Usona dolaro

Ĉi tiu artikolo temas pri Usona valuto. Por aliaj signifoj vidu la artikolon Dolaro.

Usona dolaro estas la monunuo aŭ oficiala valuto en Usono kaj ties transmaraj teritorioj. La internacia normigita mallongigo (ISO 4217) estas USD (valutsigno: $; kodo: USD; ankaŭ mallongigita US$ kaj aludita kiel simple dolaro, Usona dolaro aŭ eĉ amerika dolaro). Ĝi estas Federacia Rezerva Bileto kaj unu dolaro estas 100 dolaraj cendoj. La dolara simbolo estas majuskla litero S kun vertikala streko: «$». Usono oficiale adoptis la dolaron en 1785.

valuto • dolaro • rezerva valuto
Ŝtato:	Usono
Subdivido:
Kodo laŭ ISO 4217:	USD
Mallongigo:

Dolarsigno.

Federaciaj Reservaj Biletoj, sen seriaj numeroj

La usona dolaro estas agnoskita fidinda valuto. Ĝi estas la plej uzata oficiala valuto en internaciaj komercaj operacoj kaj estas la plej hegemonia rezerva valuto en la mondo. Kelkaj landoj uzas ĝin kiel sia oficiala valuto, kaj en multaj aliaj ĝi estas la valuto de facto. Ekster Usono, ĝi estas ankaŭ uzata kiel nura valuto en du Britaj transmaraj teritorioj en Karibio: nome ĉe la Britaj Virgulininsuloj kaj la insuloj Turkoj kaj Kajkoj. Kelkaj urboj tutmonde uzas la usonajn dolarojn kiel valuton de facto kune kun sia propra.

Tutmonde

La usona dolaro estas monde la plej grava el la multaj valutoj, kiuj nomiĝas dolaro. Ĝi estas referenca valuto por multaj aliaj valutoj kaj la sola valuto en kelkaj ekonomiaj branĉoj, ekzemple la komercado per nafto.

La usona dolaro estas la valuto ne nur de Usono, sed ankaŭ de

• Ekvadoro
• Marŝala Insularo
• Federacio de Mikronezio
• Orienta Timoro
• Panamo
• Porto-Riko
• Salvadoro
• Turkoj kaj Kajkoj
• Usonaj Virgulininsuloj
• Britaj Virgulininsuloj
• Zimbabvo

Monbiletoj

En Usono cirkulas monbiletoj de 1 al 100 dolaroj, sed biletoj pli valoraj ol 10 dolaroj estas malvolonte akceptataj (pro suspekto pri falseco). Ankaŭ du-dolaraj biletoj ne estas vere oftaj. La biletoj montras bildojn de usonaj politikistoj, plejparte prezidentoj:

Unudolara monbileto.

Unudolara monbileto.

• $1: George Washington, unua prezidento de Usono
• $2: Thomas Jefferson, tria prezidento de Usono
• $5: Abraham Lincoln, deksesa prezidento de Usono
• $10: Alexander Hamilton, unua financa ministro de Usono
• $20: Andrew Jackson, sepa prezidento de Usono
• $50: Ulysses S. Grant, dekoka prezidento de Usono
• $100: Benjamin Franklin, filantropo, verkisto, inventisto, diplomato, kaj usona patrioto dum la usona revolucio

Etimologio

La vorto dolaro origine devenas de arĝenta monero, produktita en la ĉeĥa urbeto Sankt Joachimsthal (hodiaŭ Jáchymov), komence nomata «Joachimsthaler» poste «T(h)aler» (talero).

Superrigardo

La Konstitucio de Usono provizas ke la Usona Kongreso havas la povon "To coin money" (monstampadi). Leĝoj efektivigantaj tiun povon estas nuntempe kodigitaj en Sekcio 5112 el Titolo 31 el la Usona Kodo. Parto 5112 preskribas la formojn, en kiuj usonaj dolaroj devas esti eldonitaj. Tiuj moneroj estas ambaŭ nomumitaj en parto 5112 kiel "laŭleĝa pagilo" en pago de ŝuldoj. La Sakagaŭea dolaro estas unu ekzemplo de kupraloja dolaro. La pura arĝentodolaro estas konata kiel la American Silver Eagle (usona arĝentaglo). Parto 5112 ankaŭ zorgas pri la realigo kaj emisio de aliaj moneroj, kiuj havas valorojn intervalantajn de unu cendo ĝis kvindek dolaroj. Tiuj aliaj moneroj estas pli plene priskribitaj en artikolo Moneroj de usona dolaro.

