Apuntes de Formulacic3b3n y Nomenclatura Inorgc3a1nica
Apuntes de Formulacic3b3n y Nomenclatura Inorgc3a1nica
Apuntes de Formulacic3b3n y Nomenclatura Inorgc3a1nica
NOMENCLATURA DE
QUMICA
INORGNICA
Normas de la I.U.P.A.C.
DEPARTAMENTO DE FSICA Y QUMICA.
I.E.S. FUENTEPIA
O
S
Se
Te
N
-2
-1
-2
2,4,6
1,2,3,4,5
-3
Fsforo
Arsnico
Antimonio
Bismuto
Boro
Carbono
P
As
Sb
Bi
B
C
1,3,5
-3
3,5
-3
3
2,4
-4
Silicio
Si
IONES
Nombre Frmula
Valencias
Cianuro
CN-1
Hidrxido
-1
OHAmonio
1
NH4+
o azanio
Nota: Las valencias subrayadas son las nicas que
utilizan esos elementos para formar oxocidos.
Elementos
Litio
Sodio
Potasio
Rubidio
Cesio
Francio
Plata
Berilio
Magnesio
Calcio
Estroncio
Bario
Radio
Cinc
Cadmio
Cobre
Mercurio
Aluminio
Oro
Indio
Talio
Hierro
Cobalto
Nquel
Estao
Plomo
Platino
Iridio
Cromo
Manganeso
METALES
Smbolos
Li
Na
K
Rb
Cs
Fr
Ag
Be
Mg
Ca
Sr
Ba
Ra
Zn
Cd
Cu
Hg
Al
Au
In
Tl
Fe
Co
Ni
Sn
Pb
Pt
Ir
Cr
Mn
Valencias
1,2
3
1,3
2,3
2,4
2,3,6
2,3,4,6,7
Para formular un compuesto binario debemos escribir juntos los smbolos los tomos de
los dos elementos que lo forman.
Se escribe siempre en primer lugar el smbolo del elemento que se encuentra ms a la
izquierda de la siguiente lista:
Metales, B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, O, I, Br, Cl, F
(1)
Al nombrarlos se hace en orden inverso:
Ejemplo: NaCl
Cloruro de sodio
Al2(SO4)3
Tris(tetraoxidosulfato) de dialuminio
Se piensa en los respectivos nmeros de oxidacin con que actan los elementos o en la
carga si es un ion poliatmico:
Na+ ClAl3+ CO32-
Si se puede se simplifican los subndices, teniendo en cuenta que deben ser nmeros
enteros y que le subndice 1 no se escribe:
N4+ O2N2O4
NO2
H2
F2
Cl2
Br2
I2
N2
Hidrgeno
For
Cloro
Bromo
Iodo
Nitrgeno
o
o
o
o
o
o
Dihidrgeno
Diflor
Dicloro
Dibromo
Diiodo
Dinitrgeno
O2
O3
P4
S8
Oxgeno
Ozono
o
o
Dioxgeno
Trioxgeno
Tetrafsforo
Octaazufre
Nmero de oxidacin
xido de sodio
xido de aluminio
xido de calcio
xido de hierro(II)
xido de hierro(III)
5.2.2. Perxidos
En estos compuestos el oxgeno acta con valencia 1, siendo el ion caracterstico de estos
compuestos el O22- y se combina con elementos de los grupos 1, 2, 11 y 12. La frmula
general de estos compuestos es: Mn(O2)m.
Estos compuestos se nombran:
a) Con nmero de oxidacin: Se escribe la palabra perxido seguida del nombre del
elemento. Si el elemento tiene ms de una valencia o nmero de oxidacin se indica
con nmeros romanos, entre parntesis y sin espacios.
b) Nmero de composicin: Indicando el nmero de tomos de cada elemento presentes
en la unidad estructural con prefijos numerales griegos:
Frmula
Li2O2
BaO2
H2O2
Cu2O2
CuO2
Nmero de oxidacin
Perxido de litio
Perxido de bario
Perxido de hidrgeno
Perxido de cobre(I)
Perxido de cobre(II)
Nmero de composicin
Dixido de dilitio
Dixido de bario
Dixido de dihidrgeno (agua oxigenada)
Dixido de dicobre
Dixido de cobre
5.2.3. Hidruros
Son las combinaciones binarias del hidrgeno con otro elemento, que puede ser metlico o
no metlico. Existen tres tipos de hidruros:
1. Hidruros metlicos: tienen carcter bsico, en ellos el hidrgeno utiliza la valencia 1
y se combina con un metal con sus valencias correspondientes.
