- 573 / 12 - 95 / 96 - 573 / 12 - 95 / 96

Belgische Kamer Chambre des Représentants

van Volksvertegenwoordigers de Belgique

GEWONE ZITTING 1997-1998 (*) SESSION ORDINAIRE 1997-1998 (*)

14 OKTOBER 1997 14 OCTOBRE 1997

Parlementair onderzoek naar de Enquête parlementaire sur les

noodzakelijke aanpassingen van de adaptations nécessaires en matière
organisatie en de werking van het d'organisation et de fonctionnement de
politie- en justitiewezen op basis van l'appareil policier et judiciaire,
de moeilijkheden die gerezen zijn bij het en fonction des difficultés surgies lors
onderzoek naar de « Bende van Nijvel » de l'enquête sur « les tueurs du Brabant»

VERSLAG RAPPORT

NAMENS DE ONDERZOEKSCOMMISSIE FAIT AU NOM DE LA COMMISSION D'ENQUETE

UITGEBRACHT DOOR DE HEREN PAR MM. Renaat LANDUYT

Renaat LANDUYT EN Jean-Jacques VISEUR ET Jean-Jacques VISEUR

BIJLAGE VI ANNEXE VI
- Analyse van de hoorzittingen met de getuigen - Analyse des auditions des témoins
gehoord door de onderzoekscommissie en van de entendus par la Commission d'enquête
aan de onderzoekscommissie overhandigde et des documents transmis à la Commission
documenten met betrekking tot: d'enquête en relation avec:
1. de persoonlijkheid van de heer Deprêtre, 1. la personnalité du procureur du Roi
procureur des Konings van Nijvel; de Nivelles, M. Deprêtre;
2. het speurwerk van de BüB van Waver; 2. les recherches menées par la BSR de Wavre;
3. de betrokkenheid van de inlichtingendiensten; 3. l'implication des services de renseignement;
4. de coördinatie van de onderzoeken 4. la coordination des enquêtes
« Bende van Nijvel » en « Mendez » Brabant Wallon et Mendez
- Aanvullende analyse - Analyse complémentaire

BIJLAGE VII ANNEXE VII

Een aanvullende analyse van de organisatie Une analyse complémentaire de l'organisation
van het onderzoek in de jaren 1986-1997 de l'enquête au cours des années 1986à 1997

Zie: Voir:
- 573 - 95 / 96 : - 573 - 95/ 96 :
- N' 1: Voorstel van de heer Landuyt, mevrouw de - N°1: Proposition de M. Landuyt, Mme de T'Serclaes,
T'Serclaes, de heren Van Parys, Duquesne, Bour- MM. Van Parys, Duquesne, Bourgeois et Deleuze.
geois en Deleuze.
- N" 2 en 3 : Amendementen. - N" 2 et 3 : Amendements.
- N'4: Verslag. - N°4: Rapport.
- N' 5: Tekst aangenomen door de commissie. - N°5: Texte adopté par la commission.
- N' 6: Tekst aangenomen in plenaire vergadering. - N°6: Texte adopte en séance plénière.
- N'7: Verslag. - N°7: Rapport.
- N' 8: Verslag (Bijlagen I en II). - N°8: Rapport (Annexes I et II).
- N' 9: Verslag (Bijlage III). - N°9: Rapport (Annexe III).
- N' 10 : Verslag (Bijlage IV). - N°10 : Rapport (Annexe IV).
- N' 11 : Verslag (Bijlage V). - N°11 : Rapport (Annexe V).
Handelingen: Annales:
11 en 13 juni 1996. 11 et 13 juin 1996.

(*) Vierde zitting van de 49' zittingsperiode. (*) Quatrième session de la 49'législature.

S.-2884
- 573 / 12 - 95 / 96 [2 ]

BIJLAGE VI ANNEXE VI

Analyse van de hoorzittingen met de getuigen Analyse des auditions des témoins
gehoord door de onderzoekscommissie entendus par la Commission d'enquête
en van de aan de onderzoekscommissie et des documents transmis à la Commission
overhandigde documenten met betrekking tot: d'enquête en relation avec:
1. de persoonlijkheid van de heer Deprêtre, 1. la personnalité du procureur du Roi de Nivelles,
procureur des Konings van Nijvel; M. Deprêtre;
2. het speurwerk van de BOBvan Waver; 2. les recherches menées par la BSR de Wavre;
3. de betrokkenheid van de inlichtingendiensten; 3. l'implication des services de renseignement;
4. de coördinatie van de onderzoeken « Bende van 4. la coordination des enquêtes Brabant Wallon et
Nijvel » en « Mendez » Mendez

Adrien MASSET Adrien MASSET

Universiteit van Luik Université de Liège
Brussel, 30 juli 1997. Bruxelles, le 30 juillet 1997.

INHOUDSTAFEL TABLE DES MATIERES

Blz. Page

TITEL I : INLEIDING . 6 TITRE l'' : INTRODUCTION . 6

HOOFDSTUK I : Ons eerste verslag van 16 ja-
nuari 1997 in het licht van de opdrachten CHAPITRE l'' : Notre premier rapport du 16 jan-
van de parlementaire onderzoekscommis- vier 1997 à la lumière des missions de la
sie . 6 commission d'enquête parlementaire . 6
HOOFDSTUK II : Voorwerp van dit verslag in het CHAPITRE II : Objet du présent rapport à la lu-
licht van de opdrachten van de parlemen- mière des missions de la commission d'en-
taire onderzoekscommissie . 7 quête parlementaire . 7
HOOFDSTUK III : Structuur van dit verslag . 8 CHAPITRE III Structure du présent rapport . 8
HOOFDSTUK IV : Grenzen van de analyse . 8 CHAPITRE IV : Limites de l'analyse . 8

TITEL II : DE PERSOONLIJKHEID VAN DE HEER TITRE II : LA PERSONNALITE DE M. JEAN DE-

JEAN DEPRETRE, PROCUREUR DES PRETRE, PROCUREUR DU ROI DE NI-
KONINGS VAN NIJVEL . 9 VELLES . 9
HOOFDSTUK I : Inleiding . 9 CHAPITRE l'' : Introduction . 9
HOOFDSTUK II : De theorie van de overvallers .. 9 CHAPITRE II : La théorie des prédateurs . 9
Deel A Het onderzoek inzake het ex- Section A : L'enquête dirigée vers l'extrê-
treem-rechtse spoor . 9 me droite . 9
Deel B Het zogeheten snelle afsluiten Section B : La clôture dite hâtive de l'ins-
van het onderzoek-Latinus .... 13 truction-Latinus . 13
HOOFDSTUK III : Invloed op de procureur des Ko- CHAPITRE III: Influence du procureur du Roi de
nings van Nijvel op het onderzoek . 14 Nivelles sur l'instruction . 14
Deel A Sterke persoonlijkheid van de
procureur des Konings van Section A : Forte personnalité du procu-
Nijvel . 14 reur du Roi de Nivelles . 14
Deel B Informele contacten tussen de
procureur des Konings van Section B : Les contacts informels entre
Nijvel en de administrateur- le procureur du Roi de Nivel-
generaal van de Veiligheid les et l'administrateur général
van de Staat . 17 de la Sûreté de l'Etat . 17
Deel C Tussenkomst van J. Deprêtre
met betrekking tot de piste Section C : Intervention de J. Deprêtre
van de roze balletten en ze- dans la piste des ballets roses
dendossiers . 19 et dossiers de mœurs . 19
HOOFDSTUK IV : Lot van het onderzoek van het CHAPITRE IV : Le sort réservé à l'expertise du
BKA van Wiesbaden . 20 BKA de Wiesbaden . 20
HOOFDSTUK V : De opvolging van een PV - CHAPITRE V : Question du suivi d'un PV Bou-
Bouhouche - Bende van Nijvel . 25 houche - Brabant wallon . 25
HOOFDSTUK VI : Instelling van tucht- en straf-
rechtelijke vervolging tegen de procureur CHAPITRE VI : Engagement de poursuites disci-
des Konings van Nijvel, na de eerste parle- plinaires et pénales contre le procureur du
mentaire onderzoekscommissie in verband Roi de Nivelles, après la première commis-
met de moordaanslagen gepleegd door de sion d'enquête parlementaire sur les tue-
bende van Nijvel . 28 ries du Brabant . 28
 [3 ] - 573 / 12 - 95 / 96

Deel A De verslagen van 11 juni en Section A : Les rapports des 11 juin et

25 september 1990 van de 25 septembre 1990 de M.
heer Krings in het raam van Krings dans le cadre de l'en-
het tuchtonderzoek . 28 quête disciplinaire . 28
Deel B Het door raadsheer Lambeau Section B : L'instruction pénale menée
gevoerde strafonderzoek . 31 par le conseiller Lambeau ..... 31
Deel C De tuchtrechtelijke gevolgen
van het dossier van het straf- Section C : Les suites disciplinaires du
onderzoek - het tuchtdos- dossier d'instruction péna-
sier van de heer Krings van le - le rapport disciplinaire
25 juni 1992 . 33 de M. Krings du 25 juin 1992 33
Deel D Nieuwe behandeling van het
verslag van Wiesbaden, voor Section D : Réapparition, au disciplinai-
de tuchtrechtelijke kamer ..... 35 re, du rapport de Wiesbaden. 35

TITEL III : HET ONDERZOEK GEVOERDDOOR DE

BOB VAN WAVER EN HET AL DAN TITRE III : LES RECHERCHES MENEES PAR LA
NIET OPZIJSCHUIVEN VAN DE BSR DE WAVREET LA MISE A L'ECART
SPEURDERS BIHAY, BALFROID EN OU NON DES ENQUETEURS BIHAY-
DUSSART . 36 BALFROID-DUSSART . 36
HOOFDSTUK I : Inleiding . 36 CHAPITRE l'' : Introduction . 36
HOOFDSTUK II : Beoordeling van het nut van het CHAPITRE II : Appréciation de la pertinence des
onderzoek verricht door rijkswachters Bi- recherches menées par les gendarmes Bi-
hay en Balfroid . 36 hay et Balfroid . 36
HOOFDSTUK III : Precieze feiten meegedeeld door CHAPITRE III : Faits précis relevés par MM. Ba-
de heren Bihay en Balfroid : confrontatie hay et Balfroid : confrontation de ces faits
van die feiten met de documenten en de avec les documents et les auditions de té-
getuigenverhoren . 40 moins . 40
Section A : Les fuites en direction de la
Deel A De perslekken . 40 presse . 40
Deel B De teruggave van illegale ge-
luiddempers door de heer De- Section B : La restitution, par M. Deprê-
prêtre aan wapenhandelaar tre, de silencieux illégaux à
Dekaise . 41 l'armurier Dekaise . 41
Deel C « Het koffertje » van Beaurir. 44 Section C : «La cantine" Beaurir . 44
Deel D Precieze zedenfeiten in het Section D : Faits précis en matière de
kader van de piste van de roze mœurs dans le cadre de la pis-
balletten . 45 te des ballets roses . 45
HOOFDSTUK IV : Tuchtrechtelijke tegenvallers CHAPITRE IV : Avatars disciplinaires des gen-
voor rijkswachters Bihay en Balfroid ..... 46 darmes Bihay et Balfroid . 46
HOOFDSTUK V : Niet-uitvoering van kantschrif- CHAPITRE V : Non-exécution d'apostilles par
ten door adjudant-chef Dussart . 48 l'adjudant-chef Dussart . 48
Deel A Context van de ten laste ge-
legde feiten . 48 Section A : Contexte des faits reprochés. 48
Deel B Onderzoeksdossier ten laste Section B : Dossier d'instruction à charge
van de heer Dussart . 50 de M. Dussart . 50

TITEL IV: DE BETROKKENHEID VAN DE IN-

LICHTINGENDIENSTEN BIJ HET ON- TITRE IV : L'IMPLICATION DES SERVICES DE
DERZOEK NAAR DE BENDE VAN NIJ- RENSEIGNEMENT DANS LES ENQUE-
VEL . 51 TES DES TUERIES DU BRABANT . 51
HOOFDSTUK I : Inleiding - Beperkingen van CHAPITRE l'' : Introduction - Limites de
de analyse . 51 l'analyse . 51
Deel A De infiltratie van de WNP Section A : L'infiltration du WNP par la
door de Staatsveiligheid . 51 Sûreté de l'Etat . 51
Deel B De rol die werd toegekend aan
Claude Dery, deskundige in Section B : Le rôle attribué à l'expert en
de ballistiek . 52 balistique, Claude Dery . 52
Deel C De aanhouding van de leden Section C : L'arrestation des membres des
van de CCC . 52 CCC . 52
HOOFDSTUK II : Bijdrage van de veiligheid van
de Staat aan het onderzoek naar de bende CHAPITRE II : Apport de la sûreté de l'Etat dans
van Nijvel . 55 l'enquête sur les tueries du Brabant . 55
Deel A Spontane samenwerking van Section A : Collaboration spontanée de la
de Veiligheid van de Staat Sûreté de l'Etat avec les en-
met de speurders . 55 quêteurs . 55
Deel B Aan de Veiligheid van de Section B : Collaboration imposée à la Sû-
Staat opgelegde medewerking 58 reté de l'Etat . 58
HOOFDSTUK III : Bijdrage van de ADIV aan het CHAPITRE III : Apport du SGR dans l'enquête
onderzoek naar de bende van Nijvel . 59 sur les tueries du Brabant . 59
Deel A Medewerking van de ADIV Section A : Collaboration du SGR à l'en-
aan het onderzoek naar de quête sur les tueries du Bra-
bende van Nijvel . 59 bant . 59
Deel B Het opduiken van verslagen Section B : L'apparition de rapports du
van de ADIV die verband hou- SGR liés aux tueurs du Bra-
den met de bende van Nijvel. 62 bant . 62
- 573 / 12 - 95 / 96 [4 ]

HOOFDSTUK IV : Welke inlichtingendienst voor CHAPITRE IV : Quel service de renseignement

de rijkswacht? . 63 pour la gendarmerie? . 63
HOOFDSTUK V : De vernietiging van GRT-ar- CHAPITRE V : La destruction d'archives du GRT
chiefmateriaal door de ADIV . 65 par le SGR . 65

TITEL V : DE COORDINATIE VAN HET ONDER-

ZOEK NAAR DE BENDE VAN NIJVEL TITRE V : LA COORDINATION DES ENQUETES
EN HET ONDERZOEK-MENDEZ . 73 BRABANTWALLON-MENDEZ . 73
HOOFDSTUK I : Inleiding . 73 CHAPITRE l'' : Introduction . 73
Deel A Voortzetting van ons eerste Section A : Prolongement de notre pre-
deskundigenverslag . 73 mier rapport d'expert . 73
Deel B Nood aan coördinatie: de Section B : Nécessité d'une coordination:
geïnstitutionaliseerde coördi- La coordination institutionna-
natie . 74 lisée . 74
Deel C Probleem inzake de coördina-
tie van de onderzoeken en de Section C : Difficulté de coordination des
samenwerking tussen magis- enquêtes et de collaboration
traten . 75 entre magistrats . 75
HOOFDSTUK II : Al dan niet bestaan van ge-
meenschappelijke hypotheses of materiële CHAPITRE II : Existence ou non d'hypothèses
verbanden tussen de feiten van de bende communes ou de liens matériels entre les
van Nijvel en de feiten uit het dossier- faits des tueries du Brabant et les faits du
Mendez . 75 dossier Mendez . 75
HOOFDSTUK III : Coördinatie van de onderzoe-
ken naar de bende van Nijvel en de moord CHAPITRE III: La coordination des enquêtes
op Mendez tijdens de Nijvelse periode tot Brabant Wallon-Mendez durant la période
januari 1987 . 80 Nivelles jusque janvier 1987 . 80
HOOFDSTUK IV : Coördinatie van de onderzoe-
ken naar de bende van Nijvel en de moord CHAPITRE IV : La coordination des enquêtes
op Mendez tijdens de periode in Charleroi Brabant Wallon-Mendez durant la période
na januari 1987 . 82 Charleroi après janvier 1987 . 82
Deel A Bevredigende coördinatie en Section A : Coordination et collaboration
samenwerking tussen januari satisfaisantes entre janvier
1987 en april1989 . 82 1987 et avril 1989 . 82
Onderdeel A : Algemeen beeld. 82 Sous-Section A : Vue générale . 82
OnderdeelB : Tussenkomst Sous-Section B : L'intervention
van coördinatiemagis- du magistrat coordina-
traat Jonckheere . 84 teur Jonckheere . 84
Onderdeel C : Rolvan de infor-
matisering van het Sous-Section C : Le rôle d'infor-
CBO . 86 matisation du BCR ..... 86
Section B : La survenance d'incidents
Deel B Incidenten tijdens de samen- dans la collaboration dès le dé-
werking vanafhet begin 1989. 88 but 1989 . 88
Deel C De houding van onderzoeks-
rechter Hennuy vanaf januari Section C : L'attitude du juge d'instruc-
1990 tegenover de terughou- tion Hennuy à partir de jan-
dendheid van onderzoeks- vier 1990 face aux réticences
rechter Hennart . 89 du juge d'instruction Hennart. 89
Deel D Coördina tiemo eilijkhe de n Section D : Difficultés de coordination
schadelijk voor het onderzoek préjudiciables pour l'enquête
naar de bende van Nijvel? .. 91 sur les tueries du Brabant? 91
Deel E Addendum: het lot van een Section E : Addendum : le sort réservé à
PV van 1988 inzake Bou- un PV de 1988 en cause de
houche . 92 Bouhouche . 92

