Marcsiaeth

Erthyglau'n ymwneud â
Marcsiaeth
Llyfryddiaeth Marx Y Maniffesto Comiwnyddol Das Kapital
Athroniaeth Athroniaeth natur Marx Dull Marx Materoliaeth hanesyddol Penderfyniaeth economaidd
Economeg Cyfalaf a'i gronnedd Gorgynnyrch Gorwerth Llafur Sosialaeth wyddonol Ymelwa ar lafur
Cymdeithaseg Brwydr y dosbarthiadau Bwrdeisiaeth Dosbarth cymdeithasol Dosbarth gweithiol Eiddo preifat Hegemoni Lumpenproletariat Proletariat Ymwybyddiaeth o ddosbarth
Hanes Chwyldro byd Chwyldro'r proletariat
Agweddau Beirniadaeth lenyddol Damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol Ffeministiaeth
Ysgolion meddwl Awstro-Farcsiaeth Castroaeth Comiwnyddiaeth y chwith Democratiaeth gymdeithasol Ewrocomiwnyddiaeth Ysgol Frankfurt Meddwl Gonzalo Guevaraeth Hoxhaeth Leniniaeth Luxemburgiaeth Maoaeth Marcsiaeth glasurol Marcsiaeth ddadansoddol Marcsiaeth–Leniniaeth Marcsiaeth–Leniniaeth–Maoaeth Neo-Gramsciaeth Neo-Marcsiaeth Sosialaeth ddemocrataidd Staliniaeth Titoaeth Trotscïaeth
Pobl Karl Marx Friedrich Engels August Bebel Eduard Bernstein Daniel De Leon Karl Kautsky Georgi Plekhanov Clara Zetkin James Connolly Maxim Gorky Vladimir Lenin Karl Liebknecht Alexandra Kollontai Antonie Pannekoek Joseph Stalin Rosa Luxemburg Leon Trotsky György Lukács Karl Korsch Nikolai Bukharin Ho Chi Minh Antonio Gramsci Josip Broz Tito Walter Benjamin Mao Zedong Max Horkheimer Dolores Ibárruri Wilhelm Reich Louis Aragon Bertolt Brecht Herbert Marcuse Erich Fromm Guy Debord Henri Lefebvre Theodor W. Adorno Jean-Paul Sartre Maximilien Rubel Simone de Beauvoir Salvador Allende Enver Hoxha Raya Dunayevskaya Kim Il-sung C. Wright Mills Eric Hobsbawm Nelson Mandela Louis Althusser Pier Paolo Pasolini Howard Zinn Zygmunt Bauman Fidel Castro Che Guevara David Harvey Richard D. Wolff Slavoj Žižek Thomas Sankara Yanis Varoufakis
Gweler hefyd Comiwnyddiaeth Sosialaeth

Athrawiaeth faterolaidd a ddatblygodd Karl Marx a Friedrich Engels yng nghanol y 19g yw Marcsiaeth. Yn wreiddiol roedd yn cynnwys tri syniad cysylltiedig: barn athronyddol o ddynoliaeth, theori o hanes, a rhaglen economaidd a gwleidyddol. Ffurf o sosialaeth yw Marcsiaeth, sydd yn rhoi pwyslais ar frwydr hanesyddol a phwysigrwydd y dosbarth gweithiol neu'r proletariat. Mae nifer o ideolegau yn tarddu o Farcsiaeth, megis Leniniaeth, Staliniaeth, Trotscïaeth, a Maoiaeth.

Prif Gysyniadau

Materoliaeth hanesyddol

Prif: Materoliaeth hanesyddol

I Marx bu newid cymdeithasol yn dibynnu ar newid yn y system economaidd sy'n bydoli. Y ffurf o gynhyrchu - hynny yw, y modd mae cymdeithas yn creu ei chynnyrch a'r perthnasau sy'n bodoli rhwng grwpiau o bobl yn ystod hyn - sy'n sylfaenol i bopeth arall y gymdeithas hynny: ei chrefydd, wleidyddiaeth, ddiwylliant ac yn yr blaen. Er enghraifft, gwelir Marx system gwleidyddol o ddemocratiaeth cynrychioladol a Christnogaeth Protestannaidd fel nodweddion o gyfalafiaeth.

