Πάπας Παύλος Γ΄

Ο Πάπας Παύλος Γ΄ ή Αλέξανδρος Φαρνέζε (29 Φεβρουαρίου 1468 - 10 Νοεμβρίου 1549) ήταν αρχηγός στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία και βασιλιάς στα Παπικά Κράτη (13 Οκτωβρίου 1534 - 10 Νοεμβρίου 1549). Ο Αλέξανδρος Φαρνέζε ανέβηκε στον Παπικό θρόνο μετά την Λεηλασία της Ρώμης (1527) και τις αβεβαιότητες που δημιούργησε στην Καθολική Μεταρρύθμιση. Ο πάπας Παύλος Γ΄ προχώρησε με την Σύνοδος του Τρέντο (1545) στην Καθολική Αντιμεταρρύθμιση, προχώρησε σε αιματηρές πολεμικές συγκρούσεις τόσο με τον αυτοκράτορα Κάρολο Ε΄ όσο και με τους Προτεστάντες της Γερμανίας. Οι προσπάθειες αυτές τον οδήγησαν σε αναγνώριση νέων Καθολικών θρησκευτικών Ταγμάτων όπως η Εταιρεία του Ιησού και οι Βαρναβίτες. Οι προσπάθειες αυτές αμαυρώθηκαν από τον σκληρό Νεποτισμό του, ανέβασε σε υψηλές θέσεις πολλά μέλη της Οικογένειας Φαρνέζε, ανάμεσα σε αυτούς και ο νόθος γιος του Πέτρος Λουδοβίκος Φαρνέζε. Ο Πάπας Παύλος Γ΄ ήταν σημαντικός προστάτης των γραμμάτων και των καλλιτεχνών ανάμεσα τους και ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Νικόλαος Κοπέρνικος του αφιέρωσε την Ηλιοκεντρική πραγματεία του De Revolutionibus Orbium Coelestium (Περί των Περιστροφών των Ουρανίων Σφαιρών)..

Πάπας Παύλος Γ΄
Από	13 Οκτωβρίου 1534
Έως	10 Νοεμβρίου 1549
Προκάτοχος	Πάπας Κλήμης Ζ΄
Διάδοχος	Πάπας Ιούλιος Γ΄
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση	29 Φεβρουαρίου 1468 Κανίνο, Λάτιο, Παπικά Κράτη
Θάνατος	10 Νοεμβρίου 1549 (81 ετών) Ρώμη, Παπικά Κράτη

Προσφωνήσεις του Πάπα Παύλου Γ΄
Προσφώνηση αναφοράς	Αγιότατος
Προφορική προσφώνηση	Αγιότατε
Θρησκευτική προσφώνηση	Άγιος Πατέρας
Μεταθανάτια προσφώνηση	Δ/Δ

Νεότητα και σταδιοδρομία

Ο καρδινάλιος Alessandro Farnese, έργο του Ραφαήλ, 1509-1511

Ο Αλέξανδρος Φαρνέζε γεννήθηκε στο Κανίνο του Λατίου που ανήκε στα Παπικά κράτη, ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Πιερ Λουίτζι Α΄ Φαρνέζε κυρίου του Μοντάλτο (1435-1487) και της Τζιοβάνας Καετίνι. Η Οικογένεια Καετάνι στην οποία ανήκε η μητέρα του είχε βγάλει σημαντικές προσωπικότητες στο παρελθόν όπως ο Πάπας Γελάσιος Β΄ και ο Πάπας Βονιφάτιος Η΄. Ο πατρικός Οίκος των Φαρνέζε είχε μεγάλη ισχύ για πολλούς αιώνες αλλά η άνοδος του Παύλου Γ΄ στον πατρικό θρόνο του επέτρεψε να την καταστήσει μια από τις ισχυρότερες και πλουσιότερες οικογένειες ολόκληρης της Ιταλίας. Η ουμανιστική εκπαίδευση του Αλέξανδρου έγινε στο Πανεπιστήμιο της Πίζας και στη Αυλή του Λαυρέντιου των Μεδίκων. Αρχικά ήταν Αποστολικός Νοτάριος στην Ρωμαϊκή Κουρία (1491 - 1493), ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄ τον διόρισε Καρδινάλιο-Διάκονο στην Βασιλική των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού.

