Πρώτος Υπουργός της Σκωτίας
| Πρώτος Υπουργός της Σκωτίας First Minister of Scotland | |
|---|---|
 Σημαία της Σκωτίας | |
| Προσφώνηση | Πρωθυπουργέ
(ανεπίσημα) Η Αυτού Εξοχότητα[1] (διεθνώς) |
| Κατοικία | Μπούτ Χάους (Οίκος Μπουτ) |
| Έδρα | Εδιμβούργο, Σκωτία |
| Προτείνων | Σκωτικό Κοινοβούλιο |
| Διορισμός από | Μονάρχης του Η.Β. |
| Διάρκεια θητείας | Καμία |
| Αρχικός κάτοχος | Ντόναλντ Ντιούαρ |
| Δημιουργία | 17 Μαΐου 1999 |
| Μισθός | 163.229 £ ετησίως[2] |
Ο πρώτος υπουργός της Σκωτίας (Σκωτσέζικα: heid meinister o Scotland· Σκωτσέζικα Γαελικά: prìomh mhinistear na h-Alba [ˈpʰrʲiəv ˈvinɪʃtʲɛr nə ˈhal̪ˠapə]) είναι ο αρχηγός της κυβέρνησης της Σκωτίας. Ο πρώτος υπουργός προεδρεύει του υπουργικού συμβουλίου της Σκωτίας και είναι κυρίως υπεύθυνος για τη διαμόρφωση, την ανάπτυξη και την παρουσίαση της πολιτικής της κυβέρνησης της Σκωτίας.[3] Οι πρόσθετες υποχρεώσεις του πρώτου υπουργού περιλαμβάνουν την προώθηση και την εκπροσώπηση της Σκωτίας με επίσημη ιδιότητα, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Ο πρώτος υπουργός διορίζεται ανεπίσημα από το κοινοβούλιο της Σκωτίας και επίσημα από τον μονάρχη. Τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου της Σκωτίας και οι κατώτεροι υπουργοί της κυβέρνησης της Σκωτίας καθώς και οι νομικοί υπάλληλοι της Σκωτίας διορίζονται από τον πρώτο υπουργό. Ως επικεφαλής της κυβέρνησης της Σκωτίας, ο πρώτος υπουργός είναι άμεσα υπόλογος στο κοινοβούλιο της Σκωτίας για τις ενέργειές του και τις ενέργειες της κυβέρνησης.
Η Νίκολα Στέρτζον του Σκωτικού Εθνικού Κόμματος που ανέλαβε το αξίωμα στις 20 Νοεμβρίου 2014 έγινε η πρώτη γυναίκα που κατέλαβε τη θέση. Σημερινός πρώτος υπουργός είναι ο Τζον Σουίνι από τις 7 Μαΐου 2024, ο οποίος εξελέγη την προηγούμενη ημέρα..[4]
Ιστορικό
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά το δημοψήφισμα του 1997, στο οποίο το εκλογικό σώμα της Σκωτίας έδωσε τη συγκατάθεσή του, το σκωτικό κοινοβούλιο και η εκτελεστική εξουσία της Σκωτίας ιδρύθηκαν (αργότερα η κυβέρνηση της Σκωτίας) από το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου και την Εργατική κυβέρνηση του πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ.
Το πρώην κοινοβούλιο της Σκωτίας είχε ανασταλεί μετά τους νόμους της Ένωσης του 1707, σχηματίζοντας το Κοινοβούλιο της Μεγάλης Βρετανίας. Η επανίδρυση μιας ειδικής νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας για τη Σκωτία ήταν γνωστή ως αποκέντρωση και ξεκίνησε με ένα μέτρο εσωτερικής διακυβέρνησης ή αυτοδιακυβέρνησης στις εσωτερικές της υποθέσεις, όπως η υγεία, η εκπαίδευση και η δικαιοσύνη. Το κίνημα της αποκέντρωσης έφτασε στο προσκήνιο τη δεκαετία του 1970 και οδήγησε σε μια Βασιλική Επιτροπή για το Σύνταγμα, που οδήγησε στον νόμο της Σκωτίας του 1978. Αυτό θα είχε δημιουργήσει ένα αυτόνομο σκωτσέζικο στέλεχος με έναν ηγέτη που ονομαζόταν «Πρώτος Γραμματέας», μια θέση για την οποία ο Strathclyde Geoff Shaw αναμενόταν ευρέως να επιλεγεί, αν και ο πρόωρος θάνατος του Shaw και η αποτυχία σε ένα επόμενο δημοψήφισμα οδήγησαν στη μη εφαρμογή του νόμου και σε μια εικοσαετή αναμονή για τον νόμο της Σκωτίας του 1998 .