Se formulan escribiendo primero el smbolo del elemento metlico y despus el del
hidrgeno. A continuacin se intercambian las valencias.
Se nombran escribiendo la palabra hidruro seguida del nombre del metal.
a) Con Nmero de composicin: se utilizan prefijos para indicar el nmero de
tomos de hidrgeno en el compuesto.
b) Con nmero de oxidacin: se especifica a continuacin del nombre del metal, su
valencia entre parntesis y sin espacios y con nmeros romanos en el caso de que
este tenga varias valencias.
Frmula
LiH
MgH2
AlH3
CrH2
CrH3
Nmero de oxidacin
Hidruro de litio
Hidruro de magnesio
Hidruro de aluminio
Hidruro de cromo(II)
Hidruro de cromo(III)
Nmero de composicin
Hidruro de litio
Dihidruro de magnesio
Trihidruro de aluminio
Dihidruro de cromo
Trihidruro de cromo
Frmula
NH3
PH3
AsH3
SbH3
BiH3
CH4
SiH4
BH3
N2H4
B2H6
Nom. composicin
Nom. de sustitucin N. tradicional
Trihidruro de nitrgeno
Azano
Amonaco
Trihidruro de fsforo
Fosfano
Trihidruro de arsnico
Arsano
Trihidruro de antimonio
Estibano
Trihidruro de bismuto
Bismutano
Tetrahidruro de carbono
Metano
Tetrahidruro de silicio
Silano
Trihidruro de boro
Borano
Tetrahidruro de dinitrgeno
Diazano
Hidracina
Hexahidruro de diboro
Diborano
Nomenclatura de composicin
Fluoruro de hidrgeno
Cloruro de hidrgeno
Bromuro de hidrgeno
Yoduro de hidrgeno
Sulfuro de hidrgeno
Seleniuro de hidrgeno
Telururo de hidrgeno
Cianuro de hidrgeno
La frmula es la misma en las tres situaciones, aunque cuando estn en su estado natural
que es gaseoso puede acompaarse a la frmula con (g) y cuando estn en disolucin acuosa
puede acompaarse con (ac).
Se nombran: Aadiendo la terminacin uro a la raz del nombre del elemento situado
a la derecha de la frmula y a continuacin se aade el nombre del otro elemento.
a) Con nmero de composicin: se utilizan prefijos para indicar el nmero de tomos
de cada clase.
b) Con nmero de oxidacin: se especifica a continuacin la valencia utilizada por el
elemento nombrado en segundo lugar, en nmeros romanos, entre parntesis y sin
espacio (si tiene ms de una valencia).
Frmula
LiF
CaCl2
MnS
CoBr2
CoBr3
BrF3
P2 S5
IF7
Nmero de oxidacin
Fluoruro de litio
Cloruro de calcio
Sulfuro de manganeso(II)
Bromuro de cobalto(II)
Bromuro de cobalto(III)
Fluoruro de bromo(III)
Sulfuro de fsforo(V)
Fluoruro de yodo(VII)
Nmero de composicin
Fluoruro de litio
Dicloruro de clacio
Sulfuro de manganeso
Dibromuro de cobalto
Tribromuro de cobalto
Trifluoruro de bromo
Pentasulfuro de difsforo
Heptafluoruro de yodo
5.2.4.1 Cationes
Cuando un tomo o un grupo de tomos pierden electrones, se convierten en un ion positivo o
catin.
Se formulan con el smbolo o smbolos de los tomos que lo constituyen, escribiendo,
como subndice la cantidad de tomos que haya de cada uno y como superndices la
carga elctrica que presenta.
Se nombran con la palabra ion o catin seguida del nombre del elemento. Si el
elemento puede formar ms de un catin:
a) Con nmero de oxidacin: se pone la palabra catin y se especifica a continuacin
la valencia utilizada por el ion, en nmeros romanos, entre parntesis y sin espacio.
Para los cationes poliatmicos existen nombres particulares.
b) Con Nmero de carga: se pone la palabra ion y se indica a continuacin el nmero
de carga, con el signo + entre parntesis y si espacio.
