Marĉanaso: Malsamoj inter versioj
[nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
Xqbot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: frr:Leguart |
e orfigas ŝablono:commons-on, anstataŭigis: {{Commons category-inline|Anas querquedula}} → {{Projektoj}} (2), anstataŭigis: -- {{Projektoj}} → {{Projektoj}} |
||
(45 mezaj versioj de 24 uzantoj ne montriĝas) | |||
Linio 1: | Linio 1: | ||
{{Taksonomio |
{{Taksonomio |
||
|nomo = Marĉanaso |
|||
| color = pink |
|||
|koloro = pink |
|||
| name = Marĉanaso |
|||
|dosiero = Anas querquedula, Viladecans, Catalunya, Spain 1.jpg |
|||
| status = LC |
|||
|dosiero larĝo = 300px |
|||
| image = garganey_duck.jpg |
|||
|regno = [[Animalo]]j ''Animalia'' |
|||
| image_width = 225px |
|||
| |
|filumo = [[Ĥordulo]]j ''Chordata'' |
||
| |
|klaso = [[Birdo]]j ''Aves'' |
||
| |
|ordo = [[Anseroformaj]] ''Anseriformes'' |
||
| |
|familio = [[Anasedoj]] ''Anatidae'' |
||
| |
|genro = [[Anaso (genro)|Anaso]] ''Anas'' |
||
|specio = '''''A. querquedula''''' |
|||
| genus = [[Anaso (genro)|Anaso]] ''Anas'' |
|||
|statuso = LC |
|||
| species = '''''A. querquedula''''' |
|||
| |
|dunomo = ''Anas querquedula'' |
||
| |
|dunomo aŭtoritato = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758 |
||
|vikispecio = |
|||
|komunejo = |
|||
|mapo de vivoteritorioj =Spatula querquedula map.svg |
|||
|mapo de vivoteritorioj larĝo = 300px |
|||
|priskribo de mapo de vivoteritorioj = |
|||
}} |
}} |
||
[[Dosiero:Gargany (Anas querquedula) -- Males near Hodal with a Wood Sanpiper in between I Picture 2118.jpg|thumb|180px|Malinoj kun [[brovtringo]] proksime de [[Hodal]] en distrikto [[Faridabad]] de [[Harjano]], [[Barato]]]] |
|||
[[Dosiero:Garganey (Anas querquedula) in AP W IMG 3358.jpg|thumb|180px|En [[Uppalapadu]], [[Andra-Pradeŝo]], [[Barato]]]] |
|||
[[Dosiero:Garganey I2 IMG 1122.jpg|thumb|180px|Malinoj en [[Kolkato]], [[Barato]]]] |
|||
[[Dosiero:Garganey I IMG 1122.jpg|thumb|180px|Malinoj kaj inoj en [[Kolkato]], [[Barato]]]] |
|||
[[Dosiero:Gargany (Anas querquedula) -- Male & Females near Hodal I Picture 2114.jpg|thumb|180px|Malinj kaj inoj proksime de [[Hodal]] en distrikto [[Faridabad]] de [[Harjano]], [[Barato]]]] |
|||
[[Dosiero:Garganey (Anas querquedula) W IMG 7287.jpg|thumb|180px|En [[Uppalapadu]], [[Andra-Pradeŝo]], [[Barato]]]] |
|||
[[Dosiero:Garganey (Anas querquedula) bathing W IMG 7290.jpg|thumb|180px|En [[Uppalapadu]], [[Andra-Pradeŝo]], [[Barato]]]] |
|||
La '''marĉanaso''' aŭ '''kerkedulo''' (''Anas querquedula'') estas birdo el la [[anasedoj]] de la tipa genro ''[[Anas]]''. Tiu specio estis unuafoje priskribata de [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]] en 1758 laŭ ties nuna scienca nomo.<ref>{{Citaĵo el libro|titolo=[[Systema Naturae]]|familia nomo=Linnaeus|persona nomo=C.|aŭtoroligilo=Carl Linnaeus|jaro=1758|eldoninto=Holmiae. (Laurentii Salvii).|citaĵo=A. macula alarum viridi, linea alba supra oculos..|paĝo=126|lingvo=la}}</ref> Kiel ĉe aliaj malgrandaj plaŭdanasoj kiaj la [[Komuna kreko]], ankaŭ tiu specio leviĝas facile el akvo per rapida vadbirdeca flugmaniero. |
