Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Wikipedia

Kudeaketa

Artikulu hau termino orokorrari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Kudeaketa (argipena)».

Kudeaketa erakunde batean prozesu bat burutu edo emaitza bat lortzeko egiten diren gobernu-ekintzen multzoa da. Zehatzago, kudeaketa erakunde bateko plangintza zehaztu, plangintzako helburuetarako beharrezko antolakuntza egin, erakundeko eragileen zuzendaritza eta helburuen kontrola egiten dituen funtzioa da. Nazioartean, ingelesezko management terminoa ere erabiltzen da, kudeaketa eta administrazio kontzeptuak bateratzen dituena. Kudeaketa eta administrazio kontzeptuak, batzuetan, sinonimo moduan erabiltzen badira ere [1], kontzeptu bereizitzat hartzen dituzte zenbaitek: kudeaketak erakundeak ikuspuntu global eta estrategiko batetik garatzen ditu, eta administrazioak erakundearen kontserbazioarekin eta mantenimenduarekin du zerikusia. Bereizketa hau onartuz, kudeaketa goi-zuzendaritzari, kargu adieran, dagokion zeregina da, eta administrazioa kudeaketaren azpiko mailan kokatzen da zuzendaritzatik ezarritako politikak eta programak gauzatzeko erabakiak hartuz[2].

Erakunde handiek, oro har, hiru kudeatzaile-maila hierarkiko dituzte[3] piramide-egitura batean:

  • Zuzendari nagusiek, hala nola administrazio kontseilu bateko kideek eta zuzendari nagusiak edo erakunde bateko presidenteak erakundearen helburu estrategikoak eta politikak ezartzen dituzte, eta erakundeak, orokorrean, nola funtzionatuko duen erabakitzen dute. Goi-zuzendariak, oro har, zuzendaritza-mailako profesionalak dira, zuzendaritza ertainei zuzendaritza ematen dietenak, eta zuzenean edo zeharka haien menpe daude.
  • Erdi mailako kudeatzaileak, hala nola sukurtsal-zuzendariak, eskualde-zuzendariak, departamentu-zuzendariak eta sekzio-zuzendariak, lehen lerroko kudeatzaileei norabidea ematen diete, eta goi-zuzendaritzaren helburu estrategikoak eta politikak lehen lerroko kudeatzaileei jakinarazten dizkiete.
  • Lerroko arduradun edo gerenteek, hala nola gainbegiraleek eta lehen lerroko talde-buruek, ohiko langileen lana gainbegiratzen dute, edo boluntarioak, boluntario-erakunde batzuetan, eta beren lanari buruzko argibideak ematen dituzte. Lerroko kudeatzaileek, askotan, kudeaketaren oinarritzat hartzen diren kudeaketa-funtzioak betetzen dituzte. Nahiz eta izena halakoa izan arren, normalean, langile taldearen parte hartzen dira, eta ez erakundearen zuzendaritza klasearen parte.
  • Zenbait zerbitzu profesionalen betebeharrak eta gainbegiratze-eginkizunik gabeko kudeatzaileen trebetasun berberak erabiltzen dituztenak, hala nola lepo-zuri langile gisa sailkatutako langile arruntak, arte liberalen eta zientzia puruen hezkuntzan edo lanbide heziketan prestakuntza espezializatua duten langileak eskulanean edo lanbide kualifikatuetan lan egiten dutenekin alderatuta.
  • Administrazioko langile batzuk, zeintzuk karrera trantsizio edo tarteko fasean dauden eta, lehen, esku-langileek zuzendaritza-lanak betetzen zituzten edo lanbide kualifikatuak egiten zituzten beste batzuk gainbegiratuz.

Erakunde txikiagotan, kudeatzaileak esparru askoz zabalagoa izan dezake, eta hainbat rol bete ditzake, edo normalean erakunde handi batean ikusi ohi diren rol guztiak ere bete ditzake.

Gizarte zientzialariek kudeaketa diziplina akademiko gisa ikasten dute, hala nola gizarte-antolaketa, antolakuntza-egokitzapena eta antolakuntza-lidergo arloak ikertzen[4].

Definizioak

aldatu

Kudeaketa definizioari eta esparruari buruzko iritziak honako hauek dira:

  • Henri Fayol-ek (1841-1925) hauxe adierazi zuen: «Kudeatzea aurreikustea eta planifikatzea, antolatzea, agintzea, koordinatzea eta kontrolatzea da»[5].
  • Fredmund Malik-ek (1944–) kudeaketa «baliabideak erabilgarritasun bihurtzea» gisa definitzen du[6].
  • Kudeaketa ekoizpen-faktoreetako bat da, makinekin, materialekin eta diruarekin batera.
  • Ghislain Deslandes-ek kudeaketa «indar ahul gisa definitzen du, emaitzak lortzeko presiopean eta murrizketa, imitazio eta irudimenaren ahalmen hirukoitzaz hornitua eta maila subjektibo, interpertsonal, instituzional eta ingurumen mailan jarduten duena»[7].
  • Peter Drucker-ek (1909–2005) kudeaketaren oinarrizko zeregina bikoitza zela ikusi zuen: marketina eta berrikuntza. Hala ere, berrikuntza marketinarekin ere lotuta dago (produktuen berrikuntza marketin estrategikoko gai nagusia da)[erreferentzia behar]. Drucker-ek marketina negozioaren arrakastarako funtsezko gai gisa identifikatzen du, baina kudeaketa eta marketina, oro har, negozio-administrazioaren ezagutzaren bi adar ezberdin gisa ulertzen dira.