Η αδελφή του Αλεξάνδρου Τζούλια Φαρνέζε φημολογείται ότι ήταν ερωμένη του ίδιου του πάπα Αλέξανδρου ΣΤ΄, αυτός ήταν ο λόγος που διόρισε σε υψηλές θέσεις τον ίδιο. Πολλές φορές αποκαλούσαν ειρωνικά τον ίδιο "γαμπρό του Βοργία" και την Τζούλια "νύφη του Ιησού". Αργότερα (1535) ο Βενετός ευγενής Σοριάνο ότι ο Αλέξανδρος Φαρνέζε πήρε τον τίτλο "Καρδινάλιος Φαρνέζε" λόγω της σχέσης της αδελφής του με τον πάπα. Την εποχή που ήταν ακόμα νεαρός ο Αλέξανδρος ζούσε έκλυτη ζωή, με την ερωμένη του Σίλβια Ρουφίνι απέκτησε την περίοδο 1500-1510 τέσσερα παιδιά: Κωνσταντία, Πέτρος Λουδοβίκος Φαρνέζε για τον οποίο θα δημιουργήσει το Δουκάτο της Πάρμας, Πάολο και Ρανούτσιο. Τον Ιούλιο τοιυ 1505 ο Πάπας Ιούλιος Β΄ θα νομιμοποιήσει τους δύο μεγαλύτερους γιους του, με τον τρόπο αυτό θα μπορέσουν να κληρονομήσουν τις περιουσίες της Οικογένειας Φαρνέζε. Ο Πάπας Λέων Ι΄ προχώρησε σε δεύτερη νομιμοποίηση του γιου του Λουίτζι (23 Ιουνίου 1513), νομιμοποίησε επίσης τον γιο του Ρανούτσιο που είχε ήδη πεθάνει. Ως επίσκοπος της Πάρμας δέχθηκε την επιρροή του αναπληρωτή του, (vicarius generalis) Βαρθολομαίου Γκουιντιτσιόνι. Η επιρροή αυτή οδήγησε τον μελλοντικό Πάπα στο να διακόψει το δεσμό του με την ερωμένη του και να αφοσιωθεί στη μεταρρύθμιση της επισκοπής του, της Πάρμας. Υπό τον Κλήμη Ζ΄ (1523–34) αναβαθμίστηκε σε Καρδινάλιο Επίσκοπο της Όστια και μέλος του Κολλεγίου των Καρδιναλίων.

Παπική εκλογή

Με τον θάνατο του Κλήμη Ζ΄ (1534) εξελέγη διάδοχος του ως Πάπας Παύλος Γ΄ (13 Οκτωβρίου 1534). Ο ηλικιωμένος Αλέξανδρος Φαρνέζε που δεν ανήκε σε καμιά ομάδα ήταν εκείνη την εποχή η βολικότερη λύση λόγω της άσχημης υγείας του, κατόπιν ακολούθησε η στέψη του (3 Νοεμβρίου 1534). Η ταχύτατη άνοδος των ανεψιών του σε πολύ μικρή ηλικία στην θέση του Καρδινάλιου, ιδιαίτερα του Αλεξάνδρο Φαρνέζε σε ηλικία 14 ετών και του Γουίντο Ασκάνιο Σφόρτσα σε ηλικία 16 ετών προκάλεσε έντονη δυσαρέσκεια στον λαό, έφτασε στο σημείο να διαμαρτυρηθεί ακόμα και ο αυτοκράτορας. Αργότερα μετά την εισαγωγή μερικών από αυτούς στο Ιερό Κολλέγιο το σκάνδαλο ξεχάστηκε, ένας από αυτούς ήταν και ο Τζαν-Πέτρο Καράφα, ο μετέπειτα Πάπας Παύλος Δ΄.

