Arteriosklerosia[1]arterietako gaixotasun kronikoa da. Honetan, arteriaren barneko geruza gogortu egiten da, elastikotasuna galtzen du eta loditu egiten da; bereziki bertan pixkanaka askotariko gaiak pilatzen direlako. Honen ondorioz, luzarora odol hodiak ixtera iritsi daitezke, hainbat guneetan irrigazioa oztopatuz eta gure osasunerako arazo larriak ekarriz eta gaixotasun kardiobaskularrak eraginez.[2]
Odol hodien itxiera eragiten duen kausa ohikoena arteriosklerosia da; zeina arteriosklerosi mota bat den, non substantzia koipetsuen pilaketak gertatzen dira arterien hormetan (kolesterola, adibidez) hauen kontzentrazioa oso handia denean.[3] Horren ondorioz arterien barneko diametroa (argia) txikitzen da, eta odolak ezin du bertan ondo zirkulatu. Tronboak azaldu daitezke, arteria guztiz itxiko dituztenak; eta itxitako arteriak odolez hornitzen duen organoa (bihotza, burmuina...) odol-fluxurik gabe geratuko da. Honek guztiak bihotzeko bat gertatzea eragin dezake, bihotzeko arterietan (koronarietan) irrigazioa galtzen delako eta bertan dauden zelulak hitzen direlako, odola gorputzera ponpatzeko gaitasuna galduz. Hortaz, kolesterolaren eta beste hainbat substantzien kontzentrazioa balio fisiologiko batzuen barruan mantentzea ezinbestekoa izango da.[4]
Lehen aipatu bezala, arteriosklerosia arterietako hormen gogortzea eta malgutasun galera da. Gaixotasun hau nahiko konplexua da, ez baitu jatorri zehatzik, faktore askok baldintzatzen duten gaitza da. Hala ere, jakina da arterien barneko horma kaltetzen denean sortzen dela eta hainbat faktorek eragin dezakete hori:
Tabakoa
Gantz eta kolesterol maila altuak. Hauek gehiegi hartuz gero, arterien hormetan pilatzen dira eta honen irrigazioa kaltetuko dute.
Ateroesklerosia: Hormetan metatzen diren gantzek eragiten dute. Maila altuak direnean hormetan itsatsi eta odolaren bidea estutzen dute, irrigazioa kaltetuz. Ohikoena da.
Monckebergen esklerosia: Arteria muskularren tarteko kapetako kaltzifikazioak eragiten du, nahiko arraroa da.
Arteriosklerosi hialinoa: Arterioletan homogeneoki metatzen den substantzia hialino baten ondoriozkoa da, beraz bidea estutuko da. Ohikoa da hipertentso eta diabetikoetan.
Batetik, medikuak arteriak entzun beharko ditu estetoskopioaren bidez murmurio deituriko ezohiko zaraten presentzia dagoen jakiteko. Izan ere, plaken metaketek eragindako zirkulazio desegokien indikatzaileak izan daitezke murmurioak.
Bestetik, gorputzeko atalen baten pultsurik ez dagoen begiratu beharko du, pultsu ahula edo honen falta arteriaren bat blokeatuta dagoela esan nahi du eta.
Hauen bidez zenbait gantz, kolesterol, karbohidrato eta proteinenodoleko mailak ezagutuko ditugu. Euren kontrentrazio altuegiak arteriosklerosia pairatzeko arriskuaren adierazgarri dira.
Gehienetan lipoproteina espezifiko bat, A-lipoproteina zehazki, neurtzen da kardiopatien arrisku faktore garrantzitsua delako.Lipoproteinaklipidoak odolean zehar garraiatzeko funtzioa duten proteinak dira.
Froga hau bihotzeko aktibitate elektrikoa ezagutzeko erabiltzen da. Bihotzaren maiztasuna eta erritmoa eta bihotzaren atal bakoitzetik pasatzen diren bulkada elektrikoen potentzia eta sinkronizazioa erregistratzen ditu.
EKGak gaixotasun koronarioak eragindako arazo kardiakoen seinaleak adieraz ditzake eta baita pazienteak inoiz miokardio infartu bat izan duen edo momentu horretan izaten ari den.
Froga honek orkatilako odolaren presioa besoan dagoen odoleko presioarekin konparatzen du odol zirkulazioaren egoera osasuntsua den ala ez jakiteko. Gaixotasun arterial periferikoa detektatzeko balio du honek.
Ekokardiografian soinu uhinak erabiltzen dira bihotzeko irudi bizidunak sortzeko. Honela bihotzaren tamaina, forma, ganbara eta balbulen funtzionamenduari buruzko informazioa lortu dezakegu.
Halaber, zirkulazio ezegokia duten eremuak, ondo uzkurtzen ez diren miokardioko eremuak eta irrigazio faltaren ondoriozko miokardioaren aurreko lesioak detekta ditzake ekokardiografiak.
Froga honetan X izpiak eta X izpiek zeharkatu ezin duten kontraste medio bat erabiltzen dira arterien barnealdea ikusteko. Honi esker, aneurismak eta arteriak oztopatzen dituzten plakak detektatu ahalko ditugu eta blokeoaren arrisku maila ezagutu.
Medikuak pazienteari besoko odol hodi batean kontraste medioa injektatuko dion kateter bat sartuko dio eta X izpien bidez odola odol hodietatik nola mugitzen den ikusiko du. Gainera, kateterraren erabilerak diagnostikoa eta tratamendua prozedura bakar batean bateratzea ahalbidetzen du, kirurgiaren beharra desagerraraz dezakeelarik.
