«Kolesterol» aldatzen
Aldaketa desegin da. Mesedez baieztatu, eta ondoren aldaketak gorde.
| Oraingo berrikuspena | Zure testua | ||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
[[Fitxategi:Cholesterol.svg|thumb|right|280px|Kolesterolaren egitura kimikoa.]] |
|||
{{konposatu kimiko infotaula}} |
|||
'''Kolesterola''' gorputz-ehunetan eta [[odol-plasma]]n dagoen [[esterol]]a ([[lipido]]a) da. Batez ere, |
'''Kolesterola''' gorputz-ehunetan eta [[odol-plasma]]n dagoen [[esterol]]a ([[lipido]]a) da. Batez ere, gibel, bizkarezur-muin, [[are]] eta [[garun]]ean dago. Giza-gorputzaren funtzionamendurako ezinbestekoa, hainbat egitura eta organoetan hainbat funtzio betetzen ditu. Horien artean nerbio-zuntzen mielinazko bandena eta hormonak ekoizteko oinarrizkoak dira. |
||
== Ezaugarri kimikoak == |
== Ezaugarri kimikoak == |
||
Akohol sekundarioa da kolesterola, esterolen familiakoa, C27 H45 OH formula kimikoa duena. Lipidoen sailekoa da. Animali jatorriko ehunek ekoizten dute soilik, batez ere gibelak eta giltzurrun gaineko guruinek. |
|||
== Kolesterol |
== Kolesterol iturriak == |
||
[[Fitxategi:Adamantinomatous craniopharyngioma.jpg|thumb|280px|Kolesterol-beiren agerpen mikroskopikoa uretan.]] |
|||
Ugaztunek kolesterola bi bide hauetatik lor dezakete: |
Ugaztunek kolesterola bi bide hauetatik lor dezakete: |
||
| 12. lerroa: | 14. lerroa: | ||
* Kolesterol '''endogenoa''': kolesterolik gabeko gantzen bidez gorputzetan sortzen dena (norberaren ehunek sortua). [[Gibel]]a da kolesterol endogenoa sortzen duen organoa. Kolesterol endogenoaren zati bat behazun-azido bihurtzen du gibelak. Azido horiek ahalbidetzen dute hesteetako xurgapena eta koipeen digestioa. Kolesterol horrek badu esku-hartzerik [[D bitamina]]ren sintesian, eta gorputzaren hormona esteroideen bultzatzailea da. [[Kortisona]] eta [[aldosterona]]ren sintesian esku hartzen du, baita [[giltzurrun]] gaineko guruinetako androgenoenetan ere, testosteronaren sintesian barrabiletan, estrogeno eta progesteronarenean obulutegietan. Esterifikatua badago, ez da uretan disolbatzen (hidrofoboa da), aitzitik, oliotan bakarrik disolbatzen da. Bestalde, kolesterol esterifikatua ezin da organo batetik bestera ibili molekula konplexuagoetan, lipoproteinetan, izan ezik. Era askotako [[lipoproteina]]k daude: VLDL eta LDL (dentsitate txikikoak eta tamaina handikoak) eta HDL (tamaina txikikoak eta dentsitate handikoak). |
* Kolesterol '''endogenoa''': kolesterolik gabeko gantzen bidez gorputzetan sortzen dena (norberaren ehunek sortua). [[Gibel]]a da kolesterol endogenoa sortzen duen organoa. Kolesterol endogenoaren zati bat behazun-azido bihurtzen du gibelak. Azido horiek ahalbidetzen dute hesteetako xurgapena eta koipeen digestioa. Kolesterol horrek badu esku-hartzerik [[D bitamina]]ren sintesian, eta gorputzaren hormona esteroideen bultzatzailea da. [[Kortisona]] eta [[aldosterona]]ren sintesian esku hartzen du, baita [[giltzurrun]] gaineko guruinetako androgenoenetan ere, testosteronaren sintesian barrabiletan, estrogeno eta progesteronarenean obulutegietan. Esterifikatua badago, ez da uretan disolbatzen (hidrofoboa da), aitzitik, oliotan bakarrik disolbatzen da. Bestalde, kolesterol esterifikatua ezin da organo batetik bestera ibili molekula konplexuagoetan, lipoproteinetan, izan ezik. Era askotako [[lipoproteina]]k daude: VLDL eta LDL (dentsitate txikikoak eta tamaina handikoak) eta HDL (tamaina txikikoak eta dentsitate handikoak). |
||
* Kolesterol '''exogenoa''': jakiek berez duten kolesterola da. [[Heste]]etatik [[odol]]era pasatzen da. [[ |
* Kolesterol '''exogenoa''': jakiek berez duten kolesterola da. [[Heste]]etatik [[odol]]era pasatzen da. [[Animali]] jatorriko [[elikagai]]etan dago gehienbat; arrautzaren gorringo, gibel, esneki (gurina, gazta), garun, hestebete eta haragi gorrian. |
||
== Funtzioak == |
== Funtzioak == |
||
| 18. lerroa: | 20. lerroa: | ||
Kolesterola bizitzarako ezinbestekoa da, funtzio ugari betetzen dituelako: |