|||
La '''marĉanaso''' aŭ '''kerkedulo''' (''Anas querquedula'') estas birdo el la [[anasedoj]]. |
|||
Ties reprodukta habitato estas herbejoj apudaj al neprofundaj [[marĉo]]j kaj lagoj de [[stepo]]j. |
|||
== Aspekto == |
== Aspekto == |
||
[[Dosiero:Garganey (Anas querquedula) RWD3.jpg|250ra|eta|maldekstra|Masklo]] |
|||
Ĝi grandas 37 cm, iomete pli granda ol [[kreko]], sed ĝia kolo estas pli maldika, la kaposuprio estas pli plata, la beko pli rekta. |
|||
[[Dosiero:Garganey (Anas querquedula) in AP W IMG 2844.jpg|250ra|eta|maldekstra|Inoj]] |
|||
Ĝi grandas 37 al 40 cm longe kun 65 cm de enverguro kaj pezo de 380 g, tio estas iomete pli granda ol [[Komuna kreko]], sed ĝia kolo estas pli maldika, la kaposupro estas pli plata, la beko pli rekta. |
|||
Temas pri evidenta kazo de [[seksa duformismo]]. La virbirdo estas rekonebla dum flugo pro bluecgrizaj flugilplumoj kun tre rimarkinda [[speguleto]] (duarangaj) blua kun blankaj ambaŭaj bordoj (ege rimarkinda dumfluge). Li havas brunan bruston, arĝentecblankan ventron, kaj ĉefe distinge en la malhelbruna kapo tre okulfrapan larĝan kaj kontrastan blankan brovostrion ([[superokulo]]) sur la kapo el la antaŭopkulo al la nukoflankoj mallarĝiĝante. La ŝultroplumoj estas nigra-blankaj. La resto de la plumaro estas griza, kun izolaj grizaj skapularaj plumoj. Li havas grizajn bekon kaj krurojn. Dumnaĝe li montras elstarajn blankajn bordojn en siaj triarangaj. Lia krono estas malhela dum la vizaĝo estas iom ruĝecbruna.<ref name="Dunn">Dunn, J. & Alderfer, J. (2006) ''National Geographic Field Guide to the Birds of North America'' 5th Ed.</ref> |
|||
La virbirdo estas rekonebla dum flugo pri blugriza flugilplumoj. Ĝi havas brunan bruston, arĝentblankan ventron, okulfrapan blankan brovstron sur la kapo. La ŝultropluoj estas nigra-blankaj. |
|||
Necesas zorgo por separi la malhelbrunan inon el la tre simila ino de [[Komuna kreko]], sed la pli markataj vizaĝaj markoj kaj pli ofta kaposkuado dum plaŭdonaĝetado estas bonaj indikiloj. Eblas konfuzo ankaŭ kun la ino de la [[Bluflugila anaso]], sed la kapo kaj bekoformo estas diferenca (pli svelta ĉe la Marĉanaso, dum tiu alia specio havas flavecajn krurojn. Pala superokulo, malhela okulstrio, pala bridopunkto bordata de dua malhela linio.<ref name="Dunn" /> |
|||
La konduto, nutrado similas al tiu de [[kuleranaso]]. Ĝi flugo similas al tiu de la kreko, la voĉo de la virbirdo estas rapida ''kneek-kneek'', tiu de inbirdo estas ĥapado. |
|||
== Kutimaro == |
|||
Ĝi vivas proksime al akvo. |
|||
[[Dosiero:Gargany (Anas querquedula) -- Males near Hodal with a Wood Sanpiper in between I Picture 2118.jpg|eta|250ra|Maskloj kun [[brovtringo]] proksime de [[Hodal]] en distrikto [[Faridabad]] de [[Harjano]], [[Barato]]]] |
