Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Wikipedia

Maria Abadia Ürrüstoi

idazle frantziarra
(«Maria Abbadia-Ürrüstoi» orritik birbideratua)

Maria Abadia Ürrüstoi, jaiotzez Marie-Émilie-Augustine Coulomb (Paris, Frantzia, 1837ko urriaren 29a - ib., 1913ko uztailaren 15a)[1] frantziar idazlea, kartzeletako bisitaria, eskubideen defendatzailea eta ekintzaile feminista.[2]

Maria Abadia Ürrüstoi

Bizitza
Jaiotzaformer 3rd arrondissement of Paris (en) Itzuli, 1837ko urriaren 20a
Herrialdea Frantzia
BizilekuaEtxautz gaztelua
HeriotzaParisko 7. barrutia, 1913ko uztailaren 15a (75 urte)
Familia
Ezkontidea(k)Charles Abbadia-Ürrüstoi
Familia
Hezkuntza
Hizkuntzakfrantsesa
Jarduerak
Jarduerakidazlea eta filantropoa
KidetzaNational Council of French Women (en) Itzuli
Etxautz gaztelua (Château d'Abbadie d'Arrast), 1900
Etxauzia Urmuga festibala, Baigorri 2000

Saint-Lazareko espetxea bisitatzen zuten andre talde baten kide bilakatu eta Cinquante année de visites à Saint-Lazare idatzi zuen. Artikulu sorta bat argitaratu zuen La femme kazetan. Euskal Herria aipatu zuen, haren nortasuna eta ohiturak, ikuspuntu berezi batetik abiaturik: feminismoa eta emazteen eskubide eta askatasuna.[3] Gero, Causerie sur le Pays basque, la femme et l'enfant (1909) eta Le livre des lois (1911)[4] argitaratu zituen. Malthusianismoaren aurkaria izan zen.

Biografia

aldatu

Marie-Émilie-Augustine Coulomb Parisen (Frantzia) jaio zen 1837ko urriaren 29an.

Hamar urte zituela, umezurtz geratu zen. Haurtzaro ilun eta bakartia izan zuen. Ikasteko irrika zuen, eta bere adimenaz harritu egin zituen irakasleak. Louvre oratorioko tenplu protestantean egin zuen bere erlijio-heziketa.

Oso independentea, Mariak uko egin zien ahizpek antolatutako ezkontza-proposamenei, eta gero ezagutu zuen Txarles Abadia baxenafar politikaria, bera baino 16 urte zaharragoa. Txarlesekin ezkondu zen Maria 1857ko azaroaren 21ean. Hasieran Etxautz gazteluan (Txarlesek 1850ean erositako Saint-Edé-de-Baigorriko Etchaux gaztelua) bizi izan ziren, non 'Etxauziako anderea' izengoitia hartu zuen. Bost seme-alaba izan zituzten: Sophie Caroline Elsa (1859-1902); Arnauld Michel (1860-1918). Haren seme Harry de Abadia Hollywooden zinemagilea da; Henriette Maider (1861-1941); Mayten Charlotte Jeanne (1865-1865); Juan Agustin (1865-1865).

1871n haurren hezkuntzarako Parisera joan ziren. Noizean behin Saint-Edé-Baigorrira itzuli ziren oporrak pasatzera.[5]

Karlos senarra 1901eko abenduaren 1ean hil zen eta Abadien hilobian lurperatu zuten Padre -lachaisse hilerrian. María 1913ko uztailaren 15ean hil zen Parisen, 75 urte zituela.[6]

Filantropia soziala

aldatu

Etika protestantearen eta egoera sozial errazaren ondorioz, Mary Abbadiek filantropia sozialera jo zuen berez. Lehenbizi Euskal Herrian, ezkontzaren lehen hamabi urteetan, eta gero, 1871tik aurrera, Parisen. Pixkanaka, landa-jarduera presio-talde bihurtu zen, legeak aldatzeko helburuarekin, eta 1889. urtearen inguruan oso aktiboa izan zen hainbat enpresa-elkartetan.[4]