Frmula
Nmero de oxidacin
Nmero de carga
H+
K+
Mg2+
Ni2+
Ni3+
Hg22+
H3O+
NH4+
Catin hidrgeno(I)
Catin potasio(I)
Catin magnesio(II)
Catin nquel(II)
Catin nquel(III)
Catin dimercurio(II)
Ion hidrgeno(1+)
Ion potasio(1+)
Ion magnesio(2+)
Ion nquel(2+)
Ion nquel(3+)
Ion dimercurio(2+)
Ion oxonio u oxidanio
Ion azanio
N. tradicional
Amonio
5.2.4.2 Aniones
Cuando un tomo o un grupo de tomos ganan electrones, se convierten en un ion negativo o
anin.
Nomenclatura de composicin
Anin cloruro(1-) o cloruro
Anin sulfuro(2-) o sulfuro
Anin xido(2-) u xido
Anin dixido(2-) o perxido
Hidrxidos
Los hidrxidos se caracterizan por tener el grupo OH-, llamado hidrxido, de valencia 1, unido
a un catin metlico. Estos compuestos se llaman hidrxidos o bases por el carcter bsico de
sus disoluciones acuosas.
Se nombran en la notacin de Stock con la palabra hidrxido seguida del nombre del
metal, si el metal puede actuar con varias valencias, se especifica esta, entre parntesis y
con nmeros romanos. En la notacin de composicin se utilizan prefijos numerales.
Frmula
Fe(OH)2
Al(OH)3
NaOH
5.3.2
Nmero de oxidacin
Hidrxido de hierro(II)
Hidrxido de aluminio
Hidrxido de sodio
Nmero de composicin
Dihidrxido de hierro
Trihidrxido de aluminio
Hidrxido de sodio
cidos Oxocidos
Los cidos oxocidos son compuestos formados por hidrgeno, un no metal y oxgeno, cuya
frmula general es: HxXyOz, donde X representa en general un no metal. Hay algunas
excepciones con metales de transicin con elevados nmeros de oxidacin como cromo,
manganeso, tecnecio, molibdeno, etc.
Cuando se encuentran en disolucin acuosa, dejan en libertad protones (H+), dando propiedades
cidas a las disoluciones.
de oxgenos
c.
de tomos de X
Frmula
HClO
HClO2
HBrO3
HClO4
H2SeO2
Nomenclatura tradicional
cido hipocloroso
cido cloroso
cido brmico
cido perclrico
cido hiposelenioso
cidos del fsforo, arsnico y antimonio: pueden formar cidos meta- , di- y orto-.
- Los cidos meta- seran los normales, como el ejemplo anterior del cido
sulfrico.
- Los cidos orto- se forman a partir de los meta- sumndole una molcula de
agua. No se suele poner el prefijo orto:
HPO3 (cido metafosfrico) + H2O
H3PO4 [cido fosfrico o
o hidrgeno(trioxidofosfato)
trihidrgeno(tetraoxidofosfato)]
-
Los cidos di- se forman quitndole una molcula de agua a la suma de dos
molculas del cido orto:
2 x H3PO3 (cido fosforoso o = H6P2O6 - H2O= H4P2O5 [cido difosforoso o
Trihidrgeno(trioxidofosfato)
tetrahidrgeno(pentaoxidodifosfato)]
* Si el elemento no forma cidos orto-, se parte del cido normal, como el caso
del azufre y el cromo:
2x H2SO4= H4S2O8 H2O= H2S2O7 [cido disulfrico o
dihidrgeno(heptaoxidodisulfato)]
Tambin existen cidos tri-, tetra- ,...., hacen referencia al grado de
polimerizacin de los cidos, en general se quita una molcula de agua menos
que el nmero que indica el grado de polimerizacin:
3 x H3PO4 = H9P3O12 2 H2O= H5P3O10 (cido trifosfrico)
cidos del boro y silicio: estos dos elementos forman cidos meta- y orto-, que siguen
las mismas reglas que los anteriores:
HBO2 (cido metabrico) + H2O = H3BO3 [cido brico o trihidrogeno(trioxidoborato)]
H2SiO3 (cido metasilcico) + H2O = H4SiO4 [cido silcico o tetrahidrogeno(tetraoxidosilicato )]
cido crmico
cido mangnico
cido metavandico
cido metanibico
Nomenclatura tradicional
cido metaarsenioso
cido antimnico
cido disulfuroso
H2Cr2O7
HMnO4
H3VO4
H3NiO4
cido dicrmico
cido permangnico
cido vandico
cido nibico
Nomenclatura tradicional
ion hipoclorito
ion sulfito
ion fosfato
ion difosfito
Nomencaltura de composicin
ion oxidoclorato(1-)
ion trioxidosulfato(2-)
ion tetraoxidofosfato(3-)
ion pentaoxidodifosfato(4-)
HSO4-
+ H+
c. sulfrico
ion hidrogenosulfato o hidrogeno(tetraoxidosulfato)(1-)
Dihidrogeno(tetraoxidosulfato)
10
5.3.3
Oxisales neutras
Cuando un oxicido pierde todos sus hidrgenos y se convierte en un anin y se combina con un
metal o el ion amonio (NH4+), se forma una oxisal.