Gan mai berthnasau rhwng grwpiau gwahanol o bobl, dosbarthiadau, yw'r sylfaenai economaidd yma, y newid yn y perthnasau yma sy'n holl bwysig. Gwelai buddion y dosbarthiadau economaidd yma yn gwrthwynebol i'w gilydd, ac felly maent mewn brwydr parhaol a'i gilydd. Pan cyrhaeddir y brwydr yma pwynt arbennig wedi i'r system economaidd datblygu, bu chwyldro a newid cyflym yn y perthnasau rhwng y dosbarthiadau gwahanol. Symuda'r cymdeithas ymlaen i gyfnod economaidd newydd, cyfnod newydd yn ei hanes. Dyma golygai Marx pan ddywedai bod "hanes pob cymdeithas hyd yn hyn ydyw hanes brwydrau dosbarth" yn Y Maniffesto Comiwnyddol.

Gwelai Marx y cyfnodau cymdeithasol yma fel (yn eu trefn cronolegol):

1. Comiwnyddiaeth Cyntefig
2. Cymdeithas Gaethweision
3. Cymdeithas Ffiwdal
4. Cyfalafiaeth
5. Sosialaeth (neu Gyfnod Cyntaf Gomiwnyddiaeth)
6. Comiwnyddiaeth (neu Ail Gyfnod Gomiwnyddiaeth)

Pwysig nodi nid yw Marx yn honni fod ganddo allwedd hud sy'n esbonio holl hanes dyn. Dydi'r cyfnodau yma dim yn anochel nac yn angenrheidiol yn wir ym mhobman. Yn hytrach dyma ddarganfyddiadau ei ymchwil ar hanes Ewrop.

Bu pob cam ymlaen ar hyd y cyfnodau yma yn cyfiawn gan ei fod yn ehangu a datblygu'r modd gynhyrchu. Rhaid cofio y credai Marx taw pwrpas bywyd a'r hyn sy'n gwahaniaethu dyn ac anifail yw llafur. Serch ei feirniadaeth tanbaid o gyfalafiaeth, i Marx bu chwyldro y cyfalafwyr dal yn gywir gan ei fod yn symud y gymdeithas ymlaen o'r drefn ffiwdal gynt.

Beirniadaeth o Gyfalafiaeth

Yn ganolig i syniadau Marcsaidd yw beirniadaeth Marx o system economaidd cyfalafiaeth, beirniadaeth fu'n cael sylw manwl yn ei waith Das Kapital. Bu Marx yn defnyddio theori o werth yn seiliedig ar lafur (yn debyg i'r economydd Adam Smith ac eraill y 18fed a 19g), hynny yw bod gwerth nwydd ar y masnach yn cyfatebol i'r oriau o lafur cymerodd i'w greu. Gwahaniaethwyd rhwng gwerth llafur nwydd a gwerth defnydd nwydd. Yn fanwl gywir, amser llafur sy'n angenrheidiol i gymdeithas sydd yn wraidd gwerth. Yn ôl Marx, bu dosbarth y cyfalafwyr, neu'r bourgeoisie - hynny yw, rheini sy'n perchen y cyfalaf, yn ecsploetio'r gweithwyr, neu'r proletariat - hynny yw, rheini sydd yn byw trwy werthu ei lafur a'i gyfnewid am gyflog. Digwyddiff hyn gan fod y bourgeoisie yn talu'r gweithwyr llai na werth eu cynnyrch (ac felly eu llafur) cyn eu werthu ar y marchnad. Trwy wneud hyn wnaiff y bourgeoisie eu helw, neu werth gwarged, eu hadenillion o'u buddsoddiad o gyfalaf. Bu'r bourgeoisie felly yn wneud fwy o arian ac yn llawer fwy gyfoethog na'r gweithwyr, er mai ond symud werth o'r un man i'r llall wnaethant, lle'r proletariat bu'n cyflawni'r gwaith. Mae wastad pwysau ar y gweithiwr unigol i weithio'n galetach oherwydd y fyddin wrth-gefn o'r di-waith, hynny yw di-waith sy'n medru gweithio a fyddai'n cymryd ei le.

Bu Marx yn argyfyngau economaidd yn anochel oherwydd y gwrthgyferbyniadau elfennol sydd yn bodoli mewn cyfalafiaeth. Mae Marx yn nodi bod argyfyngau cyfalafiaeth yn wahanol i holl argyfyngau eraill gan eu bod yn argyfyngau o orgyflenwad, yn hytrach na dan-gyflenwad (er enghraifft cynhaeaf wael mewn cymdeithas ffiwdal). Rhan gynhenid o gyfalafiaeth yw'r argyfyngau hyn i Marx - safbwynt cwbl groes i economegwyr neo-rhyddfrydol a gredai fod argyfwng yn canlyniad o ffactorau allanol yn effeithio ar gydbwysedd y masnach (e.e ymyrraeth llywodraethol).