Unucenda monero

La konstitucio provizas ke "regula Deklaro kaj Raporto pri la Ricevoj kaj Elsendoj de ĉiu publika mono devas esti publikigita de tempo al tempo". Tiu elpreno de la konstitucio estas zorgita specifa fare de Sekcion 331 el Titolo 31 el la Usona Kodo. La monsumoj raportitaj en la "Deklaroj" nuntempe estas esprimitaj en usonaj dolaroj (ekzemple, vidu la Financial Report of the United States Government de 2009). La usona dolaro povas tial esti priskribita kiel la kontunuo por Usono.

La vorto "dolaro" estas unu el la vortoj en la unua paragrafo de Sekcion 9 el Artikolo 1 el la usona konstitucio. En tiu kunteksto, "dolaroj" estas referenco al la hispana dolaro, monero kiu havis monvaloron de 8 hispanaj pecoj de valuto, aŭ realojn. En 1792 la Usona Kongreso enkondukis leĝaron titolitan An act establishing a mint, and regulating the Coins of the United States. Sekcio 9 el tiu act aprobis la produktadon de diversaj moneroj, inkluzive de "DOLLARS OR UNITS—each to be of the value of a Spanish milled dollar as the same is now current, and to contain three hundred and seventy-one grains and four sixteenth parts of a grain of pure, or four hundred and sixteen grains of standard silver" ("DOLAROJ AŬ UNUOJ - ĉiuj de la valoro de hispana dolaro ĉar tiu nun estas aktuala, kaj enhavu tri cent kaj sepdek-unu grajnojn kaj kvar deksesonajn partojn de grajno de pura, aŭ kvar cent kaj dek ses grajnojn de standarda arĝento". Sekcio 20 el la act disponigis "That the money of account of the United States shall be expressed in dollars, or units... and that all accounts in the public offices and all proceedings in the courts of the United States shall be kept and had in conformity to this regulation" (ke la kontanta mono de Usono estu esprimita en dolaroj, aŭ unuoj ... kaj tiuj ĉiuj kontoj en la ŝtatoficoj kaj ĉiuj procedoj en la tribunaloj de Usono devas esti eltenitaj kaj konformaj al tiu reguligo). En aliaj vortoj, tiu act nomumis la usonan dolaron kiel la unuo de valuto de Usono.

Male al la hispana dolaro la usona dolaro estas bazita sur dekuma sistemo de valoroj. Aldone al la dolaro la pristampa leĝo oficiale establis monunuojn mill aŭ unu-milono de dolaro (simbolo ₥), cendo aŭ unu-centono de dolaro (simbolo ¢), ŝilingo, nikelo aŭ unu-dekono de dolaro, kaj aglo aŭ dek dolaroj, por devigaj pezoj kaj konsisto de oro, arĝento, aŭ kupro por ĉiu. Estis proponita en la mezo de la 1800aj jaroj ke unu cento da dolaroj estu konataj kiel unio, sed neniuj oficialaj moneroj iam estis stampitaj kaj ekzistas nur padronoj de la duona unio de 50 usonaj dolaroj. Tamen, nur cendoj estas en ĉiutaga uzo kiel sekcioj de la dolaro; "ŝilingo" estas utiligita sole kiel la nomo de la monero kun la valoro de 10¢, dum "aglo" kaj "mill" (muelejo) estas plejparte malkonataj al la popolo, kvankam muelejoj foje estas uzitaj en aferoj de impostoj, kaj benzinprezoj estas kutime en la formo de $X.XX9 je galono, ekz., 3.599 USD, foje skribite kiel 3.59 9⁄10 USD. Kiam nuntempe eldonite por cirkulado, estas elsenditaj nominalaj valoroj egalaj al aŭ malpli ol dolaro dum nominalaj valoroj egalaj al aŭ pli grandaj ol dolaro estas elsenditaj kiel Federacia Rezerva Bileto (kun la escepto de oro, arĝento kaj plateno kreitaj kiel moneroj supre al 100 USD same legalaj pagiloj, sed valoraj multe pli kiel orbriko aŭ buljono). Kaj unu-dolaraj moneroj kaj biletoj hodiaŭ estas produktitaj, kvankam la biletformato estas signife pli ofta. En la pasinteco, "papermono" estis foje eldonita en nominalaj valoroj malpli ol dolaro (frakcia valuto) kaj oraj moneroj estis eldonitaj por cirkulado ĝis la valoro de 20 USD (konata kiel la "duaglo", nuligita en la 1930-aj jaroj). La esprimo aglo estis uzita en la Coinage Act de 1792 por la nominala valoro de dek dolaroj, kaj poste estis uzita en nomado de oraj moneroj. Papervaluto malpli ol unu dolaro en nominala valoro, konata kiel "frakcia valuto", estis ankaŭ foje pejorative referita kiel "shinplasters" (tibibendetoj). En 1854, James Guthrie, tiam Sekretario de la Fisko, proponis kreon de oraj moneroj de 100, 50 kaj 25 dolarojn, kiuj estis referitaj kiel "Union", "Half Union", kaj "Quarter Union", tiel implicante nominalan valoron de 1 unio = 100 USD.