Fe2(SO4)3
Una sal cida est formada por la combinacin de un catin metlico con un anin que todava
contiene tomos de hidrgeno.
Frmula
KHSO3
Ni(H2PO4)3
NaHCO3
Nomenclatura tradicional
Hidrogenosulfito de potasio
Dihidrogenofosfato de nquel(III)
Hidrogenocarbonato de sodio
Nomenclatura de composicin
Hidrogeno(trioxidosulfato) de potasio
Tris[dihidrogeno(tetraoxidofosfato)] de nquel
Hidrogeno(trioxidocarbonato) de sodio
11
Nmero de oxidacin
xidos
Hidruros cidos En disolucin acuosa | N. sustitucin
Nmero de oxidacin
Hid. Metlicos
Nomenclatura de sustitucin
Hid. voltiles
Nmero de oxidacin
Sales binarias
Nmero de oxidacin
Hidrxidos
Tradicional
Oxocidos
Tradicional
Oxisales
1
H2O
2
3
Trixido de dialuminio
As2O5
4
5
xido de bario
MgO
xido de carbono(IV)
7
8
Monxido de cobre
Cu2O
Dibromuro de pentaoxgeno
10
Trixido de dicobalto
11
HgO
12
SnO2
13
14
Perxido de potasio
CaO2
15
16
Dixido de hierro
H2O2
17
18
Perxido de cinc
HCl
19
cido sulfhdrico
20
21
Bromuro de hidrgeno
HI
22
23
24
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de hidrgeno
Nomenclatura de hidrgeno
Seleniuro de hidrgeno
NH3
Metano
12
Nmero de oxidacin
xidos
Hidruros cidos En disolucin acuosa | N. sustitucin
Nmero de oxidacin
Hid. Metlicos
Nomenclatura de sustitucin
Hid. voltiles
Nmero de oxidacin
Sales binarias
Nmero de oxidacin
Hidrxidos
Tradicional
Oxocidos
Tradicional
Oxisales
25
26
Tetrahidruro de silicio
NiH3
27
Borano
28
29
Dihidruro de plomo
AlH3
30
31
Hidruro de platino(IV)
HF
32
Telururo de hidrgeno
33
34
Hidruro de litio
AgBr
35
Sulfuro de amonio
36
37
Tricloruro de hierro
Ca3P2
38
Cloruro de arsnico(V)
39
40
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de hidrgeno
Nomenclatura de hidrgeno
Heptafluoruro de cloro
BF3
41
Tetracloruro de carbono
42
Seleniuro de dicobre
43
KCN
44
CdS
45
Sulfuro de carbono(IV)
46
Dinitruro de trimagnesio
47
PbSe
48
NH4Cl
13
xidos
Hidruros cidos
Hid. Metlicos
Hid. voltiles
Sales binarias
Hidrxidos
Oxocidos
Oxisales
49
50
Nmero de oxidacin
En disolucin acuosa | N. sustitucin
Nmero de oxidacin
Nomenclatura de sustitucin
Nmero de oxidacin
Nmero de oxidacin
Tradicional
Tradicional
Cianuro de sodio
NaOH
51
Hidrxido de oro(III)
52
53
Trihidrxido de aluminio
Sn(OH)2
54
55
Hidrxido de amonio
Pt(OH)4
56
57
Hidrxido de mercurio(II)
HNO3
58
cido hipobromoso
59
60
Hidrogeno(tetraoxidoclorato)
H2SeO3
61
cido sulfrico
62
63
Dihidrogeno(dioxidosulfato)
H2CO3
64
cido perydico
65
cido nitroso
66
H3PO4
67
cido metaarsenioso
68
69
Dihidrogeno(heptaoxidodisulfato )
H4As2O7
70
cido silcico
71
cido metabrico
72
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de hidrgeno
Nomenclatura de hidrgeno
HPO2
14
xidos
Hidruros cidos
Hid. Metlicos
Hid. voltiles
Sales binarias
Hidrxidos
Oxocidos
Oxisales
73
Nmero de oxidacin
En disolucin acuosa | N. sustitucin
Nmero de oxidacin
Nomenclatura de sustitucin
Nmero de oxidacin
Nmero de oxidacin
Tradicional
Tradicional
H2SiO3
74
cido pemangnico
75
