Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Vikipedio

Atoma bombado de Hiroŝima kaj Nagasaki

atombombado de la du urboj Hiroŝimo kaj Nagasako en Japanio je 1945 far Usono dum la Dua Mondmilito
Mikso
 Oni proponas alinomi la artikolon «Atoma bombado de Hiroŝima kaj Nagasaki» al «Atombombado de Hiroŝimo kaj Nagasako».
Se vi konsentas aŭ kontraŭas la proponon, bonvolu skribi viajn argumentojn ĉe Vikipedio:Alinomendaj artikoloj.

La Atombombadoj de Hiroŝimo kaj Nagasako estis nukleaj atakoj sur la Japana Imperio dum la Dua Mondmilito. Dum la fina stadio de la Dua Mondmilito, Usono eksplodigis du atomarmilojn sur la japanaj urboj Hiroŝima kaj Nagasako la 6-an kaj la 9-an de aŭgusto 1945[1], respektive. Usono faligis la bombojn post ĝi atingis interkonsenton kun Unuiĝinta Reĝlando, kiel postulita de la Interkonsento de Kebekio. La du bomboj mortigis 129,000–226,000 personojn, el kiuj plejmultaj estis civitanoj. Unualoke oni volis ĵeti atombombon sur Kokura (小 倉 市, Kokura-shi)[2] anstataŭe sur Nagasako, sed estis tro nuba super la urbo Kokura tiun tagon.

map of Japan and the Marianas Islands indicating the routes taken by the raids. One goes straight to Iwo Jima and Hiroshima and back the same way. The other goes to the southern tip of Japan, up to Kokura, down to Nagasaki, and the southwest to Okinawa befofore heading back to Tinian.
La misio de la 6a kaj 9a de Aŭgusto, kun Hiroŝima, Nagasaki, kaj Kokura (originala celo de la 9a de Aŭgusto).
Genbaku Dome
Milita ordono subskribita fare de generalo Thomas Handy rajtiganta la ĵeton de la atombombo sur Japanio.
Fungonuboj super Hiroŝimo kaj Nagasako

Japanio anoncis sian kapitulacion al la aliancanoj la 15-an de aŭgusto 1945, ses tagojn post la bombado de Nagasako kaj la sovetunia militdeklaro. La 2-an de Septembro, la japana registaro subskribis la kapitulacion, kio efektive finigis la Duan Mondmiliton. La etika kaj jura justigo por la bombado estas ankoraŭ debatita ĝisnune.

Historio

redakti

En la fina jaro de la milito, la Aliancanoj prepariĝis por tio kio estis antaŭvidita kiel tre kosta invado de la Japania ĉeftero. Tiu iniciato estis antaŭita de konvencia kaj bombada kampanjo kiu detruis 67 Japanajn urbojn. La milito en Eŭropo estis finita kiam Germanio subskribis sian kapitulacon la 8an de Majo, 1945. Kiam la Aliancanoj turnis sian atenton al la Pacifika Fronto, la Japanoj frontis la saman faton. La Aliancanoj alvokis por senkondiĉa kapitulaco de la imperiaj japanaj armitaj fortoj en la Pocdama Deklaro la 26an de Julio, 1945 — la alternativo estus "tuja kaj forta detruo". La Japanoj malakceptis la ultimaton kaj la milito pluis.

