Zalgize-Doneztebe

Zalgize-Doneztebe
	Zuberoa, Euskal Herria
	Doneztebe eliza
	; Armarria
	; Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Zuberoa
Administrazioa
Estatua	Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Pirinio Atlantikoak
Elkargoa	Euskal Hirigune Elkargoa
Barrutia	Oloroe-Donamaria
Kantonamendua	Euskal Mendialdea
Izen ofiziala	Sauguis-Saint-Étienne
Auzapeza	Pierre Arrosagarai; (2020-2026)
Posta kodea	64470
INSEE kodea	64509
Herritarra	zalgiztar-doneztebear
Geografia
Azalera	8.81
Garaiera	175 - 728
Demografia
Biztanleria	170 (2018: −3)
Dentsitatea	17,93 biztanle/km²
Zahartzea	% 17,71
Ugalkortasuna	‰ 24,99
Ekonomia
Jarduera	% 78 (2011)
Desberdintasuna	% 6,28 (2011)
Langabezia	% 0 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 56,35 (2010)
Erabilera	% 23,97 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera	1843. urtea

Zalgize-Doneztebe ([s̻alɣis̻e dones̻teβe]) Zuberoako udalerria da, Arbaila eskualdean dagoena.

Geografia

Ingurune naturala

Uhaitzandi ibaia udalerritik igarotzen da, herrigunea honen eskuinaldean geratzen delarik (zati batzuetan udalerriaren mendebaldeko muga da ibaia). Era berean, Auzet erreka ere igarotzen da udalerritik. Uhaitzandiren ibaiadarrak diren Ibarra (bertara isurtzen diren Ihixart eta Kokostegi errekastoekin batera) eta Ibargonea errekak ere daude udalerrian.

Udalerriak dituen 8,81 km²-etatik 1,08 km² basoz osaturik dago.

Udalerri mugakideak

Mendikota iparraldean
Arrokiaga ipar-ekialdean
Barkoxe ekialdean
Ozaze-Zühara hego-mendebaldean
Iruri hegoaldean

Historia

Udalerria, Zuberoako bizkonderriaren menekoa zen baroierria izan zen.^[2] Abadia laiko hau dokumentuetan 1327an agertu zen lehen aldiz. Jaurerri hau jabez askotan aldatu zen, Lukutze, Armendaritz, Ahetze eta Aintziondoko jaunak izan ziren jabeak, besteak beste. Gazteluak Aphalie zuen izena eta hortik uste da Abadie terminoa jaio zela. 1710ean Zalgizeko Margaritak Uharteko jaunarekin, Gabriel, ezkondu zen, era honetan bere jabetzak familia horrenetara lotuz.^[3]

Zalgize-Donezteben bazen Arbailetako mezulari-zerbitzua edo messagerie,^[2] Basabürüa eta Pettarra arteko Zuberoako eskualdea (Barkoxe, Altzürükü eta Zalgize-Doneztebe berak osatuta).

Zalgize eta Doneztebe herriak 1843ko ekainaren 27an batu ziren udalerri bakarra osatzeko.

Politika

Alkateak

Alkatea	Agintaldia	Alderdia
Marie-José Thornary	1995-2001
Pierre Arrosagarai	2001-2008 2008-

Demografia

1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
Biztanleriaren bilakaera
301	296	304	289	369	346	450	450	456


1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
425	360	390	390	392	440	397	374	391


1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
395	379	371	308	313	301	291	314	290


1962	1968	1975	1982	1990	1999	2009	2014	2020
262	236	204	190	200	201	166	156	173

Garraioa

Txik Txak autobus sareko 11. lineak zerbitzua ematen dio udalerriari, astelehenetik larunbatera.

Horrez gain, udalerriko biztanleek Txik Txakeko eskaera bidezko garraioa erabili ahal dute astearte, ostegun, ostiral eta larunbatetan, Barkoxera, Maule-Lextarrera, Ospitalepera edo Sarrikotapera joateko.

Kultura

Hizkuntza

Zalagize-Doneztebeko Bettan^[4] eta Joana Hoqui^[5] (Ahotsak^[6]^[7] proiekturako).

Zuberera da udalerriko berezko euskalkia. Luis Luziano Bonapartek Atharratzeko azpieuskalkian kokatu zuelarik herriko hizkera. 1968an, 205 euskaldun bizi ziren udalerrian, herriguneko biztanleen %80 eta sakabanatuen %90.^[8]

2010ean egindako inkesta baten arabera herritarren erdia baino gehiago euskaldunak ziren, zehazki %56,35a, hala era euskararen erabilera %23,97an mantendu zen.

Literatura

Arnaud Oihenarten olerkietan atzeman daiteke olerkari famatu zalgiztar bati erreferentzia^[9], Zalgizeko Bertrand, nahiz eta bere jatorriko testurik ez den gordetzen gaur egun. Bertrand, higanota bera, kontseilari izan zen 1597an Nafarroako Kantzelaritzan eta 1608 eta 1627 artean, orduan Pauen zegoen Nafarroako Erresumako parlamentuko kide.^[10]

Era berean, uste da Bertrand-i esker lortu zituela Oihenartek Zalgizeko atsotitz bilduma, geroago, Jean Jaurgainek aurkitu zituena Oihenarten paperen artean eta Julio Urkixok argitaratu zituela ondoren Eusko Ikaskuntzen Nazioarteko Aldizkarian 1908ean.^[10] (ikus Kanpo loturak)

Maskaradak

Zalgizeko gazteek 2004an^[11] eta 2014an^[12] antolatu zituzten maskaradak, Iruriko gazteekin batera. Horrez gain, zalgiztarrek 1921ean eman zituzten maskaradak^[13].

Pastorala

2015ean udalerriak Pierra Lhande pastorala (Annick Renaud-Coulon-ek idatzia) prestatu zuen, iruritarrekin batera^[14].

Kirola

2007ko Frantziako Tourreko 16. etapa, uztailaren 25ean egindakoa eta Orthezetik Aubisquera zihoana, udalerritik igaro zuen.

Ondasun nabarmenak

Zalgizeko San Martin eliza. Hiru puntako kanpandorrea dauka.
Doneztebeko Doneztebe eliza. Barruan dauden objektu batzuk monumentu historiko gisa izendatuta daude.
Apphatia etxea, Pierre Lhanderen familia etxea izan zena^[15].