|||
[[Dosiero:Garganey (Anas querquedula) in AP W IMG 3358.jpg|eta|180ra|En Uppalapadu, [[Andra-Pradeŝo]], [[Barato]]]] |
|||
[[Dosiero:Garganey I2 IMG 1122.jpg|eta|180ra|Maskloj en [[Kolkato]], [[Barato]]]] |
|||
[[Dosiero:Garganey I IMG 1122.jpg|eta|180ra|Maskloj kaj inoj en [[Kolkato]], [[Barato]]]] |
|||
[[Dosiero:Gargany (Anas querquedula) -- Male & Females near Hodal I Picture 2114.jpg|eta|180ra|Maskloj kaj inoj proksime de [[Hodal]] en distrikto [[Faridabad]] de [[Harjano]], [[Barato]]]] |
|||
[[Dosiero:Garganey (Anas querquedula) W IMG 7287.jpg|eta|180ra|En Uppalapadu, [[Andra-Pradeŝo]], [[Barato]]]] |
|||
[[Dosiero:Garganey (Anas querquedula) bathing W IMG 7290.jpg|eta|180ra|En Uppalapadu, [[Andra-Pradeŝo]], [[Barato]]]] |
|||
La konduto, nutrado similas al tiu de [[Kuleranaso]]. Ĝia flugo similas al tiu de la Komuna kreko, la voĉo de la virbirdo estas rapida ''kniik-kniik''; tiu de inbirdo (multe pli silentema) estas kvakado. |
|||
Ĝi vivas proksime al akvo. Tiuj birdoj manĝas ĉefe per horizontala plukado surface pli ol per vertikala plukoplonĝado. Ili manĝas ĉefe substancojn kaj animalajn kaj vegetalajn (fiŝetoj, etaj amfibioj, krustuloj, moluskoj, insektoj, vermoj, burĝonoj, folioj, radiketoj, greno). |
|||
{{Commons|Anas querquedula}} |
|||
{{Commons|Category:Anas querquedula}} |
|||
=== Reproduktado === |
|||
Ili nestumas surgrunde meze de la vegetaĵaro. La ino demetas 8 al 11 ovojn kiujn ŝi [[Kovado|kovas]] dum 21 al 23 tagoj. La idoj, frumaturaj (elnestiĝuloj), estas zorgataj de la ino kaj ekflugas post 5 al 6 semajnoj. |
|||
== Distribuado == |
|||
Ili reproduktiĝas en multe de [[Eŭropo]] kaj okcidenta [[Azio]], sed ĝi estas strikte [[birdomigrado|migranta]], kaj la tuta populacio moviĝas al suda [[Afriko]], Barato (ĉefe ĉe Santragaĉi) kaj [[Aŭstralazio]] vintre,<ref name="Clements">Clements, James, (2007) [http://www.cornellpress.cornell.edu/cup_detail.taf?ti_id=4566 ''The Clements Checklist of the Birds of the World''], Cornell University Press, Ithaca</ref> kie povas vidiĝi grandaj anasaroj. |
|||
Marĉanasoj estas raraj reproduktantaj birdoj en la [[Brita Insularo]], kaj plej parto reproduktiĝas en trankvilaj marĉoj en [[Norfolk]] kaj [[Suffolk]]. En [[Irlando]] kelkaj paroj nuntempe reproduktiĝas ĉiujare en [[Wexford]]. En [[Kamargo]], [[Francio]], tiu specio estas konata laŭ la nomo de ''cacharel'' [kaŝarEl], termino kiu la [[Nimo (urbo)|nimano]] Jean Bousquet adoptis en 1962 por nomigi sian markon de ''prêt-à-porter'' [[Cacharel]]. |
|||
La Marĉanaso estas unu el la specioj al kiu aplikiĝas la ''Agreement on the Conservation of African-Eurasian Migratory Waterbirds'' (AEWA). La statuso de la Marĉanaso en la [[IUCN Ruĝa Listo]] estas [[Malplej Zorgiga]].<ref name="IUCN">IUCN, versio 2010.3, [[BirdLife International]], 2009, 141529/0, Anas querquedula, konsultita la [[25an de aŭgusto]] 2010</ref> |
