Redaktado de Gimnastiko

{{Informkesto Sporta fako
   | sporta fako = Gimnastiko
   | supera fako = <!--(nedeviga)-->
   | fakoj =
   | kategorio = Sporto
}}
[[Dosiero:Bridget Sloan Nationals.JPG|eta|180ra|Usona gimnastikisto Bridget Sloan, sur trabo]]
[[Dosiero:Gymnasta.jpg|eta|180ra|Ekzerco per paralelaj stangoj]]
'''Sporta gimnastiko''' estas individua [[sporto]] konsistanta el diverstipaj korpaj ekzercoj por kiuj necesas forto, flekseblo, mov-lerteco, ekvilibro kaj gracio. Por tiuj ekzercoj gimnastikistoj uzas diversajn aparatojn aŭ ilojn inter kiuj troviĝas paralelaj stangoj, malsimetriaj stangoj, trabo, ĉevalo (kun aŭ sen ansoj), reko (paralelaj stangoj), du-ringo, tapiŝo kaj saltotabulo.

Gimnastiko estas unu el la sportoj kiuj partoprenas [[someraj olimpikoj|somerajn olimpikojn]]. Ĝin normigas la [[Internacia Federacio de Gimnastiko]] (''Fédération Internationale de Gymnastique'')<ref>[http://www.fedintgym.com Internacia Federacio de Gimnastiko (''Fédération Internationale de Gymnastique'')]</ref>, sed ekzistas ankaŭ naciaj organizoj. La venkanton decidas ĵurio per poentoj.

[[Gimnastikejo]] estas loko, kiu permesas la praktikadon de gimnastiko, [[sporto]]j aŭ fizikaj ekzercoj en fermita areo kun pluraj maŝinoj kaj sportiloj disponeblaj al tiuj, kiuj ĝin vizitas.

== Etimologio ==
La vorto gimnastiko venas el la [[Greka lingvo|greka]] ''iegoγυμναστική'' (''gymnastiké''), f. de ''γυμναστικός'' (''gymnastikós''), "lerta pri fizikaj ekzercoj", el ''γυμνασία'' (''gymnasía''), "ekzerco", siavice el ''γυμνός'' (''gymnós''), "nuda". La vorto tiun signifon havis, ĉar atletoj en antikvaj tempoj praktikis kaj konkuris sen vestaĵo.

== Historio ==
Gimnastiko formiĝis en [[antikva Grekio]], en [[Sparto]] kaj [[Ateno]], kaj estis utiligita kiel metodo por prepari virojn por militado. La manovroj estis faritaj nude krom la bataliloj. Ateno kombinis tiun fizikan trejnadon kun eduko de la menso. Ĉe la ''Palestra'', sporteduka trejnadcentro, la disciplino de edukado de la korpo kaj edukado de la menso estis kombinitaj, kreante formon de gimnastiko, kiu estis pli estetika kaj individua kaj kiu superis la formon, kiu koncentriĝis en severeco, disciplino, la emfazo ĉe rekordatingoj.

En la malfrua dekoka jarcento - kaj frue deknaŭajarcenta Germanio - du pioniraj fizikaj edukistoj - Johann Friedrich GutsMuths (1759-1839) kaj [[Friedrich Ludwig Jahn]] (1778-1852) - kreis ekzercojn por knaboj kaj junaj viroj sur aparataro, kiun ili dizajnis kaj tiel finfine kondukis al kio estas konsiderita moderna gimnastiko. Don Francisco Amorós y Ondeano estis naskita la 19-an de februaro 1770 en [[Valencio]] kaj mortis la 8-an de aŭgusto 1848 en [[Parizo]]. Li estis hispana [[kolonelo]], kaj estis la unua persono supozita enkonduki popolklerigan gimnastikon en Francio. Jahn antaŭenigis la uzon de [[paralelstangoj]], [[ringa gimnastiko|duringo]] kaj alta stango ([[reko]]), ĉevalo kun teniloj kaj [[boko]] (ĉevalo) en internacia konkurado.
<!--Frue 20-ajarcenta gimnastiko en Stokholmo, Svedio-->

La [[Internacia Federacio de Gimnastiko]] (angle ''Federation of International Gymnastics'' -''FIG''-) estis fondita en [[Lieĝo (urbo)|Lieĝo]] en 1881. Antaŭ la fino de la deknaŭa jarcento, la gimnastikkonkurado de viroj estis sufiĉe populara por esti inkludata en la unuaj "modernaj" Olimpikoj en 1896. De tiam ĝis la fruaj 1950-aj jaroj, kaj naciaj kaj internaciaj konkuradoj implicis varian gamon da ekzercoj kolektitaj sub la rubriko, gimnastiko, kiu inkludis ekzemple, sinkronigitan teamplank[[kalistenio]]n, ŝnurogrimpadon, altan saltadon, kuradon kaj horizontalan ŝtupetaron (malsimetriaj stangoj). Dum la 1920-aj jaroj, virinoj organizis kaj partoprenis gimnastikokazaĵojn. La olimpika konkurado de la unuaj virinoj estis malvasta, nur implicante sinkronigitan kalistenion kaj [[vojkampa atletiko|vojkampan atletikon]]. Tiuj ludoj estis okazigitaj en 1928, en [[Amsterdamo]].