Η αποκέντρωση της Σκωτίας οδήγησε σε διοικητικές και νομοθετικές αλλαγές στον τρόπο διακυβέρνησης της Σκωτίας και είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας θέσης πρώτου υπουργού ως επικεφαλής της αποκεντρωμένης κυβέρνησης της Σκωτίας. Ο όρος "πρώτος υπουργός" είναι ανάλογος με τη χρήση του premier για να δηλώσει τους αρχηγούς κυβερνήσεων σε υποεθνικές οντότητες των εθνών της Κοινοπολιτείας, όπως οι επαρχίες του Καναδά, οι πολιτείες της Αυστραλίας και οι επαρχίες της Νότιας Αφρικής.
Πριν από την αποκέντρωση, τα παρόμοια καθήκοντα του πρώτου υπουργού ασκούνταν από τον υπουργό για τη Σκωτία, του οποίου το γραφείο ήταν τμήμα της βρετανικής κυβέρνησης που ιδρύθηκε το 1885. Ο υπουργός της Σκωτίας ήταν μέλος του βρετανικού υπουργικού συμβουλίου που διοριζόταν από τον πρωθυπουργό ώστε να έχει την ευθύνη για τις εσωτερικές υποθέσεις της Σκωτίας.
Από το 1999, ο υπουργός για τη Σκωτία έχει πολύ μειωμένο ρόλο στο μετονομασμένο Γραφείο της Σκωτίας (το Γραφείο του Υπουργού Εξωτερικών για τη Σκωτία) ως αποτέλεσμα της μεταβίβασης των αρμοδιοτήτων στο κοινοβούλιο της Σκωτίας και στην κυβέρνηση της Σκωτίας.
Εκλογή και θητεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο πρώτος υπουργός διορίζεται από το κοινοβούλιο της Σκωτίας στην αρχή κάθε περιόδου, μέσω εξαντλητικής ψηφοφορίας μεταξύ των μελών του, και στη συνέχεια διορίζεται επίσημα από τον μονάρχη.
Θεωρητικά, οποιοδήποτε μέλος του κοινοβουλίου της Σκωτίας μπορεί να προταθεί για πρώτος υπουργός. Ωστόσο, η κυβέρνηση πρέπει να διατηρήσει την εμπιστοσύνη του κοινοβουλίου της Σκωτίας προκειμένου να αποκτήσει προσφορά (πρόσβαση στα ταμεία του ταμείου) και να παραμείνει στη θέση της. Για το λόγο αυτό, ο πρώτος υπουργός είναι σχεδόν πάντα ο αρχηγός του μεγαλύτερου κόμματος ή ο αρχηγός του ανώτερου εταίρου σε οποιονδήποτε συνασπισμό της πλειοψηφίας. Δεν υπάρχει θητεία για πρώτο υπουργό, κατέχει αξίωμα «κατ' ευχαρίστηση της Αυτού Μεγαλειότητας». Στην πράξη, ωστόσο, ένας πρώτος υπουργός δεν μπορεί να παραμείνει στη θέση του παρά τη θέληση του κοινοβουλίου της Σκωτίας. Πράγματι, ο νόμος της Σκωτίας απαιτεί ρητά από τον πρώτο υπουργό είτε να παραιτηθεί είτε να επιδιώξει κοινοβουλευτική διάλυση (και μαζί με αυτήν νέες εκλογές) εάν η κυβέρνησή του/της «δεν απολαμβάνει πλέον την εμπιστοσύνη του Κοινοβουλίου». Κάθε φορά που το αξίωμα του πρώτου υπουργού μένει κενό, ο μονάχης είναι υπεύθυνος για το διορισμό του νέου υπουργού μετά από πρόταση από το κοινοβούλιο της Σκωτίας. Ο διορισμός επισημοποιείται σε συνάντηση μεταξύ του μονάρχη και του πρώτου ορισθέντος υπουργού.