|||
== Bildaro == |
|||
<gallery> |
|||
Dosiero:Anas querquedula Male and females.jpg|Maklo (fone) kaj inoj |
|||
Dosiero:Anas querquedula female 2.jpg|Ino |
|||
Dosiero:Spatula querquedula MHNT.ZOO.2010.11.18.1.jpg| ''Spatula querquedula'' - [[MHNT]] |
|||
</gallery> |
|||
== Referencoj == |
|||
{{Referencoj}} |
|||
== Literaturo == |
|||
* ''Guide vert des Oiseaux du monde'', Solar. |
|||
* Roger Peterson, Guy Mountfort, P.A.D. Hollom, "Guía de campo de las aves de España y de Europa", Omega, Barcelona, 1983. |
|||
* Lars Svensson, ''Guía de aves. España, Europa y región mediterránea'', Omega, Barcelona, 2010. |
|||
* Hans-Günther Bauer, Einhard Bezzel kaj Wolfgang Fiedler (Hrsg): ''Das Kompendium der Vögel Mitteleuropas: Alles über Biologie, Gefährdung und Schutz. Band 1: Nonpasseriformes – Nichtsperlingsvögel'', Aula-Verlag Wiebelsheim, Wiesbaden 2005, ISBN 3-89104-647-2 |
|||
* John Gooders und Trevor Boyer: ''Ducks of Britain and the Northern Hemisphere'', Dragon's World Ltd, Surrey 1986, ISBN 1-85028-022-3 |
|||
* P. J. Higgins (Hrsg): ''Handbook of Australian, New Zealand & Antarctic Birds'', Band 1, Ratites to Ducks, Oxford University Press, Oxford 1990, ISBN 0-19-553068-3 |
|||
* Erich Rutschke: ''Die Wildenten Europas – Biologie, Ökologie, Verhalten'', Aula Verlag, Wiesbaden 1988, ISBN 3-89104-449-6 |
|||
== Eksteraj ligiloj == |
|||
{{Projektoj}} |
|||
* [http://www.birdlife.org/datazone/species/index.html?action=SpcHTMDetails.asp&sid=460&m=0 BirdLife Species Factsheet] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20090104150340/http://www.birdlife.org/datazone/species/index.html?action=SpcHTMDetails.asp&sid=460&m=0 |date=2009-01-04 }} |
|||
* [http://www.rspb.org.uk/birds/guide/g/garganey/index.asp RSPB A al Z de Britaj Birdoj] |
|||
* [http://ibc.lynxeds.com/species/garganey-anas-querquedula Marĉanaso] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20130605015313/http://ibc.lynxeds.com/species/garganey-anas-querquedula |date=2013-06-05 }} ĉe Internet Bird Collection |
|||
[[Kategorio:Anasedoj]] |
[[Kategorio:Anasedoj]] |
||
Linio 43: | Linio 87: | ||
[[Kategorio:Birdoj de Aŭstralio]] |
[[Kategorio:Birdoj de Aŭstralio]] |
||
[[Kategorio:Birdoj de Afriko]] |
[[Kategorio:Birdoj de Afriko]] |
||
[[ab:Аҷҷа]] |
|||
[[af:Somereend]] |
|||
[[az:Cırıldayan cürə]] |
|||
[[bg:Лятно бърне]] |
|||
[[br:Krag-hañv]] |
|||
[[ca:Xarrasclet]] |
|||
[[cs:Čírka modrá]] |
|||
[[cy:Hwyaden Addfain]] |
|||
[[de:Knäkente]] |
|||
[[en:Garganey]] |
|||
[[es:Anas querquedula]] |
|||
[[et:Rägapart]] |
|||
[[fi:Heinätavi]] |
|||
[[fo:Teymont]] |
|||
[[fr:Sarcelle d'été]] |
|||
[[frr:Leguart]] |
|||
[[fy:Skiertsjilling]] |
|||
[[ga:Praslacha shamhraidh]] |
|||
[[gl:Cerceta albela]] |
|||
[[hu:Böjti réce]] |
|||
[[it:Anas querquedula]] |
|||