Esparru teorikoa

aldatu

Kudeaketan, enpresaren arrakastari laguntzeko, enpresa baten giza kapitalaren misioa, helburua, prozedurak, arauak eta manipulazioa[8] identifikatzean datza[9]. Akademikoek banakako[10], antolakuntza[11] eta erakundeen arteko harremanen kudeaketan zentratu dira. Komunikazio eraginkor honek zera dakar: Enpresa-ingurune batek (mekanismo fisiko edo mekaniko baten aldean) giza motibazioa dakar, eta nolabaiteko aurrerapen edo sistemaren emaitza arrakastatsua suposatzen du[12]. Horrela, kudeaketa ez da mekanismo baten manipulazioa (makina edo programa automatizatua), ez animalien artzaintza, eta legezko edo legez kanpoko enpresa edo ingurune batean gerta daiteke. Norbanakoaren ikuspegitik, kudeaketa ez da enpresaren ikuspuntutik soilik ikusi behar, kudeaketa ezinbesteko funtzioa baita norberaren bizitza eta harremanak hobetzeko[13]. Kudeaketa, beraz, nonahi dago[14] eta aplikazio-eskaintza zabalagoa du[argitu]. Komunikazioa eta ahalegin positiboa dira horren bi alderdi nagusi, bai enpresaren bidez, bai bilakaera independentearen bidez[erreferentzia behar]. Planak, neurketak, motibaziorako tresna psikologikoak, helburuak eta neurri ekonomikoak (irabaziak, etab.) beharrezko osagaiak izan daitezke, edo ez, kudeaketa egon dadin. Hasieran, kudeaketa funtzionalki ikusten da, hala nola kantitatea neurtzea, planak doitzea eta helburuak betetzea[erreferentzia behar], baina planifikazioa egiten ez den egoeretan ere aplikatzen da. Ikuspegi horretatik, Henri Fayol-ek (1841–1925)[15] dio kudeaketak bost funtzio dituela:

  • Plangintza (aurreikuspena).
  • Antolakuntza.
  • Agintaritza.
  • Koordinaketa.
  • Kontrola.

Beste pentsamolde batean, Mary Parker Follett-ek (1868–1933) kudeaketa ustez 'pertsonen bidez gauzak egiteko artea' gisa definitu zuen[16]. Kudeaketa filosofia gisa deskribatu zuen[17].

Kritikariek, ordea, definizio hau baliagarria baina estuegi ikusten dute. «Kudeaketa da kudeatzaileek egiten dutena» esaldia oso zabala da[18]; kudeaketa zirkulartasunik gabe definitzeko zailtasuna iradokitzen du, definizioen izaera aldakorra [erreferentzia behar] eta zuzendaritza-praktiken lotura zuzendaritza-koadro baten edo klase baten existentziarekin.

Pentsamendu-ohitura batek kudeaketa enpresen administrazioaren baliokidetzat hartzen du, eta, beraz, merkataritzaz kanpoko tokietako kudeaketa baztertzen du, adibidez, ongintzako erakundeetan eta sektore publikoan. Orokorrean, erakunde bakoitzak bere lana, pertsonak, prozesuak, teknologia eta abar kudeatu behar ditu eraginkortasuna maximizatzeko[erreferentzia behar]. Hala ere, jende askok kudeaketa irakasten duten unibertsitate-sailei enpresa-eskola deitzen die. Horrelako erakunde batzuek (esaterako, Harvard Business Schoolek) izen hori erabiltzen dute, eta beste batzuek (esaterako, Yale School of Management) kudeaketa termino zabalagoa erabiltzen dute.

Ingelesez hitz egiten dutenek kudeaketa edo administrazio terminoa ere erabil dezakete erakunde bateko zuzendariak deskribatzen dituen hitz kolektibo gisa, adibidez, korporazio batena[19]. Historikoki, terminoaren erabilera hori, askotan, kontrastatu egiten zen eskulan terminoarekin kudeatzen ari zirenei erreferentzia eginez[20].