Serio de unudolara monbileto de 1917.

Hodiaŭ, usonaj biletoj estas faritaj de kotonfibra papero, male al plej multe de la komuna papero, kiu estas farita el lignofibro. Usonaj moneroj estas produktitaj fare de la Usona Stampejo. Usondolaraj monbiletoj estas presitaj fare de la Bureau of Engraving ans Printing (Agentejo de Gravurado kaj Presado) kaj, ekde 1914, estis eldonita fare de la Federacia Rezerva Sistemo. La "grand-grandaj notoj" emisiitaj antaŭ 1928 mezuris 7.42 colojn (188 mm) por 3.125 coloj (79.4 mm); malgrand-grandaj notoj, lanĉitaj tiun jaron, mezuras 6.14 colojn (156 mm) por 2.61 coloj (66 mm) kaj 0.0043 coloj (0.11 mm) dike. Kiam la nuna, malpli granda usona valuto estis lanĉita, ĝi estis referita kiel Filipin-granda valuto ĉar Filipinio antaŭe adoptis la saman grandecon por sia laŭleĝa valuto.

Historio

Originoj: la hispana dolaro

La Usona dolaro estis enkondukita samrange kun la hispanamerika arĝenta dolaro (aŭ hispana peso, hispana milled dollar, eight-real coin, piece-of-eight). Tiu lasta estis produktita el riĉa arĝento el minoj de Hispanameriko; stampita en Meksikurbo, Potosí (Bolivio), Lima (Peruo) kaj ankaŭ en aliaj lokoj; kaj ĝi amplekse cirkulis tra tuta Ameriko, en Azio kaj en Eŭropo el la 16-a ĝis 19-a jarcentoj. La maŝina stampado de la hispanaj dolaroj ekde 1732 akiris sian tutmondan reputacion kiel komerca monero kaj igis ĝin la modelo por la nova valuto de Usono.

Eĉ post la oficiala instanco United States Mint (Usona Monerstampejo) ekstampis monerojn en 1792, surloke stampitaj kiel dollars kaj cents, illi estis malpli abundaj en cirkulado ol la hispanamerikaj pesos kaj reales; ekde tiam la hispanaj, meksikaj kaj usonaj dolaroj ĉiuj restis laŭleĝe validaj en Usono ĝis la aprobo de la stampoleĝo Coinage Act de 1857. Fakte la familiareco de la usonaj kolonoj kun la hispana du-kvarona peso estis la tialo por stampi preskaŭ dekuman 25-centonan dolarkvaronan moneron anstataŭ 20-centonan moneron.

Fakte estis forta rilato inter la hispana dolaro kaj la unuopaj ŝtataj koloniaj valutoj, nome Konektikuta pundo, Delavara pundo, Georgia pundo, Merilanda pundo, Masaĉuseca pundo, Nov-Hampŝajra pundo, Nov-Ĵerzeja pundo, Novjorka pundo, Nord-Karolina pundo, Pensilvania pundo, Rod-Insula pundo, Sud-Karolina pundo, kaj Virginia pundo.