Yn Saesneg, gelwir rhywun a chredai yn syniadau economaidd Marx ond nid o reidrwydd safbwyntiau eraill Marcsiaeth (yr angen am chwyldro y proletariat, fateroliaeth hanesyddol) yn Marxian (megis yr athronydd Bertrand Russell a'r ffisegydd Albert Einstein).

Chwyldro y Proletariat, Sosialaeth a rôl y Comiwnyddion

Bu drydydd prif gysyniad Marx, ynglŷn ar fel dyle'r Proleteriat rhyddhau eu hun trwy chwyldro, yn un o'r fwyaf ddadleuol. Mae Marx yn rhagweld Comiwnyddiaeth, hynny yw cymdeithas heb wladwriaeth, ddosbarth nac eiddo preifat, fel rhyddhad y gweithwyr a chymdeithas o'i holl brwydrau dosbarthiadol. Fel pob newid yn y system economaidd cynt byddai hyn yn digwydd yn sydyn, gyda dosbarth newydd yn cipio afwynau y llywodraeth. Bwysig nodi i Marx amlygiad o reolaeth y dosbarth uchaf yw'r wladwriaeth. Bu'r chwyldro hwn yn wahanol i holl chwyldroadau cynt gan ei fod yn "wir" chwyldro, y dosbarth isaf yn cymryd pŵer (yn y chwyldro cyfalafol er enghraifft, y dosbarth cyfalafol fu'n cymryd pŵer, nid dosbarth y werin). Mae'r ffaith bod Marx yn gweld y dosbarth gweithiol yn dod i bŵer trwy chwyldro yn wahaniaeth bwysig rhwng Marcisaeth a'r "adolygwyr", rheini megis y Gymdeithas Fabian yn Llundain a gredodd gallai hyn digwydd trwy ddemocratiaeth seneddol. Wnaeth Marx hefyd honni y fydd y chwyldro hwn yn un rhyngwladol, gyda gweithwyr byd eang yn ymuno yn erbyn y cyfalafwyr. Ar ôl y chwyldro yma fe sefydlwyd llywodraeth sosialaidd a fyddai'n drawsnewid cymdeithas a chwalu'r system cyfalafiaeth yn llwyr. Yn dilyn hyn fe dybiwyd Marx y fydd y lywodraeth hon yn diflannu. Fel dywedodd Leon Trotsky yn dilyn chwyldro y Bolsiefigiaid - plaid Comiwnyddiol - yn Rwsia yn 1917, "i gyd sydd angen i ni wneud yw llofnodi peth dyfarniadau yna gallwn cau y siop a dychwelyd adref". Credai Marx trwy roi y dosbarth isaf yn reolaeth o'r llywodraeth bu'r dosbarthiadau eraill yn dod i ben a symuda'r gymdeithas yn hawdd i mewn i Gomiwnyddiaeth.

Yn Y Maniffesto Comiwnyddol mae Marx ac Engels yn sôn am rôl y Comiwnyddion yn ystod datblygiad cymdeithas. Rhain yw carfan o'r dosbarth gweithiol sydd y mwyaf ymwybodol o'u gorthrymder dan gyfalafiaeth, sydd yn arwain y gweithwyr 'oll ymlaen tua Chomiwnyddiaeth. Mae'r Manfifesto yn sôn fel dylent cefnogi y chwyldroadau cynt, megis rheini cyfalafiaeth, ond wastad cwestiynu hawliau eiddo. Mae'n awgrymu ei fod yn ffurfio Plaid ac yn weithredu yn gyson dros y chwyldro sosialaidd sydd i'w ddod. Ond ddydi Marx dim yn gwbl eglur ar fanylion y chwyldro hwn. Pan ysgrifennodd gydag Engels y maniffesto, yn 1848 yn ystod cyfnod o ansefydlogrwydd gwleidyddol yn Ewrop, roedd yn disgwyl i'r chwyldro dod yn fuan, ond dua diwedd ei oes sylweddolodd nad oedd hyn yn debygol. Cafodd digwyddiadau Comiwn Paris, gwrthryfel dosbarth gweithiol yn Ffrainc, effaith arno ef ac ysgrifenwyr tebyg. Yn dilyn hyn dywedodd Marx bod rhaid i'r llywodraeth sosialaidd bod yn gwbl groes i bob llywodraeth cynt: yn wir ddemocrataidd (yn hytrach na ffug ddemocratiaeth y Bourgoisie mewn cyfalafiaeth) ac yn barod i ddiflannu ar ôl ei enedigaeth.

