Ieithoedd Indo-Ewropeaidd

     mwyafrif y boblogaeth yn siarad iaith Indo-Ewropeaidd      ieithoedd Indo-Ewropeaidd yn lleiafrifol ond gyda statws swyddogol      Dim llawer o siarad iaith Indo-Ewropeaidd

Ieithoedd Indo-Ewropeaidd

Teulu ieithyddol yw'r ieithoedd Indo-Ewropeaidd. Maen nhw'n cynnwys y rhan fwyaf o ieithoedd Ewrop a llawer o ieithoedd De a De-orllewin Asia. Maen nhw'n tarddu o un iaith hynafiadol (Proto-Indo-Ewropeg).

Dosbarthiad

(Mae'r ieithoedd gyda bidog (†) wedi marw).

• Anatoleg†: e.e. Hetheg†, Lweg†, Lydieg†, Lycieg†
• Albaneg
• Armeneg
• Heleneg:
  • Hen Roeg† (> Groeg)
  • Phrygeg†
  • Thraceg†
• Balto-Slafeg:
  • Balteg: Latfieg, Lithwaneg, Prwsieg†
  • Slafeg
    • Gorllewinol: Pwyleg, Slofaceg, Sorbeg, Tsieceg, Panoneg†
    • Dwyreiniol: Belarwsieg, Rwsieg, Wcraineg
    • Deheuol: Hen Slafoneg Eglwysig† (> Bwlgareg, Macedoneg), Serbo-Croateg, Slofeneg
• Germaneg:
  • Gorllewinol: Hen Uchel Almaeneg† (> Almaeneg), Iseldireg (> Affricaneg), Hen Sacsoneg† (> Isel Almaeneg), Ffriseg, Hen Saesneg† (> Saesneg, Sgoteg)
  • Gogleddol: Hen Norseg† > Ffaröeg, Islandeg, Norwyeg, Swedeg, Daneg
  • Dwyreiniol: Gotheg†
• Celteg:
  • Brythoneg: Cymraeg, Cernyweg, Llydaweg, Cymbrieg†
  • Goedeleg: Gwyddeleg, Gaeleg yr Alban, Manaweg
  • Cyfandirol†: Galeg†, Celtibereg†, Leponteg†
• Italeg: Lladin†, Osgeg†, Wmbreg†, Feneteg†
  • Romáwns (Romaneg):
    • Italo-Dalmataidd: Eidaleg, Sisileg, Dalmatieg†
    • Galo-Italeg: Lombardeg, Emilianeg-Romagneg, Piedmonteg, Feneteg, Ligwreg
    • Rheto-Romaneg: Ffriŵleg, Ladineg, Románsh
    • Sardeg
    • Galo-Romáwns: Ffrangeg (+ Creol Ffrangeg, Normaneg), Ffranco-Brofensaleg, Ocsitaneg
    • Ibero-Romáwns: Catalaneg, Galiseg, Portiwgaleg (+ Creol Portiwgaleg), Sbaeneg (+ Creol Sbaeneg, Ladino), Mosarabeg†
    • Balcanaidd-Romáwns: Rwmaneg, Aromunieg (neu Macedo-Rwmaneg), Megleno-Rwmaneg, Istro-Rwmaneg
• Indo-Iraneg:
  • Indeg: e.e. Sansgrit† > Hindi / Wrdw, Bengaleg, Pwnjabeg, Cashmireg, Gwjarati, Nepaleg, Sinhaleg
  • Iraneg: e.e. Ffarsi, Cwrdeg, Pashto, Oseteg
• Tochareg†: Tochareg A†, Tochareg B†

Morffoleg

Mae’r holl ieithoedd Indo-Ewropeaidd yn synthetig i ryw radd neu gilydd; yr ieithoedd Slafeg yw’r ieithoedd mwyaf ceidwadol i Broto-Indo-Ewropeg yn nhermau’u morffoleg gyda lefelau uchel o ffurfdroad enwol a berfol, a Saesneg ac Affricaneg yw’r ieithoedd lleiaf ceidwadol. Maent hefyd yn ymasiadol, er enghraifft yn Lladin mae’r terfyniad -us yn y gair bonus ‘da’ , yn dynodi’r cenedl gwrywaidd, y cyflwr goddrychol, rhif unigol a’r modd dangosol. Mae hyn hefyd yn amlwg yn yr ieithoedd Germanaidd a Cheltaidd lle effeithir gwreiddyn y gair gan y ffurfdroad, er enghraifft y Saesneg sing, sang, sung a song a’r Gymraeg ffordd a ffyrdd. Mae Ffrangeg fel eithriad wedi dod yn fwy dodiadol. Tuedd ymysg yr ieithoedd Indo-Ewropeaidd yw i ddod yn fwy analytig, er enghraifft mae’r ieithoedd Romáwns a’r ieithoedd Celtaidd wedi colli eu holl gyflyrau enwol. Yn wahanol i grwpiau eraill o ieithoedd mae’r ieithoedd Indo-Ewropeaidd wedi colli morffoleg heb ei ail-greu; mae’r symudiad unffordd hwn tuag at ddadelfeniad wedi bod yn digwydd am 6,000 o flynyddoedd yn wahanol i nifer o ieithoedd eraill lle gynhelir morffoleg yn well.

Gweler hefyd

• Iaith
• Proto-Indo-Ewropeg
• Continiwm tafodiaith
• Cyd-ddeallusrwydd