Hedd Wyn (ffilm)

Ffilm Gymraeg am fywyd y bardd Hedd Wyn yw Hedd Wyn. Cafodd ei henwebu am Oscar ym 1994. Huw Garmon sy'n serennu fel Hedd Wyn. Cynhyrchwyd y ffilm yng Nghymru gan gwmni Pendefig Cyf dan ofal y cyfarwyddwr Paul Turner.

Hedd Wyn

Teitl amgen	Hedd Wyn – The Armageddon Poet
Cyfarwyddwr	Paul Turner
Cynhyrchydd	Shân Davies
Ysgrifennwr	Alan Llwyd Paul Turner
Cerddoriaeth	John E. R. Hardy
Sinematograffeg	Ray Orton
Sain	Julie Ankerson
Dylunio	Jane Roberts Martin Morley
Cwmni cynhyrchu	Pendefig Cyf.
Amser rhedeg	123 munud

Sgriptiwyd y ffilm gan y bardd Alan Llwyd, awdur y gyfrol Gwae fi fy myw, cofiant Hedd Wyn. Cafodd llawer o'r golygfeydd eu saethu ar leoliad yn ardal Trawsfynydd, de Gwynedd, pentref genedigol Hedd Wyn. Mae'r gyferbyniaeth rhwng y golygfeydd swynol o gefn gwlad bugeiliol Meirion a'r golygfeydd cignoeth o erchylltra'r ymladd yn ffosydd y Rhyfel Byd Cyntaf, lle lladdwyd Hedd Wyn, yn un o gryfderau'r ffilm.

Rhyddhawyd y ffilm ar DVD yn 2005 mewn casgliad o ffilmiau gan S4C ac mae ar gael i'w wylio ar lein am ddim.

Cynnwys

Gellir rhannu'r ffilm i dair rhan:-

1. Seremoni'r Cadeirio (sy'n para tua munud)
2. 4 blynedd sy'n arwain hyd at y rhyfel (felly perthynas Lizzie, cwrdd â Mary Katherine, marwolaeth Gruff Penlan ayyb.)
3. 3 awr o orwedd ar faes y rhyfel.

Mae gan Hedd Wyn nod, sef ennill y gadair yn yr eisteddfod. Ond mae yna rwystrau'n ei wynebu: merched (Lizzie, Mary Katherine a Jini); diffyg llonydd (am ei fod yn un o naw o blant); am nad oes addysg ganddo; a hefyd y rhyfel. Bu farw Elis tua bythefnos cyn yr eisteddfod felly nid oedd yn gwybod ei fod wedi ennill y gadair. Gellir gwadu ei fod wedi cyrraedd ei nod am ei fod wedi ennill y gadair a'i fod wedi cyrraedd ei gartref yn Nhrawsfynydd, ond ar y llaw arall ni eisteddodd yn y gadair felly a llwyddodd i gyrraedd ei nod?

Cast a chriw

Prif gast

• Huw Garmon (Ellis Evans / Hedd Wyn)
• Sue Roderick(Lizzie Roberts)
• Judith Humphreys (Jini Owen)
• Nia Dryhurst (Mary Catherine Hughes)

Cast cefnogol

• Gwen Ellis – Mary Evans (Y Fam)
• Grey Evans – Evan Evans (Y Tad)
• Llio Silyn – Mary Evans
• Catrin Fychan – Magi Evans
• Emlyn Gomer – Morris Davies (Moi)
• Arwel Gruffydd – Williams Morris
• Gwyn Vaughan – Owen Hughes
• Phil Reid – Fred Hainge
• Ceri Cunnington – Bob Evans
• Emma Kelly – Enid Evans
• Sioned Jones Williams – Cati Evans
• Llyr Joshua – Ifan Evans
• Angharad Roberts – Ann Evans
• Geraint Roberts – R. Williams Parry
• Guto Roberts – Arweinydd Eisteddfod Pwllheli
• Manon Prysor – Merch y Drycinoedd - Yr Awen
• Derec Brown – Y Parchedig J. D. Richards
• Lydia Griffiths – Organyddes
• J. O. Jones – Ficar Recriwtio
• Richard Viner – Dihangwr
• Mark Rowlands – Milwr o Sais
• Llion Jones – Y Canwr yn y Dafarn
• Siân Summers – Gwen Williams
• Tony Jones – milwr heb lygad
• Ieuan Wyn Roberts – milwr heb freichiau
• Brendan Charleston – Elor-glodydd
• Doc O'Brien – Mr Kirby–Y Swyddfa Ryfel
• Noel Williams – Cadeirydd y Tribiwnlys
• Eric Wyn – Ficar y Tribiwnlys
• Richard Beale – Y Cynrychiolydd Milwrol
• Roger McKern – Rhingyll Ymddullio
• Kim Goddard – Swyddog Meddygol–Litherland
• Dylan Jones Roberts – Bob Morris
• Dafydd Edmwnd – Rhingyll Hyfforddi
• Ray Davies – Swyddog Meddygol–Maes y Gad
• Jack James – Swyddog Sensro
• Terry Victor – Major
• Dafydd Rowlands – Llais yr Archdderwydd Dyfed