Coinage Act (Stampoleĝo) de 1792

Alexander Hamilton kompletigis la detalojn de la Coinage Act de 1792 kaj la establadon de la Usona Monerstampejo.

La 6an de Julio, 1785, la Kontinenta Kongreso decidis, ke la monunuo de Usono, nome dolaro, enhavu 375.64 grajnon de fajna arĝento; la 8an de Aŭgusto, 1786, la Kontinenta Kongreso pluigis tiun difinon kaj plue decidis, ke la dividadon de la valuta mono, korespondan kun la dividado de moneroj, oni faru laŭ dekuma sistemo, tiel ke sub-unuoj de milonoj estu 0.001 de dolaro, centonoj je 0.010 de dolaro, kaj dimes (dekonoj) je 0.100 de dolaro.

Post la aprobo de la Usona Konstitucio, oni difinis la usonan dolaron pere de la leĝo Coinage Act de 1792. Ĝi specifis "dolaron" baze sur la Spanish milled dollar kiu enhavu 371+4⁄16 grajnojn de fajna arĝento, aŭ 416.0 gr de "norma arĝento" de fajneco 371.25/416 = 89.24%; kaj "aglo" enhavu 247+4⁄8 grajnojn de fajna oro, aŭ 270.0 gr de 22 karatoj aŭ 91.67% da fajna oro. Alexander Hamilton alvenis al tiuj ciferoj baze sur pritaksado de la trezoro de averaĝa enhavo de fajna arĝento de elekto de uzataj hispanaj dolaroj, kiuj estis de 371 grajnoj. Kombine kun la antaŭa or-arĝenta proporcio de 15, la normon por oro oni kalkulis je 371/15 = 24.73 grajnoj de fajna oro aŭ 26.98 grajnoj de 22K oro. Rondigante tiun lastan kalkulon al 27.0 grajnoj finigis la normon de la dolaro al 24.75 grajnoj de fajna oro aŭ 24.75*15 = 371.25 grajnoj = 24.0566 gramoj = 0.7735 pez-uncoj de fajna arĝento.

Tiu sama stampoleĝo ankaŭ markis la valoron de "aglo" je 10 dolaroj, kaj la dolaron je 1⁄10 de aglo. Ĝi stablis arĝentajn monerojn en kvantoj de 1, 1⁄2, 1⁄4, 1⁄10, kaj 1⁄20 da dolaro, kaj orajn monerojn en kvantoj de 1, 1⁄2 kaj 1⁄4 de aglo. La valoro de oro aŭ arĝento enhavata en la dolaro estis tiam konvertita en relativa valoro en ekonomio por aĉetado kaj vendado de varoj. Tio ebligis, ke la valoro de varoj restu preskaŭ konstanta laŭlonge de la tempo, escepte pro la enfluo kaj elfluo de oro kaj arĝento en la ekonomio de la lando.

Kvankam hispana dolaro freŝe stampita post 1772 teorie enhavis 417.7 grajnojn de arĝento de fajneco 130/144 (aŭ 377.1 grajnojn de fajna arĝento), fidinda taksado de tiu periodo fakte konfirmis enhavon de fajna arĝento de 370.95 gr por la averaĝa hispana dolaro cirkulanta. La nova usona arĝenta dolaro de 371.25 gr tamen kompariĝis favore kaj estis ricevita en egaleca rango kun la hispana dolaro por eksterlandaj pagoj, kaj post 1803 la Usona Monerstampejo devis suspendi la produktadon de tiu monero el siaj limigitaj resursoj ĉar ĝi malsukcesis havi ĝin en la enlanda cirkulado. Nur post la sendependigo de Meksiko en 1821 la enhavo de fajna arĝento en ilia peso nome de 377.1 grajnoj estis firme eltenita, kun kiu Usono poste devis konkurenci uzante pli pezan 378.0 gr komercan dolaron.

Desegno

La frua valuto de Usono ne montris vizaĝojn de prezidentoj, kiel nuntempe estas kutimo; kvankam nuntempe laŭjure nur portreto de mortintaj individuoj povas aperi en usonaj valutoj. Fakte, la ĵus formita registaro estis kontraŭ la montrado de portretoj de estroj sur la valuto, praktiko komparebla kun la politiko de eŭropaj monarkoj. La valuto kiel oni konas ĝin nuntempe ne montras la vizaĝojn kiujn ili nun havas ĝis la komenco de la 20-a jarcento; antaŭ tio la vizaĝan flankon de monero uzas profilajn vizaĝojn kaj rajdantajn, siditajn, kaj starajn figurojn el greka kaj romia mitologioj kaj de indiĝenaj usonanoj. La lastaj moneroj kiuj montris profilojn de historiaj usonanoj estis la "dime" (dekono, 1946) kaj la dolaro (1971).

