Redaktado de Jacques Chirac

{{prisupre|pri=franca politikisto|apa=Chirac}}
{{Informkesto politikisto
| nomo               = Jacques Chirac
| dosiero             = Jacques Chirac.jpg
| grandeco de dosiero    = 200px
| priskribo               = 
| vico              = 22-a
| ofico                = [[Prezidento de la Respubliko (Francio)|Prezidento de Francio]]
| de                  = [[17-a de majo]] [[1995]]
| ĝis                  = [[16-a de majo]] [[2007]]
| prezidanto de registaro      = [[Alain Juppé]], [[Lionel Jospin]], [[Jean-Pierre Raffarin]], [[Dominique de Villepin]]
| antaŭulo          = [[François Mitterrand]]
| sekvanto            = [[Nicolas Sarkozy]]
| ofico2               = Andora kun-princo
| de2                 = [[17-a de majo]] [[1995]]
| ĝis2                 = [[16-a de majo]] [[2007]]
| antaŭulo2         = [[François Mitterrand]]
| sekvanto2           = [[Nicolas Sarkozy]]
| vico3             = 159-a
| ofico3               = [[Ĉefministro (Francio)|Prezidanto de Franca registaro]] 
| de3                 = [[27-a de marto]] [[1986]]
| ĝis3                 = [[10-a de majo]] [[1988]]
| prezidento3          = [[Francois Mitterrand]]
| antaŭulo3         = [[Laurent Fabius]]
| sekvanto3           = [[Michel Rocard]]
| vico4             = 155-a
| ofico4               = [[Ĉefministro (Francio)|Prezidanto de Franca registaro]]
| de4                 = [[27-a de majo]] [[1974]]
| ĝis4                 = [[26-a de majo]] [[1976]]
| prezidento4          = [[Valéry Giscard d'Estaing]]
| antaŭulo4         = [[Pierre Messmer]]
| sekvanto4           = [[Raymond Barre]]
| balot-rondo       = 
| partio              = [[Union des Démocrates pour la République|UDR]], [[Rassemblement pour la République|RPR]], [[Union pour un mouvement populaire|UMP]]
| edzo/ino           = [[Bernadette Chirac]]
| profesio             = Ŝtata okupito
| religio         = [[Romkatolika eklezio|Romkatoliko]]
| subskribo              = 
| notoj           = 
}}
'''Jacques René CHIRAC''' {{prononco|ĵak rene ŝirak|ʒak ʁəne ʃiʁak}} (naskiĝis la [[29-a de novembro|29-an de novembro]] [[1932]] en [[Parizo]], mortis la {{Daton|26|9|2019}}) estis  [[Francio|franca]] politikisto, la [[Prezidento de la Respubliko (Francio)|franca prezidento]] de [[1995]] ĝis [[2007]], fondinto de la  politika partio [[RPR]]. Ekde la fino de sia ŝtata prezidanteco, do ekde la jaro [[2007]], li krome estis dumviva membro de la [[Konstitucia Konsilio de Francio]]. Li estis edziĝinta kaj patro de 2 filinoj (Laurence kaj Claude). Jacques Chirac studis en la [[Nacia Lernejo pri Administrado (Francio)|Nacia Lernejo pri Administrado]] ({{lang-fr|École Nationale d'Administration}}), do estis [[Enarkoj|enarko]].

Lia patro Abel François Chirac (1893-1968) estis bank-dungito.



== Koruptaj skandaloj ==

En 2005, lia siatempa adjutanto Roussin estis kondamnita al kvarjara malliberigo pro subaĉetado de politikaj partioj fare de firmaoj serĉantaj publikajn kontraktojn. 42 aliaj personoj ankaŭ estis agnoskitaj kulpaj.<ref name="Proceso">[http://www.eventeo.net/web/index.php/euxropo/socio/1706--proceso-kontra-iama-franca-prezidento-chirac Proceso kontraŭ iama franca prezidento Chirac, teksto de la 2-a de novembro 2009] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20160305001747/http://www.eventeo.net/web/index.php/euxropo/socio/1706--proceso-kontra-iama-franca-prezidento-chirac |date=2016-03-05 }} {{eo}}</ref> En 2006, unu el liaj intimaj amikoj George Pérol, kaj 36 aliaj personoj estis kondamnitoj al malliberigo pro sistemeca korupto ĉe parizaj municipaj apartamentoj. Atestanto asertis, ke Chirac komprometiĝis en  ĉi tiuj kontantaj pagoj. En 2003-2004, okazis laŭleĝa enketo pri kiel pli ol du milionoj da eŭroj da publika mono supoze estis elspezitaj de Chirac kaj lia edzino pro propraj elspezoj inter 1987 kaj 1995. Ĉi tiu kazo fine forfalis pro jura templimo. En 2006, la eksa [[estro de la partio]] RPR en Parizo kaj naŭ aliaj personoj estis juĝitaj kulpaj pri [[balotfraŭdo]] en la urbo dum la mandato de Jacques Chirac. Lia posteulo, Jean Tiberi, estis ankaŭ akuzita de tribunalo pli frue ĉi-jare pro balotfraŭdo. En 2007, Chirac mem atestis en unu koruptokazo, kie temis pri rilatoj al fikciaj laborpostenoj ene de la RPR, sed ne en Parizo.