Euskal Herrian

aldatu

Etxautz gazteluko bizitza erregulartasunez antolatzen zen. Txarlesek etxea berritu eta parkea txukundu zuen. Kontseilari nagusia ere bazen, eta nekazarien bizitza hobetzeko lan egin zuen. Mariak gaixoak eta behartsuak bisitatzen zituen. Urteak eman zituen herrikoek "leprosoen auzoa" deitzen zioten tugurio-uhartetxoa bizileku garbi bihurtzen. Euskal Herrian interes handia zuen eta biztanleen bizitzari, ohiturei eta tradizioei buruzko istorioak bildu zituen. Bereziki, euskal emakumeari zegokion guztia. Haren oharrak honako liburu honetan daude argitaratuta: Causeries sur le pays basque: la femme et enfant, Paris, F.-R. por Rudeval,1909, 272 orrialdekoa. (on line irakurri Gallikan).

Parisen

aldatu

1871eko Komuna-ren ondoren, herri auzo batzuetan jendea gosez hiltzen zen. Élise de Pressensek Vaugirardeko barrutian egin zuena egin zuen Marie d'Abbadie d'–k Glazière barrutian. Barazkiak eta oihalak banatu zituen eta joste-tailerrak antolatu zituen, emakumeek beren familientzako arropa egin zezaten.

Barruti horretan Saint-Lazare espetxea zegoen, batez ere prostitutak konfinatzen zituena, sarritan beren seme-alabekin. Marie d'Abbadie “Kartzelara etortzen ziren emakume protestanteen elkarteko” kide aktibo bihurtu zen. Elkarte horren jarduerak Saint-Lazare, Paris, Fischbacher, 1889, 376 or. liburuan deskribatzen dira (linean irakurri Gallikan).

Atxilotuak nahiko babestuta zeuden, baina aske utzi ondoren zailtasun handiei egin behar izaten zieten aurre, inork ez zien laguntzen eta. Marguerite de Witt-Schlumberger (presidentea) eta Marie d'Abbadie d'–Idazkari nagusia elkarteak “Presoen, liberatuen eta espetxe-administrazioko ikasleen patronatua” sortu zuten. Asilo batek sinpatia eta ontasun giroan jasotzen zituen emakumeak; inoiz ez zituzten baztertzen.

Mezenasgoa

aldatu

Emakume horien pobrezia- eta prostituzio-baldintzen arrazoiei buruz hausnartzearen ondorioz, Marieren ustez, neurri handi batean soldata eskasengatik zen. Nazio mailan jarduteko, Emakumeen Lanen Nazioarteko Biltzarrean sartu zen 1889an, baita Frantziako Emakumeen Kontseilu Nazionalean ere, Parisko hirugarren atala, zeinetan Legeriaren ataleko lehendakaria izan baitzen.[7][8]

Marie d'Abbadie masoia ere izan zen eta lehenengo logia mistoko kidea: "Giza Zuzenbidea" Nazioarteko Ordena Masoniko Mistoa.

Besteak beste, elkarte hauetan egin zuen lan “Haurren heriotza-tasaren aurkako liga”;[9] [10] " Abortu-krimenaren aurkako liga", eta laster Marguerite de Witt-Schlumbergerrekin elkartu zen. Beraz, maltusiarrei aurre egin nahi zien eta gobernuaren moteltasuna kritikatzen zuen, zigiluen zaindariak konpromisoa hartu arren. Liga horretako programa "emakumeak beren ama-funtziora itzultzea" eta "haurraren bizitza babestea" zen. Marie d'Abbadie-ren heriotzaren ondoren desagertu zen elkartea.[9]