Δεδομένου του συστήματος πρόσθετων μελών που χρησιμοποιείται για την εκλογή των μελών του, είναι δύσκολο για ένα μεμονωμένο κόμμα να κερδίσει τη συνολική πλειοψηφία των εδρών στο κοινοβούλιο της Σκωτίας. Όταν η κυβέρνηση των Εργατικών του Γουέστμινστερ μεταβίβασε τις εξουσίες στη Σκωτία, το ΣΕΚ κέρδισε τη συνολική πλειοψηφία των εδρών στις εκλογές του 2011 και έτσι είχε αρκετούς αριθμούς για να ψηφίσει στον αρχηγό του, Άλεξ Σάλμοντ, ως πρώτο υπουργό για δεύτερη θητεία.
Μετά την εκλογή του κοινοβουλίου της Σκωτίας, πρέπει να οριστεί πρώτος υπουργός εντός 28 ημερών. Σύμφωνα με τους όρους του νόμου της Σκωτίας, εάν το Κοινοβούλιο αποτύχει να ορίσει πρώτο υπουργό, εντός αυτού του χρονικού πλαισίου, θα διαλυθεί και θα διεξαχθούν νέες εκλογές. Εάν ένας εν ενεργεία πρώτος υπουργός ηττηθεί σε γενικές εκλογές, δεν εγκαταλείπει αμέσως το αξίωμα. Ο πρώτος υπουργός αποχωρεί από το αξίωμα μόνο όταν το κοινοβούλιο της Σκωτίας ορίσει ένα άτομο που θα τον διαδέχεται.
Μετά την αποδοχή των καθηκόντων του, ο πρώτος υπουργός δίνει τον επίσημο όρκο, όπως ορίζεται στον νόμο περί όρκων του 1868. Ο όρκος προσφέρεται από τον Λόρδο Πρόεδρο του Δικαστηρίου της Συνόδου σε συνεδρίαση του Δικαστηρίου στο Κοινοβούλιο στο Εδιμβούργο.
Η περίοδος της θητείας ενός πρώτου υπουργού δεν συνδέεται με τη θητεία των μελών του κοινοβουλίου της Σκωτίας. Ο νόμος της Σκωτίας όριζε μέγιστη θητεία τεσσάρων ετών για κάθε σύνοδο του Κοινοβουλίου. Ο νόμος ορίζει ότι οι εκλογές για το κοινοβούλιο της Σκωτίας θα διεξάγονται την πρώτη Πέμπτη του Μαΐου, κάθε τέσσερα χρόνια, αρχής γενομένης από το 1999. Το Κοινοβούλιο μπορεί να διαλυθεί και να διεξαχθούν έκτακτες γενικές εκλογές, πριν από τη λήξη της τετραετούς θητείας, αλλά μόνο εάν τα δύο τρίτα (ή περισσότερα) των εκλεγμένων μελών του κοινοβουλίου ψηφίσουν υπέρ αυτής της δράσης σε ψήφισμα. Εάν η απλή πλειοψηφία των μελών του κοινοβουλίου ψήφισε πρόταση δυσπιστίας στον πρώτο υπουργό/Κυβέρνηση, αυτό θα ενεργοποιούσε μια περίοδο 28 ημερών για τον διορισμό αντικαταστάτη. Εάν λήξει αυτή η χρονική περίοδος χωρίς την ανάδειξη νέου πρώτου υπουργού, τότε θα πρέπει να προκηρυχθούν έκτακτες εκλογές.
Ο πρώτος υπουργός, αφού διοριστεί, συνεχίζει να ασκεί τα καθήκοντά του ως επικεφαλής της αποκεντρωμένης κυβέρνησης της Σκωτίας μέχρι να παραιτηθεί, να απολυθεί ή να πεθάνει στο αξίωμα. Η παραίτηση μπορεί να προκληθεί με την ψήφιση πρότασης μομφής στον πρώτο υπουργό ή τη σκωτσέζικη κυβέρνηση ή με απόρριψη πρότασης εμπιστοσύνης στο κοινοβούλιο της Σκωτίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο πρώτος υπουργός πρέπει να υποβάλει την παραίτησή του και την παραίτηση της κυβέρνησής του στον μονάρχη. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο προεδρεύων αξιωματικός διορίζει έναν προσωρινό πρώτο υπουργό, έως ότου το Κοινοβούλιο της Σκωτίας αποφασίσει για έναν νέο υποψήφιο που θα παρουσιαστεί στον μονάρχη για επίσημο διορισμό.