Jacques Chirac havis imunecon dum li estis la franca prezidento inter majo 1995 kaj majo 2007. Unue li estis akuzita la {{daton|21|novembro}} 2007 por «misuzo de publika mono».<ref name="Proceso"/> 

La {{daton|30|oktobro}} 2009 franca tribunalo decidis plutrakti akuzojn pri misuzo de publika mono kontraŭ Jacques Chirac por la tempo kiam li estis urbestro de Parizo en la 1980-aj kaj 1990-aj jaroj. La tribunalo volas pli precize prienketi, ĉu Chirac eble sciis, ke 21 homoj estis pagitaj de la urbo por fikciaj laborpostenoj, dum ili efektive laboris por lia politika partio, la RPR. Enketistoj asertas, ke la fikciaj laborpostenoj estis disdonataj, kaj salajroj tial pagitaj, kiam Chirac estis en sia dua mandato kiel urbestro. Ili diris, ke la misuzado de publika mono daŭris dum la unuaj tri jaroj de la administro de lia posteulo, [[Jean Tiberi]].<ref name="Proceso"/> 

La pariza publika prokuroro, Jean-Claude Marin, deklaris, ke ne estas akuzaĵo kontraŭ Chirac, kaj ĝi povas jam pledi la decidon. Se jes, tribunalo faros plian decidon ene de unu jaro pri tio, ĉu daŭri la enketon. La oficejo de Jacques Chirac tuj diris, ke li restas «trankvila kaj preta montri, ke ne estis tielaj fikciaj laborpostenoj». Ankaŭ akuzitaj estas du liaj siatempaj urbestraj stabestroj, Michel Roussin kaj Rémy Chardon, kaj sep aliaj personoj.  

Malgraŭ siaj laŭleĝaj problemoj, Jacques Chirac estas relative populara persono en Francio. Opinisondo en 2009 fare de la revuo [[Paris Match]] trovis, ke li estas la plej populara politikisto en la lando, kun 74 % de aprobo.<ref name="Proceso"/> 

== Gravaj datoj ==

* [[1951]], li eniras en Instituto de Parizo pri Politikaj Studioj ''Sciences Po''
* [[1954]], li eniras en Skolo Nacia de Administrado ''ENA''
* [[1962]], li laboras kun [[Georges Pompidou]].
* [[1967]], li estas balotita deputito kaj elektita subministro pri dungado.
* [[1974]], li estas elektita ĉefministro de la prezidento [[Valéry Giscard d'Estaing]].
* [[1976]], li eksiĝas kaj fondas la [[RPR]].
* [[1977]], li estas balotita urbestro de [[Parizo]]. Li estas gardonta tiun postenon 18 jaroj.
* [[1981]], li kandidatiĝas por la unua fojo al la prezidenta balotado. Li ricevas nur 18 % el la voĉoj.
* [[1986]], [[RPR]] kaj [[UDF]] venkas la deputitaj balotado. Li iĝas ĉefministro de la socialisto  [[François Mitterrand]] : unua t.n. kunvivado ''cohabitation'').
* [[1988]], li malvenkas la prezidentan balotadon :  [[François Mitterrand]] estas reelektita.
* [[1995]], li  finfine venkas la prezidentan balotadon kontraŭ [[Lionel Jospin]] : li estas ricevita 52,6 % el la voĉoj.
* [[1997]], li malfondas la Nacian Asembleon. Maldekstraj partioj gajnas la balotadon. [[Lionel Jospin]] iĝas ĉefministro.
* [[2002]], li estas reelektita kiel prezidento kontraŭ [[Jean-Marie Le Pen]] (ekstrema dekstrulo) kun 82 % el la voĉoj.
* [[2003]], li fariĝas populara en la araba mondo pro lia oponado kaj minaco de [[vetoo]] kontraŭ la [[iraka milito]].