cido dicrmico
76
Tetrahidrogeno(pentaoxidodiarseniato)
77
HClO
78
H2CrO4
79
80
cido ydico
AgNO3
81
Carbonato de hierro(III)
82
83
Dioxidonitrato de potasio
(NH4)2SO2
84
85
86
Trioxidofosfato) de triplata
SnP2O7
87
Antimoniato de oro(I)
88
Permanganato de potasio
89
MgCrO4
90
FeSO3
91
Hiposelenito de mercurio(II)
92
Tetraoxidofosfato de triamonio
93
PtSiO4
94
K2CO3
95
96
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de hidrgeno
Nomenclatura de hidrgeno
Nitrito de estao(II)
Heptaoxidodicromato de disodio
15
xidos
Hidruros cidos
Hid. Metlicos
Hid. voltiles
Sales binarias
Hidrxidos
Oxocidos
Oxisales
97
NH4BrO3
98
Li3AsO4
Nmero de oxidacin
En disolucin acuosa | N. sustitucin
Nmero de oxidacin
Nomenclatura de sustitucin
Nmero de oxidacin
Nmero de oxidacin
Tradicional
Tradicional
99
Sulfato de cadmio
100
Cromato de cesio
101
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de hidrgeno
Nomenclatura de hidrgeno
Trioxidocarbonato de plata
102 CuNO3
103
Borato de aluminio
104 K2MnO4
105
Dicromato de potasio
106
Trioxidoborato de trisodio
107 Sr(NO3)2
108 PbCO3
109 CaHPO4
110
Hidrogenosulfito de cobalto(III)
111
Hidrogeno(tetraoxidofosfato) de dilitio
112 KHCO3
113 MgH2As2O7
114
Hidrogenosulfato de hierro(II)
115
Dihidrogeno(tetraoxidosilicato) de dipotasio
116 AgHSeO3
117 KHS
118
Didrogenosilicato de cadmio
119 LiH3P2O5
120
Hidrogenotelurito de sodio
16
xidos
Hidruros cidos
Hid. Metlicos
Hid. voltiles
Sales binarias
Hidrxidos
Oxocidos
Oxisales
Nmero de oxidacin
En disolucin acuosa | N. sustitucin
Nmero de oxidacin
Nomenclatura de sustitucin
Nmero de oxidacin
Nmero de oxidacin
Tradicional
Tradicional
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de hidrgeno
Nomenclatura de hidrgeno
121 MnO2
122
xido de plomo(IV)
123
Dixido de estao
124 Cs2O2
125
Perxido de berilio
126 O5Cl2
127 AuH
128 PH3
129
Silano
130
Trihidruro de cobalto
131 HBr
132
cido fluorhdrico
133
Fosfuro de aluminio
134 KsS
135 HgCl
136 Ni(OH)2
137
Hidrxido de cadmio
138 KOH
139
Tetrahidrxido de estao
140 HIO2
141
cido hiposulfuroso
142
143
Hidrogeno(tetraoxidobromato)
cido metasilcico
144 H4SiO4
17
Nmero de oxidacin
xidos
Hidruros cidos En disolucin acuosa | N. sustitucin
Nmero de oxidacin
Hid. Metlicos
Nomenclatura de sustitucin
Hid. voltiles
Nmero de oxidacin
Sales binarias
Nmero de oxidacin
Hidrxidos
Tradicional
Oxocidos
Tradicional
Oxisales
145
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de composicin
Nomenclatura de hidrgeno
Nomenclatura de hidrgeno
cido diarsenioso
146
Hidrogenotrioxidonitrato
147 H2Cr2O7
148
cido disulfrico
149
Tetrahidrogeno(pentaoxidodifosfato)
150 H2CO3
151
cido fosfrico
152 Hg2SO4
153
Nitrito de plata
154
Trioxidoseleniato de hierro(II)
155 Co(NO2)3
156 BaCO3
157
158
159
Tetraoxidosilicato de dicalcio
160 LiNO3
161
162
163 Ca(HCO3)2
164
Bis-[dihidrogeno(tetraoxofosfato)] de cinc
165 MgH2SiO4
166
Hidrogenocarbonato de plata
167 NaHSO3
168
Hidrogenoseleniuro de potasio
18