Κατάλογος πρώτων υπουργών της Σκωτίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 2022 η Νίκολα Στέρτζον έγινε η μακροβιότερη στο αξίωμα της Πρώτης Υπουργού.[5]
| Αρ. | Πορτραίτο | Ονοματεπώνυμο | Θητεία | Εκλογή | Κόμμα | Αναπληρωτής | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Έναρξη θητείας | Τέλος θητείας | Διάρκεια θητείας | |||||||
| 1 | 
|
Ντόναλντ Ντιούαρ
(1937-2000) |
13 Μαΐου 1999 | 11 Οκτωβρίου 2000 (απεβίωσε εν ενεργεία) | 1 χρόνος, 151 ημέρες | 1999 | Εργατικό Κόμμα | Τζιμ Γουάλας (ΦΔ)(1954-) | |
| Από τις 11 Οκτωβρίου μέχρι τις 26 Οκτωβρίου 2000, προσωρινός πρώτος υπουργός διατέλεσε ο Τζιμ Γουάλας | |||||||||
| 2 | 
|
Χένρι ΜακΛίς
(1948-) |
26 Οκτωβρίου 2000 | 8 Νοεμβρίου 2001 (παραιτήθηκε) | 1 χρόνος, 13 ημέρες | - | Εργατικό Κόμμα | ||
| Από τις 8 Νοεμβρίου μέχρι τις 22 Νοεμβρίου 2001, προσωρινός πρώτος υπουργός διατέλεσε ο Τζιμ Γουάλας | |||||||||
| 3 | 
|
Τζακ ΜακΚόνελ
(1960-) |
22 Νοεμβρίου 2001 | 16 Μαΐου 2007 | 5 χρόνια, 175 ημέρες | - | Εργατικό Κόμμα | ||
| 2003 | Νικόλ Στέφεν (ΦΔ)(1960-) | ||||||||
| 4 | .jpg)
|
Άλεξ Σάλμοντ
(1954-2024) |
16 Μαΐου 2007 | 19 Νοεμβρίου 2014 | 7 χρόνια, 187 ημέρες | 2007 | Σκωτικό Εθνικό Κόμμα | Νίκολα Στέρτζιον (ΣΕΚ) (1970-) | |
| 2011 | |||||||||
| 5 | 
|
Νίκολα Στέρτζιον
(1970-) |
20 Νοεμβρίου 2014 | 29 Μαρτίου 2023 | 10 έτη, 33 ημέρες | 2016 | Σκωτικό Εθνικό Κόμμα | Τζον Σουίνι (ΣΕΚ) (1964-) | |
| 2021 | |||||||||
| 6 | 
|
Χάμζα Γιούσαφ (1985-) |
29 Μαρτίου 2023 | 7 Μαιου 2024 | 1 έτος, 39 ημέρες | - | Σκωτικό Εθνικό Κόμμα | Σόνα Ρόμπισον
(ΣΕΚ) (1966-) | |
| 7 | _(cropped).jpg)
|
Τζον Σουίνι
(1964-) |
8 Μαΐου 2024 | Σημερινός κάτοχος | Εν ενεργεία | - | Σκωτικό Εθνικό Κόμμα | Κέιτ Φορμπς (ΣΕΚ) (1966-) | |
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου
- Πρώτος Υπουργός της Ουαλίας
- Πρώτος Υπουργός και αναπληρωτής Πρώτος Υπουργός της Βόρειας Ιρλανδίας
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Nicola Sturgeon named as global advocate for UN gender equality campaign». BelfastTelegraph. 6 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2020.
UN under-secretary-general Ms Mlambo-Ngcuka said: “It is my honour to announce today her excellency Ms Nicola Sturgeon, First Minister of Scotland, as an inaugural HeForShe global advocate for gender equality.
- ↑ «Five things about Scottish politicians' tax returns». BBC News Online. 7 February 2023. https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-64537218.
- ↑ «About the Scottish Government > Who runs government > First Minister». Scottish Government. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2019.
- ↑ News, S. T. V. (8 Μαΐου 2024). «First Minister John Swinney reveals Cabinet with Kate Forbes as deputy». STV News (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2024.
- ↑ Duffy, Judith (25 May 2022). «Sturgeon sets new record for longest term as FM». The National. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 May 2022. https://web.archive.org/web/20220525043034/https://www.thenational.scot/news/20163056.sturgeon-sets-new-record-longest-term-fm/. Ανακτήθηκε στις 25 May 2022.