Ĉirkaŭ Aŭgusto 1945, la Projekto Manhattan de la Aliancanoj estis produktinta du tipojn de atombomboj, kaj la 509-a Komponita Grupo de la Usona Aerarmeo (USAAF) estis ekipita per la specializita Silverplate versio de la Boeing B-29 Superfortress kiu povus liveri ilin el Tiniano en la Nordaj Marianoj. Oni mendis atombombojn uzotajn por kvar japanaj urboj la 25-an de Julio. La 6-an de Aŭgusto, unu el la B-29 bombaviadiloj nomata Enola Gay faligis la uranio-enhavan atombombon Little Boy sur Hiroŝima. Tri tagojn poste, la 9-an de Aŭgusto, la plutonio-enhava atombombo Fat Man estis faligita fare de alia B-29 sur Nagasako[3]. Ambaŭ bomboj tuje detruegis siajn celojn, ĉar atombomboj estas multe pli potencaj ol aliaj specoj de bomboj[4]. Dum la venontaj du aŭ kvar monatoj, la akraj efikoj de la atoma bombado mortigis el 90,000 al 146,000 personoj en Hiroŝima kaj 39,000–80,000 personoj en Nagasako; preskaŭ duono de la mortoj en ĉiu urbo okazis la unuan tagon. Grandaj nombroj de personoj plue mortis pro la efikoj de bruloj, radiadaj malsanoj, kaj aliaj vundoj, komponitaj el malsanoj kaj malsato, dum multaj monatoj. En ambaŭ urboj, el kiuj plejmultaj estis civitanoj, kvankam Hiroŝima havis grandan militistan soldataron. Japanio kapitulacis al la Aliancitaj ŝtatoj la 15-an de aŭgusto. Japanio subskribis la kapitulacpaperon la 2-an de septembro. Tio oficiale finis la Pacifikan Militon kaj Duan Mondmiliton.

Strategio

redakti

Hiroŝimo kaj Nagasako estis elektitaj pro pluraj kialoj. Unue, ambaŭ grandurboj ne estis taŭgaj por fajrobombadceloj, plejparte pro la riverdeltoj malhelpantaj la fajroŝtormojn esti tre efikaj. Due, ambaŭ grandurboj havis terenojn kiuj disponigis bonan mezuradon por difekto kaŭzita de la atombomboj[5]. Tria kaj finfine, ambaŭ grandurboj enhavis strategian personaron kaj instalaĵojn; Hiroŝimo estis la ĉefsidejo de la dua Generala Armeo kaj 5-a Dividado kun 40,000 japanaj batalistoj postenigitaj ene de la limo de la grandurbo, kaj Nagasako enhavis du grandajn Mitsubishi armilojn kaj multajn aliajn mez-al-malgrandajn laborrenkontiĝojn kaj plantojn disponigantajn decidajn militkomponentojn por la milita maŝino de Japanio. En ambaŭ grandurboj, ĉar kun aliaj japanaj grandurboj, tiuj celoj situis tra la urbo kaj proksime de civilaj hejmoj, lernejoj, kaj temploj. Ekzemple, almenaŭ 54% de la mortoj en Hiroŝimo estis batalistoj kaj sklavlaboristoj dum 72% de la mortoj en Nagasako estis militaj industriodungitoj kaj sklavlaboristoj[6].

Etikaj konsideroj

redakti
 
Elaera mapo de Hiroŝimo antaŭ la bombado
 
Elaera mapo de Hiroŝimo post la bombado
 
Du aerfotoj de Nagasako, antaŭ la ĵeto de la atombombo nomita "Fat Man", la 9-an de aŭgusto 1945, kaj post

La vasta plimulto de la homoj diras ke la atombomboj fakte ŝparis multajn vivojn, vidita el longa perspektivo, ĉar ĝi malhelpis la invadon de Japanio. Post la bomboj, Antaŭ la bombado, Japanio volis kapitulaci je la kondiĉo ke ĝia registaro plu estus en funkcio, sed Usono diris, ke la japana imperiestro povus resti en povo, sed la japanoj devis obei la ordonojn de usonaj soldatoj lokitaj en Japanujo, igante ĝin okupata teritorio. Usono tiam invadis la japanan insulon Kyūshū, nomita Operation Olympic. Pli da homoj estintus mortigitaj sur ambaŭ flankoj en plena batalo en Japanio. Kelkaj diras ke la bombadoj ne estis necesaj. Homoj daŭre kverelas pri tio. Neniu atombombo iam estis uzita en batalo ekde la 9-a de aŭgusto 1945.

La decido uzi atombombojn sur Japanio estis farita post analizo montris ke pli ol miliono da homoj - militistoj kaj civitanoj - mortus se Japanio estintus invadita fare de la aliancanoj. La atombombado, ŝoka kaj senprecedenca, fakte paliĝis en komparo kun la Operacio Meetinghouse (fajrobombado de Tokio inter la 9-a kaj la 10-a de marto 1945), kiu mortigis 100,000 civilulojn kaj detruis 3,91 km2 (16 kvadratajn mejlojn) en ununura nokto. Sen la nukleaj armiloj, Usono turnintus al fajrobombado kontraŭ Hiroshima kaj Nagasako, kiu kaŭzus la saman damaĝon, sed ne kaŭzintus la psikologian ŝokefikon de nukleaj armiloj[7].

