Rhyfela herwfilwrol

Ymgyrchoedd milwrol gan luoedd answyddogol o fewn tiroedd a feddiennir gan elyn yw rhyfela herwfilwrol neu ryfela gerila, gan amlaf gan grwpiau sydd yn frodorol i'r diriogaeth honno.

Mae prif gyfranwyr i theorïau modern rhyfela herwfilwrol yn cynnwys Mao Zedong, Abd el-Krim, T. E. Lawrence, Vo Nguyen Giap, Josip Broz Tito, Michael Collins, Tom Barry, Che Guevara, Charles de Gaulle, a Carlos Marighella.

Tactegau

Oherwydd diffyg digon o gryfder ac arfau i wrthwynebu byddin reolaidd, mae herwfilwyr yn osgoi brwydrau ar y maes a hynny drwy ddefnyddio'r dacteg hwn, sef hit-and-run. Yn hytrach na wynebu'r gelyn wyneb yn wyneb, maent yn gweithredu o ganolfannau a sefydlir ar dir anghysbell ac anhygyrch, megis coedwigoedd, mynyddoedd, a jyngloedd, ac yn dibynnu ar gefnogaeth y trigolion lleol ar gyfer recriwtio, bwyd, lloches, a gwybodaeth. Yn y gorffennol defnyddiwyd tactegau herwfilwrol gan Owain Glyn Dŵr a thywysogion Cymreig eraill. Gall herwfilwyr hefyd derbyn cymorth ar ffurf arfau, meddygaeth, ac ymgynghorwyr milwrol gan fyddin eu hunain neu fyddinoedd cynghreiriol.

Maes tactegau'r herwfilwyr yw aflonyddwch: maent yn ymosod yn gyflym ac yn annisgwyl, ysbeilio storfeydd y gelyn, cudd-ymosod ar batrolau a chymdeithiau cyflenwi, a thorri llinellau cyfathrebu, wrth obeithio aflonyddu gweithgarwch y gelyn ac i gipio cyfarpar a chyflenwadau ar gyfer defnydd eu hunain. Mae herwfilwyr yn anodd i ddal oherwydd eu mudoledd, gwasgariad eu lluoedd i mewn i grwpiau bychain, a'u gallu nhw i ddiflannu o fewn y boblogaeth sifil.

Darllen pellach

Astudiaethau academaidd

• Laqueur, Walter. Guerrilla Warfare: A Historical and Critical Study (Transaction, 1997).
• Taber, Robert. War of the Flea (Brassey's, 2002).
• Weir, William. Guerrilla Warfare: Irregular Warfare in the Twentieth Century (Stackpole, 2008).

Llawlyfrau a chlasuron

• Guevara, Che. La Guerra de Guerrillas (1961).
• Võ Nguyên Giáp. People's War People's Army: The Viet Cong Insurrection Manual for Underdeveloped Countries.
• Zedong, Mao. Youji Zhan (Saesneg: On Guerrilla Warfare; 1937).