Kontinenta valuto

Kontinenta unu triono de dolaro (reverso).

Post la Usona revolucio, la Dek tri Kolonioj iĝis sendependaj. Liberigitaj el brita monregulado, ĉiu el ili stampis monbiletojn de pundoj por pagi pro militaj elspezoj. La Kontinenta Kongreso stampis ankaŭ "Kontinentan Valuton" kvantigitan en hispanaj dolaroj.

Kontinenta valuto ege senvaloriĝis dum la milito, kio rezultis en la fama frazo "ne meritas kontinentan". Unuaranga problemo estis ke monpolitiko ne estis kunordigita inter la Kongreso kaj la ŝtatoj, kiuj plue eldonis kreditajn monbiletojn. Aldone, nek la Kongreso nek la registaroj de kelkaj ŝtatoj havis la volon aŭ eĉ rimedojn por retiri la biletoj el cirkulado per impostado aŭ vendado de obligacioj. La valuto estis finfine anstataŭita per la arĝenta dolaro je proporcio de 1 arĝenta dolaro por 1 000 kontinentaj dolaroj. Tio rezultis en frazo cele al evitado de tiaj situacioj nome "No state shall... make anything but gold and silver coin a tender in payment of debts" en la Usona Konstitucio (artikolo 1a, sekcio 10a).

Arĝenta kaj ora normoj, 19-a jarcento

Ekde la validigo de la stampoleĝo de 1792 nome Mint Act ĝis la validigo en 1900 de la orbazo la dolaro estis sur dumetaleca arĝent-ora normo, difinita ĉu kiel 371.25 grajnoj (24.056 g) de fajna arĝento aŭ 24.75 grajnoj de fajna oro (or-arĝenta proporcio 15).

Post la leĝo Coinage Act de 1834 la ekvivalento de la dolaro en fajna oro estis reviziita al 23.2 grajnoj; ĝi estis iomete alĝustigita al 23.22 gr en 1837 (or-arĝenta proporcio ~16). Tiu sama leĝo solvis ankaŭ la malfacileco stampi la "norman arĝenton" de 89.24% de fajneco reviziante la dolaran alojon al 412.5 grajnoj, 90% de arĝento, ankoraŭ enhavanta 371.25 grajnojn de fajna arĝento. Ankaŭ oro estis reviziita al 90% de fajneco: 25.8 netaj grajnoj, 23.22 grajnoj de fajna oro.

Post la plialtiĝo de la prezo de arĝento dum la Kalifornia Orimpeto kaj la malapero de la cirkulado de arĝentaj moneroj, la "Coinage Act" de 1853 malpliigis la normon por arĝentajn monerojn al malpli ol 1 dolaro el 412.5 grajnoj ĝis 384 gr, 90% de arĝento por 100 centonoj (iomete reviziita ĝis 25.0 g, 90% de arĝento en 1873). Tiu leĝo ankaŭ limigis la rajto de individuoj al "libera arĝento" por konverto de ingotoj en unu monero, nome la arĝenta dolaro de 412.5 grajnoj; pli malgrandajn monerojn de pli malalta normo rajtis produkti nur la Usona Monerstampejo uzante siajn proprajn ingotojn.

Resume kaj lige al moneroj stampitaj en la 19-a jarcento:

• En metalbazo: 1/2 cenda, 1 cenda, 5 cenda aŭ "nikelo".
• En arĝanto: 5 cenda, dime aŭ dekcenda, dolarkvarono, dolarduono, arĝenta dolaro.
• En oro: ora dolaro $1, $2.50 quarter eagle (aglokvarono), $5 half eagle (agloduono), $10 eagle (aglo), $20 double eagle (duobla aglo)
• Malpli oftaj kvantoj: bronza 2 cenda, nikela 3 cenda, arĝenta 3 cenda, arĝanta 20 cenda, ora tri-dolara $3.