TITEL VI : CONCLUSIES . 93 TITRE VI : CONCLUSIONS . 93

HOOFDSTUK I : Inleiding . 93 CHAPITRE l'' Introduction . 93
HOOFDSTUK II : De persoonlijkheid van de pro-
cureur des Konings van Nijvel, de heer CHAPITRE II La personnalité du procureur du
Deprêtre . 94 Roi de Nivelles M. Deprêtre . 94
1. Het gebrek aan belangstelling voor het 1. Absence d'intérêt pour la piste politico-
crimineel-politieke spoor . 94 criminelle . 94
2. De invloed van de procureur des Ko- 2. L'influence du procureur du Roi de Ni-
nings van Nijvel op het onderzoek . 95 velles sur l'instruction . 95
3. Het lot van het deskundigenverslag van 3. Le sort réservé à l'expertise du BKA de
het BKA van Wiesbaden en de daaraan Wiesbaden et les prolongements discipli-
verbonden tuchtmaatregelen . 95 naires de cette question . 95
4. Achterhouden van een PV Bouhouche- 4. Rétention d'un PV Bouhouche-Brabant
Bende van Nijvel . 96 wallon . 96
HOOFDSTUK III : Het onderzoek gevoerd door de
BOB van Waver en het al dan niet opzij- CHAPITRE III: Les recherches menées par la
schuiven van de speurders Bihay, Balfroid BSR de Wavre et la mise à l'écart ou non
en Dussart . 97 des enquêteurs Bihay-Balfroid-Dussart ... 97
1. De relevantie van het speurwerk van de 1. Pertinence des recherches de la BSR de
BOB van Waver . 97 Wavre . 97
 [5] - 573 / 12 - 95 / 96

2. Confrontatie van bepaalde specifieke 2. Confrontation de certains faits précis re-

feiten die door rijkswachters Bihay en levés par les gendarmes Bihay et Bal-
Balfroid werden opgetekend, met de do- froid, avec les documents et les auditions
cumenten en hoorzittingen van getuigen 97 de témoins . 97
3. De tuchtprocedure tegen de rijkswach- 3. La procédure disciplinaire à l'encontre
ters Bihay en Balfroid . 97 des gendarmes Bihay et Balfroid . 97
4. Niet-uitvoering van apostilles door adju- 4. Non-exécution d'apostilles par l'adju-
dant-chef Dussart . 98 dant-chef Dussart . 98
HOOFDSTUK IV : De betrokkenheid van de inlich- CHAPITRE IV : L'implication des services de ren-
tingendiensten bij het onderzoek naar de seignement dans les enquêtes des tueries
bende van Nijvel . 98 du Brabant . 98
1. Sort réservé à des questions périphéri-
1. Wat er gebeurde met de randvragen ... 98 ques . 98
2. Medewerking van de inlichtingendien- 2. La collaboration des services de rensei-
sten bij het onderzoek naar de Bende gnement à l'enquête sur les tueries du
van Nijvel . 99 Brabant . 99
3. Welke inlichtingendienst voor de rijks- 3. Quels service de renseignements pour la
wacht ? . 100 gendarmerie? . 100
HOOFDSTUK V : De coördinatie van het onder-
zoek naar de bende van Nijvel en het on- CHAPITRE V : La coordination des enquêtes
derzoek-Mendez . 100 Brabant Wallon-Mendez . 100
1. Schijncoördinatie . 100 1. Un faux-semblant de coordination . 100
2. Het gebrek aan materiële verbanden
tussen de Bende van Nijvel en het dos- 2. Absence de liens matériels entre les faits
sier-Mendez . 101 du Brabant wallon et le dossier Mendez. 101
3. De verschillende fasen in de moeilijke 3. Les différentes phases de la collabora-
samenwerking tussen de onderzoeks- tion difficile entre les juges d'instruc-
rechters . 101 tion . 101
4. Welke schade liep het onderzoek naar de
Bende van Nijvel op door deze moeilijke
samenwerking met de mensen die de 4. Quel préjudice pour l'enquête sur les
leiding hadden over het onderzoek in het tueries du Brabant de cette collabora-
dossier-Mendez? . 102 tion difficile avec le dossier Mendez? ... 102
- 573 / 12 - 95 / 96 [6]

TITEL I TITRE r-
Inleiding Introduction

HOOFDSTUKI CHAPITRE r-
Ons eerste verslag van 16januari in het licht Notre premier rapport du 16janvier 1997
van de opdrachten van de parlementaire à la lumière des missions de la Commission
onderzoekscommissie d'enquête parlementaire

Op 13 juni 1996 heeft de Kamer van volksvertegenwoor- En date du 13 juin 1996, la Chambre des Représentants
digers het voorstel aangenomen dat ertoe strekt een parle- a adopté la proposition visant à instaurer une Commission
mentaire onderzoekscommissie op te richten belast met d'enquête parlementaire chargée de l'examen des adapta-
het onderzoek naar de noodzakelijke aanpassingen van de tions nécessaires en matière d'organisation et de fonction-
organisatie en de werking van het politie- en justitiewezen nement de l'appareil policier et judiciaire, en fonction des
op basis van de moeilijkheden die gerezen zijn bij het difficultés surgies lors de l'enquête sur les «tueurs du
onderzoek naar « de bende van Nijvel ». Brabant ».
De eerste opdracht die de onderzoekscommissie werd Une première mission confiée à la Commission d'enquê-
toevertrouwd, bestond erin een inventaris op te maken en te était de dresser un inventaire, motivé et établi sur la
te motiveren op basis van de beschikbare stukken, de in base des pièces disponibles, des problèmes constatés dans
het kader van het onderzoek naar « de bende van Nijvel » le cadre de l'enquête sur les «tueurs du Brabant» et des
vastgestelde knelpunten en de klachten die over dat onder- plaintes que celle-ci a suscitées, cet inventaire concernant
zoek zijn binnengekomen. Die inventaris moest betrekking l'ensemble des griefs rendus publics, y compris ceux formu-
hebben op het geheel van de openbaar gemaakte grieven, lés par les membres de la magistrature: cet objectif a été
met inbegrip van de grieven van de magistratuur: die rencontré par le premier rapport des professeurs Fijnaut et
doelstelling werd verwezenlijkt door het eerste verslag van Verstraeten de la KUL auxquels nous faisons renvoi.
de professoren Fijnaut en Verstraeten van de KUL naar
wie wij refereren.
De tweede en derde opdracht bestond erin te herinneren Une deuxième et une troisième missions consistaient à
aan de regels die het recht van de strafprocedure en de rappeler les règles régissant le droit de la procédure pénale
organisatie van het politie- en justitiewezen beheersen en et de l'organisation policière et judiciaire qui revêtent de
van belang zijn voor het gerechtelijk onderzoek en het l'importance pour l'enquête judiciaire et sa clôture, et à
afsluiten ervan. De commissie werd eveneens belast met procéder à une reconstitution dans le temps des faits qui
de reconstructie van de feiten die betrekking hebben op het font l'objet de l'enquête ainsi que des importantes étapes de
onderzoek, van de belangrijkste fases van de procedure en la procédure et des principaux stades du processus déci-
van de belangrijkste stadia van de beslissingsprocedure. sionnel; cette double mission a été rencontrée par notre
Die dubbele opdracht resulteerde in ons eerste verslag en premier rapport et par les deuxième et troisième rapports
in het tweede en derde verslag van de professoren Fijnaut des professeurs Fijnaut et Verstraeten; ces rapports, ser-
en Verstraeten. Die verslagen, die gebruikt werden bij de vant à la préparation des auditions de témoins réalisées
voorbereiding van de hoorzittingen met de getuigen die de par la Commission d'enquête parlementaire, ont été rédi-
parlementaire onderzoekscommissie heeft gehoord, wer- gés au départ de l'examen du volumineux dossier d'instruc-
den opgemaakt bij de aanvang van het onderzoek van het tion des tueries du Brabant, au départ de l'examen de
lijvige onderzoeksdossier inzake de bende van Nijvel, bij de dossiers judiciaires annexes ou complémentaires, au dé-
aanvang van het onderzoek van bijgevoegde of aanvullen- part de l'examen des rapports internes des parquets d'ins-
de gerechtelijke dossiers, bij de aanvang van het onderzoek tance et parquets généraux, au départ de l'examen des
van de interne verslagen van de parketten en de parketten- documents internes de différents services policiers, judi-
generaal, bij de aanvang van het onderzoek van de interne ciaires et de renseignements, et au départ de l'examen de
documenten van verschillende politie-, justitie- en inlich- tout autre document porté à la connaissance de la Commis-
tingendiensten, en bij de aanvang van het onderzoek van sion d'enquête; ces rapports n'ont cependant envisagé que
elk ander document waarvan de onderzoekscommissie 6 griefs retenus par la Commission d'enquête comme étant
weet had gekregen. De onderzoekscommissie heeft echter dignes d'intérêt pour le propos de la Commission; pour
bepaald dat slechts 6 grieven van belang waren voor de notre part, notre premier rapport, rédigé en collaboration
commissie. Wat ons betreft, had ons eerste verslag, gedeel- partielle avec le prof. Uyttendaele de l'ULB, portait sur
telijk opgemaakt in samenwerking met professor Uytten- 2 griefs précis, à savoir ceux touchant à l'indigence de
daele van de ULB, betrekking op 2 specifieke grieven, l'enquête quant à une implication éventuelle de certains
namelijk die welke verband houden met de « gebrekkig- (anciens) membres de la Sûreté de l'Etat et/ou du Service
heid » van het onderzoek inzake de eventuele betrokken- général du renseignement et de la sécurité, et/ou de la
heid van bepaalde (voorrnalige) leden van de Veiligheid gendarmerie dans les faits dits des tueries du Brabant.
van de Staat en/of van de Algemene Dienst Inlichtingen en
Veiligheid en/of van de rijkswacht bij de feiten die aan de
bende van Nijvel worden toegeschreven.
Er is al op gewezen dat de leden van de huidige parle- Il a déjà été précisé que la présente Commission d'en-
mentaire onderzoekscommissie, in tegenstelling tot de le- quête parlementaire, à la différence de la première Com-
den van de eerste parlementaire onderzoekscommissie be- mission d'enquête parlementaire sur la manière dont la
last met het onderzoek naar de wijze waarop de bestrijding lutte contre le banditisme et le terrorisme est organisée en
van het banditisme en het terrorisme in België georgani- Belgique, avait pu disposer d'un accès complet au dossier
 [7 ] - 573 / 12 - 95 / 96

seerd wordt, het onderzoeksdossier volledig hebben mogen d'instruction, ainsi qu'aux pièces et documents internes de
inkijken, net als de stukken en interne documenten van différentes autorités et services publics.
verschillende overheden en openbare diensten.

HOOFDSTUK II CHAPITRE II

Voorwerp van dit verslag in het licht Objet du présent rapport à la lumière
van de opdrachten van de parlementaire des missions de la Commission
onderzoekscommissie d'enquête parlementaire

Op grond van bovenvermelde gegevens en de elementen La Commission d'enquête parlementaire s'est égale-
van het parlementair onderzoek naar de wijze waarop de ment vu confier la tâche, sur la base des données ci-dessus
bestrijding van het banditisme en het terrorisme georgani- indiquées, des éléments de l'enquête parlementaire sur la
seerd wordt, werd de parlementaire onderzoekscommissie manière dont la lutte contre le banditisme et le terrorisme
eveneens verzocht om, bij wijze van follow-up van de be- est organisée et, en guise de suivi des conclusions de cette
sluiten van dat onderzoek, conclusies te trekken inzake het enquête, de tirer des conclusions en ce qui concerne la
te voeren algemeen misdaadbeleid en de initiatieven te politique criminelle générale à mener dans le pays et déter-
bepalen die zouden moeten worden genomen om de wer- miner les initiatives qu'il conviendrait de prendre afin
king van het repressie-apparaat te verbeteren. d'améliorer le fonctionnement de l'appareil répressif.
Teneinde die opdracht tot een goed einde te brengen, zag Pour soutenir cet objectif, il était également impératif
de commissie zich verplicht de getuigen te horen die op de de procéder aux auditions des témoins étant intervenus,
ene of de andere manier betrokken waren geweest bij het d'une manière ou d'une autre, dans le cadre du dossier dit
dossier van de bende van Nijvel en bij de bijgevoegde en des tueries du Brabant et des dossiers annexes et complé-
aanvullende dossiers. mentaires.
Gespreid over 6 maanden heeft de parlementaire onder- La Commission d'enquête parlementaire, sur une pério-
zoekscommissie meer dan 100 getuigen gehoord. de de 6 mois, a procédé à l'audition de plus d'une centaine
de témoins.
De taak van de deskundigen bestond erin de commissie Le travail des experts a été d'apporter une assistance
op technisch vlak bij te staan. technique à ladite Commission.
Die technische bijstand bestond niet alleen in het sa- Cette assistance technique, en qualité d'expert, s'est
menstellen van onze eerste verslagen, maar ook in : matérialisée sous les formes suivantes, au-delà de nos
premiers rapports:
- de vormelijke voorbereiding van de teneur van de - préparation de la teneur des auditions des témoins
hoorzittingen met de getuigen door voorbereidende ge- d'un point de vue formel et par la tenue d'entretiens prépa-
sprekken waarbij de voorzitter van de onderzoekscommis- ratoires, aux côtés du président de la Commission d'enquê-
sie, de rapporteurs en de commissiesecretarissen aanwezig te, des rapporteurs et du secrétariat de la Commission;
waren;
- onze aanwezigheid tijdens de hoorzittingen en onze - présence aux auditions des témoins et assistance
technische bijstand; technique;
- het eerste onderzoek van de brieven en de documen- - premier examen de la correspondance et des docu-
ten die de getuigen of andere personen of overheden aan de ments adressés à la Commission d'enquête parlementaire
parlementaire onderzoekscommissie hadden gericht; par les témoins ou d'autres personnes ou autorités;
- het onderzoek van aan de commissie gerichte of - examen de dossiers complémentaires ou annexes,
overhandigde bijgevoegde of aanvullende dossiers; adressés ou remis à la Commission d'enquête;
de juridische synthese van bepaalde specifieke pun- synthèse juridique sur certains points précis;
ten;
het bezorgen aan de leden van de onderzoekscom- documentation des membres de la Commission d'en-
missie van documentatiemateriaalover verscheidene be- quête sur différents points discutés, aussi bien du point de
sproken punten (zowel juridische informatie als concrete vue juridique que dans le concret du dossier d'instruction;
inlichtingen over het onderzoeksdossier I;
- het bezoeken van verschillende externe diensten die - démarches et visites auprès de différents services
betrokken waren bij het onderzoek naar de bende van extérieurs concernés par l'enquête sur les tueries du Bra-
Nijvel; bant;
- werkvergaderingen. - réunions de travail.
De in het kader van die opdracht passende deskundi- L'objet des rapports des experts dans le cadre de cette
genverslagen strekken ertoe de commissie juridische en mission, vise à apporter une assistance juridique et techni-
technische bijstand te verstrekken opdat zij over een werk- que à la Commission pour permettre à celle-ci de disposer
document zou beschikken dat nodig is voor de bespreking d'un document de travail nécessaire à la discussion et à la
en het opstellen van het eindverslag van de parlementaire rédaction du rapport final de la Commission d'enquête
onderzoekscommissie. parlementaire.
- 573 / 12 - 95 / 96 [8]

HOOFDSTUK III CHAPITRE III

Structuur van dit verslag Structure du présent rapport

Op grond van de herlezing van de verklaringen die de Au départ de la relecture des dépositions des témoins
getuigen voor de parlementaire onderzoekscommissie had- devant la Commission d'enquête parlementaire, compte-
den afgelegd (alles samen goed voor een beknopt verslag rendu dactylographié de près de 4 000 pages, et au départ
van ongeveer 4 000 getikte bladzijden) en van het onder- de l'examen des correspondances et documents complé-
zoek van bovenvermelde brieven en aanvullende documen- mentaires déjà précisés, il a été convenu de vérifier l'actua-
ten, werd overeengekomen na te gaan hoe actueel de grie- lité des griefs retenus dans le cadre des premiers rapports.
ven waren die de commissie in het kader van de eerste
verslagen in aanmerking had genomen.
Die taak werd toevertrouwd aan de drie deskundigen, L'examen de l'actualité de ces griefs a été réparti entre
met name professor Fijnaut, professor Verstraeten en les 3 experts, à savoir avec les collègues Fijnaut et Ver-
ikzelf (collega Uyttendaele heeft afgezien van de voortzet- straeten, le collègue Uyttendaele n'ayant pas poursuivi sa
ting van zijn taak van deskundige in het kader van die mission d'expert dans le cadre de cette seconde phase des
tweede fase van de hoorzittingen van de onderzoekscom- auditions de la Commission d'enquête.
missie).
Er werd overeengekomen een louter beschrijvende en Il a été convenu que l'analyse des informations re-
objectieve analyse te maken van de gegevens verzameld cueillies au cours des auditions et l'analyse des éléments
tijdens de hoorzittingen en van de elementen voortvloeiend ressortant des pièces demandées ou communiquées à la
uit de gevraagde of overhandigde stukken; de bijdrage van Commission d'enquête serait purement descriptive et ob-
de deskundigen bestond er immers hoofdzakelijk in het jective, la contribution des experts visant essentiellement à
sociaal debat betreffende de zes geselecteerde grieven te assainir le débat social concernant les 6 griefs sélectionnés.
« zurveren ».
Dankzij die verduidelijkingen kon dit verslag worden Sous le bénéfice de ces précisions, le présent rapport
opgedeeld in vier titels, met name: comporte 4 titres, à savoir:
- de persoonlijkheid van de heer Deprêtre, de procu- - la personnalité du procureur du Roi de Nivelles
reur des Konings van Nijvel die betrokken was bij het M. Deprêtre intervenant dans le cadre de l'enquête sur les
onderzoek naar de bende van Nijvel; tueries du Brabant;
- het al dan niet uitsluiten van de speurders Bihay, - la mise ou non à l'écart des enquêteurs Bihay-Bal-
Balfroid en Dussart van de BOB van Waver in het kader froid-Dussart de la BSR de Wavre dans le cadre de la piste
van het in overweging genomen crimineel-politieke spoor politico-criminelle envisagée dans l'enquête sur les tueries
in het onderzoek naar de bende van Nijvel; du Brabant;
- de betrokkenheid van de inlichtingendiensten, de - l'implication des services de renseignements, Sûreté
militaire Veiligheid en de Veiligheid van de Staat bij de militaire et Sûreté de l'Etat dans les enquêtes sur les
onderzoeken naar de bende van Nijvel; tueries du Brabant;
- de coördinatie van de onderzoeken « Bende van Nij- - la coordination des enquêtes Brabant Wallon et
vel » en « Mendez ». Mendez.

