava skitalica
Spektralna klasifikacija	O B A F G K M Be OB Subpatuljak B Stara Pekulijarna Am Ap/Bp Oscilirajuća Barij Ugljik Ugljikovodik Ekstremna helij Lambda Volar Vodeća Živa-mangan S Školjka Tehnecij
Ostaci	Patuljak Bijeli Crni Crveni Plavi Helijska planeta Neutronska zvijezda Pulsar Magnetar Crna rupa Kompaktna zvijezda Quark Egzotična Zvjezdano jezgro: EF Eridani B
Teorijske zvijezde	Tamna zvijezda Zaleđena zvijezda Kvazi-zvijezda Thorne–Żytkow objekat Željezna zvijezda
Nukleosinteza	Alfa proces Trostruki-alfa proces Proton–proton lanac Helijski bljesak CNO ciklus Gorenje litija Gorenje ugljika Gorenje neona Gorenje kisika Gorenje silicija S-proces R-proces Fuzor Nova Ostaci
Struktura	Jezgro Zona konvekcije Mikroturbulencije Osciliranje Zona radijacije Atmosfera Fotosfera Starspot Hromosfera Korona Zvjezdani vjetar Mjehur Zvjezdana seizmologija Eddingtonova sjajnost Kelvin–Helmholtz mehanizam
Karakteristike	Oznaka Dinamika Efektivna temperatura Kinematika Magnetno polje Magnituda Apsolutna Prividna Masa Metalicitet Rotacija UBV boja Varijabilnost
Zvjezdani sistem	Dvostruka Kontaktna Zajednički omotač Mnogostruka Disk uvećanja Planetarni sistem Zemljin sunčev sistem
Posmatranje sa Zemljom u centru	Polarna zvijezda Cirkumpolarna zvijezda Magnituda Prividna Gašenje Fotografsko Boja Radijalna brzina Vlastito kretanje Paralaksa Fotometrička-standardna zvijezda
Spiskovi	Imena zvijezda Arapska Kineska Najmasivnije Najmanje masivne Najveće Najsvjetlije Historijski Najblještavije Najbliže Najbliže sjajne Zvijezde sa egzoplanetama Smeđi patuljci Planetarna maglina Nove crne rupe Istaknute supernove Supernove - ostaci Kandidati za supernovu Vremenska skala zvjezdane astronomije
Ostali srodni članci	Subzvjezdani objekti Smeđi patuljak Sub-smeđi patuljak Planeta Zvjezdano jato Asocijacija Otvoreno Kuglasto Galaksija Aktivna Eliptična Kompaktna Lećasta Nepravilna Patuljasta Pekulijarna Prstenasta Spiralna Super jato Kvazar Helioseizmologija Gostujuća zvijezda Sazviježđe Asterizam Gravitacija Intergalaktička zvijezda Infracrveni tamni oblak
Zvijezda