Ordenagailu bidezko angiotomografiak iodoz aberastutako kontraste medio bat eta ordenagailu bidezko tomografia erabiltzen ditu odol hodien egoera aztertzeko eta odol hodietako gaixotasunak, hala nola aneurisma eta blokeoak, detektatzeko.
Pazienteak ariketa fisikoa egin behar du bihotza lan egitera behartzeko eta taupadak bizkortzeko froga kardiako batzuk egiten diren bitartean. Ariketa fisikoa egiteko ezintasuna izatekotan, farmakoak hartu beharko ditu.
Bihotzaren jarduera handitzean, odol eta oxigeno gehiago beharko ditu, baina plaken eraginez estututako arteriek ezin izango dute bihotza behar bezala irrigatu. Horregatik, froga hau gaixotasun koronarioa detektatzeko erabiltzen da. Kasu honetan, bihotz maiztasuna eta erritmoa, presio arteriala eta bihotzeko aktibitate elketrikoa aldatu egingo dira, ondo arnasteko arazoak izan eta bihotzean mina sentitzeaz gain.
Esfortzu froga batzuetan bihotzeko irudiak hartzen dira pazientea ariketa fisikoa egiten dabilen bitartean eta atsedenean dagoenean. Helburua odolaren zirkulazioa bihotzaren atal desberdinetan egokia dela eta bihotzak odola ondo ponpatzen duela ziurtatzea da.[6]
Arteriosklerosia sendatzeko modurik eraginkorrena aurrezaintza da. Horretarako, kontrola daitezkeen arrisku faktoreak kontuan hartu behar dira:
Dieta: animalia gantzak ekiditen dituen elikadura osasungarria ezinbestekoa da odol-hodietan gantzak meta ez daitezen. Era berean, obesitatea saihestuz diabetesaren, hipertentsioaren edota hiperkolesterolemiaren arriskua jaitsi eta arteriosklerosia garatzeko probabilitatea murriztu dezakegu.
Ariketa fisikoa: gaixotasun kardiobaskularrak ez garatzeko ezinbestekoa da. Gainera, zirkulazio sistemaren egoera hobetzen du. Ariketa fisiko moderatua erregulartasunez egitearekin nahikoa da, eta aerobikoa izatea hobesten da, hala nola, azkar ibili, igeri egin eta bizikletan ibiltzea.
Alkohola eta tabakoa: Substantzia hauek saihetsi behar dira. Erretzeak odol-hodietatik doan oxigeno kantitatea jaisten du, beraz, arterietako gantz pilaketa errazten du. Ohitura hauek kentzeak askotan arteriosklerosiak eragindako zirkulazio txarra hobetzea eragiten du.
Estresa: Tentsio eta estresik gabeko bizimoduak odol-hodien funtzionamendu onean eragiten du.
Hipertentsio arteriala: Kontrolpean mantenduko dugu, hipertentsioak arterien hormetan arazo larriak eragin baititzake.
Oinen zainketa: tamaina egokiko oinetakoak erabiliko ditugu. Gainera, zauriak izatekotan arreta berezia jarriko diegu, arteriosklerosia dutenek zikatrizazio mantsoa baitute eta infekzio-arrisku handiagoa.
Prebentzioaz gain, badaude arterioskleriosia garatu ondorengo sendabideak:
Farmakologia: nahiz eta arteriosklerosiaren aurkako farmakorik ez egon, gaixotasun honek eragin ditzakeen alterazio espezifikoen (hipertentsio arteriala, hiperkolesterolemia, diabetesa...) tratamenduak badaude. Azido azetilsalizilikoa, esaterako, ateroma plakako plaketen metaketa prebenitzen du. Sintrom antikoagulatzailea, berriz, iskemietan erabilia da. Pentoxifilina farmakoa, odol zirkulazioa hobetzeko erabiltzen da.
Kirurgia: Fogarty kateter bidezko interbentzioa hankako arteria nagusiak okluitzen direnean erabiltzen da adibidez. Koagulua kendu eta odol zirkulazioa berrezartzen da. Arteria koronarioen kasuan, baloi bidezko estutasunaren dilatazioa erabiltzen da ondoren malguki edo stent bat jarriz odola pasa dadin. Muturreko kasuetan, arteriak ireki eta garbitzen dira, edo by-pass bat egin.[7]
2000. urtean egindako azkeneko ikerketa batean ikusi zen gaixotasun kardiobaskularrak Espainia mailan pertsona gehien hiltzen zituen gaixotasunak zirela, hildakoen %35a hauen ondorioz gertatuak. Urte horretan 124.000 pertsona hil ziren gaixotasun hauengatik. Jakina da arteriosklerosiak gaixotasun kardiobaskularren agerpena handitzen duela, eta horregatik arteriosklerosia eta kolesterol maila handia edukitzeak arriskutsuak izan daitezke. Hortaz, hauek arrisku faktoreak izango dira, beste hainbat faktoreekin batera (diabetes mellitus, erretzea, adina... ) Urte berdinean egindako ikerketa batean ikusi zen lan egiten zuten pertsonen %46ak kolesterol maila altua zutela, 200mg/dl-tik gora.[8]
Datuak: Q184559
Multimedia: Atherosclerosis / Q184559