Dajkono
Daikon (だいこん?) (el japana vorto daikon (大根), laŭlitere "granda radiko"), aŭ esperantigite
dajkono estas grandega blanka rafano de Orienta Azio kun relative milda gusto. Ĝi ankaŭ nomiĝas Japana rafano.
Kvankam originale ĝi devenis ne el Japanio, sed pli verŝajne el kontinenta Azio, en Japanio ĝi estas plej ŝatata kaj do ĝuste la japandevena nomo estas plej konata en la mondo. Ĝi ankaŭ havas multajn nomojn en aliaj lingvoj. Ekzemple, en la angla ĝi nomiĝas winter radish, Japanese radish aŭ Chinese radish kaj foje ankaŭ mooli. Samaj aŭ similaj legomoj nomiĝas muli en hindia, panĝaba, urdua kaj bihara lingvoj, mula en la asama kaj la bengala, moolah en la nepala, moorro en la guĝarata, moollangi en tamila kaj telugua, mu (무) en la korea, lobak, loh bak, lo-bok aŭ lo bok en la kantona, labanos en tagaloga kaj rabu, phakkat-hua aŭ củ cải trắng en la vjetnama[2].
 | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ejo de dajkonoj
| ||||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Raphanus sativus subsp. longipinnatus L. | ||||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||||
Kvankam ekzistas multaj varioj de dajkono, la plej konata estas japana speco nomata Aoukubi Daikon. Ĝi aspektas kiel giganta blanka karoto kun longo de 20-35 cm kaj diametro de 5–10 cm. Unu el la plej strange aspektaj varioj estas Sakurajima (桜島, nomita laŭ nomo de vulkano) el gubernio Kagoŝima, kiu aspektas kiel giganta rapo kun blanka haŭto kaj rozkolora pulpo. Plej grandaj dajkonoj de la speco Sakurajima estas proksimume same grandaj kiel korbopilka pilko.
Priskribo
redaktiLa japana rafano estas kiel la aliaj kultivaj rafanoj unujara ĝis dujara planto kun longa pivotradiko, la planto formas komence bazan folirozeton, pli poste aperas disbranĉita infloresko kun multaj rozkoloraj floroj.[3]
La folioj estas plej ofte profunde entranĉitaj,[3] la folirozeto povas havi diametron de ĝis du metrojn.[4] La dikiĝinta radiko formiĝas parte supergrunde kaj tiam ĝi verdiĝas. La longeco estas 10 ĝis 50 cm kaj la dikeco 4 ĝis 10 cm. Ĝi pezas 1 ĝis 4 kg, malofte ĝis 20 kg. La shogoin-tipoj fariĝas pli grandaj [3] kaj atingas diametron de unu metro kaj pezon de 50 kg.[4]
Kultivado
redaktiLa japana rafano havas pli longan kultivtempon ol la aliaj rafanoj, ĉirkaŭ 50 ĝis 90 tagoj de la dissemado ĝis la rikolto. La plantdistanco estas 15 ĝ 25 cm en la vicoj kaj 40 ĝis 60 cm inter la vicoj. Kelktempe oni butas la plantojn. Tro malfrue rikoltataj rafanoj kaj tiuj kiuj suferis sekecon iĝas lignecaj kaj amaraj. La grandaj rafanoj estas rikoltataj permane por ne damaĝi ilin. La tuberoj estas relative bone stokeblaj (tri ĝi kvar semajnoj kaj sub kontrolitaj kondiĉoj eĉ ĝis tri monatojn) La optimumaj stokadkondiĉoj estas 0 °C kaj 95 ĝis 100 % relativa aerhumideco.[3]
Utiligado
redaktiLa japana rafano estas manĝebla krude, konservite, sekigite aŭ precipe la shogoin-tipoj – ankaŭ kuirite.[3]
Referencoj
redakti- ↑ Mish, Frederick C., Editor in Chief. “Daikon.” Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary. 9th ed. Springfield, MA: Merriam-Webster Inc., 1985. ISBN 0-87779-508-8, ISBN 0-87779-509-6 (indexed), and ISBN 0-87779-510-X (delŭe).
- ↑ Charmaine Solomon, Encyclopedia of Asian Food, Periplus 1998.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Vincent E. Rubatzky, Mas Yamaguchi (1999), World Vegetables: principles, production and nutritive values, Aspen Publishers, Gaithersburg, pp 409-412. ISBN=0-8342-1687-6
- ↑ 4,0 4,1 eFloras.org 16/11/2018.
Fontoj
redakti- Vincent E. Rubatzky, Mas Yamaguchi: World Vegetables: principles, production and nutritive values. Aspen Publishers. Gaithersburg. dua eldono. 1999. p. 409–412.
ISBN=0-8342-1687-6
- Tai-yien Cheo, Lianli Lu, Guang Yang, Ihsan Al-Shehbaz, Vladimir Dorofeev (eldonistojWu Zhengyi, Peter H. Raven): Raphanus. Flora of China. oka volumo. Missouri Botanical Garden Press. St. Louis. 1994+. p. 25
- Online=eFloras.org