Monbileta eldono, 19-a jarcento

Por financi la militon de 1812, la Kongreso rajtigis la eldonon de Treasury Notes (Trezoraj Monbiletoj), nome interez-havaj mallongdaŭraj ŝuldo-dokumentoj kiujn oni povis uzi por pagi publikajn ŝuldojn. Kvankam ili celis servi kiel ŝuldopagiloj, ili fakte funkciis "je limigita etendo" kiel vera mono. Tiuj "Treasury Notes" estis denove presitaj por helpi solvi la malpliigon de la publikaj enspezoj rezulte el la Panikoj de 1837 kaj de 1857, same kiel por helpi financi la Meksik-usonan militon kaj la Enlandan Militon.

Oni eldonis monbiletojn denove en 1862 sen apogo de valoraj metaloj pro la Interna Milito. Aldone al la "Treasury Notes", la Kongreso en 1861 rajtigis la Trezoron ŝuldi 50 milionojn de usonaj dolaroj en la formo de "Demand Notes", kiuj ne portis interezon sed povis esti elaĉetitaj je peto por valoraj metaloj. Tamen, ĉirkaŭ decembro 1861, la specistoko de la registaro de la Unio estis superita pro peto de elaĉeto kaj ili estis devigitaj suspendi la elaĉeteblon almenaŭ provizore. En februaro 1862 la Kongreso aprobis la leĝon Legal Tender Act of 1862, kaj eldonis monbiletojn United States Notes, kiuj ne estis elaĉeteblaj je peto kaj ne enhavis interezon, sed estis leĝaj valutoj (laŭleĝaj pagiloj), kio signifis, ke ŝuldatoj devis akcepti ilin je nomvaloro por ajna pago escepte por publikaj ŝuldoj kaj importimpostoj. Tamen, oni plus stampis monerojn el arĝento kaj el oro, kio rezultis en la senvalorigo de la ĵus presitaj monbiletoj pro la leĝo de Gresham. En 1869, la Suprema Tribunalo decidis en la kazo de Hepburn kontraŭ Griswold, ke la Kongreso ne postulu la ŝuldatojn akcepti United States Notes, sed nuligis tiun regulon la sekvan jaron en la kazoj Legal Tender Cases. En 1875, la Kongreso aprobis la leĝon Specie Payment Resumption Act, kiu postulis, ke la Trezoro permesu, ke la U.S. Notes estu elaĉetitaj kontraŭ oro ekde la 1a de januaro, 1879.

Ora normo, 20-a jarcento

Ora "double eagle" (duobla aglo, monero de 20 dolaroj), 1907.

Kvankam la dolaro aperis laŭ la orbazo de jure nur post 1900, la dumetaleca epoko finiĝis de facto kiam la stampoleĝo "Coinage Act of 1873" haltigis la stampadon de la norma arĝenta dolaro de 412.5 Troy grajnoj = 26.73 g; 0.859 ozt, nome nura tute laŭleĝa valuta monero per kiu unuopuloj rajtis konverti ingotojn en senlimaj kvantoj (aŭ en libera arĝento), ĝis la apero de la Arĝentimpetego el Comstock Lode en la 1870-aj jaroj. Tio estis la tiel nomita "Krimo de la 73a".

La leĝo Gold Standard Act de 1900 nuligisd la historian ligon de la usona dolaro al arĝento kaj difinis ĝin nur kiel 23.22 gr de fajna oro (aŭ $20.67 por "troy" unco de 480 grajnoj). En 1933, ormoneroj estis konfiskitaj per la dekreto "Executive Order 6102" dum regado de Franklin D. Roosevelt, kaj en 1934 la normon oni ŝanĝis ĝis 35 dolaroj por "troy" uncoj da fajna oro, aŭ 13.71 gr por dolaro.

Post 1968 oni plenumis serion de revizioj de la ora mezurilo, kulmine en la krizoreago nomita Nixon Shock de 15a de aŭgusto, 1971, kiu subite finigis la konverteblon de dolaroj en oro. La usona dolaro ekde tiam libere fluktuis en la eksterlandaj valutmerkatoj.

Federacia Rezerva Bileto, 20-a jarcento ĝis nun

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Federacia Rezerva Bileto.