== Referencoj ==
{{Referencoj}}

== Vidu ankaŭ ==
* [[Charles de Gaulle]]

== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj|n=Kategorio:Jacques Chirac}}
* [https://www.elysee.fr/ Oficiala paĝo] de la [[Prezidento de la Respubliko (Francio)|Prezidento de Francio]] {{fr}}

{{Urbestroj de Parizo}}
{{Prezidantoj de la Franca Respubliko}}

{{Bibliotekoj}}
{{Vivtempo|Chirac, Jacques}}
[[kategorio:Jacques Chirac| ]]
[[Kategorio:Naskiĝintoj en departemento Seine]]
[[Kategorio:Naskiĝintoj en la 5-a arondismento de Parizo]]
[[Kategorio:Prezidantoj de Francio]]
[[Kategorio:Ĉefministroj de Francio]]
[[Kategorio:Urbestroj de Parizo]]
[[Kategorio:Eksaj urbestroj de RPR (Francio)]]
[[kategorio:Lernintoj de liceo Carnot (Parizo)]]
[[Kategorio:Eksaj ministroj de la kvina Franca Respubliko]]
[[Kategorio:Francaj ministroj pri rilatoj kun la Parlamento]]
[[Kategorio:Ministroj pri internaj aferoj de Francio]]
[[Kategorio:Francaj ministroj pri agrikulturo]]
[[Kategorio:Deputitoj de Corrèze]]
[[Kategorio:Eksaj departementaj konsilianoj de Corrèze]]
[[Kategorio:Eksaj prezidantoj de la Departementa Konsilio de Corrèze]]
[[Kategorio:Membroj de la Eŭropa Parlamento elektitaj en Francio 1979-1984]]
[[Kategorio:Membroj de la Konstitucia Konsilio de Francio]]
[[Kategorio:Homoj de la Alĝeria Milito de Sendependeco]]
[[kategorio:Homoj de UDR (Francio)]]
[[kategorio:Homoj de RPR (Francio)]]
[[kategorio:Homoj de UMP (Francio)]]
[[kategorio:Homoj kontraŭ mortpuno]]
[[kategorio:Degaŭlistoj]]
[[Kategorio:Grandaj krucoj de la Honora Legio]]
[[Kategorio:Grandaj krucoj de la franca nacia Ordeno de Merito]]
[[Kategorio:Kavaliroj de agrikultura Merito (Francio)]]
[[Kategorio:Oficiroj de la nacia Ordeno de Kebekio]]
[[Kategorio:Kavaliroj grandaj krucoj de la Ordeno de Merito de la Itala Respubliko]]
[[Kategorio:Kavaliroj de Ordeno de Blanka Aglo]]
[[Kategorio:Juĝistoj de la franca Revizora Kortumo]]
[[kategorio:Lernintoj de ENA (Francio)]]
[[kategorio:Lernintoj de IEP (Parizo)]]
[[kategorio:Studentoj de universitato Harvard]]
[[kategorio:Celitoj de murdatenco]]
[[kategorio:Honordoktoroj de universitato Galatasaray]]
[[kategorio:Lernintoj de Hattemer (Parizo)]]
[[Kategorio:Deputitoj de la 3-a parlamenta periodo de la kvina Franca Respubliko]]
[[Kategorio:Deputitoj de la 4-a parlamenta periodo de la kvina Franca Respubliko]]
[[Kategorio:Deputitoj de la 5-a parlamenta periodo de la kvina Franca Respubliko]]
[[Kategorio:Deputitoj de la 6-a parlamenta periodo de la kvina Franca Respubliko]]
[[Kategorio:Deputitoj de la 7-a parlamenta periodo de la kvina Franca Respubliko]]
[[Kategorio:Deputitoj de la 8-a parlamenta periodo de la kvina Franca Respubliko]]
[[Kategorio:Deputitoj de la 9-a parlamenta periodo de la kvina Franca Respubliko]]
[[Kategorio:Deputitoj de la 10-a parlamenta periodo de la kvina Franca Respubliko]]
[[Kategorio:Ig-Nobel-premiitoj]]
[[kategorio:Francaj kontraŭkomunistoj]]
[[kategorio:Ordenitoj per la kolĉeno de la Ordeno de la Kruco de Terra Mariana]]
[[Kategorio:Kavaliroj de la Ordeno de Karlo la 3-a de Hispanio]]
[[Kategorio:Kavaliroj de la Ordeno de Artoj kaj Literaturo (Francio)]]