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ Kontzeptu hauek sakontasunez aztertu zituen Henri Fayol ingeniariak erakundeen antolakuntza, kudeaketa, administrazioa eta zuzendaritza "administration" terminopean bildu zituen.
  2. ↑ (Gaztelaniaz) Restrepo González, Guillermo. El concepto y alcance de la gestión tecnológica. ..
  3. ↑ DuBrin, Andrew J. (2009). Essentials of management (8th ed.). Mason, OH: Thomson Business & Economics. ISBN 978-0-324-35389-1. OCLC 227205643
  4. ↑ Mintzberg, Henry,. (2014). Manager l'essentiel : ce que font vraiment les managers ... et ce qu'ils pourraient faire mieux. Paris: Vuibert. ISBN 978-2-311-40094-6
  5. ↑ (Ingelesez) Management Principles and Practices by Lallan Prasad and SS Gulshan. Excel Books India ISBN 978-93-5062-099-1. (Noiz kontsultatua: 2023-09-24).
  6. ↑ (Ingelesez) «“Management is the transformation of resources into utility» prezi.com (Noiz kontsultatua: 2023-09-24).
  7. ↑ Deslandes G., (2014), “Management in Xenophon's Philosophy : a Retrospective Analysis”, 38th Annual Research Conference, Philosophy of Management, 2014, July 14–16, Chicago
  8. ↑ (Ingelesez) Frank, Prabbal. (2009-01-01). People Manipulation: A Positive Approach. Sterling Publishers Pvt. Ltd ISBN 978-81-207-4352-6. (Noiz kontsultatua: 2023-09-24). Kudeaketa eta manipulazioaren artean aldea dago. Aldea mehea da [...] Kudeaketa manipulazioa bada, manipulazioa manipulazio trebea da. Laburbilduz, manipulazioa kudeaketa trebea da. [...] Manipulazioa funtsean palanka bidezko kudeaketa da. [...] Gauza bizia da kudeaketa kontzeptu hila den bitartean. Ikuspegi proaktiboa eskatzen du, ikuspegi erreaktiboa baino. [...] Pertsonak ezin dira kudeatu.
  9. ↑ (Ingelesez) Powell, Thomas C.. (2001-09). «Competitive advantage: logical and philosophical considerations» Strategic Management Journal 22 (9): 875–888.  doi:10.1002/smj.173. ISSN 0143-2095. (Noiz kontsultatua: 2023-09-24).
  10. ↑ (Ingelesez) Langfred, Claus W.. (2000-08). «The paradox of self-management: individual and group autonomy in work groups» Journal of Organizational Behavior 21 (5): 563–585.  doi:10.1002/1099-1379(200008)21:5<563::AID-JOB31>3.0.CO;2-H. ISSN 0894-3796. (Noiz kontsultatua: 2023-09-24).
  11. ↑ (Ingelesez) Powell, Thomas C.. (2001-09). «Competitive advantage: logical and philosophical considerations» Strategic Management Journal 22 (9): 875–888.  doi:10.1002/smj.173. ISSN 0143-2095. (Noiz kontsultatua: 2023-09-24).
  12. ↑ (Ingelesez) Catalog – University System of New Hampshire Pressbooks. (Noiz kontsultatua: 2023-09-24).
  13. ↑ (Ingelesez) PhD, Dragan Sutevski. (2021-06-06). «3 Managerial Skills to Help You Become a Better Manager» Entrepreneurship in a Box (Noiz kontsultatua: 2023-09-24).
  14. ↑ (Ingelesez) «Management is Universal Process and Phenomenon (Explained)» www.iedunote.com 2023-08-20 (Noiz kontsultatua: 2023-09-24).
  15. ↑ Administration industrielle et générale – prévoyance organization – commandment, coordination – contrôle, Paris : Dunod, 1966
  16. ↑ (Ingelesez) Kaufman, P.. (2013-10-02). Leadership and Elizabethan Culture. Springer ISBN 978-1-137-34029-0. (Noiz kontsultatua: 2023-09-25).Mary Parker Follett kudeaketako profetak kudeaketa ustez 'pertsonen bidez gauzak egiteko artea' gisa definitu zuen. [...] Esan ala ez, Follett-ek kudeaketa dinamikoaren ezaugarriak behartuta baino koaktibo gisa deskribatzen ditu.
  17. ↑ Vocational Business: Training, Developing and Motivating People by Richard Barrett – Business & Economics – 2003. p. 51.
  18. ↑ (Ingelesez) Holmes, Dr Leonard. (2012-11-28). The Dominance of Management: A Participatory Critique. Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 978-1-4094-8866-8. (Noiz kontsultatua: 2023-09-25).Lupton-en (1983: 17) ideia: 'zuzendariek beren lan-orduetan egiten dutena' dela dioen ideia baliozkoa balitz, kudeaketaren kontzeptualizazio deskribatzaileetan soilik aplika zitekeen, non kudeaketa, eraginkortasunez, kudeatzearen sinonimo den, eta non kudeatzea kudeatzaileek egindako jarduera edo jarduera-multzoa den..
  19. ↑ (Ingelesez) «management | Etymology, origin and meaning of management by etymonline» www.etymonline.com (Noiz kontsultatua: 2023-09-25).
  20. ↑ (Ingelesez) Melling, Joseph; McKinlay, Alan. (1996). Management, Labour, and Industrial Politics in Modern Europe: The Quest for Productivity Growth During the Twentieth Century. E. Elgar ISBN 978-1-85898-016-4. (Noiz kontsultatua: 2023-09-25).

Kanpo estekak

aldatu
Wikiztegian orri bat dago honi buruz: kudeaketa .
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Kudeaketa&oldid=9399167"(e)tik eskuratuta