Antaŭ 1954, Olimpikoj-aparataro kaj okazaĵoj por kaj viroj kaj virinoj estis normigitaj en moderna formato, kaj unuformaj gradigo-strukturoj (inkluzive de poentsistemo de 1 ĝis 15) estis ekkonsentitaj pri. Ĉe tiu tempo, sovetaj gimnastikistoj mirigis la mondon kun tre disciplinitaj kaj malfacilaj prezentoj, metante precedencon kiu daŭras. Televido helpis diskonigi kaj iniciati modernan eraon de gimnastiko. La gimnastiko de kaj viroj kaj virinoj nun altiras konsiderindan internacian intereson, kaj elstaraj gimnastikistoj povas esti trovitaj sur ĉiu kontinento.

En 2006, nova poentosistemo por Arta gimnastiko estis metita en ludon. Kun A-Poentaro (aŭ D-poentaro) estas la malfacilecpoentaro, kiu finfine en 2009 estas bazita sur la supraj 8 altajn gajnante elementojn en rutino (ekskludante bokon). La B-Poentaro (aŭ E-Poentaro), estas la poentaro por ekzekuto, kaj donatas laŭ kiom bonaj lertoj estas plenumitaj.

== Aparataro ==
En konkuradoj estas kelkaj specifaj iloj por viroj kaj virinoj.

=== Por viroj ===
* [[boko|Ĉevalo]] kun ansoj
* [[Ringa gimnastiko|Duringo]]
* [[paralelstangoj|Paralelaj stangoj]]
* [[Reko|Alta stango]] (reko)

=== Por virinoj ===
* Malsimetriaj stangoj
* [[Trabo]]

=== Por ambaŭ ===
* [[Boko]] (ĉevalo)
* [[Gimnastika rado]]
* [[Rajdada volteo]]
* [[Saltotabulo]]
* Tapiŝo

== Gimnastiko en la Olimpikoj ==
=== Arta gimnastiko ===
{{Ĉefartikolo|Arta gimnastiko}}
[[Arta gimnastiko]] estas la sola [[fako (figure)|fako]] iam ajn prezentata ekde la unua eldono de la [[Olimpikoj]], eĉ se nur en ĝia vira versio. Reale, arta gimnastiko dividiĝas en vira kaj virina, ne nur pri la specoj de ekzercoj, sed ankaŭ por la diversaj trajtoj reliefigitaj: forto kaj kunordigo por viroj, elasteco kaj malpezeco por virinoj. Gi uzatas [[gimnastiko#Aparataro|aparataron]] de la [[gimnastikejo]].

Por virinoj estas kvar iloj: trabo, nesimetriaj paraleloj, ĉevalo ([[boko]]) kaj libera korpo kun muzika akompano; dum por viroj estas ses iloj: libera korpo, ĉevalo, stango, simetriaj paraleloj, ĉevalo kun ansoj ([[pomelo]]ĉevalo) kaj la ringoj.

Devigaj ekzercoj estas planitaj en la eliminaj stadioj de konkursoj, kaj liberaj ekzercoj en la fina.

=== Ritma gimnastiko ===
{{Ĉefartikolo|Ritma gimnastiko}}
[[Ritma gimnastiko]] estas rezervita al virinoj kaj, male al la arta, ĝi nur disponigas ekzercojn de libera korpo, ĉiam faritajn kun muzika akompano, por esti realigitaj tamen helpe de 5 iloj (pilko, rubando, bastoneto, ŝnuro kaj [[ringo (ritma gimnastiko)|ringo]]).

Dum la agado, ritma gimnastiko aldonas multan emfazon al la aspektoj pli rilataj al danco, la estetika kaj koreografia komponanto, kompare kun aliaj aspektoj kiel forto kaj rapideco. La specialaĵo ankaŭ inkludas teamkonkuradon.

Ritma gimnastiko estas oficiala olimpika fako ekde 1984.

=== Akrobata gimnastiko ===
{{Ĉefartikolo|Akrobata gimnastiko}}
[[Akrobata gimnastiko]] estas unu speco de arta gimnastiko, unuinganta per teamo de du aŭ kvar homoj [[koregrafio]]n, gimnastikon sur tapiŝo kaj homan piramidon.

=== Trampolina gimnastiko ===
{{Ĉefartikolo|Trampolina gimnastiko}}

La trampolina fako naskiĝis en la [[19-a jarcento]] kaj postulas, ke atletoj plenumas serion da aerobataj evoluoj dumfluge. La gimnastoj saltas sur trampolinon kaj plenumas [[salto]]jn inkludante devigan programon kaj unu liberan figuron.

Aliflanke, [[sinkronigo|sinkronigitaj]] trampolinaj konkursoj estas planitaj, sed ne ĉe la Olimpikoj. La du engaĝitaj atletoj, ĉiu sur sia trampolino, devas samtempe zorgi pri la koreografia aspekto kaj la sinkronigado de sia ekzercado.

La elasta trampolino fariĝis olimpika sporto je la [[somera olimpiko 2000]] en [[Sidnejo]].

== Gimnastiko en la Mondaj Ludoj ==
La fakoj de gimnastiko agnoskitaj en la [[Mondaj ludoj]] estas: akrobata gimnastiko, aerobika gimnastiko, ritma gimnastiko, falpuŝiĝado (''tumbling'') kaj arta gimnastiko.

== Vidu ankaŭ ==
{{Projektoj}}
* [[Akrobata gimnastiko]]
* [[Arta gimnastiko]]
* [[Ritma gimnastiko]]
* [[Trampolina gimnastiko]]

== Referencoj ==
{{Referencoj}}

{{Olimpikaj sportoj}}
{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Gimnastiko| ]]
[[Kategorio:Gimnastikiloj| ]]