Ο διωγμός των Προτεσταντών

Ο τάφος του πάπα Παύλου Γ΄ στην Ρώμη

Ο Παύλος Γ΄ αν και τέταρτος πάπας στην περίοδο του Προτεσταντικού Σχίσματος ήταν ο πρώτος που αποφάσισε να πάρει σοβαρά μέτρα εναντίον τους. Τον Μάιο του 1537 συγκάλεσε Σύνοδο στην Μάντοβα αλλά οι Προτεστάντες πρίγκιπες αρνήθηκαν να παρουσιαστούν και ο Φρειδερίκος Β΄ Γκοντζάγκα δεν εγγυήθηκε ότι θα διατηρηθεί η ειρήνη. Ο Παύλος Γ΄ ανέβαλε αρχικά το ζήτημα αλλά την επόμενη χρονιά κάλεσε εννιά ιεράρχες γνωστούς για την ευσέβεια τους με στόχο τις θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις (1537). Η ιεραρχική Σύνοδος τόνισε τις μεγάλες καταχρήσεις της Ρωμαϊκής Κουρίας και της Αγίας Έδρας, πρότεινε τολμηρές προτάσεις για την κατάργηση τους. Ο πάπας αλλά και ο Κάρολος E΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είχαν ξεκαθαρίσει ότι το πρόβλημα θα έπρεπε να επιλυθεί με οποιοδήποτε μέσο. Οι Προτεστάντες με την σειρά τους έβλεπαν το γεγονός με γελοιότητα, ο Μαρτίνος Λούθηρος (1538) δημιούργησε ένα χρονογράφημα που έδειχνε τους Καρδινάλιους της Καθολικής εκκλησίας να καθαρίζουν τον κόπρο του Αυγείου με αλεπούδες αντί για σκούπες. Η κατάσταση κορυφώθηκε στην Αγγλία με την αποσυναρμολόγηση του ιερού του Τόμας Μπέκετ στο Κάντερμπερι, ο Ερρίκος Η΄ της Αγγλίας αφορίστηκε και τέθηκε υπό απαγόρευση από τον πάπα (17 Δεκεμβρίου 1538). Ο Παύλος Β΄ ευνόησε την δραστηριότητα όλων των εμπόρων της Ανατολής και τους επέτρεψε να εγκατασταθούν μαζί με τις οικογένειες τους στην Ανκόνα που ανήκε στα Παπικά Κράτη από την εποχή του Κλήμη Ζ΄. Ένας Βενετός περιηγητής (1535) περιγράφει την Ανκόνα "γεμάτη με εμπόρους, ειδικά Έλληνες και Τούρκους", το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα οι πάπες πήραν αυστηρά μέτρα για να τους περιορίσουν. Την ίδια εποχή η οικογενειοκρατία του πάπα αυξήθηκε κατακόρυφα, με στόχο να εξασφαλίσει το Δουκάτο του Καμαρίνο στον εγγονό του Οττάβιο Φαρνέζε προσπάθησε να το πάρει με την βία από τον Δούκα του Ουρμπίνο (1540), έβαλε και σκληρούς φόρους στους υπηκόους του. Οι πόλεις αντέδρασαν έντονα και εξεγέρθηκαν, η Περούτζια πολιορκήθηκε από τον γιο του Παύλου Γ΄ Πιερ Λουίτζι και παραδόθηκε (1541). Το γεγονός αυτό στάθηκε αφορμή για τον Παύλο Γ΄ να ξεκινήσει δραστικά την καταστολή της αίρεσης. Ο Ιγνάτιος Λογιόλα που ίδρυσε την Εταιρεία του Ιησού έγινε αποδεκτός από την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία (1540). Τα επόμενα χρόνια (1542) οι θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις πρότειναν αναδιοργάνωση της Ιεράς Εξέτασης. Ο αυτοκράτορας Κάρολος Ε΄ επέμενε αρχικά σε μια ειρηνική λύση του Προτεσταντικού ζητήματος. Ο Καρδινάλιος Γκάσπαρο Κονταρίνι που συμμετείχε στην Σύνοδο του Ρέγκενσμπουργκ (1541) είπε την φράση "μόνο με πίστη έρχεται η δικαιοσύνη", ο Λούθηρος το αποδέχτηκε υπό τον όρο ότι θα ακολουθήσει αλλαγή δόγματος.