HOOFDSTUK IV CHAPITRE IV

Grenzen van de analyse Limites de l'analyse

Zoals reeds aangestipt in de inleiding van ons eerste Comme déjà précisé en introduction de notre premier
verslag, houdt dit verslag eveneens rekening met voor de rapport, le présent rapport tient également compte d'impé-
hand liggende juridische en strategische imperatieven zo- ratifs juridiques et stratégiques évidents, à savoir le res-
als respect voor de persoonlijke levenssfeer van de mensen pect de la vie privée des personnes dont l'identité apparaît
die in het dossier worden vermeld (privacy), het erop toe- dans le dossier (privacy), le souci de ne pas nuire, d'une
zien dat het gerechtelijk onderzoek dat nog steeds loopt, quelconque manière, au bon déroulement de l'instruction
niets in de weg wordt gelegd en het voorkomen dat de judiciaire actuellement toujours en cours, et le souci de ne
veiligheid van de mensen die in de geraadpleegde docu- pas mettre en danger la sécurité de certaines personnes
menten vermeld worden, in het gedrang komt. dont l'identité apparaît dans les documents consultés.
Met diejuridische en strategische imperatieven werd, in Ces impératifs juridiques et stratégiques ont été com-
overeenstemming met de ons toevertrouwde opdracht, in pris avec mesure et raison, d'une manière compatible avec
de mate van het mogelijke en het redelijke rekening gehou- la mission qui nous a été impartie, et tenant compte de ce
den. Hierbij dient echter opgemerkt dat verscheidene gege- que plusieurs informations ont été livrées en audience
vens tijdens openbare zittingen van de parlementaire on- publique lors des auditions de la Commission d'enquête
derzoekscommissie werden verschaft. parlementaire.
Het onderzoek van de niet-openbare documenten die de Les documents non publics qui ont été communiqués à
parlementaire onderzoekscommissie heeft ontvangen, is la Commission d'enquête parlementaire ont fait l'objet
op dezelfde manier verlopen; er wordt slechts naar verwe- d'un traitement soumis aux mêmes impératifs, mais com-
zen voor zover de niet-vermelding ervan de pertinentie van pris de la même manière; il n'y est fait référence que
de analyse zou hebben verstoord. lorsque leur omission aurait dénaturé la pertinence de
l'analyse.
 [9 ] - 573 / 12 - 95 / 96

TITEL II TITRE II

De persoonlijkheid van de heer Jean Deprêtre, La personnalité de M. Jean Deprêtre,

procureur des Konings van Nijvel procureur du Roi de Nivelles

HOOFDSTUKI CHAPITRE r-
Inleiding Introduction

Sinds 1980 wordt het parket van Nijvel geleid door Le parquet de Nivelles, depuis 1980, est sous la direc-
procureur des Konings Jean Deprêtre. De persoonlijkheid tion du procureur du Roi Jean Deprêtre. La personnalité
van de procureur des Konings van Nijvel is het voorwerp du procureur du Roi de Nivelles a été au centre de nom-
geweest van talrijke controverses die al door de eerste breuses controverses, déjà mises en lumière par la premiè-
parlementaire onderzoekscommissie belast met het onder- re Commission d'enquête parlementaire sur les tueries du
zoek naar de bende van Nijvel, aan het licht werden ge- Brabant.
bracht.
De heer Deprêtre vertegenwoordigde het openbaar mi- Les fonctions du ministère public au sein de l'arrondis-
nisterie binnen het gerechtelijk arrondissement van Nij- sementjudiciaire de Nivelles ont été exercées par le procu-
vel, zowel in het kader van de bende van Nijvel - tot het reur du Roi Deprêtre aussi bien dans le cadre des affaires
hof van cassatie op 21 november 1987 een arrest wees des tueries du Brabant, jusqu'à l'arrêt de dessaisissement
volgens welk de zaak hem onttrokken werd - als in het prononcé par la Cour de cassation le 21 janvier 1987, que
kader van de zaak-Mendez (vanaf de moord van laatstge- dans le cadre de l'affaire Mendez, depuis l'assassinat de ce
noemde op 7 januari 1987 tot de afsluiting van het proces dernier le 7 janvier 1986 jusqu'à la clôture du procès de la
van het Brabantse hofvan Assisen op 13 februari 1995). Cour d'assises du Brabant le 13 février 1995.
De parlementaire onderzoekscommissie heeft de heer M. Deprêtre a été entendu par la présente Commission
Deprêtre gehoord op 5 februari 1997. d'enquête parlementaire le 5 février 1997.

HOOFDSTUK II CHAPITRE II

De theorie van de overvallers La théorie des prédateurs

DeelA Section A

Het onderzoek inzake het extreem-rechtse spoor L'enquête dirigée vers l'extrême droite

De tegenwoordig bekende formule volgens welke Jean La formule désormais bien connue selon laquelle le
Deprêtre, procureur des Konings van Nijvel, de moorden procureur du Roi de Nivelles, Jean Deprêtre, attribuait les
toeschreef aan een bende overvallers, werd door sommigen tueries du Brabant à une bande de prédateurs, a été inter-
geïnterpreteerd als een resolute weigering om het onder- prétée par d'aucuns comme voulant exclure à tout prix une
zoek toe te spitsen op het spoor van extreem-rechts. enquête en direction de l'extrême droite.
Zo heeft de heer de Prelle de la Nieppe, de toenmalige Ainsi, M. de Prelle de la Nieppe, alors substitut au
substituut bij het parket van Nijvel, het volgende ver- parquet de Nivelles, a-t-il déclaré: « Si l'enquête n'a mani-
klaard : « Indien dat andere spoor nooit ernstig werd onder- festementjamais été sérieusement menée dans l'exploitation
zocht, dan is dat misschien ook te wijten aan de intellectuele de cette autre filière, cela peut être dû aussi à l'attitude
houding van de mensen die de leiding hadden over het intellectuelle des dirigeants de l'enquête qui, à mon avis,
onderzoek. Het is althans mijn mening dat zij door het feit par leur conviction à privilégier a priori le mobile de lucre
dat ze ervan overtuigd waren dat winstbejag aan de basis ayant dû inspirer ces tueries ont, sans qu'ils aient dû le
van die moorden lag, het onderzoek de wending hebben décréter en termes d'instructions formelles, infléchi le cours
gegeven die deze optie noodzakelijk maakte, zonder daar- de l'enquête dans le sens nécessité par cette opinion. C'est ce
voor formele instructies te hebben moeten geven. Dat is wat qu'à l'époque,j'avais appelé lephénomène d'auto-condition-
ik toen de zelfconditionering van de speurders heb ge- nement dans le chef des enquêteurs. Cette force de convic-
noemd. Die overtuiging, dat apriorisme, verklaart met tion a priori, cet «a priorisme » explique notamment la
name waarom de laatste vergadering van de onderzoekscel raison pour laquelle, en l'absence du procureur du roi de
«Info » in jan uari 1987, die doorging in afwezigheid van de Nivelles, représentant aux yeux de tous à cette époque-là de
procureur des Konings van Nijoel, zowat uitsluitend werd la hiérarchie judiciaire, rappelons-nous ses diverses inter-
gewijd aan de methodische bespreking van die hypothese. ventions dans les médias, notamment à la télévision suisse-
De procureur des Konings van Nijvel werd toen namelijk romande où il ne cessa d'utiliser l'expression: « ce sont des
door iedereen beschouwd als de vertegenwoordiger van de prédateurs, ce sont des prédateurs », la seule fois où il a été
gerechtelijke hiërarchie - herinnert u zich zijn diverse uit- absent d'ailleurs, la dernière réunion de la cellule d'enquête
spraken, met name op de Frans-Zwitsers telenisie, waar hij dite « info » en janvier 1987 a été à peu près exclusivement
steeds de uitdrukking « het zijn overvallers, het zijn over- consacrée à discuter enfin méthodiquement de cette hypo-
uallers » in de mond nam. Dat was trouwens de enige keer thèse» (audition du 4 février 1997, p. 6); ainsi, continue-t-
dat hij niet op een vergadering aanwezig was. » (hoorzitting il: «l'exhumation de la filière boraine, dès le début de
van 4 februari 1997, blz. 6). Hij voegt daar nog het volgende l'année 1986, m'a singulièrement paru ressortir à la volonté
aan toe: « Toen de onderzoekers zich begin 1986 toelegden inavouée de trouver à tout prix des coupables, plutôt que de
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 10 ]

op het spoor van de bende van de Borinage, had ik de prendre devant le pays le risque de paraître perdre trop de
indruk dat zulks het gevolg was van het feit dat ze tegen elke temps à retrouver la trace des véritables coupables. » (audi-
prijs schuldigen wilden vinden (uiat ze trouwens nooit heb- tion du 4 février 1997, p. 3).
ben toegegenen). Ze wilden namelijk niet het risico lopen dat
het hele land de indruk zou krijgen dat ze te veel tijd
verloren bij het zoeken naar het spoor van de echte daders. »
(hoorzitting van 4 februari 1997, blz. 3).
Aan het woord is nog steeds dezelfde parketmagistraat : Ainsi, le même magistrat du parquet poursuit-il: « Ce
« Wat ik heb uitgelegd, is de minimalistische hypothese. Ik que je vous ai exposé, c'est l'hypothèse minimaliste. Je n'ose
durf me nauwelijks een andere hypothese in te denken. Dat à peine imaginer d'autres hypothèses. C'est la raison pour
is de reden waarom ik bij gebrek aan formele bewijzen ter laquelle en l'absence de preuves formelles en faveur de cette
ondersteuning van die andere hypothese, niet anders kan autre hypothèse,je ne puis que m'en référer, encore et main-
dan aan die minimalistische hypothese te refereren. Het tenant, à cette hypothèse minimaliste tout en me disant que
idee dat hooggeplaatste magistraten uit extreem-rechtse de toute façon, imaginer la complicité de hauts magistrats
motieven medeplichtig zouden zijn aan die feiten, lijkt mij dans l'accomplissement de faits qui l'auraient été pour des
hoe dan ook zo ontzettend dat ik, die zelf magistraat ben, motifs politiques venant d'extrême droite, me paraît telle-
zoiets niet durf te beweren. » (hoorzitting van 4 februari ment énorme que, moi-même magistrat, je ne sais pas dire
1997, blz. 36). une chose pareille. » (audition du 4 février 1997, p. 36).
De overtuiging van de procureur des Konings wordt Cette conviction animant le procureur du Roi de Nivel-
bevestigd door onderzoeksrechter Schlicker: « We hadden les est confirmée par le juge d'instruction Schlicker:
twee tegengestelde theorieën. Volgens de heer Deprêtre pas- «Nous avions deux thèses opposées. M. le procureur du Roi
ten die moorden in het raam van klassiek banditisme. Ik voyait un banditisme classique tandis que moi, à un mo-
was er daarentegen op een bepaald ogenblik van overtuigd ment donné, je me suis dit que cette piste n'en était plus une,
dat dat spoor er geen meer uias, dat het geweld niet enkel het que la violence n'était pas uniquement l'apanage de l'extrê-
« erfdeel » van extreem-rechte ofWNP was. Maar hij zag het me droite ou du WNP. Mais il avait une vue différente. J'ai
anders. Ik heb meermaals geprobeerd hem van mijn stelling essayé à plusieurs reprises de le convaincre de mon idée. »
te overtuigen. » (hoorzitting van 4 februari 1997, blz. 20). (audition du 4 février 1997, p. 20).
Zo luidt het antwoord van de heer Troch, onderzoeks- Ainsi, répondant à une question du député Deleuze, le
rechter bij het parket van Dendermonde, op een vraag van juge d'instruction Troch de Termonde déclare-t-il :« Ques-
de heer Deleuze : «Vraag : Hoe verklaart u dan dat de tian: Comment se fait-il alors que deux parquets différents
conclusies van twee verschillende parketten haaks op el- arrivent à des conclusions diamétralement opposées (à pro-
kaar staan (inzahe het spoor van extreern-rechte) ? Minstens pos de la piste de l'extrême droite) ? Au minimum deux
twee parketten : het parket van Nijvel en dat van Dender- parquets: le parquet de Nivelles et le parquet de Termonde.
monde. Antwoord: Laten wij zeggen: één persoon, namelijk Réponse: Laat ons zeggen: één persoon, namelijk de procu-
de procureur van Nijvel. Uit mijn contacten met de heer reur van Nijvel. Uit mijn contacten met de heer Schlicker
Schlicker blijkt dat hij er ook in geloofde. » (hoorzitting van blijkt dat hij er ook in geloofde. »{audition du 25 avril 1997 ,
25 april1997, blz. 25). p.25).
Tegenover die enkele niet-exhaustieve citaten staan de A l'opposé de ces quelques citations non exhaustives,
opwerpingen van de heer Deprêtre : « Ik heb nooit - ik ben interviennent les objections de M. Deprêtre qui déclare:
formeel en ik zeg het met klem - verhinderd dat een be- «Je n'ai jamais, je le dis formellement et fermement, empê-
paalde richting zou worden uitgegaan en ik beschik over ché d'aller dans une direction déterminée etj'en ai quelques
bewijzen daaromtrent die ik u straks zaloverhandigen. » preuves que je vous remettrais tantôt. » (audition du 5 fé-
(hoorzitting van 5 februari 1997, blz. 16). vrier 1997, p. 16).
Overigens worden de ontkenningen van de heer Deprê- Ces dénégations du procureur du Roi trouvent par
tre bevestigd door andere getuigen, zoals de heer Jaspar ailleurs appui dans les déclarations d'autres témoins; ainsi
bijvoorbeeld, advocaat-generaal bij het hofvan beroep van M. Jaspar, avocat général près la cour d'appel de Bruxelles,
Brussel: « Vraag: wij hebben de indruk dat u het spoor van déclare-t-il : « Question: nous avons l'impression que vous
extreem-rechte als oorzaak van de moorden in Brabant avez toujours écarté la piste de l'extrême droite, comme
steeds heeft uitgesloten en dat u zich hebt vastgebeten in het cause des tueries du Brabant, et que vous vous êtes acharné
spoor van de bende van de Borinage, waardoor u tijd hebt sur la piste de la filière boraine, ce qui vous a fait perdre du
verloren om het spoor van extreem-rechts te onderzoeken en temps pour exploiter et explorer la piste de l'extrême droite.
te exploiteren. Antwoord: U vraagt me waarom ik dat spoor Réponse : Vous me demandez pourquoi j'ai écarté, je n'ai
heb oeruiorpen, uielnu, ik zeg u dat ik nooit ook maar iets rien écarté du tout. Je voulais les tueurs, d'abord sachant
heb uitgesloten. Ik wou de moordenaars, en ik was me er très bien qu'une fois qu'ils seraient au trou, les langues se
heel goed van bewust dat eenmaal ze in de nor zaten, ze wel délieraient pour pouvoir sortir. » (audition du 21 avril
zouden praten om vrij te komen. » (hoorzitting van 21 april 1997, p. 21).
1997, blz 21).
Advocaat-generaal Jaspar blijft erbij dat de bende van L'implication de la filière boraine, malgré l'acquitte-
de Borinage erbij betrokken is, ondanks de vrijspraak van ment prononcé par la Cour d'assises du Hainaut, reste
het hofvan assisen van Henegouwen: « U hebt het over een toujours acquise à l'avocat général Jaspar:« Vous venez de
mislukking. Ik zal u zeggen hoe ik de zaken zie. Ten eerste is me parler de l'échec. Je peux vous donner mon sentiment
er geen sprake van een mislukking, het is een beslissing van profond à cet égard. Tout d'abord ce n'est pas un échec, c'est
het hof van assisen. Het hof van aesisen, een volksjury, een une décision de la Cour d'assises. La Cour d'assises, jury
kind van de Franse reoolutie, wordt zoals u weet voorgeze- populaire, née de la révolution française et composée, com-
ten door een magistraat die raadsheer is in het hof van me vous le savez, d'un magistrat qui la préside et qui est
beroep. Hij wordt bijgestaan door twee rechters van de conseiller à la cour d'appel, qui est assisté par deux juges du
rechtbank van eerste aanleg en spreekt recht. Dejury wordt tribunal de première instance et qui statue. Lejury populai-
 [ 11 ] - 573 / 12 - 95 / 96

willekeurig samengesteld op basis van de kiezerslijsten 000 re est tiré au sort sur base des listes électorales .. Vous me
0