La Kongreso pluigis la elsendadon de monpapero post la Interna Milito, la lasta el kiuj estis la Federal Reserve Note kiu estis rajtgita pere de la leĝo "Federal Reserve Act of 1913". Ekde la malkontinuigo de ĉiuj aliaj tipoj de monbiletoj (Oraj Atestiloj en 1933, Arĝentaj Atestiloj en 1963, kaj United States Notes (Usonaj Monbiletoj, en 1971), la usona dolaro ekde tiam estis eldonita nur kiel Federal Reserve Notes.

Apero kiel rezerva valuto

John Maynard Keynes (dekstre) kaj Harry Dexter White ĉe la inaŭgura kunsido de la Internacia Monunua Fonduso en 1946. Ili ludis gravajn rolojn en la skizado de antaŭrigardoj al la post-milita tutmonda financa sistemo.

La usona dolaro por la unua fojo aperis kiel grava internacia rezervovaluto en la 1920-aj jaroj, renversante la britiajn sterlingan pundon ĉar ĝi eliris el la Unua Mondmilito relative sendamaĝa kaj ekde tiam Usono estis grava ricevinto de milittempaj oralvenoj. Post Usono stabiliĝis kiel eĉ pli forta tutmonda superpotenco dum la Dua Mondmilito, la Interkonsentoj de Bretton Woods de 1944 establis la usonan dolaron kiel la unuaranga tutmonda rezervovaluto kaj la nura postmilita valuto ligita al oro. Spite la fakton, ke ĉiajn ligilojn al oro oni malfaciligis en 1971, la dolaro plue estas la ĉefa rezervovaluto por internacia komerco en la tuta mondo ĝis nuntempe.

La Interkonsentoj de Bretton Woods de 1944 difinis ankaŭ la monunuan ordon post la Dua Mondmilito kaj la rilatojn inter la nuntempaj sendependaj ŝtatoj, markante sistemon de reguloj, institucioj kaj proceduroj por reguligi la internacian monunuan sistemon. Tiuj interkonsentoj fondis la Internacian Monunuan Fonduson kaj aliajn instituciojn de la nuntempa Grupo de la Monda Banko, establante infrastrukturon por konduki internaciajn pagojn kaj aliradon al la tutmondaj kapitalmerkatoj uzante la usonan dolaron.

La monpolitiko de Usono estas kondukita de la Federacia Rezerva Sistemo, kiu funkcias kiel la centra banko de la lando. Ĝi estis fondita en 1913 laŭ la leĝo Federal Reserve Act cele al havigo de elasta valuto por Usono kaj al superrigardo de ĝia bankosistemo, precize en la sekvo de la Paniko de 1907.

Dum plej granda parto de la postmilita periodo, la Usona Registaro estis financante siajn proprajn elspezadon forte prunteprenante el dolar-helpitaj tutmondaj kapitalmerkatoj, per ŝuldoj kvatigitaj en ĝia propra valuto kaj je minimumaj interezproporcioj. Tiu kapablo ege pruntepreni nefrontante gravajn krizojn en la pagekvilibrado estis priskribita kiel "eksterordinara privilegio" de Usono.

Dolarsigno

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Dolarsigno.

Dolarsigno aŭ pesosigno ($) estas simbolo ĉefe uzita por indiki la diversajn peso- kaj dolar- unuojn de valuto ĉirkaŭ la mondo. Tiu simbolo povas interŝanĝe havi unu aŭ du vertikalajn strekojn. Notu ke dum la du-streka versio estas laŭvide identa al la nomita cifrão, ne temas pri la sama simbolo.

Vidu ankaŭ

• la dispartigan artikolon Dolaro, kiu listigas, en kiuj aliaj landoj la nacia valuto ankaŭ nomiĝas tiel, kaj
• la artikolon pri la nacia valuto de Slovenio, Tolaro, kiu havas la saman etimologion kiel la vorto dolaro kaj uziĝis de la ŝtata sendependiĝo dum la jaro 1991 ĝis la enkonduko de la eŭropa valuto Eŭro dum januaro 2007.
• Federacia Rezerva Bileto
• Moneroj de usona dolaro
• Usona unudolara monbileto
• Dolarigo

Eksteraj ligiloj

• (angle) (germane) Heiko Otto: Monbileto de Usono. Alirita 2018-04-29.

• En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo United States dollar en la angla Vikipedio.