Μετά την αποτυχία της Συνόδου του Ρέγκενσμπουργκ ο αυτοκράτορας αποφάσισε να συστήσει ένα μεγαλύτερο Συμβούλιο με αποτέλεσμα να συγκληθεί η Σύνοδος του Τρεντ (15 Μαρτίου 1545). Ο Κάρολος Ε΄ αποφάσισε τελικά να διώξει τους Προτεστάντες με την βία (1544), συμμάχησε με τον Παύλο Γ΄ και αποφάσισαν να δράσουν μαζί, τα κίνητρα ήταν καθαρά προσωπικά λόγω του πολέμου στην Γερμανία. Ο Παύλος Γ΄ με την σειρά του βρήκε την ευκαιρία να εξασφαλίσει τα Δουκάτα της Πάρμας και της Πιατσέντζας στον γιο του Πιερ Λουίτζι. Τα δύο Δουκάτα ανήκαν στα Παπικά Κράτη αλλά ο Παύλος Γ΄ σχεδίαζε να τα ανταλλάξει με δύο άλλες ασήμαντες κυριαρχίες. Ο αυτοκράτορας δέχτηκε από τον πάπα σαν δώρο για την συμμαχία 12.000 πεζούς, 500 ιππείς και πολλά πολεμοφόδια. Η εκστρατεία στην Γερμανία ξεκίνησε από τα δυτικά όπου ο αρχιεπίσκοπος της Κολονίας Χέρμαν οφ Βιντ είχε ασπαστεί τον Προτεσταντισμό (1542). Ο Κάρολος Ε΄ ξεκίνησε ανοιχτό πόλεμο με τους Προτεστάντες πρίγκιπες, ο Χέρμαν αφορίστηκε (16 Απριλίου 1546) και αναγκάστηκε τελικά από τον αυτοκράτορα σε παραίτηση (1547), στα τέλη του 1546 είχε υποταχτεί όλη η Γερμανία. Ο Κάρολος Ε΄ ανακήρυξε το "Προσωρινό του Άουγκσμπουργκ" (15 Μαΐου 1548) με το οποίο έδειξε μεγαλοψυχία στους ηττημένους Σχισματικούς. Η συμμαχία ωστόσο του πάπα με τον αυτοκράτορα δεν ήταν τόσο ισχυρή αφού ο Κάρολος Ε΄ αρνήθηκε να δώσει την Πάρμα και την Πιατσέντσα στον Πιερ-Λουίτζι, οι σχέσεις ήρθαν σε πλήρη ρήξη όταν τον έδιωξε βίαια ο αντιβασιλιάς του αυτοκράτορα Φερράντε Α΄ Γκοντζάγκα. Ο γιος του Παύλου Γ΄ Πιερ-Λουίτζι δολοφονήθηκε στην Πιατσέντσα (1547) και ο ίδιος ο πάπας έριξε την ευθύνη στον αυτοκράτορα. Ο σημαντικότερος σύμμαχος του Παύλου Γ΄ Φραγκίσκος Α΄ της Γαλλίας πέθανε ωστόσο (1547) και αυτό οδήγησε τον ίδιο σε νέο συμβιβασμό με τον αυτοκράτορα. Ο Κάρολος Ε΄ στάθηκε μετά για άλλη μια φορά ανένδοτος μαζί του και αρνήθηκε να παραχωρήσει την Πιατσέντσα στον εγγονό του και γιο του Πιερ-Λουίτζι Οκτάβιο Φαρνέζε. Ο υπερήλιξ 81 έτους Παύλος Γ΄ απογοητευμένος υπερβολικά από τον αυτοκράτορα αρρώστησε από την στενοχώρια του και πέθανε (10 Νοεμβρίου 1549). Ο Παύλος Γ΄ στάθηκε ανίκανος να αντιμετωπίσει τον Προτεσταντισμό αλλά έθεσε τις βάσεις για την Αντιμεταρρύθμιση που θα ακολουθήσει τα επόμενα χρόνια. Τον Δεκέμβριο του 1538 αφορίστηκε ο Ερρίκος Η΄ της Γαλλίας για δεύτερη φορά. Οι ενέργειες αυτές θα έχουν σαν αποτέλεσμα τον Πόλεμο της Πάρμας που θα ξεκινήσει δύο χρόνια μετά τον θάνατο του.