Bu'r rhan-fwyaf o bleidiau Comiwnyddol yn dilyn traddodiad Marcs a Lenin, neu rhyw amrywiant ar hynny (pe bai'n Staliniaeth, Trotscïaeth, Maoiaeth ac ati), hynny yw syniadau Marx fel cafwyd eu dehongli gan Vladamir Lenin a'u haddasu am sefyllfa Rwsia ar ddechrau'r 20g. Mae Leniniaeth yn gweld plaid Comiwnyddol blaengad, canolig o ychydig o chwyldroadwyr fel arweinwyr y chwyldro a'r rheini fyddai'n cymryd afwynau y llywodraeth. Ond fu Marx yn gweld chwyldro fel digwyddiad y byddai'r holl weithwyr yn ymgymryd. Mae'n nodi yn ymateb i lyfr yr anarchydd Mikhail Bakunin Statehood & Anarchy y byddai holl 40 miliwn o weithwyr yr Almaen yn aelodau o'r lywodraeth Sosialaidd, nid grŵp bychan o chwyldroadwyr yn cynrychioli'r gweithwyr.

Llenyddiaeth

• Bourne, Peter G. (1986). Fidel: A Biography of Fidel Castro. New York: Dodd, Mead & Company.
• Callinicos, Alex (2010) [1983]. The Revolutionary Ideas of Karl Marx. Bloomsbury, London: Bookmarks. ISBN 978-1-905192-68-7.
• Castro, Fidel; Ramonet, Ignacio (interviewer) (2009). My Life: A Spoken Autobiography. New York: Scribner. ISBN 978-1-4165-6233-7.
• Coltman, Leycester (2003). The Real Fidel Castro. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 978-0-300-10760-9.
• Green, Sally (1981). Prehistorian: A Biography of V. Gordon Childe. Bradford-on-Avon, Wiltshire: Moonraker Press. ISBN 0-239-00206-7.
• Lenin, Vladimir (1967) [1913]. Karl Marx: A Brief Biographical Sketch with an Exposition of Marxism. Peking: Foreign Languages Press. Cyrchwyd 2014-06-17.
• Marx, Karl (1849). Wage Labour and Capital. Germany: Neue Rheinische Zeitung. Cyrchwyd 2014-06-17.
• Trigger, Bruce G. (2007). A History of Archaeological Thought (arg. 2nd). New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-60049-1.

• Avineri, Shlomo (1968). The Social and Political Thought of Karl Marx. Cambridge University Press.
• Dahrendorf, Ralf (1959). Class and Class Conflict in Industrial Society. Stanford, CA: Stanford University Press.
• Jon Elster, An Introduction to Karl Marx. Cambridge, England, 1986.
• Michael Evans, Karl Marx. London, 1975.
• Stefan Gandler, Critical Marxism in Mexico: Adolfo Sánchez Vázquez and Bolívar Echeverría, Leiden/Boston, Brill Academic Press, 2015. 467 pages. ISBN 978-90-04-22428-5.
• Kołakowski, Leszek (1976). Main Currents of Marxism. Oxford University Press.
• Parkes, Henry Bamford (1939). Marxism: An Autopsy. Boston: Houghton Mifflin.
• Prychitko, David L. (2008). "Marxism". In David R. Henderson (.) (gol.). Concise Encyclopedia of Economics (arg. 2nd). Library of Economics and Liberty.
• Robinson, Cedric J.: Black Marxism: The Making of the Black Radical Tradition, 1983, Reissue: Univ North Carolina Press, 2000
• Rummel, R.J. (1977) Conflict In Perspective Chap. 5 Marxism, Class Conflict, and the Conflict Helix
• Screpanti, E; S. Zamagna (1993). An Outline of the History of Economic Thought.
• Shenfield, S.D. Vladislav Bugera: Portrait of a Post-Marxist Thinker
• McLellan, David (2007). Marxism After Marx. Basingstoke: Palgrave Macmillan.