U hebt het over een mislukking, terwijl ik het heb over een parlez de l'échec et moi, je vous parle d'un acquittement qui
vrijspraak waarvan ik verstomd stond. » (hoorzitting van m'a ébahi. » (audition du 21 avril 1997, pp. 3 à 5).
21 april1997, blz. 3 tot 5).
Zo preciseert de heer Raes, administrateur-generaal Ainsi, M. Raes, administrateur général de la Sûreté de
van de Veiligheid van de Staat, in verslagen van 1985 en l'Etat, précise-t-il dans des rapports de 1985 et 1986 :
1986 : « Tijdens het jarenlange gerechtelijk onderzoek naar « Tout au long des années qu'a duré l'enquête judiciaire
de bende van Nijvel heeft de Openbare Veiligheid steeds concernant la bande des tueurs du Brabant, la Sûreté
bevestigd dat ze geen enkel verband had gevonden tussen publique a toujours affirmé qu'elle n'avait relevé aucune
die zaak en georganiseerde groepen van extreem-rechts. » connexion entre cette affaire et des groupes organisés d'ex-
(Hoorzitting van 7 juli 1997, blz. 3). In 1997 echter nuan- trême droite. » (Audition du 7 juillet 1997, p. 3), quoique
ceert hij zijn persoonlijke mening in een interview met de nuançant son opinion personnelle en 1997, dans le cadre
krant La Libre Belgique : «Het zou mij niet verwonderen d'un interview accordé au journal La Libre Belgique: « S'il
mocht blijken dat één ofmeerdere daders ofmedeplichtigen s'avérait qu'un ou des auteurs ou complices (on parle des
(met betrekking tot de bende van Nijoel) lid zijn van een tueurs du Brabant) se trouvaient être dans la mouvance des
subversieve groepering. » (Hoorzitting van 7 juli 1997, groupes ou de groupuscules subversifs, cela ne m'étonnerait
blz. 36), en hij voegt daar nog aan toe: «Het zou mij wel pas. » (Audition du 7 juillet 1997, p. 36), ajoutant encore:
verwonderen, mocht blijken dat een extreem-rechtse groep « Het zou mij wel verwonderen, mocht blijken dat een ex-
als dusdanig, dit is georganiseerd en door ons in kaart treem-rechtse groep als zodanig, dit is georganiseerd en
gebracht - hetgeen men nu een klassieke groep noemt- door ons in kaart gebracht - hetgeen men nu een klassieke
daarin de hand - zeer algemeen - zou hebben gehad. Op groep noemt - daarin de hand - zeer algemeen - zou
dit ogenblik zou ik schuldig pleiten wat het in gebreke hebben gehad. Op dit ogenblik zou ik schuldig pleiten wat
blijven betreft. » (hoorzitting van 7 juli 1997, blz. 63). het in gebreke blijven betreft. » (audition du 7 juillet 1997,
p.63).
Voorts blijkt uit bepaalde hoorzittingen dat de uitwisse- Par ailleurs, certaines auditions révèlent que l'échange
ling van de processen-verbaal tussen de cellen « Bende van des procès-verbaux entre les cellules Brabant wallon, Del-
Nijvel », «Delta » en « Mendez » een initiatief was van de ta et Mendez est dû à l'initiative du procureur du Roi
heer Deprêtre, wat er op zou kunnen wijzen dat men het Deprêtre, ce qui peut tendre à prouver que des liens entre
verband tussen de moorden van de bende van Nijvel en de les tueries du Brabant et les ex-gendarmes Beijer et Bou-
voormalige rijkswachters Beijer en Bouhouche blijkbaar houche semblent vouloir être examinés. Ainsi, M. Hennart,
wou onderzoeken. Zo leest de heer Hennart, onderzoeks- juge d'instruction chargé de l'enquête Mendez, lit-il un
rechter belast met het onderzoek-Mendez, een brief voor courrier adressé au procureur général de Bruxelles en
geadresseerd aan de procureur-generaal van Brussel: « U janvier 1990 : « Vous n'ignorez pas que dans la pratique et
weet dat in de praktijk en sinds eind 1987 (in 1990 heb ik depuis la fin 1987, j'ai écrit en janvier 1990, alors qu'à
geechreoen), terwijl op verzoek van de procureur des Ko- l'initiative de M. le procureur du Roi de Nivelles une copie
nings van Nijvel het volledige dossier-Mendez werd geko- intégrale du dossier Mendez était transmise aux deux
pieerd en overgeheveld naar de twee andere cellen, Jumet autres cellules, Jumet ne transmettait à Nivelles que les
aan Nijvel enkel de kopieën heeft bezorgd van de processen- copies des procès-verbaux faisant partie de la farde F-14
verbaal die deel uitmaakten van map S-14 (connectie Men- (liaison Mendez). »{audition du 17 juin 1997, p. 75).
dez). » (hoorzitting van 17 juni 1997, blz. 75).
Zo verklaart kolonel Michaux, nationaal rijkswacht- Ainsi le colonel Michaux, coordinateur national pour la
coördinator in de onderzoeken «Bende van Nijvel . en gendarmerie dans les enquêtes tueries du Brabant et Men-
« Mendez » het volgende: « De vergadering van 26 augus- dez, déclare-t-il: «La réunion du 26 août 1987 dont je vous
tus 1987 waarover ik u gesproken heb, tijdens welke de heer ai parlé, au cours de laquelle M. Deprêtre nous avait com-
Deprêtre ons op de hoogte heeft gesteld van de achterdocht muniqué toutes les méfiances existant au sujet de la gendar-
die tegen de rijkswacht werd gekoesterd, had twee gevolgen merie avait eu deux conséquences : premièrement de nous
gehad : enerzijds werden wij verwittigd dat we geen deel avertir que nous ne serions pas membres de la commission
zouden uitmaken van de ambtelijke opdracht die naar Pa- rogatoire au Paraguay et, deuxièmement, que désormais le
raguay zou gaan en anderzijds dat vanaf dat ogenblik enkel contact avec Beijer serait réservé à la PJ, à la demande du
de gerechtelijke politie nog contact zou mogen hebben met commissaire en chef Humblet de Nivelles. Il était interdit à
Beijer, een verzoek van hoofdcommissaris Humblet van la gendarmerie de fréquenter Beijer à l'époque. » (audition
Nijvel. De rijkswacht had in die periode verbod gekregen du 9 juillet 1997, p. 110).
om met Beijer te praten. » (hoorzitting van 9 juli 1997,
blz. 110).
Die stellingname in het dossier-Mendez wordt overigens Cette prise de position dans le dossier Mendez est par
bevestigd door de verklaringen die de heer Deprêtre tijdens ailleurs confirmée par les éléments suivants, avancés par
zijn hoorzitting heeft afgelegd: « Ik zal u voorlezen wat ik le procureur du Roi Deprêtre lors de son audition: « Voici
op 23 november 1987 heb geschreven in een strikt persoon- ce que j'ai écrit le 23 novembre 1987, dans une lettre stricte-
lijke brief gericht aan onderzoeksrechter Schlicker, luite- ment confidentielle, à M. le juge d'instruction Schlicker, à
nant-kolonel Michaux en de hoofdcommissaris voor gerech- M. le lieutenant-colonel Michaux et à M. le commissaire en
telijke opdrachten: chef aux délégations judiciaires:
Geachte heren, naar aanleiding van de recent geboekte Messieurs, à la suite des progrès récents de l'enquête
vooruitgang in het onderzoek naar de moord op Juan Men- consécutive à l'assassinat de Juan Mendez, j'estime néces-
dez, acht ik het noodzakelijk u uitleg te verschaffen over het saire de vous exprimer ci-après le point de vue de mon
standpunt van mijn parket inzake de voortzetting van dit parquet face à la continuation de cette instruction aussi
delicate en moeilijke onderzoek. De vooruitgang waarvan délicate que difficile. Ces progrès naissants paraissent con-
sprake blijkt bepaalde gegevens te bevestigen die waren firmer certains éléments qui étaient apparus au début de
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 12 ]

opgedoken in het begin van het onderzoek en die, toen al, de l'instruction et qui, déjà à l'époque, avaient fait orienter les
speurders ertoe hadden aangezet te denken in de richting recherches vers d'anciens gendarmes au passé trouble et
van ex-rijkswachters met een duister en onrustwekkend inquiétant. Il est dès lors logique, sans pour autant négliger
verleden. Bijgevolg is het logisch dat het onderzoek zich d'autres pistes, que ce soit essentiellement en direction de
vanaf nu voornamelijk toespitst op die personen, op hun ces personnes, de leur entourage et peut-être aussi de cer-
entourage en misschien op bepaalde van hun ex-collega's tains de leurs anciens collègues toujours actuellement en
die momenteel nog steeds in dienst zijn, waarmee ik niet wil fonction, que l'enquête doive dorénavant se poursuivre ...
zeggen dat de speurders andere sporen moeten verwaarlo- En conséquence, mon parquet estime que la police judiciaire
zen ... Mijn parket is dan ook de mening toegedaan dat de doit, à l'avenir, être associée à tous les devoirs importants et
gerechtelijke politie voortaan betrokken moet worden bij déterminants à accomplir, notamment aux perquisitions à
alle belangrijhe en beslissende tahen, met name bij huiszoe- effectuer. J'admets le point de vue selon lequel dans le cadre
kingen. Ik ben me er ter dege van bewust dat de speurders ponctuel de cette instruction, les enquêteurs de la gendar-
van de rijkswacht er een punt van eer van maken om bij de merie mettent leur point d'honneur et tout leur dévouement
uitvoering van die taken als « speerpunt:» te fungeren en dat à en être et à demeurer, si j'ose dire, le fer de lance. Mais il
ze alles in het werk stellen om dat zo te houden. Maar ze doivent, de leur côté admettre que la police judiciaire y
moeten aanvaarden dat de gerechtelijke politie haar con- collabore d'une manière efficace. » (audition du 5 février
structieve medewerking aan het onderzoek verleent. »{hoor- 1997, pp. 17 à 20); ces documents sont cependant adressés
zitting van 5 februari 1997, blz. 17 tot 20); die documenten dans le seul cadre de l'enquête Mendez, et non des tueries
kaderen echter enkel in het onderzoek-Mendez, en niet in du Brabant.
dat naar de bende van Nijvel.
In tegenstelling daarmee wordt hieronder verwezen A l'opposé, il sera fait ci-dessous référence aux apprécia-
naar de heel kritische opmerkingen van de speurders Bi- tions très critiques des enquêteurs Bihay et Balfroid à
hay en Balfroid ten aanzien van procureur des Konings l'encontre du procureur du Roi Deprêtre et de l'attitude de
Deprêtre en naar de indruk die deze laatste wekte dat hij ce dernier de vouloir exclure les pistes menant vers l'extrê-
sporen die naar extreem-rechts leidden, wilde uitsluiten. me droite.
In verband met die houding heeft de heer Deprêtre zich Lors de son audition, le procureur du Roi Deprêtre s'est
tijdens zijn hoorzitting als volgt verdedigd: « Mijnheer de encore défendu d'avoir exclu les pistes menant à l'extrême
voorzitter, uit de beknopte verslagen die ik u overhandigd droite, en ces termes: « Tout d'abord M. le Président, vous
heb, blijkt dat we alle sporen hebben onderzocht. We hebben verrez dans les comptes-rendus que je vous ai remis, que l'on
elk spoor waar ons in die periode attent op werd gemaakt, a été dans toutes les directions. Toutes les pistes qui exis-
ten gronde onderzocht, ongeacht het feit of het spoor al dan taient à l'époque que l'on nous avait signalées, qu'elles
niet geloofwaardig leek. U zult zien dat er heel wat huiszoe- paraissent crédibles ou moins crédibles, ont été exploitées.
kingen zijn geweest, met name bij de veelbesproken « practi- Vous verrez qu'il y a eu de nombreuses perquisitions qui ont
cal shooting clubs» die in verband werden gebracht met été faites, notamment dans les fameux cercles de tir prati-
extreem-rechts, » (hoorzitting van 5 februari 1997, blz. 16- ques que l'on rapprochait de l'extrême droite. » (audition du
17). 5 février 1997, pp. 16-17).
Uit de analyse van de documenten die de heer Deprêtre L'analyse des documents remis par le procureur du Roi
aan de parlementaire onderzoekscommissie heeft overhan- Deprêtre à la Commission d'enquête parlementaire laisse
digd, blijkt dat er inderdaad huiszoekingen zijn geweest bij apparaître que certes, des perquisitions ont été menées
de schietclubs, maar dat er voor de rest geen enkel bewijs is dans les clubs de tir pratique, mais qu'il s'agit là du seul
dat het onderzoek zich op het spoor van extreem-rechts exemple d'enquête menée dans la direction de l'extrême
toespitste; over het spoor als dusdanig is trouwens niets droite; la piste, en tant que telle, n'est jamais d'ailleurs
terug te vinden in de beknopte verslagen van de wekelijkse évoquée lors de ces comptes-rendus de réunion hebdoma-
vergaderingen. Zo bevatten die geen enkele verwijzing daire; ainsi, il n'y apparaît pas une seule fois, le nom d'un
naar welk lid ook van eender welke extreem-rechtse groe- membre de l'extrême droite, ou le nom du WNP, ou le nom
pering, naar de groep-G of nog naar ex-rijkswachters, en de Latinus ou du groupe G, ou d'anciens gendarmes, ... ;
komt noch de naam WNP, noch de naam Latinus er in cette précision doit d'autant plus être relevée que dans un
voor, ... Die precisering is des te belangrijker daar in een PV du 4 septembre 1986, point 18, il est fait référence à
proces-verbaal van 4 september 1986, punt 18, verwezen l'affaire Mendez et qu'il y est précisé textuellement: «De
wordt naar de zaak-Mendez. De tekst luidt als volgt: « Het plus en plus cette enquête Mendez-Bouhouche s'oriente
onderzoek . Mendez-Bouhouche » spitst zich meer en meer vers l'extrême droite. ».
toe op het spoor van extreem-rechts. ».
Voorts wordt in de beknopte verslagen die de procureur Par ailleurs les pistes bulgares et autres soulevées par
des Konings heeft overhandigd, met geen woord gerept les enquêteurs Bihay et Balfroid n'apparaissent nullement
over de Bulgaarse en de andere sporen die de speurders dans les comptes-rendus remis par le procureur du Roi de
Bihay en Balfroid hadden ontdekt. Nivelles.
In ons eerste verslag van 16 januari 1997 gewijd aan Notre premier rapport du 16 janvier 1997 consacré à
« het criminele onderzoek naar de bende van Nijvel inzake «l'enquête criminelle sur les tueries du Brabant quant à
de eventuele toepassing van « bepaalde voormalige » leden l'application éventuelle de . certains anciens »membres de
van de Veiligheid van de Staat en/of de Algemene Dienst la Sûreté de l'Etat et/ou du Service général du renseigne-
Inlichtingen en Veiligheid en/of de rijkswacht », hebben we ment et de la sécurité et/ou de la gendarmerie », avait déjà
er reeds de aandacht op gevestigd dat uit de analyse van de relevé que l'analyse des rapports de transmission du par-
verslagen betreffende het doorspelen van documenten door quet de Nivelles au parquet général de Bruxelles, durant
het parket van Nijvel aan het parket-generaal van Brussel, cette période, traduisait la seule préoccupation de l'époque,
tijdens die periode, blijkt dat indertijd slechts één spoor à savoir n'envisager que la filière bar aine pour l'essentiel à
 [ 13 ] - 573 / 12 - 95 / 96

centraal stond, namelijk het spoor van de bende van de l'exclusion d'autres éléments d'enquête (notre rapport du
Borinage, en dat andere sporen werden uitgesloten (ons 16 janvier 1997, pp. 56-57).
verslag van 16 januari 1997, blz. 56-57).