Parte pro la atombombadoj, post la milito Japanio adoptis la tri ne-nukleajn principojn kiuj postulas i.a. ke Japanio ne povas krei aŭ provi akiri nukleajn armilojn[8][9].

En Esperanto

redakti

Okada Haru priskribis siajn spertojn tuj post la atombombado en Hiroŝimo.[10]

Ankaŭ s-ino Kiriake Ĉieko transdonis siajn personajn spertojn pere de artikolo de Hori Jasuo.[11]

Ĉar la jaro 2020 atestas la 75-jariĝon de la atombombado sur Hiroŝimo (la 6-an de aŭgusto 1945) kaj Nagasako (la 9-a de aŭgusto 1945) tiuj datoj restas gravaj okazoj por primediti la gravecon de paco por la mondo kaj efektive agi por ĝi. Kadre de la Monda Festivalo de Esperanto, Universala Esperanto-Asocio proponas al la esperanta komunumo la virtualan ekspozicion “Hiroŝimo-Nagasako: 75 jaroj por paco”, inaŭgurita dum la Virtuala Kongreso de Esperanto (de la 1-a ĝis la 8-a de aŭgusto 2020). Vidu la eksterajn ligilojn.

Interesaĵoj

redakti

Kelke da tagoj pli frue, la 1-an de aŭgusto 1945, ĉ. 800 strategiaj usonaj bombaviadiloj B-29 ĵetis 6 mil tunojn da fosforaj bomboj super 4 japanaj urboj kaj naftejo de Kaŭasaki - la plej granda aeratako dum la Dua Mondmilito.

Vidu ankaŭ

redakti

Eksteraj ligiloj

redakti

Referencoj

redakti
  1. ↑ (en) "Truman announces bombing of Hiroshima". PBS.
  2. ↑ Noto : Kokura estas nomo de urbo kiu ĝis 1963 situis sur la japana insulo Kyūshū, proksime al Honshū. Dum 1963 la urbo kuniĝis kun la pli granda urbo Kitakjuŝu.
  3. ↑ (en) Browne, Ryan. "Why did the U.S. bomb Hiroshima?" (kial Usono bombadis Hirzoŝima?), CNN.
  4. ↑ (en) "Atomic bombs - WWII Arkivigite je 2013-07-26 per la retarkivo Wayback Machine". History.
  5. ↑ (en) Summary of Target Committee Meetings May 10 and 11, 1945
  6. ↑ (en) Crane, Conrad C. (1994). The Cigar that brought the Fire Wind: Curtis LeMay and the Strategic Bombing of Japan. JGSDF-U.S. Army Military History Exchange. p. 145. ASIN B0006PGEIQ.
  7. ↑ (en) Compton, Karl (December 1946). "If the Atomic Bomb Had Not Been Used". The Atlantic.
  8. ↑ (en) Miller, Henry I. "The Nuking Of Japan Was A Tactical And Moral Imperative Arkivigite je 2017-02-23 per la retarkivo Wayback Machine". forbes.com.
  9. ↑ (en) Zachary Keck, How Hiroshima and Nagasaki Saved Millions of Lives (kiel Hiroŝima kaj Nagasako savis milionojn da vivoj), The Diplomat, la 7-an de aŭgusto 2017 (alirite la 13-an de marto 2019).
  10. ↑ Okada Haru, Notoj pri la delto, traduko en Esperanto fare de Konisi Gaku, 1992. 90 p., Japanio. ISBN 4-930785-34-0.
  11. ↑ Hori Jasuo, Atestanto de la armea urbo Hiroŝimo, Sennacieca Revuo, (1385-1386), 2020, pp. 38-41.

Noto

redakti

En tiu ĉi artikolo estas uzita maŝina traduko de WikiTrans de teksto el la artikolo Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki en la baza angla Vikipedio.

Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Atoma_bombado_de_Hiroŝima_kaj_Nagasaki&oldid=8909372"