Zenbait idazki hautatzea

aldatu
  • Marie d'Abbadie d'’, Le Sailors atseden hartzen ari da Baionan, 1894. urtean.
  • Marie d'Abbadie d'““La Femme” egunkaria barne, aldizka idatzi zuen Parisko prentsan: " La Femme argitaratutako Marie d'Abbadieren artikuluak ", Gallicari buruzkoa
  • “El papel de la mujer desde la perspectiva de la administración”, Liberatuen Patronatuaren Nazioarteko Biltzarrean, Paris, Unión de Asociaciones Patronales de Frantzia-Julio, 1900eko uztaila (linean irakurri), 198-218. orrialdeak.
  • Jacques Bonzon ( aur. Marie d'Abbadie d'“), La búsqueda de la paticidad , Vals-les-Bains, E. Aberlen, 1905, 46 or. (linean irakurri Gallikan).
  • Marie d'Abbadie d'’, " Propaganda Anti-Kontzeptuala ", Profilaxi Sanitario eta Moralaren Frantziako Elkartearen hileroko Buletina, 1910eko urtarrilaren 10a, 1-22 or. (irakurri linean, Gallikan).
  • (fr + en + de) Emakumeen Nazioarteko Kontseilua (aur. Marie d'Abbadie d'’), Emakumearen jarrera nazioen legeetan: legeen bilketa hainbat herrialdetan, Karlsruhe, G. Braunsche Hofbuchdruckerei und Verlag,1912, 192 or. (on line aurkeztea), emakumeen eta haurren egoera juridikoari buruzko legeen azterketa konparatiboa.
  • “Seme-alabak zaintzea”, Haurrak Babesteko Nazioarteko Biltzarrean: Brusela, 1913ko uztailaren 23a eta 26a , Brusela, Belgian Monitor,1913 (lineako aurkezpena).

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ «Visionneuse - Archives de Paris» archives.paris.fr (Noiz kontsultatua: 2022-07-17).
  2. ↑ Imaz, Joseba. (2011-11-21). «Emakumeek ere» Nabarralde (Noiz kontsultatua: 2020-07-24).
  3. ↑ «Bi emazte bertsolari, Marie d’Abbadie d’Arrast, 1896» Bilketa.
  4. ↑ a b (Frantsesez) «Figures et portraits de femmes - Mme d'Abbadie d'Arrast 1837-1913 (suite et fin)» Le mouvement féministe : organe officiel des publications de l'Alliance nationale des sociétés féminines suisses 1933-12-30.
  5. ↑ (Frantsesez) «Généalogie de Charles Jean d'ABBADIE» Geneanet (Noiz kontsultatua: 2022-07-17).
  6. ↑ (Frantsesez) texte, Consistoriale d Orthez Auteur du. (1913-08-16). «Le Protestant béarnais» ?? (Noiz kontsultatua: 2022-07-17).
  7. ↑ «Correspondance de Mme Marie d'Abbadie d'Arrast avec Hérelle - Fonds Basque» gordailu.bilketa.eus (Noiz kontsultatua: 2022-07-17).
  8. ↑ Bernos, Marcel. (2004). «Avant-propos» Femmes Familles Filiations (Presses universitaires de Provence): 5–6. (Noiz kontsultatua: 2022-07-17).
  9. ↑ a b (Frantsesez) Andersen, Margaret. (2019-12-01). «Fabrice Cahen, Gouverner les mœurs : la lutte contre l’avortement en France, 1890-1950» Clio. Femmes, Genre, Histoire (50) ISSN 1252-7017. (Noiz kontsultatua: 2022-07-17).
  10. ↑ Rollet, Catherine. (2017). «Ligue contre la mortalité infantile et Alliance pour l’accroissement de la population française : deux familles de pensée et d’actions ?» Revue d'histoire de la protection sociale 10 (1): 161.  doi:10.3917/rhps.010.0161. ISSN 1969-9123. (Noiz kontsultatua: 2022-07-17).

Kanpo estekak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Abadia_Ürrüstoi&oldid=9935377"(e)tik eskuratuta