Deel B Section B

Het zogeheten snelle afsluiten van het onderzoek-Latinus La clôture dite hâtive de l'instruction Latinus

Sommigen vermoedden een hernieuwde belangstelling D'aucuns ont pensé retrouver le peu d'intérêt allégué du
van procureur des Konings van Nijvel voor het spoor van procureur du Roi de Nivelles pour la piste d'extrême droite
uiterst rechts bij het afsluiten van het onderzoeksdossier- dans le cadre de la clôture du dossier d'instruction Latinus.
Latinus.
Het dossier-Latinus werd besproken door de drie magis- Ce dossier Latinus a été examiné par les 3 magistrats
traten-deskundigen in het raam van de eerste parlemen- experts dans le cadre de la première Commission d'enquête
taire onderzoekscommissie naar de bende van Nijvel (PaZ, parlementaire sur les tueries du Brabant (CEP, A, pp. 79-
A, blz. 79 tot 91 + blz. 92). 91 + p. 92).
Ons eerste verslag onderzoekt tevens het speurwerk Notre premier rapport s'est également attaché à l'exa-
met betrekking tot de zaak-Latinus in het raam van het men de l'axe de recherche Latinus dans le cadre du dossier
dossier van de bende van Nijvel (ons eerste verslag van des tueries du Brabant (Notre premier rapport du 16 jan-
16 januari 1997, blz. 28 tot 31). Dat dossier, dat eveneens vier 1997, pp. 28-31). Ce dossier, également à l'instruction
in handen was van onderzoeksrechter Schlicker, werd door chez le juge Schlicker de Nivelles, était suivi au parquet de
substituut Cumps van het parket van Nijvel aan een fol- Nivelles par le substitut Cumps, qui déclare: «J'ai com-
luw-up onderworpen. Zo heeft de heer Cumps de volgende mencé à travailler dans le dossier Latinus le 24 ou le
verklaring afgelegd: «I]: heb me in het dossier-Latinus 25 avril 1984, c'est-à-dire le lendemain de la découverte du
verdiept op 24 of 25 april1984, met andere woorden de dag corps de M. Latinus, qui a été retrouvé pendu ... Le 13 juin
volgend op die waarop de heer Latinus opgehangeti was 1986, il Y a eu une dépêche du procureur général. De mau-
teruggevonden. Op 13 juni 1986 heeft de procureur-gene- vaises langues diront qu'elle suggérait une pendaison éroti-
raal een bericht verstuurd. Kwade tongen zullen zeggen dat que. Très rapidement, le 27 ou le 28 octobre 1986, le procu-
hij in dat bericht suggereerde dat het om een erotische reur du Roi a demandé la communication du dossier à
ophanging ging. Kort daarop, op 27 of 28 oktober 1986, M. Schlicker. Des réquisitions de non-lieu ont été prises le
heeft de procureur des Konings aan de heer Schlicker ge- 30 ou le 31 et l'affaire est venue en chambre du conseille
vraagd hem het dossier te bezorgen. Op 30 of 31 oktober 3 novembre. Celle-ci a prononcé une ordonnance de non-
werd de buitenvervolgingstelling gevorderd en op 3 novem- lieu. Le procureur du Roi m'a dit quelque temps plus tard
ber is de zaak voor de raadkamer gekomen. Die heeft een que l'affaire était terminée. Je lui ai dit que c'était, à mon
beschikking van buitenvervolgingstelling gegeven. De pro- sens et avec la prudence de langage qui s'impose car
cureur des Konings heeft me later verteld dat de zaak was n'oublions pas que j'étais jeune substitut et que je parlais au
afgehandeld. Ik heb hem gezegd - ik moest elk woord responsable du parquet, une erreur tactique d'aller aussi
wikken en uiegen, want men mag niet vergeten dat ik toen vite. Certains témoins vous ont sans doute parlé avec la
een jonge substituut was en ik met het hoofd van het parket conviction qu'il s'agissait d'un meurtre. Dès lors, en allant
praatte - dat het een tactische fout was zo snel te werk te si vite à ce moment-là, le procureur éveillait la suspicion.
gaan. Bepaalde getuigen hebben er u waarschijnlijk van Pourquoi aller si vite, s'il ny avait pas l'intervention d'une
trachten te overtuigen dat het om een moord ging. Door op tierce personne dans cette affaire? Je lui ai donc dit qu'à
dat ogenblik zo snel te werk te gaan wekte de procureur mon sens, en allant trop vite, cela entraînerait inévitable-
argwaan op. Waarom zo snel te werk gaan als er geen derde ment des réactions chez certaines personnes », ( .. .J ».
bij de zaak betrokken was ? Ik heb hem dus gezegd dat een
te snelle afhandeling van het dossier reacties vanwege be-
paalde personen teweeg zou brengen. (.. .J. »,
Vraag: « Wat ons verontrust, is dat er een verzoek tot Question: « Ce qui nous inquiète, c'est qu'on demande le
buitenvervolgingstelling is terwijl apostilles (van onder- non-lieu alors que des apostilles (adressées par le juge
zoeksrechter Schlicker gericht aan de heer Dussard) niet d'instruction Schlicker à M. Duesart) n'ont pas été exécu-
werden uitgevoerd. Vanwaar die weliswaar niet abnormale tées. On emploie là une procédure qui, sans être anormale,
doch versnelde procedure ? Er worden vragen gesteld in est accélérée. Des questions se posent au sujet de l'accéléra-
verband met het versnellen van de procedure zelf (.. .J. », tion de la procédure elle-même. » (.. .J
Antwoord: « Ik wil daaraan toevoegen dat de procureur Réponse:« Je tiens à ajouter que, dès le départ, le procu-
er vanaf het begin van overtuigd was dat het om een zelf- reur du Roi était persuadé qu'il s'agissait d'un suicide. Je
moord ging. Ik geloof niet dat hij blijk heeft gegevens van ne pense pas une minute qu'il ait fait preuve de mauvaise foi
slechte wil toen hij op 31 oktober 1985 die vordering quand il a rédigé ce réquisitoire, c'est-à-dire le 31 octobre
schreef » (hoorzitting van 21 februari 1997, blz. 3 tot 6). 1985. » (audition du 21 février 1997, pp. 3-6).
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 14 ]

HOOFDSTUK III CHAPITRE III

Invloed van de procureur des Konings Influence du procureur du Roi de Nivelles

van Nijvel op het onderzoek sur l'instruction

DeelA Section A

Sterke persoonlijkheid van de procureur Forte personnalité du procureur

des Konings van Nijvel du Roi de Nivelles

Verscheidene getuigen geven een beschrijving van de Le caractère du procureur du Roi de Nivelles est décrit
persoonlijkheid van de procureur des Konings van Nijvel, par plusieurs témoins, de même que son emprise sur les
alsook van zijn greep op de speurders, op zijn substituten enquêteurs, sur ses substituts et sur le juge d'instruction
en op onderzoeksrechter Schlicker zelf. Schlicker lui-même.
Zo verklaart eerste substituut de Prelle de la Nieppe: Ainsi, le premier substitut de Prelle de la Nieppe décla-
« Mijn rol beperkte zich voornamelijk tot het opstellen van re-t-il : « Mon rôle s'est borné à être essentiellement préposé
de verslagen over de vooruitgang in de onderzoeken, die ik à la rédaction des rapports que je devais transmettre régu-
regelmatig aan het parket-generaal moest overzenden. Die lièrement au parquet général sur l'état d'avancement des
onopvallende rol die ik gedurende die hele periode heb enquêtes. Ce rôle essentiellement effacé que j'ai tenu pen-
gespeeld is volgens mij toe te schrijven aan de eenvoudige dant toute cette période s'explique, à mon sens, pour la
reden dat, gelet op de bijzondere aard van de misdaden in simple raison que, eu égard au caractère exceptionnel des
kwestie, mijn korpschef, de procureur des Konings van faits criminels en question, mon chef de corps, le procureur
Nijoel, wellicht heeft gemeend de facto en persoonlijk on- du Roi de Nivelles, a sans doute estimé immédiatement
middellijk de leiding over het onderzoek te hebben moeten nécessaire de diriger de facto et personnellement, l'enquête
nemen in samenspraak met de onderzoeksmagistraat. (.. .) de concert avec le magistrat instructeur. (...) Dans ce dos-
In dit dossier leek het me a priori niet abnormaal dat een sier-ci, il ne me semblait cependant pas a priori anormal
korpschefbijzondere aandacht heeft voor een werkelijk bui- qu'un chef de corps puisse s'intéresser particulièrement à un
tengewoon en uniek misdaaddossier in de gerechtelijke ge- dossier véritablement hors norme et unique dans les anna-
schiedenis van ons land. Tijdens het helejaar 1986 had de les judiciaires de ce pays, sur le plan de la criminalité.
heer Schlicker dagelijks, gedurende minstens twee uur, Pendant toute l'année 1986, M. Schlicker avait « des collo-
«aparte geeprehleen » met de heer Deprêtre, waarvan ik ques singuliers» avec M. Deprêtre, tous les jours, pendant
volledig werd uitgesloten. (oo.) Ik vermeld die beruchte au moins 2 heures, dont j'étais strictement exclu. (oo.) Je
« aparte gesprehhen » die dagelijks met de onderzoeksrech- mentionne ces fameux colloques particuliers tenus quoti-
ter werden gevoerd en die op zich helemaal niet af te keuren diennement avec le juge d'instruction, lesquels, tout au
zijn (formeel kan er inderdaad overleg zijn tussen rnagistra- contraire d'être critiquables en eux-mêmes, sur le plan for-
ten, tussen de procureur des Konings en de onderzoeksrech- mel, il peut y avoir effectivement une concertation entre
ter). Die gesprekken gaven alleen weer hoe groot die nogal magistrat, procureur du Roi et juge d'instruction, n'ont pu
ongewone invloed uias, die steeds de verwondering van de que traduire le poids de cet ascendant peu ordinaire et qui
voormalige voorzitter van de rechtbank is blijven opwekken. n'a cessé de susciter l'étonnement de l'ancien président du
(.. .) Ik heb een kopie teruggevonden van een verslag dat ik tribunal. (oo.) J'ai retrouvé copie d'un rapport que j'avais
destijds had opgesteld. Het dateert van 7 maart 1985, dus rédigé à l'époque. C'est un rapport du 7 mars 1985, donc
van voor de moordaanslagen in de herfst van 1985. In dat avant les tueries de l'automne 1985, dans lequel je propo-
verslag stelde ik het volgende voor: (ruidr : voorstel tot sais ceci: (ndlr :proposition de règlement de procédure avec
regeling van de procedure met correctionalisering van de correctionnalisation des infractions connexes pour la filière
samenhangende misdrijven met betrekking tot de piste van boraine) (...) Il s'agissait donc de diverses préventions qui
de « bende van de Borinage »] ( .. .) Het betrof dus oerschei- semblaient tenir et qui auraient sans doute justifié la con-
dene tenlasteleggingen die met elkaar verband leken te damnation de tous cesgens par un tribunal correctionnel, et
houden en die wellicht de veroordeling van al die personen ce en attendant que l'instruction puisse étoffer des charges
door een correctionele rechtbank hadden gerechtvaardigd plus sérieuses pesant sur ces gens. Je réagis de manière
en dat in afwachting van het ogenblik waarop het gerechte- officielle vis-à-vis du parquet général mais je n'ai pas été
lijk onderzoek ernstiger bezwaren tegen die personen kon entendu. (...) Je me souviens d'un incident, juste après les
aanvoeren. Ik heb op officiële wijze gereageerd bij het par- dernières tueries de l'automne 1985, M. Baeyens était juge
ket-generaal, maar ik werd niet gehoord. (.. .) Ik herinner d'instruction juste avant qu'il ne soit dessaisi au profit de
me een voorval dat zich heeft voorgedaan juist na de laatste M. Schlicker. Pendant 2 mois, il a instruit les dossiers de
moordaanslagen in de herfst van 1985. Toen was de heer Overijse et Braine-l'Alleud. M. Baeyens est un esprit extrê-
Baeyens onderzoeksrechter. Het was juist voordat de zaak mement indépendant. Il a d'ailleurs eu maille à partir avec
aan hem werd onttrokken ten voordele van de heer M. Deprêtre à de nombreuses reprises. (...) Il faut compren-
Schlicker. Gedurende twee maanden heeft hij de dossiers dre que puisque la position de la hiérarchie judiciaire a
van Overijse en Eigenbrakel onderzocht. De heer Baeyens consisté manifestement à l'époque à écarter ou à considérer
had een zeer onafhankelijke persoonlijkheid. Hij heeft het d'un air moqueur les éléments concourant à faire pressentir
overigens verscheidene keren aan de stok gehad met de heer cette filière politico-criminelle, il était difficile pour moi
Deprêtre. (.. .) Men moet begrijpen dat aangezien de gerech- d'aller à l'encontre de cette opinion, partagée par toute la
telijke hiërarchie de elementen die konden wijzen op die hiérarchie judiciaire. Il était normal que lors de mon pre-
politiek-misdadige piste toen duidelijk op spottende wijze mier témoignage à la première Commission d'enquête par-
beschouwde of naast zich neer legde, het voor mij moeilijk lementaire, quand j'ai démontre j'étaie le seul à le faire, que
was in te gaan tegen die mening die door de hele gerechtelij- cette piste n'avait pas été sérieusement suivie, et que donc, ce
 [ 15 ] - 573 / 12 - 95 / 96

ke hiërarchie werd gedeeld. Het was dan ook normaal dat disant, en audience publique j'allais radicalement à l'en-
toen ik bij mijn eerste getuigenis voor de eerste parlementai- contre de la position par la hiérarchie judiciaire, il est
re onderzoekscommissie als enige heb aangetoond dat die évident que j'ai été considéré comme persona non grata. »
piste niet ernstig werd onderzocht en ik aldus in het open- (audition du 4 février 1997, pp. 2, 3,21, 13 à 16, 25 et 42).
baar frontaal inging tegen de mening van de gerechtelijke
hirarchie, ik als persona non grata werd beschouwd. »
(hoorzitting van 4 februari 1997, blz. 2, 3, 21, 13 tot 16,25
en 42).
Onderzoeksrechter Schlicker ontkent dat hij door de Le juge d'instruction Schlicker se défend d'avoir été
procureur des Konings van Nijvel is beïnvloed: influencé par le procureur du Roi de Nivelles:
« Bent u in uw onderzoek door de procureur des Konings «Avez-vous été perturbé par le procureur du Roi dans
gehinderd? »; votre enquête ? »,
« Nee, ik heb mijn onderzoeksdaden verricht. De proces- « Non, j'ai fait mes devoirs d'enquête. D'ailleurs les pro-
sen-oerbaal van de cel tonen dat overigens voldoende aan ... cès-verbaux de la cellule le démontrent à suffisance ... »,
Vraag: « Men kan de indruk krijgen dat u de piste van Question: « On peut avoir l'impression que vous avez
extreem-rechte uit uw officieel dossier, het dossier van de éliminé la piste d'extrême droite dans votre dossier officiel,
bende van Nijoel, geweerd heeft om de procureur des Ko- qui était le dossier des tueurs du Brabant, pour plaire au
nings te behagen en aangezien u het gevoel had dat er nog procureur du Roi et, comme vous aviez le sentiment qu'il y
iets uias, u getracht heeft terzelfder tijd andere dossiers te avait autre chose, que vous avez essayé d'enquêter parallèle-
onderzoeken. », ment dans d'autres dossiers. »,
Antwoord:« Nee ... », Réponse:« Non ... »,
Vraag: «Hebt U de leiding van het onderzoek constant Question: «Hebt U de leiding van het onderzoek cons-
in handen gehouden? Waarom kwam de procureur des tant in handen gehouden ? Waarom kwam de procureur des
Konings dan op die manier dirigeren ? Hebt U uw onder- Konings dan op die manier dirigeren ? Hebt U uw onde-
zoek autonoom, onafhankelijk en volgens uw eigen inzich- rzoek autonoom, onafhankelijk en volgens uw eigen inzich-
ten gevoerd ? Kunt U dit bevestigen ? », ten gevoerd? Kunt U dit bevestigen ? »,
Antwoord: « Maar ja. Op de vergaderingen van de cel Réponse:« Mais oui. Aux réunions de la cellule il était là
was hij telkens aanwezig, dat is waar. Maar dat hij de cel chaque fois, je suis d'accord avec vous. Mais c'est vous qui
zou hebben geleid, dat isjullie interpretatie. Daar ben ik het faites de l'interprétation en disant que c'est lui qui dirigeait
niet mee eens. » (hoorzitting van 4 februari 1997, blz. 20-21 la cellule. Làje ne suis pas d'accord. »{audition du 4 février
en 63). 1997, pp. 20-21 et 63).
Procureur des Konings Deprêtre ontkent eveneens dat Le procureur du Roi Deprêtre se défend aussi d'avoir été
hij het onderzoek heeft geleid: « Men heeft beweerd dat in le patron de l'enquête: « On a dit que j'étais le véritable
werkelijkheid îk de leiding over het onderzoek had, dat ik patron de l'enquête, que j'avais fait pression etc. C'est abso-
druk uitoefende enz .. Dat is helemaal niet waar. Toen ik lument faux. Quand j'ai constaté l'ampleur que prenaient
vaststelde welke omvang de zaak van de bende van Nijvel les tueries du Brabant,je me suis dit que j'avais le devoir de
kreeg, vond ik dat ik me persoonlijk en zo veel mogelijk voor m'investir personnellement et le plus possible dans cette
dat onderzoek moest inzetten (.. .J. Ik dacht dat ik h.ulp kon enquête (...J Je me suis dit que je pouvais apporter une aide
bieden aan de heer Schlicker, van wie ik nooit de mentor, à M. Schlicker, dont je n'ai jamais été ni le mentor ni le
noch de censor, noch de controleur ben geweest. Ik heb er censeur, ni le contrôleur. J'ai simplement veillé à être son
gewoon op toegezien zijn raadgever te zijn en, indien moge- conseiller et, si possible, un bon conseiller. » (audition du
lijk, een goede raadgever. » (hoorzitting van 5 februari 5 février 1997, p. 15).
1997, blz. 15).
De rijkswachters Bihay en Balfroid, van wie reeds spra- Les gendarmes Bihay et Balfroid, dont il a déjà été
ke is geweest in ons eerste verslag van 16 januari 1997 (zie question dans notre premier rapport du 16 janvier 1997
ons eerste verslag van 16 januari 1997, blz. 46 tot 48) en (Voir notre premier rapport du 16 janvier 1997 pp. 46 à 48)
van wie in hoofdstuk 3 nog sprake zal zijn, sparen procu- et dont il sera encore question au titre III, ne ménagent pas
reur des Konings Deprêtre niet : « Toen de dossiers in de le procureur du Roi Deprêtre : « Lors de la parution de ces
pers verschenen, bleek al snel dat het parket van Nijvel er dossiers dans la presse, il a été rapidement établi que c'était
zelf een kopie van had bezorgd (.. .J. Wij vermoedden in het le parquet de Nivelles lui-même qui en avait fourni une
bijzonder connecties met leden van de rijkswacht, van de copie (...J. Nous suspections notamment des accointances
Veiligheid van de Staat en met machtige personen. avec des membres de la gendarmerie, de la sûreté de l'Etat
et des personnalités puissantes.
Beetje bij beetje zijn we druk beginnen ondervinden die Petit à petit nous avons commencé à ressentir des pres-
tot doel had ons van het onderzoek af te houden. Zo stelde sions visant à nous écarter de l'enquête. Par exemple, une
procureur Deprêtre bijvoorbeeld vragen bij onze eerlijkheid. suspicion de la part de M. le procureur Deprêtre quant à
Binnen onze cel, waarvan we nog steeds deel uitmaakten, en notre honnêteté. Nous étions considérés comme des fabula-
door de procureur des Konings werden we als fantasten teurs à la cellule, à laquelle nous participions toujours, et
beschouwd (.. .J. Ik persoonlijk ondervond een werkelijke par le procureur du Roi (...J. Pour ma part, je sentais une
druk vanwege de procureur des Konings op de heer réelle pression de la part de M. le procureur du Roi sur
Schlicker. Het is een zeer persoonlijke indruk (.. .J. Het was M. Schlicker. C'est une impression tout-à-fait personnelle
de heer de Prelle de la Nieppe die, op grond van onze (.. .J C'était M. de Prelle de la Nieppe qui, sur base de nos
dossiers, helemaal akkoord ging met de pistes die we wilden dossiers, était tout-à-fait d'accord avec les pistes que nous
volgen. Maar hoe vaak heeft hij niet een gebaar van on- voulions suivre. Mais combien de fois il a fait un geste
macht gemaakt (.. .J. In Nijvel noemde men ons de pestlij- d'impuissance (...) A Nivelles on nous appelait lespestiférés,
ders en niemand wilde nog met ons spreken (.. .J » (hoorzit- et plus personne ne voulait nous parler (...J » (audition du
ting van 21 februari 1997, blz. 3, 15, 24 tot 27, 32, 48 tot 21 février 1997, pp. 3, 15,24 à 27,32,48 à 50).
50).
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 16 ]