Kolesterola bizitzarako ezinbestekoa da, funtzio ugari betetzen dituelako: |
||
* |
* Egiturala. Animalien [[zelula mintz]]ean oso substantzia garrantzitsua da. Bertan kantitate txikietan dagoen arren, jariakortasuna ematen dio eta bere ezaugarri fisiko-kimikoak erregulatzen ditu. |
||
* D bitaminaren aitzindaria. [[Kaltzio]]aren [[metabolismo]]an ezinbestekoa da [[bitamina]] hau. |
* D bitaminaren aitzindaria. [[Kaltzio]]aren [[metabolismo]]an ezinbestekoa da [[bitamina]] hau. |
||
* Sexu hormonen aitzindaria. [[Progesterona]], [[estrogeno]]ak eta [[testosterona]]. |
* Sexu hormonen aitzindaria. [[Progesterona]], [[estrogeno]]ak eta [[testosterona]]. |
||
| 26. lerroa: | 28. lerroa: | ||
== Kolesterol tasa == |
== Kolesterol tasa == |
||
Kolesterol kontzentrazio normala odolean 1,7 eta 2,2 g/l da, eta adinean aurrera egin ahala 2,5 g/l-raino igo ohi da. Giltzurrun edo guruinetako zenbait gaitzek eragin ohi dute kolesterolaren gehitzerik, baina oro har ez da horrelakorik gertatzen baldin eta ez bada herentzia genetikoaren edo lipidoen hazkundearen eraginez. Odoleko kolesterol tasak (batez ere VLDL eta LDL motakoak) gora egiten badu, koipe plakak (ateromak) ager daitezke zenbait zainetan ([[arterosklerosi]]a), batez ere arteria koronarioetan, eta [[bularreko angina]] edo [[ |
Kolesterol kontzentrazio normala odolean 1,7 eta 2,2 g/l da, eta adinean aurrera egin ahala 2,5 g/l-raino igo ohi da. Giltzurrun edo guruinetako zenbait gaitzek eragin ohi dute kolesterolaren gehitzerik, baina oro har ez da horrelakorik gertatzen baldin eta ez bada herentzia genetikoaren edo lipidoen hazkundearen eraginez. Odoleko kolesterol tasak (batez ere VLDL eta LDL motakoak) gora egiten badu, koipe plakak (ateromak) ager daitezke zenbait zainetan ([[arterosklerosi]]a), batez ere arteria koronarioetan, eta [[bularreko angina]] edo [[infarto]]ak eragin ditzakete. Aitzitik, HDL motako kolesterolaren gehitzeak eragin babeslea du arteria koronarioetan. |
||
{{commonskat|Cholesterol}} |
|||
== Erreferentziak == |
== Erreferentziak == |
||
{{ lur | data=2011/12/26}} |
{{ lur | data=2011/12/26}} |
||
{{erreferentzia_zerrenda}} |
|||
== Kanpo-estekak == |
|||
{{autoritate kontrola}} |
|||
[[Kategoria:Lipidoak]] |
|||
[[ar:كولسترول]] |
|||
[[Kategoria:Esteroideak]] |
|||
[[ |
[[az:Xolesterin]] |
||
[[bg:Холестерол]] |
|||
[[Kategoria:Errezeptoreen agonistak]] |
|||
[[bn:কোলেস্টেরল]] |
|||
[[Kategoria:Esterolak]] |
|||
[[bs:Holesterol]] |
|||
[[Kategoria:GABAA errezeptore positiboaren modulatzaile alosterikoak]] |
|||
[[ca:Colesterol]] |
|||
[[cs:Cholesterol]] |
|||
[[cv:Холестерин]] |
|||
[[da:Kolesterol]] |
|||
[[de:Cholesterin]] |
|||
[[dv:ކޮލެސްޓްރޯލް]] |
|||
[[el:Χοληστερίνη]] |
|||
[[en:Cholesterol]] |
|||
[[eo:Kolesterolo]] |
|||
[[es:Colesterol]] |
|||
[[et:Kolesterool]] |
|||
[[fa:کلسترول]] |
|||
[[fi:Kolesteroli]] |
|||
[[fr:Cholestérol]] |
|||
[[gl:Colesterol]] |
|||
[[he:כולסטרול]] |
|||
[[hi:पित्घनासार]] |
|||
[[hr:Kolesterol]] |
|||
[[hu:Koleszterin]] |
|||
[[id:Kolesterol]] |
|||
[[it:Colesterolo]] |
|||
[[ja:コレステロール]] |
|||
[[jv:Kolesterol]] |
|||
[[kk:Холестерин]] |
|||
[[kn:ಕೊಲೆಸ್ಟರಾಲ್]] |
|||
[[ko:콜레스테롤]] |
|||
[[la:Cholesterolum]] |
|||
[[lt:Cholesterolis]] |
|||
[[lv:Holesterīns]] |
|||
[[mk:Холестерол]] |
|||
[[ml:കൊളസ്ട്രോൾ]] |
|||
[[mr:कॉलेस्टेरॉल]] |
|||
[[ms:Kolesterol]] |
|||
[[ne:कोलेस्टेरोल]] |
|||
[[nl:Cholesterol]] |
|||
[[no:Kolesterol]] |
|||
[[oc:Colesteròl]] |
|||
[[pl:Cholesterol]] |
|||
[[pt:Colesterol]] |
|||
[[rn:Kolesterole]] |
|||
[[ro:Colesterol]] |
|||
[[ru:Холестерин]] |
|||
[[rw:Cholestérol]] |
|||
[[sh:Holesterol]] |
|||
[[si:කොලෙස්ටරෝල්]] |
|||
[[simple:Cholesterol]] |
|||
[[sk:Cholesterol]] |
|||
[[sl:Holesterol]] |
|||
[[sq:Kolesteroli]] |
|||
[[sr:Холестерол]] |
|||
[[su:Kolesterol]] |
|||
[[sv:Kolesterol]] |
|||
[[ta:கொலஸ்டிரால்]] |
|||
[[te:కొలెస్ట్రాల్]] |
|||
[[th:คอเลสเตอรอล]] |
|||
[[tr:Kolesterol]] |
|||
[[uk:Холестерин]] |
|||
[[ur:Cholesterol]] |
|||
[[vi:Cholesterol]] |
|||
[[zh:膽固醇]] |
|||
[[zh-yue:膽固醇]] |
|||