Ïonia
| Math | ardal hanesyddol  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Cyfesurynnau | 38.2°N 27.5°E |
 | |
Gwlad Roegaidd ar arfordir gorllewinol Anatolia neu Asia Leiaf (Twrci heddiw) yn oes yr Henfyd oedd Ïonia (Hen Roeg: Ιωνία). Roedd yn cynnwys y diriogaeth ar hyd yr arfordir o Phocaea yn y gogledd ger aber Afon Hermus (yn awr Afon Gediz), i Miletus yn y de, ger aber Afon Maeander, ac roedd yn cynnwys ynysoedd Chios a Samos. Roedd yn ffinio ag Aeolia yn y gogledd, a Lydia yn y dwyrain ac a Caria yn y de.
Yn ôl chwedlau'r Ïoniaid, cafodd y llwyth hwnnw ei enw oddi wrth Ïon, mab y duw Apolon a Creusa, merch brenin Athen. Yn ôl traddodiad y Groegiaid, sefydlwyd dinasoedd Ïonia gan wladychwyr o ddinasoedd Gwlad Groeg a yrwyd hwynt o'r Peloponnesus gan yr Achiaid, a symudasant i Attica, ac o'r ardal honno aeth minteioedd ohonynt i sefydlu ar ororau Asia tua 1050 CC. Dinasoedd Ïonia oedd Miletus, Myus, Priene, Effesus, Colophon, Lebedus, Teos, Erythrae, Clazomenae a Phocaea. Yn ddiweddarach meddiannwyd Smyrna (İzmir yn awr) gan yr Ïoniaid.
Yn ystod teyrnasiad Cresws (560 - 545 CC.) fel brenin Lydia, daeth dinasoedd Ïonia dan ei reolaeth ef. Pan orchfygwyd Cresws gan Cyrus Fawr, brenin Persia, daeth Ïonia yn rhan o Ymerodraeth Persia. Tua 500 CC gwrthryfelodd dinasoedd Ïonia yn erbyn y Persiaid, a chawsant rywfaint o gymorth gan Athen ac Eretria. Arweiniodd hyn at Ryfeloedd Groeg a Phersia o 491 CC.