Onderzoeksrechter Baeyens spaart procureur des Ko- Le juge d'instruction Baeyens ne ménage pas plus le
nings Deprêtre evenmin: «Mijn. collega Schlicker volgde procureur du Roi Deprêtre : « Mon collègue Schlicker allait
de orders van de procureur op (.. .J Tijdens onze onderzoe- aux ordres du procureur (...J Nous n'avons pas à subir des
ken moeten wij helemaal geen bevelen ontvangen. Bij ordres dans les enquêtes. Cela s'est trop passé chez Schlic-
Schlicker is dat te veel gebeurd. (.. .J ». ker (...J ».
Vraag: « U heeft dus beweerd dat de processen-verbaal Question: « Vous avez donc dit que les procès-verbaux
betreffende die delen van het onderzoek gecontroleerd wer- concernant ces volets-là de l'enquête étaient filtrés avant de
den vooraleer ze bij de onderzoeksrechter terechtkwamen. ». parvenir au juge d'instruction. ».
Antwoord: « De procureur las de documenten niet. Maar Réponse: «Le procureur ne lisait pas les documents.
de speurders brachten steeds een bezoek aan de procureur Mais la visite des enquêteurs avait toujours lieu chez le
alvorens naar rechter Schlicker te gaan. Toen ik dat ver- procureur avant lejuge Schlicker. Quandj'apprenais celaje
nam, werd ik kwaad. (.. .J De heer de Prelle was een iemand me fâchais. (...J M. de Prelle était un « faire-valoir », si vous
die zich wilde laten gelden, als u toilt, maar hij hechtte voulez, mais aussi une bête à rapports (...J » (audition du
eveneens buitensporig veel belang aan verslagen (.. .J » 21 février 1997 pp. 5, 26 à 27 et 32).
(hoorzitting van 21 februari 1997, blz. 5, 26 tot 27 en 32).
Voormalig onderzoeksrechter Baeyens bevestigt nog: L'ancien juge d'instruction Baeyens affirme encore:
«De procureur is verantwoordelijk voor de chaos in dit «Le procureur est le responsable du chaos de cette enquête
onderzoek, want zonder hem had men tot betere resultaten car sans lui, il aurait pu obtenir de meilleurs résultats (...J
kunnen komen (.. .J. Tot zo'n. ongezonde toestand komt men Voilà à quelle situation lamentable on aboutit quand un
wanneer iemand zijn kalmte verliest door de tegenslagen homme est excité par l'adversité dans un dossier et par le
waarmee men in een dossier afte rekenen krijgt en alles wil désir de piétiner tout ce qui ne marche pas avec lui ».
vertrappelen wat niet loopt zoals hij het wil. » (hoorzitting (audition du 21 février 1997, pp. 14 et 16).
van 21 februari 1997, blz. 14 en 16).
Advocaat-generaal Jaspar vult aan: «De heer Deprêtre L'avocat général Jaspar précise: «M. Deprêtre est un
is koppig, maar eerlijk. Hij schippert al evenmin met zijn têtu, mais c'est un honnête homme. Il ne transige pas plus
eigen overtuigingen (het ontbreekt hem met andere woorden avec ses propres convictions, c'est-à-dire qu'il manque peut-
misschien wat aan zelfkritiek) als met wat dan ook. Het is être d'auto-critique, qu'il ne transige avec quoi que ce soit.
iemand die wat zwart-wit denkt, maar eerlijk is en niet C'est un homme un peu manichéen, dirons-nous, mais hon-
vatbaar voor politieke betrokkenheid. Daar moet men eer- nête, et incapable d'une implication politique. Il faut être
lijk in zijn. » (hoorzitting van 21 april1997, blz. 25). honnête pour trouver cela. » (audition du 21 avril 1997
p.25).
Speurder Ruth preciseert op zijn beurt: «Ik denk dat de Pour sa part, l'enquêteur Ruth précise: «Je crois que
heer Deprêtre misschien wat snel hypotheses of onderzoeken M. Deprêtre a peut-être une manière un peu trop rapide de
die tot niets hebben geleid, verwerpt: dat is zijn manier om rejeter des hypothèses ou des enquêtes qui n'ont pas abouti;
te laten blijken dat de zaken niet van een leien dakje lopen. c'est dans sa manière de s'exprimer que le courant passe
Het is iemand die ik altijd te prozaïsch heb gevonden. Hij mal. C'est un personnage que j'ai toujours considéré comme
weet dat men een onderzoek naar extreem-rechts ooert, men trop terre-à-terre. Il sait que l'on fait une enquête sur l'extrê-
vindt niets, dus is er niets! Zo hebben wij het begrepen. » me droite, on ne trouve rien, donc il n'y a rien! C'est comme
(hoorzitting van 6 juni 1997, blz. 11). cela que nous l'avons compris. » (audition du 6 juin 1997
p.11).
Substituut Van Lierde van het Nijvels parket preci- Le substitut Van Lierde du parquet de Nivelles précise:
seert:
Vraag: «Waarom neemt de heer Deprêtre geen zitting Question: « Pourquoi M. Deprêtre ne siège-t-il plus lors-
meer nadat de heer Hennart het onderzoek heeft overgeno- que M. Hennart a repris l'instruction? (...J ».
men? ( .. .J ».
Antwoord: « Een andere reden heeft misschien te maken Réponse: « Une autre raison est peut-être liée à la per-
met de persoonlijkheid van de heer Hennart, die diametraal sonnalité de M. Hennart, aux antipodes de celle de
tegenover die van de heer Schlicker staat. » (hoorzitting van M. Schlicker. » (audition du 21 mars 1997, p. 27).
21 maart 1997, blz. 27).
De heer Wezel, toenmalig onderzoeksrechter in Nijvel M. Wezel, alors juge d'instruction à Nivelles pour les
voor de feiten van Genval, de Colruyt van Nijvel en het faits de Genval, du Colruyt de Nivelles et des «Trois
restaurant «les Trois Canards », verklaart: « Voor mijn Canards », déclare: « Avant mon départ pour la Cour d'Ap-
vertrek naar het hofvan beroep, eind 1983, begin 1984, heb pel, fin 1983, début 1984, j'ai mis trois personnes de la
ik drie personen van de bende van de Borinage in vrijheid filière boraine en liberté. J'ai convoqué le procureur du Roi
gesteld. Ik heb de procureur des Konings op mijn kantoor dans mon bureau et sur le champ, il m'a signé les mises en
ontboden en hij heeft de invrijheidstellingen onmiddellijk liberté. Or, il faut savoir que le procureur du Roi pouvait
ondertekend. Men dient echter te weten dat de procureur des mettre un veto. C'est la procédure qui le veut ainsi. Le
Konings zijn veto kon stellen. Zo wil de procedure het. De procureur du Roi n'est pas payé pour avoir le même avis que
procureur des Konings wordt niet betaald om dezelfde me- le juge d'instruction. Par conséquent, s'il n'est pas d'accord
ning te hebben als de onderzoeksrechter. Als hij bijgevolg avec une levée de mandat d'arrêt proposée par un juge
niet akkoord gaat met een opheffing van een door een onder- d'instruction, l'affaire se dénoue devant la Chambre du
zoeksrechter voorgesteld bevel tot aanhouding, wordt de Conseil. Il m'est arrivé dans d'autres dossiers de constater à
zaak voor de raadkamer beslist. In andere dossiers is het me regret que la Chambre du Conseil avait donné raison au
overkomen dat ik jammer genoeg moest vaststellen dat de procureur du Roi. Dans l'affaire de la filière boraine, il est
raadkamer de procureur des Konings gelijk had gegeven. In quand même extraordinaire que le procureur du Roi aie
de zaak van de bende van de Borinage is het toch buitenge- marqué son accord sur la mise en liberté de trois personnes,
woon dat de procureur des Konings akkoord is gegaan met et ce sans la moindre discussion. Il était donc convaincu de
 [ 17 ] - 573 / 12 - 95 / 96

de invrijheidstelling van drie personen en dat zonder de leur innocence (..) Cela me fait sourire quand on dit que les
minste discussie. Hij was dus overtuigd van hun onschuld juges d'instruction de Nivelles se sont acharnés sur la filière
(.. .J. Ik moet glimlachen wanneer men zegt dat de onder- boraine. Si vous connaissiez le dossier et que vous avez lu
zoeksrechters van Nijvel zich hebben vastgebeten in het mon rapport de 1984 qui dit tout le contraire (ndlr = rap-
spoor van de bende van de Borinage. Kende u maar het port sur connexions ballietiques). ».
dossier en had u maar mijn verslag van 1984 gelezen,
waarin totaal het tegenovergestelde staat (nudr = verslag
over de ballistische uerbanden). ».
Twee getuigen, die destijds onderzoeksrechter waren in Par ailleurs, deux témoins, juges d'instruction à l'épo-
Brussel en belast waren met het onderzoek naar feiten die que à Bruxelles, saisis de faits reliés aux tueries du Bra-
verband hielden met de bende van Nijvel, erkennen overi- bant, reconnaissent avoir fait preuve d'une certaine passi-
gens dat ze op verzoek van procureur des Konings Poelman vité, pendant plusieurs mois, dans leur instruction, à la
van Brussel en procureur des Konings Deprêtre van Nijvel demande conjointe du procureur du Roi de Bruxelles Poel-
in hun onderzoek gedurende verschillende maanden blijk man et du procureur du Roi de Nivelles Deprêtre (audi-
hebben gegeven van een passieve houding (hoorzittingen tions des juges d'instruction Kesteloot du 25 février 1997,
van 25 februari 1997 van onderzoeksrechters Kesteloot en Mahieu du 25 février 1997), ce qui suscitera l'observation
Mahieu). Dat ontlokte bij volksvertegenwoordiger Viseur du député Viseur: « Est-ce que je déforme votre pensée si,
de opmerking: « Interpreteer ik uw gedachte slecht als ik, pour conclure votre intervention, je dis que, dans notre
om uw tussenkomst te besluiten, zeg dat als in ons systeem système, si quelqu'un du parquet général ou un procureur
iemand van het parket-generaal of een procureur des Ko- du Roi veut empêcher qu'une instruction progresse, il peut
nings wil voorkomen dat een onderzoek opschiet, hij dat le faire ? même en dehors de son arrondissement, sans que
kan doen, zelfs buiten zijn arrondissement, zonder dat de les juges d'instruction puissent sy opposer? ».
onderzoeksrechters zich ertegen kunnen verzetten ? »,
Antwoord van de heer Mahieu: « De tijden zijn intussen Réponse de M. Mahieu: « De tijden zijn intussen veran-
veranderd, denk ik, ook in het korps » (hoorzitting met de derd, denk ik, ook in het corps. » (audition M. Mahieu du
heer Mahieu van 25 februari 1997, blz. 24). 25 février 1997, p. 24).

Deel B Section B

Informele contacten tussen de procureur des Konings Les contacts informels entre le procureur
van Nijvel en de administrateur-generaal du Roi de Nivelles et l'administrateur
van de Veiligheid van de Staat général de la Sûreté de l'Etat

Tijdens zijn hoorzitting heeft de procureur des Konings Lors de son audition, le procureur du Roi de Nivelles
van Nijvel, J. Deprêtre, onthuld: «I]: heb de heer Raes, J. Deprêtre, a révélé« J'ai rencontré à de nombreuses repri-
administrateur-generaal van de Veiligheid van de Staat, ses et quasi secrètement, M. Raes, administrateur général
herhaalde malen en bijna in het geheim ontmoet. Als u hem de la Sûreté de l'Etat. Si vous l'entendez, il vous le confirme-
uerhoort, zal hij dat bevestigen. Ik ken de heer Raes reeds ra. Je connais bien depuis longtemps M. Raes, qui est un
lang. Hij is een gewezen magistraat van het parket van ancien magistrat du parquet de Bruges et que/ai toujours
Brugge en ik heb hem steeds als een volstrekt eerlijk persoon considéré comme quelqu'un d'une stricte honnêteté. L'arres-
beschouwd. De arrestatie van de CCC-leden is grotendeels tation des CCC est en grande partie l'oeuvre de ses services.
het werk van zijn diensten. Tijdens een van onze ontmoetin- Lors d'une de nos rencontres, je lui ai dit: on parle de
gen heb ik hem gezegd: er wordt over extreem-rechte gespro- l'extrême droite, c'est possible, mais est-ce-que vous avez
ken, het is mogelijh, maar heeft u bij uw diensten ... Hij dans vos services des ... Il m'a toujours dit - je résu-
heeft me steeds gezegd - ik vat samen -: extreem-rechte me -: l'extrême droite en Belgique, c'est 50 zozos plus
in België, dat zijn 50 sukkels die veeleer folkloristisch dan folkloriques que dangereux. En tout cas, M. Raes n'a jamais
gevaarlijk zijn. De heer Raes heeft me in elk geval nooit pu m'apporter un élément précis sur l'extrême droite. Si
precieze informatie over extreem-rechte kunnen geven. Als quelqu'un en Belgique devait savoir ce qu'était l'extrême
iemand in België had moeten weten wat extreem-rechte droite, c'était bien lui et ses services. ».
uias, dan waren het wel hijzelf en zijn diensten. »,
Vraag: « Heeft u bij de onderzoeksrechter verslag uitge- Question: « Vous avez fait rapport de vos entretiens au
bracht van uw gesprekken? ». juge d'instruction? ».
Antwoord: «I]: had de heer Schlicker gezegd: als ik Réponse: «J'avais dit à M. Schlicker: si je rencontre
morgen de heer Raes ontmoet en die heeft me iets interes- demain M. Raes et qu'il m'apprend quelque chose d'intéres-
sants te uertellen, dan zal ik een proces-verbaalopstellen sant, je rédigerai un procès verbal que je vous transmet-
dat ik u zal bezorgen. ». trai. ».
Vraag: « Is het in dat geval normaal dat u hem niet door Question: « Dans ce cas-là, est-ce normal que vous ne le
de onderzoeksrechter laat ondervragen betreffende de pistes fassiez pas entendre par le juge d'instruction, par exemple
bijvoorbeeld? U ontmoet de heer Raes in privé-verband als au sujet des pistes? Vous rencontrez M. Raes à titre privé en
procureur des Konings die bij het onderzoek betrokken is en tant que procureur du Roi mêlé à l'enquête et vous n'éprou-
u vindt het niet nodig aan de onderzoeksrechter te vragen de vez pas le besoin de demander aujuge d'instruction d'enten-
heer Raes officieel te horen, al was het maar ter beoesti- dre M. Raes officiellement, ne serait-ce que pour les confir-
. 2
ging : ». mer? ».
Antwoord: «Nee. ». Réponse: «Non. ».
Vraag: « Dus u sluit het extreem-rechtse spoor uit? ». Question: « Donc vous excluez la piste de l'extrême droi-
te ? ».
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 18 ]