[[ja:シマアジ (鳥)]] |
|||
[[ka:იხვინჯა]] |
|||
[[lt:Dryžagalvė kryklė]] |
|||
[[mn:Цагаанхөмсөгт нугас]] |
|||
[[ms:Itik Garganey]] |
|||
[[nl:Zomertaling]] |
|||
[[nn:Knekkand]] |
|||
[[no:Knekkand]] |
|||
[[pcd:Sàrsélhe]] |
|||
[[pl:Cyranka]] |
|||
[[pms:Anas querquedula]] |
|||
[[pt:Marreco]] |
|||
[[ru:Чирок-трескунок]] |
|||
[[sah:Чардырҕас чөркөй]] |
|||
[[se:Suoidnečiksa]] |
|||
[[sk:Kačica chrapľavá]] |
|||
[[sv:Årta]] |
|||
[[tr:Çıkrıkçın]] |
|||
[[uk:Велика чирянка]] |
|||
[[zh:白眉鸭]] |
|||
[[zh-min-nan:Pe̍h-ba̍k-bâi-á]] |
Nuna versio ekde 15:13, 5 nov. 2023
Marĉanaso | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Biologia klasado | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Anas querquedula Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||
Konserva statuso | ||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||
La marĉanaso aŭ kerkedulo (Anas querquedula) estas birdo el la anasedoj de la tipa genro Anas. Tiu specio estis unuafoje priskribata de Linnaeus en 1758 laŭ ties nuna scienca nomo.[1] Kiel ĉe aliaj malgrandaj plaŭdanasoj kiaj la Komuna kreko, ankaŭ tiu specio leviĝas facile el akvo per rapida vadbirdeca flugmaniero.
Ties reprodukta habitato estas herbejoj apudaj al neprofundaj marĉoj kaj lagoj de stepoj.
Aspekto
[redakti | redakti fonton]Ĝi grandas 37 al 40 cm longe kun 65 cm de enverguro kaj pezo de 380 g, tio estas iomete pli granda ol Komuna kreko, sed ĝia kolo estas pli maldika, la kaposupro estas pli plata, la beko pli rekta.
Temas pri evidenta kazo de seksa duformismo. La virbirdo estas rekonebla dum flugo pro bluecgrizaj flugilplumoj kun tre rimarkinda speguleto (duarangaj) blua kun blankaj ambaŭaj bordoj (ege rimarkinda dumfluge). Li havas brunan bruston, arĝentecblankan ventron, kaj ĉefe distinge en la malhelbruna kapo tre okulfrapan larĝan kaj kontrastan blankan brovostrion (superokulo) sur la kapo el la antaŭopkulo al la nukoflankoj mallarĝiĝante. La ŝultroplumoj estas nigra-blankaj. La resto de la plumaro estas griza, kun izolaj grizaj skapularaj plumoj. Li havas grizajn bekon kaj krurojn. Dumnaĝe li montras elstarajn blankajn bordojn en siaj triarangaj. Lia krono estas malhela dum la vizaĝo estas iom ruĝecbruna.[2]
Necesas zorgo por separi la malhelbrunan inon el la tre simila ino de Komuna kreko, sed la pli markataj vizaĝaj markoj kaj pli ofta kaposkuado dum plaŭdonaĝetado estas bonaj indikiloj. Eblas konfuzo ankaŭ kun la ino de la Bluflugila anaso, sed la kapo kaj bekoformo estas diferenca (pli svelta ĉe la Marĉanaso, dum tiu alia specio havas flavecajn krurojn. Pala superokulo, malhela okulstrio, pala bridopunkto bordata de dua malhela linio.[2]
Kutimaro
[redakti | redakti fonton]La konduto, nutrado similas al tiu de Kuleranaso. Ĝia flugo similas al tiu de la Komuna kreko, la voĉo de la virbirdo estas rapida kniik-kniik; tiu de inbirdo (multe pli silentema) estas kvakado.