Υπηρέτης των τεχνών, αλλά και των οικογενειακών συμφερόντων

Ως νεαρός κληρικός, ο Αλέξανδρος ζούσε επιδεικτικά άσωτη ζωή, έχοντας ερωμένη, τη Σίλβια Ρουφίνι, με την οποία απέκτησε τέσσερις νόθους απογόνους. Ο ένας γιος του ήταν ο Πέτρος-Λουδοβίκος, τον οποίο έκανε δούκα της Πάρμας. Άλλα τέκνα του ήταν ο Ρανούτσιο, ο Πάολο, η Λουκρέτσια και η Κοστάντσα, σύζυγος του Μπόζιο Β΄ Σφόρτσα. Το γεγονός ότι με μία από τις πρώτες πράξεις του μόλις ανέβηκε στο θρόνο (18 Δεκεμβρίου 1534) διόρισε καρδιναλίους τους δισεγγονούς του -Αλέξανδρο Σφόρτσα και Γκουίντο Ασκάνιο Σφόρτσα ντι Σάντα Φιόρα, ηλικίας δεκατεσσάρων και δεκαέξι ετών αντίστοιχα- δυσαρέστησε τη μερίδα των μεταρρυθμιστών στους κόλπους της Εκκλησίας και προκάλεσε τη διαμαρτυρία του αυτοκράτορα. Οι διαμαρτυρίες μετριάστηκαν με την κατοπινή αναγόρευση σημαντικών προσωπικοτήτων στον Σύλλογο των Καρδιναλίων, όπως οι Γκάσπαρο Κονταρίνι, Γιάκοπο Σαντολέτο, Ρέτζιναλντ Πόουλ και Τζιοβάνι-Πιέτρο Καράφα (μετέπειτα πάπας Παύλος Δ΄).

Πηγές

• "The problem of slavery in Western culture", David Brion Davis, Oxford University Press US, 1988, ISBN 0-19-505639-6
• "Indigenous peoples and human rights", Patrick Thornberry, Manchester University Press, 2002, ISBN 0-7190-3794-8
• "Slavery and the Catholic Church,The history of Catholic teaching concerning the moral legitimacy of the institution of slavery", John Francis Maxwell, 1975 , Chichester Barry-Rose, ISBN 0-85992-015-1
• "The Popes and Slavery", Father Joel S Panzer, The Church In History Centre, 22 April 2008 [1], retrieved 9 August 2009
• "That the world may believe: the development of Papal social thought on aboriginal rights", Michael Stogre S.J, Médiaspaul, 1992, ISBN 2-89039-549-9
• "The Truth About the Catholic Church and Slavery", Rodney Stark, Christianity Today, 7 January 2003 [2]
• "Encyclopedia of the middle passage", Toyin Falola, Amanda Warnock,Greenwood Publishing Group, 2007, ISBN 0-313-33480-3
• "The problem of slavery in Western culture", David Brion Davis, Oxford University Press US, 1988, ISBN 0-19-505639-6
• "That the world may believe: the development of Papal social thought on aboriginal rights", Michael Stogre S.J, Médiaspaul, 1992, ISBN 2-89039-549-9
• "Religions and the abolition of slavery - a comparative approach", W. G. Clarence-Smith [3], Professor of the Economic History of Asia and Africa, University of London, retrieved 11 August 2009 [4] Αρχειοθετήθηκε 2007-08-16 στο Wayback Machine.
• "The Encyclopedia Of Christianity", Volume 5, Wm. B. Eerdmans Publishing, 2008, ISBN 0-8028-2417-X
• "Christianity in the Caribbean: essays on church history", Armando Lampe, 2001,University of the West Indies Press,ISBN 976-640-029-6
• "Slavery and the Catholic Church", John Francis Maxwell, Barry Rose Publishers, 1975