Antwoord: «Nee, ik sluit het niet uit, maar vanaf het - Réponse: « Non, je ne l'ai pas exclue, mais dès l'ins-
moment dat de heer Raes me heeft gezegd dat er niets aan de tant où M. Raes me dit qu'il n Ji a rien (.. .J (audition 5 février
hand is (.. .J. » (hoorzitting van 5 februari 1997, blz. 51- 52). 1997 pp. 51-52).
De discussie is begonnen: Le débat s'est engagé:
Vraag van volksvertegenwoordiger Deleuze: « U vond Question du député Deleuze: « Vous avez donc jugé ces
die ontmoetingen dus blijkbaar voldoende belangrijk en rencontres suffisamment importantes et significatives pour
betekenisvol om ze in twee jaar tijd verschillende malen te les renouveler à plusieurs reprises dans l'espace de deux ans
herhalen, op een moment dat het hoofd van het onderzoek au moment où le patron de l'enquête sur le dossier Latinus,
naar de zaak-Latinus, maar ook naar de bende van Nijoel, mais aussi sur le dossier des tueries du Brabant menait une
een onderzoek voerde naar de mogelijke door u betwiste enquête concernant les connexions éventuelles que vous con-
banden met de Veiligheid van de Staat en extreem- testez avec la Sûreté de l'Etat et l'Extrême Droite? ».
rechts? ».
Antwoord: «Ja. ». Réponse: «Oui. ».
Vraag: « Maar over die herhaalde ontmoetingen bestaat Question: « Mais pourtant aucun document n'existe sur
geen enkel document? ». ces rencontres répétées. ».
Antwoord: «Nee, ik heb geen processen-verbaal opge- Réponse: «Non.]e n'ai pas établi de procès verbal. Pour
steld. Ik vond niet dat zulks nodig was. Het stoort me niet moi il n Ji avait pas de raison impérative de le faire. Si vous
als u ze als geheim wil bestempelen, maar ik dacht op mijn voulez les qualifier de secrètes, cela ne me dérange pas, mais
zoektocht naar de waarheid in eer en geweten dat het ge- j'ai estimé en conscience, et dans la recherche de la vérité,
rechtvaardigd was de heer Raes te ontmoeten. Het is vrij qu'il était justifié de rencontrer M. Raes. C'est resté relative-
vertrouwelijk, om niet te zeggen geheim, gebleoen, maar ik ment confidentiel, pour ne pas dire secret, mais j'ai toujours
heb rechter Schlicker steeds gezegd dat ik de heer Raes had dit à M. lejuge Schlicker que j'avais rencontré M. Raes qui
ontmoet, die me gezegd had dat... Ik heb de heer Van m'avait dit que. Et j'ai toujours tenu M. Van Honste au
Honste bovendien steeds op de hoogte gehouden. » (hoorzit- courant. » (audition du 5 février 1997, 2e partie, p. 4).
ting van 5 februari 1997, deel2, blz. 4)
De rijkswachters Bihay en Balfroid preciseren: «De Les gendarmes Bihay et Balfroid précisent: « M. Deprê-
heer Deprêtre kon niet verdragen dat we leden van de tre ne supportait pas que nous interrogions les gens de la
Veiligheid van de Staat ondervroegen. Een voorbeeld. Op Sûreté de l'Etat. En voici un exemple. A un moment donné
een bepaald moment zegt de heer Massart, het hoofd van de M. Massart, qui s'occupait de la section espionnage de la
spionagedienst van de Veiligheid van de Staat, die ons Sûreté de l'Etat et qui nous avait déjà donné plusieurs
reeds verscheidene malen inlichtingen had verschaft, ons renseignements, nous dit qu'il était d'accord de remettre à
dat hij ermee akkoord ging bepaalde documenten die zich in M. Schlicker certains documents qui se trouvent à l'étran-
het buitenland beoonden, aan de heer Schlicker te overhan- ger afin de l'éclairer sur les affaires du Brabant wallon.
digen teneinde hem te informeren over de bende van Nijvel. Nous étions avec M. Massart dans le bureau de M. Schlic-
Wij bevonden ons met de heer Massart in het kantoor van de ker au moment où il était prêt à communiquer ces informa-
heer Schlicker op het ogenblik dat hij klaar stond om die tions. Sans prévenir M. Deprêtre entra furieux dans le
informatie mee te delen. De heer Deprêtre kwam woedend bureau de M. Schlicker et lui demanda comment il se faisait
het kantoor van de heer Schlicker binnengestormd en vroeg qu'il interrogeait des gens de la Sûreté de l'Etat. M. Schlic-
hem hoe het kwam dat hij leden van de Veiligheid van de ker lui a répondu que cela faisait partie de l'enquête.
Staat ondervroeg. De heer Schlicker heeft hem geantwoord M. Massart reprit ses documents et partit. C'était fini (...J.
dat zulks deel uitmaakte van het onderzoek. De heer Mas- Je présume que M. Deprêtre avait reçu des ordres, certaine-
sart heeft zijn documenten genomen en is vertrokken. Het ment de la Sûreté de l'Etat. Je ne peux interpréter cela
was gedaan (.. .J. Ik veronderstel dat de heer Deprêtre beve- autrement. » (audition du 21 février 1997, pp. 32-33).
len had gehregen, ongetwijfeld van de Veiligheid van de
Staat. Ik heb er geen andere verklaring voor. » (hoorzitting
van 21 februari 1997, blz. 32-33).
Substituut Van Lierde verklaart op zijn beurt: «Het Le substitut Van Lierde précise quant à lui: «Il me
lijkt me heel normaal dat de procureur des Konings contac- paraît tout-à-fait normal que le procureur du Roi ait des
ten onderhoudt met de Veiligheid van de Staat. Maar in het contacts avec la Sûreté de l'Etat. Mais dans le contexte du
raam van het dossier-Mendez, waarin die dienst in op- dossier Mendez, où ce service de l'Etat a été mis en cause par
spraak werd gebracht door bepaalde beklaagden die ver- certains prévenus qui ont dit avoir agi pour compte de ce
klaarden in opdracht van die dienst te hebben gehandeld, service, j'estimais ne pas devoir intervenir. » (audition du
leek het me niet nodig in te grijpen. » (hoorzitting van 21 mars 1997 pp. 53-54).
21 maart 1997, blz. 53-54).
In verband met de ontmoetingen die tussen 1987 en L'enquêteur Van den Berghe, membre de la cellule Del-
1990 hebben plaatsgevonden, verklaart speurder Van den ta et ensuite de la cellule Brabant wallon, précise, à propos
Berghe, lid van de Delta-cel en vervolgens van de Bende- de réunions entre 1987 et 1990 qu'avait été admise la
cel, dat werd aangenomen dat het noodzakelijk was de nécessité de rencontrer M. Raes :
heer Raes te ontmoeten:
Vraagvan volksvertegenwoordiger Deleuze : . Was u op Question du député Deleuze: « Est-ce que à ce moment-
dat moment op de hoogte of werd toen gezegd dat de heer là vous étiez au courant ou a-t-il été dit alors que M. Raes
Raes de procureur des Konings van Nijvel acht tot tien keer avait rencontré le procureur du Roi de Nivelles huit à
had ontmoet? ». 10 fois? ».
Antwoord: « Ik heb dat vernomen in één van de zittingen Réponse: « Ik heb dat vernomen in één van de zittingen
van deze commissie, maar ik wist het niet. ». van deze commissie, maar ik wist het niet. ».
Vraag: « Dus tijdens die coärdinatievergadering waar u Question: « Donc, au cours de cette réunion de coordina-
heeft besloten: « we moeten de heer Raes ontmoeten », was tion où vous avez conclu: «il faudrait qu'on rencontre
 [ 19 ] - 573 / 12 - 95 / 96

u, noch de mensen van Charleroi, noch die van Dendermon- M. Raes », vous n'étiez pas au courant, ni les gens de Char-
de ervan op de hoogte dat de procureur des Konings van leroi, ni les gens de Termonde, que le procureur du Roi de
Nijvel de administrateur-generaal had ontmoet in het raam Nivelles, dans le cadre de l'enquête, version Nivelles, avait
van het Nijvelse deel van het onderzoek? ». rencontré l'administrateur général? ».
Antwoord: «Daar werd niet over gesproken. Ik was er Réponse: «Daar werd niet over gesproken. Ik was er
persoonlijk niet van op de hoogte. Misschien waren anderen persoonlijk niet van op de hoogte. Misschien waren anderen
ervan op de hoogte. Er werd niet gezegd dat de heer Raes ervan op de hoogte. Er werd niet gezegd dat de heer Raes in
contact had met de procureur. Ik wist dat niet. Tot voor de contact was met de procureur. Ik wist dat niet. Tot voor de
verklaring hier in deze commissie dat de heer Raes contact verklaring hier in deze commissie dat de heer Raes in
zou hebben gehad met de procureur, wist ik er niets van. » contact zou zijn geweest met de procureur, wist ik er niets
(hoorzitting van 13 mei 1997, blz. 59 tot 61). van. » (audition du 13 mai 1997, pp. 59 à 61).
Over zijn contacten met procureur des Konings Deprê- Entendu sur ses relations avec le procureur du Roi
tre verklaart administrateur-generaal Raes van de Veilig- Deprêtre, M. Raes, administrateur général de la Sûreté,
heid van de Staat: « De persoonlijke contacten die ik de eer déclare : « Depersoonlijke kontakten die ik de eer heb gehad
heb gehad te hebben met de heer procureur des Konings van te hebben met de heer procureur des Konings van Nijoel,
Nijoel, waren van dezelfde aard en interisiteit, en gingen waren van dezelfde aard en intensiteit, en gingen over
over dezelfde onderwerpen als de menigvuldige - ik dezelfde onderwerpen als de menigvuldige - ik spreek
spreek over een paar honderd - persoonlijke contacten over een paar honderd - persoonlijke kontakten die ik
die ik heb gehand met de meeste, niet alle, procureurs des heb gehad met de meeste, niet alle, procureurs de Konings
Konings van het Rijk - me dunkt dat het er 27 zijn - of van het Rijk - me dunkt dat het er 27 zijn - of desge-
desgevallend met de procureurs-generaal. Het komt mij vallend met de procureurs-generaal. Het komt mij voor dat
voor dat het zeer aangewezen is dat een ambtenaar van het het zeer aangewezen is dat een ambtenaar van het ministe-
ministerie van Justitie gemakkelijk ter beschikking is van rie van justitie gemakkelijk ter beschikking is van de ge-
de gerechtelijke overheden bij diezelfde justitie. Dit gebeur- rechtelijke overheden bij diezelfde justitie. Dit gebeurde
de zowel op informele als op formele wijze. Ik heb gelezen zowelop informele als op formele wijze. Ik heb gelezen dat er
dat er één omperking zou zijn gemaakt dat er van mijn één opmerking zou zijn gemaakt dat er van mijn gesprekken
gesprekken met de heer procureur des Konings Deprêtre met de heer procureur des Konings Deprêtre geen proces-
geen proces-verbaal werd opgesteld. Ik herinner mij niet dat verbaal werd opgesteld. Ik herinner mij niet dat er een
er een wettekst, een ministerieel besluit of een regeringson- wettekst, een ministerieel besluit of een regeringeonder-
derrichting zou zijn die er mij of mijn gesprekspartner richting zou zijn die er mij of mijn gesprekspartner ver-
verplicht een proces-oerbaal op te stellen van een informele plicht een proces-verbaal op te stellen van een informele
conversatie (.. .J in die periode hadden wij de goede getooon- conversatie (...J. In die periode hadden wij de goede geuioon-
te aan de gerechtelijke ouerheden, dit betekent aan alle te aan de gerechtelijke ouerheden, dit betekent aan alle
procureurs-generaal en alle procureurs des Konings van het procureurs-generaal en alle procureurs des Konings van het
Rijk - eerst maandelijks en nadien tweemaandelijks een Rijk - eerst maandelijks en nadien tweemaandelijks een
brochure te bezorgen met de vaststellingen van de dienst, brochure te bezorgen met de vaststellingen van de dienst,
onder meer over extreem-rechtse en extreem-linkse beioegin- onder meer over extreem-rechtse en extreem-linkse beioegin-
gen. Deze brochures werden ook bezorgd aan de stafvan de gen. Deze brochures werden ook bezorgd aan de stafvan de
rijkswacht, aan het ministerie van Landsverdediging en rijkswacht, aan het ministerie van Landsverdediging en
aan de Minister van Binnenlandse Zaken. Degenen die aan de Minister van Binnenlandse Zaken. Diegenen die
kennis namen van de inhoud van de brochures moesten zich kennis namen van de inhoud van de brochures moesten zich
er rekenschap van geven dat extreem-rechte een genuan- er rekenschap van geven dat extreem-rechte een genuan-
ceerd landschap was waarover wij natuurlijk slechts kun- ceerd landschap was waarover wij natuurlijk slechts kun-
nen vernemen wat ervan te vernemen is. Wij kunnen niet de nen vernemen wat ervan te vernemen is. Wij kunnen niet de
harten en nieren van elke burger doorschouwen om te weten harten en nieren van elke burger doorschouwen om te weten
hoe extreem-rechte en hoe ultra-rechte die zou kunnen zijn. hoe extreem-rechte of hoe ultra-rechte die zou kunnen zijn.
Dat is niet mogelijk. » (hoorzitting van 7 juli 1997, blz. 33 Dat is niet mogelijk. » (audition du 7 juillet 1997, pp. 33 à
tot 35). 35).

Deel C Section C

Tussenkomst van J. Deprêtre met betrekking tot Intervention de J. Deprêtre dans la piste
de piste van de roze balletten en zedendossiers des ballets roses et dossiers de mœurs

Wij verwijzen naar het deskundigenverslag van profès- Nous renvoyons au rapport d'expertise du professeur
sor Verstraeten voor de analyse van de tussenkomst van Verstraeten pour l'examen de l'intervention de J. Deprêtre,
J. Deprêtre, als substituut bij het Brussels parket of als soit comme substitut du parquet de Bruxelles, soit comme
procureur des Konings te Nijvel, in het raam van het procureur du Roi de Nivelles, dans le cadre de l'examen des
onderzoek van de zedendossiers of de roze balletten (dat dossiers de moeurs ou de ballets roses (sort réservé aux
was het lot van de dossiers-Montaricourt en Fortunato dossier Montaricourt et Fortunato Israël; suivi et conser-
Israël; follow-up en bewaring van het dossier-Pinon in een vation dans une armoire du coffre-fort du dossier Pi-
kast van de brandkast; (. .. ). non, (...).
- 573 / 12 - 95 / 96 [20 ]

HOOFDSTUK IV CHAPITRE IV

Lot van het onderzoek van het BKA van Wiesbaden Le sort réservé à l'expertise du BKA de Wiesbaden

De eerste Bendecommissie had het gedeelte van het La première Commission d'enquête des tueries du Bra-
deskundigenverslag van het BKA van Wiesbaden, dat ge- bant avait déjà stigmatisé l'épisode du rapport d'expertise
durende negen maanden geheim werd gehouden terwijl du BKA de Wiesbaden, tenu sous le boisseau pendant
het deskundigenverslag in het voordeel van de destijds in 9 mois alors que le rapport d'expertise était favorable à
voorlopige hechtenis genomen heer Cocu speelde, reeds M. Cocu, alors détenu préventivement.
aan de kaak gesteld.
Onderzoeksrechter Bayens stipt aan: «We hebben de Le juge d'instruction Bayens précise : « On a les aveux,
bekentenissen, we zitten op het goede spoor. Er is opnieuw on est sur la bonne piste », On a de nouveau arrêté toute une
een hele reeks personen aangehouden, met als enige bewijs série de personnes, avec pour seule preuve des aveux rétrac-
enerzijds de ingetrokken bekentenissen van Cocu en ander- tés de Cocu et un expert en balistique, Dery, qui a été
zijds Dery, een ballistisch deshundige, die daarna verschei- désavoué par la suite plusieurs fois, et notamment à Wies-
dene malen werd gedesavoueerd, met name in Wiesbaden. baden. Je vous fais grâce de la technique: il utilisait
De techniek was de volgende: hij gebruikte tien lijnen. De dix lignes. Les autres experts en balistique et les laboratoi-
andere ballistische deskundigen en internationale labora- res internationaux utilisaient douze lignes. Les choses ont
toria gebruikten twaalf lijnen. De zaken hebben bijgevolg ainsi traîné pendant des mois, jusqu'à l'incident de Wiesba-
maanden aangesleept, tot het incident van Wiesbaden en de den et de dessaisissement en cassation - j'attire votre
onttrekking van de zaak in cassatie - ik vestig er uw attention là-dessus - non seulement du juge d'instruction
aandacht op - niet alleen aan de onderzoeksrechter en et du parquet de Nivelles, mais également parce que la
het parket van Nijoel, maar ook, omdat cassatie het goed cassation a vu clair - du parquet général de Bruxelles
begrepen had - aan het parket-generaal van Brussel, dat qui avait toujours soutenu mon collègue Schlicker, qui
mijn collega Schlicker, die overigens noch naar de speur- d'ailleurs n'écoutait ni les enquêteurs ni moi-même. J'étais
ders, noch naar mij luisterde, steeds gesteund had. Ik werd mis à l'écart parce que je n'avais bien entendu rien compris
opzij geschoven omdat ik natuurlijk niets van het dossier au dossier! Il a y même eu une réunion en panique après
begrepen had! Er is na Wiesbaden zelfs een paniekbijeen- Wiesbaden chez M. l'avocat général Jaspar à l'époque, c'est
komst geweest bij toenmalig advocaat-generaal Jaspar. De M. de Prelle qui m'a raconté cela. On remontait le moral de
heer de Prelle heeft me dat verteld. Men sprak de heer M. Schlicker qui, une fois de plus, était abattu depuis
Schlicker, die sinds het voorval van Wiesbaden eens te meer l'incident de Wiesbaden, se demandant ce qui allait lui
teneergeslagen was en zich afvroeg wat hem te wachten tomber dessus. L'incident de Wiesbaden, c'est l'incident du
etond, moed in. Het voorval van Wiesbaden is het voorval rapport de Wiesbaden mis dans le tiroir, comme on disait
van het verslag van Wiesbaden dat, zoals men zei, geduren- pendant 9 mois. » (audition du 21 février 1997, pp. 5 et 6).
de 9 maanden in een lade werd gestopt. » (hoorzitting van
21 februari 1997, blz. 5 en 6).
De onttrekking van de zaak die door het Hofvan Cassa- Le dessaisissement prononcé par la Cour de Cassation
tie op 21 januari 1987 wordt uitgesproken, bezegelt de le 21 janvier 1987 scelle le renvoi du dossier de Nivelles
overheveling van het dossier van Nijvel naar Charleroi. vers Charleroi.
Op de vraag waarom voor de overheveling van het on- A la question de savoir pourquoi on a choisi de confier
derzoek naar Charleroi gekozen werd terwijl men voor een l'enquête à Charleroi alors qu'on aurait pu donner la préfé-
ander arrondissement had kunnen kiezen, antwoordt de rence à un autre arrondissement, le Procureur général de
Bergense procureur-generaal Demanet : «Ik herinner me Mons, Monsieur Demanet précise: « En fait je me souviens
eigenlijk twee telefoontjes ontvangen te hebben van de pro- d'avoir reçu deux coups de téléphone du Procureur général à
cureur-generaal bij het Hof van Cassatie, de heer Krings. la Cour de Cassation, Monsieur Krings. Il m'a informé du
Hij heeft me ingelicht over het feit dat het Hofvan Cassatie fait que la Cour de Cassation envisageait de dessaisir le
eraan dacht het dossier te onttrekken aan het rechtsgebied ressort de la Cour d'Appel de Bruxelles. Il me posait la
van het hof van beroep van Brussel. Hij vroeg me welk van question de savoir lequel des trois arrondissements faisant
de drie arrondissementen van mijn rechtsgebied (dat wil partie de mon ressort, à savoir Charleroi, Mons ou Tournai,
zeggen Charleroi, Bergen of Doornik) volgens mij het meest était le plus apte selon moi à reprendre l'enquête. Je me
geschikt was om het onderzoek voort te zetten. Ik herinner souviens avoir répondu que je n'étais pas demandeur, mais
me gezegd te hebben dat ik geen vragende partij uias, maar que si la décision de la Cour était prise dans ce sens, le seul
dat als de beslissing van het Hofin die richting zou gaan, arrondissement capable de reprendre l'enquête était Char-
Charleroi het enige arrondissement was dat het onderzoek leroi. Tout d'abord en raison de ses effectifs, tant policiers
kon ooernernen, in eerste instantie vanwege de middelen que judiciaires. Les deux autres arrondissements, étant de
waarover politie en gerecht er beschikten. Beide andere moindre importance, ne comptaient en effet pas suffisam-
arrondissementen waren kleiner en telden bijgevolg onvol- ment de magistrats et d'enquêteurs pour faire face à cette
doende magistraten en speurders om die zware taak aan te très lourde tâche. C'est ainsi que le dossier a « atterri" à
vatten. Zo is het dossier in Charleroi «beland"... Het Charleroi ... L'entretien téléphonique auquel vous faites
telefoongesprek waarnaar u verwijst vond 'e ochtends allusion se déroulait le matin. Cela signifie que la Cour de
plaate, Dat betekent dat het Hof van Cassatie nog geen Cassation n'avait pas encore statué. Monsieur Krings m'a
uitspraak had gedaan. De heer Krings heeft me het volgen- tenu les propos suivants, dont je me souviens parfaitement
de gezegd, ik herinner het me nog zeer goed want het maakte car ils m'ont marqué je cite: « Si par impossible (ou une
indruk op mij, ik citeer: « Als tegen alle waarschijnlijkheid formule du même genre) la Cour de Cassation était amenée
in (of iets in die stijl) het Hofvan Cassatie het dossier aan à dessaisir le ressort de Bruxelles «en faveur" de votre
het Brussels rechtsgebied onttrekt « ten uoordele » van uw ressort dans quel arrondissement pourrait-on attribuer le
rechtsgebied, aan welk arrondissement zou men het dossier dossier? », J'ai répondu à Monsieur Krings « Monsieur le
 [ 21 ] - 573 / 12 - 95 / 96