Effeithiau arbennig

• Evan Green-Hughes, Steve Breheney, David Williams

Cydnabyddiaethau eraill

• Cyfarwyddwr Cynorthwyol Cyntaf – Michas Koc
• Ail Gyfarwyddwr Cynorthwyol – Stephen Woolfenden
• Trydydd Cyfarwyddwr Cynorthwyol – Geoff Skelding
• Rhedwr – Meleri Mair Jones
• Rhedwr – Hywel Williams
• 'Cyfle' – dan hyfforddiant – Tony Williams
• 'Cyfle' – dan hyffordiant – Carole Griffiths
• Dilyniant – Gillian Elen
• Ffocws – Richard Wyn Hughes
• Llwythwr – Alwyn Hughes
• Camera – Yr Ail Uned – Roger Pugh Evans
• Grip – David Hopkins
• Giaffar – Alan Chadwick
• Trydanwyr – Chris Hill, Ken Toms, Cliff Owen, Gwion Hughes
• Propiau wrth Law – Phil Rawsthorne
• Prynwr Propiau – Rosalie Kenworthy-Neale
• Cynorthwywyr Adran Celf – Donna Williams, Lesley Dearne
• Cynllunwraig Coluro – Barbara Southcott
• Cynorthwy-ydd i'r Cynhyrchiad – Siân Thomas
• Cymysgwr Sain – Jeff Matthews
• Bwm – Tim Partridge, Jeremy Thatcher
• Artistiaid 'Foley' – Julie Ankerson, John Fewell
• Cynllunwraig Gwisgoedd – Celia Pye
• Cynllunwraig Gwisgoedd Gynorthwyol – Ffion Elinor

Manylion Technegol

Tystysgrif Ffilm: Untitled Certificate

Fformat Saethu: 35mm

Lliw: Lliw

Gwlad: Cymru / DU

Iaith Wreiddiol: Cymraeg / Saesneg

Lleoliadau Saethu: Trawsfynydd a'r cyffiniau gan gynnwys Capel Penstryt. Ffilmiwyd y golygfeydd o faes y gad ar faes glanio yn Hwlffordd.

Gwobrau

Gŵyl ffilmiau	Blwyddyn	Gwobr / enwebiad	Derbynnydd
Academi Americanaidd Celfyddydau a Gwyddorau Lluniau Symudol (yr Oscars)	1993	Enwebiad am Ffilm Orau mewn iaith Dramor
Gwyl Ffilmiau Efrog Newydd	1993	Medal Efydd
Gŵyl Ffilm Ryngwladol Fflandrys, Ghent	1994	Gwobr y Gynghrair Ddiwylliannol
Houston Worldfest, UDA	1994	Gwobr Aur y Panel Arbennig
BAFTA Cymru	1994	Y Ddrama Orau yn yr Iaith Gymraeg
		Cyfarwyddwr Gorau
		Yr Awdur Gorau
		Y Golygydd Gorau
		Y Gerddoriaeth Orau
		Y Cynllunio Gorau
Gwyl Ffilmiau Celtaidd	1994	Gwobr Ysbryd yr Ŵyl
Y Gymdeithas Deledu Frenhinol	1994	Y Ddrama Unigol Orau
FIPA d'Or, Cannes	1994	Yr Actor Gorau	Huw Garmon
Gwobrau Celfyddydau y Liverpool Echo and Daily Post	1994	Y Cynhyrchiad Gorau yn yr Iaith Gymraeg
Gŵyl Ffilmiau Efrog Newydd	1994	Medal Efydd
Cynghrair Rhyngwladol Gwyliau Ffilm, Portiwgal	1994	Gwobr Arbennig
XXXCI Settimana Cinematografica Internazionale Cinema Inglese Contemporaneo, Verona	1995	Gwobr Stefano Reginni

Manylion Atodol

Llyfrau

• ap Dyfrig, R., Jones, E. H. G., Jones, G. The Welsh Language in the Media Archifwyd 2011-06-11 yn y Peiriant Wayback (Aberystwyth: Mercator Media, Mercator Media Monographs, 2006)
• David Berry, Wales and Cinema: the first hundred years (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1994)
• Dave Berry, 'Unearthing the Present: Television Drama in Wales', yn Steve Blandford (gol.), Wales on Screen (Penybont: Seren, 2000), tt. 128-151.

Adolygiadau

• (Saesneg) "NF". [Adolygiad o Hedd Wyn]. Time Out.
• Sight and Sound, cyfrol 4, rhif 7, Gorffennaf 1994.
• Screen International, rhif 950, 25 Mawrth 1994.
• Variety, 5 Hydref 1992.
• (Saesneg) Grunes, Dennis (20 Mawrth 2007). HEDD WYN (Paul Turner, 1992). Adalwyd ar 29 Awst 2014.

Erthyglau

• Martin McLoone, ‘Challenging Colonial Traditions: British Cinema in the Celtic Fringe’ yn Cineaste, Medi 2001.
• Television Today, rhif 5895, 7 Ebrill 1994.
• Mihangel Morgan, ‘Golwg ar y sgript Hedd Wyn’, yn Huw Meirion Edwards, Alan: casgliad o ysgrifau ar Alan Llwyd, tt. 176–183.
• Alan Llwyd, ‘O’r Ysgwrn Fach i'r Sgrin Fawr’ Sgript 0 (1994/95) tt. 35–45.
• Steve Blandford, ‘Wales at the Oscars’, Cyfrwng: cyfnodolyn cyfryngau Cymru, 2 (2005), tt. 101–113.