Ĝi vivas proksime al akvo. Tiuj birdoj manĝas ĉefe per horizontala plukado surface pli ol per vertikala plukoplonĝado. Ili manĝas ĉefe substancojn kaj animalajn kaj vegetalajn (fiŝetoj, etaj amfibioj, krustuloj, moluskoj, insektoj, vermoj, burĝonoj, folioj, radiketoj, greno).
Reproduktado
[redakti | redakti fonton]Ili nestumas surgrunde meze de la vegetaĵaro. La ino demetas 8 al 11 ovojn kiujn ŝi kovas dum 21 al 23 tagoj. La idoj, frumaturaj (elnestiĝuloj), estas zorgataj de la ino kaj ekflugas post 5 al 6 semajnoj.
Distribuado
[redakti | redakti fonton]Ili reproduktiĝas en multe de Eŭropo kaj okcidenta Azio, sed ĝi estas strikte migranta, kaj la tuta populacio moviĝas al suda Afriko, Barato (ĉefe ĉe Santragaĉi) kaj Aŭstralazio vintre,[3] kie povas vidiĝi grandaj anasaroj.
Marĉanasoj estas raraj reproduktantaj birdoj en la Brita Insularo, kaj plej parto reproduktiĝas en trankvilaj marĉoj en Norfolk kaj Suffolk. En Irlando kelkaj paroj nuntempe reproduktiĝas ĉiujare en Wexford. En Kamargo, Francio, tiu specio estas konata laŭ la nomo de cacharel [kaŝarEl], termino kiu la nimano Jean Bousquet adoptis en 1962 por nomigi sian markon de prêt-à-porter Cacharel.
La Marĉanaso estas unu el la specioj al kiu aplikiĝas la Agreement on the Conservation of African-Eurasian Migratory Waterbirds (AEWA). La statuso de la Marĉanaso en la IUCN Ruĝa Listo estas Malplej Zorgiga.[4]
Bildaro
[redakti | redakti fonton]-
Maklo (fone) kaj inoj
-
Ino
-
Spatula querquedula - MHNT
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Linnaeus, C.. (1758) Systema Naturae (latine). Holmiae. (Laurentii Salvii)., p. 126. “A. macula alarum viridi, linea alba supra oculos..”.
- ↑ 2,0 2,1 Dunn, J. & Alderfer, J. (2006) National Geographic Field Guide to the Birds of North America 5th Ed.
- ↑ Clements, James, (2007) The Clements Checklist of the Birds of the World, Cornell University Press, Ithaca
- ↑ IUCN, versio 2010.3, BirdLife International, 2009, 141529/0, Anas querquedula, konsultita la 25an de aŭgusto 2010
Literaturo
[redakti | redakti fonton]- Guide vert des Oiseaux du monde, Solar.
- Roger Peterson, Guy Mountfort, P.A.D. Hollom, "Guía de campo de las aves de España y de Europa", Omega, Barcelona, 1983.
- Lars Svensson, Guía de aves. España, Europa y región mediterránea, Omega, Barcelona, 2010.
- Hans-Günther Bauer, Einhard Bezzel kaj Wolfgang Fiedler (Hrsg): Das Kompendium der Vögel Mitteleuropas: Alles über Biologie, Gefährdung und Schutz. Band 1: Nonpasseriformes – Nichtsperlingsvögel, Aula-Verlag Wiebelsheim, Wiesbaden 2005, ISBN 3-89104-647-2
- John Gooders und Trevor Boyer: Ducks of Britain and the Northern Hemisphere, Dragon's World Ltd, Surrey 1986, ISBN 1-85028-022-3
- P. J. Higgins (Hrsg): Handbook of Australian, New Zealand & Antarctic Birds, Band 1, Ratites to Ducks, Oxford University Press, Oxford 1990, ISBN 0-19-553068-3
- Erich Rutschke: Die Wildenten Europas – Biologie, Ökologie, Verhalten, Aula Verlag, Wiesbaden 1988, ISBN 3-89104-449-6
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- BirdLife Species Factsheet Arkivigite je 2009-01-04 per la retarkivo Wayback Machine
- RSPB A al Z de Britaj Birdoj
- Marĉanaso Arkivigite je 2013-06-05 per la retarkivo Wayback Machine ĉe Internet Bird Collection