dan kunnen toewijzen? », Ik heb de heer Krings geant- procureur général, je ne souhaite évidemment pas avoir ce
woord: « Mijnheer de procureur-generaal, ik wens vanzelf- dossier », Il m'a répondu «la Cour de Cassation n'a pas
sprekend niet met dat dossier belast te worden. », Hij heeft encore statué », L'appel téléphonique de M. Krings n'était
me geantwoord: «Het Hof van Cassatie heeft nog geen pas tout à fait innocent mais il ne pouvait pas se prononcer
uitspraak gedaan. », Het telefoontje van de heer Krings was sur une décision qui n'était pas encore rendue par la Cour
niet helemaal onsch.uldig, maar hij kon zich niet uitspreken de Cassation. L'arrêt du 21 janvier est précis. Il ne charge
over een beslissing die het Hof van Cassatie nog niet had pas le ressort de la Cour d'Appel de Mons mais il indique
genomen. Het arrest van 21 januari is nauwkeurig. Het Charleroi. Donc, pour compléter l'arrêt, M. Krings avait
belast niet het rechtsgebied van het hof van beroep van besoin de savoir dans quel arrondissement serait attribué le
Bergen met het dossier, maar wijst Charleroi aan. Om het dossier. » (audition du 16 juin 1997, pp. 2 à 3 et 25 à 26).
arrest te ueroolledigen, moest de heer Krings weten aan
welk arrondissement het dossier zou worden toegewezen. »
(hoorzitting van 16 juni 1997, blz. 2 en 3 en 25 en 26).
Laten we terugkomen op het verslag van Wiesbaden. De Revenons au rapport de Wiesbaden. Le substitut de
heer de Prelle de la Nieppe, substituut in Nijvel, stipt aan: Nivelles M. De Prelle de la Nieppe précise: « C'est précisé-
« Het is precies op grond van de elementen van die uiteenzet- ment sur la base des éléments de cet exposé (de l'officier
ting (van gerechtelijk officier Baudesson bij zijn terugkeer judiciaire Baudesson à son retour de Wiesbaden) que j'ai
uit Wiesbaden) dat ik op 6 maart 1986 een volledig verslag établi et transmis le 6 mars 1986 un rapport complet au
heb opgesteld en aan het parket-generaal heb overgezonden. parquet général, lequel rapport, comme tous les rapports de
Dat verslag is, net zoals alle gelijkaardige uerslagen, gron- cette nature, a été dûment visé par mon chef de corps. Ce
dig doorgenomen door mijn korpschef Het is pas in oktober n'est qu'en octobre ou novembre 1986 qu'il me fut donné
of november 1986 dat ik van de griffier van de onderzoeks- d'apprendre par le greffier du juge d'instruction, M. De
rechter, de heer De Graeve, vernam dat noch dat verslag, Graeve que ni ce rapport, ni sa traduction n'avaient été
noch de vertaling ervan, aan het dossier van de procedure joints au dossier de la procédure. En outre, malgré la
waren toegevoegd. In weerwil van het feit dat de inhoud van parfaite connaissance du contenu de ce rapport, il n'y avait
het verslag perfect bekend uias, heeft de onderzoeksrechter jamais été fait allusion en chambre du conseil ni par lejuge
of de procureur des Konings er in de raadkamer nooit naar d'instruction, ni par leprocureur du Roi. J'appris plus tard
verwezen. Later heb ik vernomen dat de adoocaat-generaal, que le même silence fut observé en chambre des mises en
die bij het parket over het dossier beschikte, er in de kamer accusation par l'avocat général, titulaire du dossier au
van inbeschuldigingstelling eveneens het zwijgen toe heeft niveau du parquet général. Moi-même, titulaire du dossier
gedaan. Ikzelf, die op papier de houder ben van het dossier, sur papier, il ne m'ajamais été donné de vérifier matérielle-
heb nooit materieel kunnen natrekken of dat stuk, dat ment la jonction au dossier de cette pièce pourtant essentiel-
essentieel was voor de beoordeling van de uerlenging van de le à l'appréciation du maintien de Cocu en détention préven-
voorlopige hechtenis van Cocu, bij het dossier was gevoegd, tive, cela pour la simple raison que, sur les propres
en wel om de eenvoudige reden dat, op bevel van de procu- instructions du procureur du Roi, le juge d'instruction me
reur des Konlngs, de onderzoeksrechter me geregeld een transmettait régulièrement une copie des principaux pro-
afschrift van de belangrijkste processen-verbaal van zijn cès-verbaux de son dossier, afin de me permettre à moi-
dossier overzond, zodat ik de ontwikkelingen in het dossier même de suivre l'évolution de l'enquête et aussi afin d'empê-
zelf kon volgen en de veelvuldige overzending van het dos- cher les communications trop répétées du dossier, qui
sier, wat het goede verloop van het onderzoek zou hebben auraient évidemment nui à la bonne marche des enquê-
geschaad, kon worden vermeden ... Indien ik in staat was tes ... Cette vérification, aurais-je été moi-même en mesure
geweest die controle zelf uit te voeren, wat niet het geval de l'effectuer, quod non, il me semble que, de toute façon, je
uias, dan denk ik dat ik ze toch niet had kunnen uitooeren, n'aurais pas pu l'effectuer, spécialement eu égard à la néces-
met name gelet op de absoluut noodzakelijke toevoeging van sité absolue de la jonction de cet élément essentiel en vue de
dat sleutelelement met het oog op de bespreking ervan in de sa discussion en chambre du conseil, eu égard aussi à la
raadkamer, ook gelet op de gerechtvaardigde verwachting confiance légitime de supposer l'évidence d'une telle jonc-
dat die toevoeging vanzelfsprekend zou gebeuren zonder te tion sans devoir oser présumer son inconcevable omis-
moeten durven veronderstellen dat zulks niet zou gebeu- sion ... Je pense avoir été clairement entendu puisque je me
ren ... Ik denk dat ik voldoende gehoord ben en ik zou u permets de vous relire deux courts extraits particulièrement
graag twee korte, bijzonder snedige uittreksels willen ooor- cinglants des conclusions du 30 avril 1990 de la première
lezen uit de conclusies van 30 april 1990 van de eerste commission parlementaire. Je lis p. 277 du rapport officiel:
parlementaire commissie. Op blz. 277 van het officiële ver- «Ainsi, un juge d'instruction, un procureur du Roi et un
slag staat: « Een onderzoeksrechter, een procureur des Ko- avocat général ont fait placer et maintenir une personne en
nings en een advocaat-generaal lieten dus een persoon in détention préventive de mars à novembre 1986 en cachant à
voorlopige hechtenis nemen en houden van maart tot no- la défense et aux juridictions d'instruction un rapport d'ex-
vember 1986, terwijl zij een deskundigenverslag waarvan pertise dont les conclusions connues par eux, dès avant
de besluiten, die zij vóór het verhoor al kenden, niet met hun l'interrogatoire, ne répondaient pas à la conviction qu'ils
overtuiging strookten, voor de verdediging en de onder- s'étaient forgée» ... A l'époque effectivement, c'était telle-
zoeksgerechten verborgen hielden. » ... Dat was destijds zo ment énorme que d'ailleurs je ny ai d'abord pas prêté foi;
flagrant dat ik het aanvankelijk zelfs niet geloofde; toen ik finalement quand j'ai appris que le greffier du juge d'ins-
vernam dat de griffier van de onderzoeksrechter, de heer De truction, M. De Graeve avait d'abord été considéré par M. le
Graeve, aanvankelijk door de procureur werd beschouwd procureur comme étant le seul responsable de cette erreur de
als de enige schuldige voor die klasseringsfout, was ik reeds classement, cela m'a déjà frappé. Je crois qu'il a fallu que
geschokt. Ik geloof dat de heer De Graeve een advocaat heeft M. De Graeve prenne un avocat pour faire retirer cette
moeten inschakelen om die beschuldiging te laten intrek- accusation. A ce moment M. Deprêtre a considéré que l'ac-
ken. Op dat moment heeft de heer Deprêtre gemeend dat de cusation avait peut-être été portée à la légère. Les circons-
beschuldiging misschien wat lichtzinnig was geuit. De om- tances de la découverte de ce rapport, la tentative de faire
- 573 / 12 - 95 / 96 [22 ]

standigheden van de ontdekking van dat verslag, de poging porter le chapeau, il faut le dire, à un simple greffier étaient
om de schuld in de schoenen van een, het moet worden indicatifs d'une attitude pour le moins faisant question ...
gezegd, gewone griffier te schuiven, wezen op een op zijn Je vous dirai qu'il est vrai que je me suis posé la question de
minst bedenkelijke houding ... Ik zeg u dat ik me inderdaad savoir sije n'avais pas le devoir moral de dénoncer les faits
de vraag heb gesteld ofik niet de morele verplichting had de avant de comparaître devant une commission d'enquête
feiten in de openbaarheid te brengeri alvorens voor een parlementaire. L'absence même de toute possibilité de re-
parlementaire onderzoekscommissie te verschijnen. Het cours à une instance suprême formée sur le modèle italien
ontbreken van elke mogelijkheid tot beroep voor een hogere ou français comme un conseil supérieur de la magistrature
instantie volgens het Italiaans of Frans model, zoals een ou un conseil national de la magistrature, explique le silen-
hoge raad voor de magistratuur of een nationale raad voor ce auquel nous nous sommes contraints pendant si long-
de magistratuur, verklaart waarom we zolang het stilzwij- temps. Nous avons estimé devoir mettre notre espoir dans
gen hebben bewaard. We hebben gedacht onze hoop in een une commission parlementaire d'enquête qui pouvait seule
parlementaire onderzoekscommissie te moeten stellen; zij nous délier du devoir de réserve. » (audition du 4 févier
alleen kon ons ontheffen van onze plicht tot terughoudend- 1987, pp. 8, 12,27 à 31 et 41).
heid. »(hoorzittingvan 4 februari 1987, blz. 8, 12,27 tot 31
en 41).
De Nijvelse procureur des Konings Deprêtre ontkent Le procureur du Roi de Nivelles Deprêtre se défend
het bestaan van dat voor de verdediging voordelige des- d'avoir caché l'existence de ce rapport d'expertise favorable
kundigenverslag verborgen te hebben gehouden. Als ant- à la défense; répondant à un feu de questions, il déclare:
woord op een spervuur van vragen, verklaart hij: « Meestal «La plupart du temps, oui je siégeais en Chambre du
had ik inderdaad zitting in de raadkamer wanneer de Conseil lorsque les mandats d'arrêt étaient décernés. ».
aanhoudingsbevelen werden verleend. ».
- Vraag : . Als u in de raadkamer zitting nam, stelde u - Question: «Lorsque vous siégiez en Chambre du
zich dan voor de zitting op de hoogte van de stand van zaken Conseil, preniez-vous connaissance de l'état du dossier
van het dossier? ». avant l'audience? ».
- Antwoord: « Men kan niet het hele dossier herlezen. - Réponse: « On ne peut pas relire tout le dossier. Je
Ik baseerde me vooral op wat de heer de Prelle de la Nieppe me basais surtout sur ce que me disait M. De Prelle de la
me zei en op de verslagen die hij geregeld opstelde voor het Nieppe et sur les rapports qu'il faisait régulièrement au
parket-generaal. ». parquet général. ».
- Vraag : . Er wordt reeds lang over het onderzoek van - Question: «On a longtemps parlé de l'enquête de
Wiesbaden gesproken. Heeft een speurder over dat verslag Wiesbaden. Lors d'une réunion de la cellule de liaison qui
van Wiesbaden gesproken op een vergadering van de ver- s'est tenue en févier 1986, un enquêteur a-t-il parlé de ce
bindingscel in februari 1986 ? ». rapport de Wiesbaden? ».
- Antwoord: « Ik denk het wel. Dat moet in de kopie - Réponse: «Je pense que oui. Cela doit figurer dans
van de verslagen staan. Ik veronderstel dat voor de uolgen- la copie des comptes rendus. Je suppose que lors de la
de raadkamer verslag is uitgebracht door de onderzoeks- Chambre du conseil suivante un rapport a été fait par le
rechter. ». Juge d'instruction. ».
- Vraag: « Was in dat verslag sprake van het verslag - Question: « Ce rapport a-t-il fait état du rapport de
van Wiesbaden? ». Wiesbaden? ».
- Antwoord : . Dat herinner ik me niet meer. Ik begrijp - Réponse: « Je ne m'en souviens plus. Je comprends
uw vraag goed. De heer Schlicker en ikzelf zijn terzake een bien votre question. M. Schlicker et moi-même avons été
twintigtal keer ondervraagd. Volgens mij stak het verslag interrogés une vingtaine de fois à ce sujet. Pour moi, le
in het dossier ... ». rapport figurait dans le dossier ... ».
- Vraag : . Als de onderzoeksrechter in zijn verslag van - Question: «Si le juge d'instruction n'avait pas fait
maart 1986 geen melding heeft gemaakt van dat verslag état, dans son rapport de mars 1986, de ce rapport de
van Wiesbaden, dat nochtans van belang uias, zou u er dan Wiesbaden qui présentait quand même une certaine impor-
in uw requisitoir de aandacht op hebben gevestigd? Als ik tance, auriez-vous attiré l'attention sur ce point dans votre
het goed begrijp, heeft de onderzoeksrechter er met geen réquisitoire? Sije comprends bien lejuge d'instruction n'en
woord over gerept. ». a pas dit un mot. ».
- Antwoord: « Dat is mogelijk! ». - Réponse: « C'est possible! ».
- Vraag: «Het zou normaal zijn dat de procureur des - Question:« Il serait normal que le procureur du Roi
Konings de aandacht vestigt op een stuk dat belangrijk attire l'attention sur une pièce qui semble important! ».
is! ».
- Antwoord : . Daar ga ik mee akkoord, maar er waren - Réponse:« Nous sommes d'accord mais il y avait une
een tiental deskundigenverslagen. ». dizaine d'expertises. ».
- Vraag: « Het gebeurt in februari. U vindt het net als - