Απόλυτο μέγεθος

Στην Αστρονομία, ως απόλυτο μέγεθος M ενός ουράνιου σώματος που βρίσκεται έξω από το Ηλιακό Σύστημα ορίζεται το φαινόμενο μέγεθος m που θα είχε το ουράνιο αυτό σώμα αν βρισκόταν σε απόσταση 10 parsec από τον επίγειο παρατηρητή και δεν υπήρχε καθόλου διαστρική απορρόφηση. Το απόλυτο μέγεθος επιτρέπει τη σύγκριση της πραγματικής λαμπρότητας των ουράνιων σωμάτων ανεξάρτητα από την απόσταση στην οποία βρίσκονται από εμάς.

Η λαμπρότητα που παρουσιάζουν οι αστέρες εξαρτάται μεν από την απόσταση αλλά σχετίζεται κατ΄ ουσία στη θερμοκρασία τους και τις πραγματικές διαστάσεις τους. Έτσι ένας αστέρας μικρός σε διαστάσεις που βρίσκεται κοντά στη Γη είναι δυνατόν να φαίνεται λαμπρότερος από έναν άλλο πολύ μεγαλύτερο κατ΄ όγκο που λόγω της μεγάλης του απόστασης από τη Γη να φαίνεται αμυδρός. Προκειμένου λοιπόν να γίνει δυνατή η σύγκριση των αστέρων, αποφασίστηκε να εξετάζεται όχι πλέον το φαινόμενο μέγεθος τους, αλλά η λαμπρότητα που θα παρουσίαζαν όταν όλοι βρίσκονταν σε απόσταση 10 παρσέκ από τη Γη. Έτσι αυτό το μέγεθος που θα παρουσίαζε έκαστος αστέρας καλείται απόλυτο μέγεθος του αστέρος.

Από τον παραπάνω ορισμό έπεται ότι το απόλυτο μέγεθος χρησιμοποιεί την ίδια σύμβαση με το φαινόμενο, με διαφορά στη λαμπρότητα δύο σωμάτων γειτονικών μεγεθών (π.χ. 4ου και 5ου) περίπου 2,512 φορές (για την ακρίβεια την πέμπτη ρίζα του 100), και με τα λαμπρότερα σώματα να έχουν μικρότερα μεγέθη. Οι μεγαλύτεροι αστέρες και οι γαλαξίες φθάνουν σε αρνητικά απόλυτα μεγέθη.

Παραδείγματα:

1. Ο αστέρας Αρκτούρος έχει απόλυτο μέγεθος M = – 0,38. Ο Ήλιος μας έχει απόλυτο μέγεθος M = 4,78. Συνεπώς ο Ήλιος παρατηρούμενος από απόσταση 10 παρσέκ ή 32,62 έτη φωτός μόλις που θα διακρινόταν με γυμνό μάτι σε νυκτερινό ουρανό. Από την ίδια απόσταση, ο Αρκτούρος θα φαινόταν να λάμπει 115 φορές λαμπρότερα από τον Ήλιο (ΔM = 5,16).
2. Ο Γαλαξίας μας έχει εκτιμώμενο απόλυτο μέγεθος – 20,5.
3. Οι θερμότεροι και μεγαλύτεροι αστέρες έχουν M λαμπρότερο του – 7.
4. Οι ψυχρότεροι και μικρότεροι αστέρες (ερυθροί νάνοι) έχουν M αμυδρότερο του +15.

Το απόλυτο μέγεθος M συνδέεται με το φαινόμενο μέγεθος m και την απόσταση r σε παρσέκ με τη σχέση:

M-m=5-5 log r

Απόλυτο μέγεθος στο Ηλιακό Σύστημα

Για τα σώματα του Ηλιακού Συστήματος (πλανήτες, κομήτες και ιδίως αστεροειδείς) χρησιμοποιείται ένα «απόλυτο μέγεθος» με διαφορετικό ορισμό: Συγκεκριμένα, εδώ το απόλυτο μέγεθος ορίζεται ως το φαινόμενο μέγεθος m που θα είχε το ουράνιο αυτό σώμα αν βρισκόταν σε απόσταση μιας αστρονομικής μονάδας τόσο από τον Ήλιο όσο και από τη Γη, και σε γωνία φάσεως μηδέν. Αυτό στην πραγματικότητα θα ήταν αδύνατο, αφού θα απαιτούσε ο παρατηρητής να βρίσκεται στο κέντρο του Ηλίου, αλλά είναι βολικό ως μέτρο συγκρίσεως. Για να μετατρέψουμε ένα αστρικό απόλυτο μέγεθος σε «πλανητικό», απλώς αφαιρούμε 31,67.

Πηγές

• Νάβια, Λουίς Ε.: Πορεία στο άγνωστο Σύμπαν, εκδ. NOTOS, Αθήνα 1977.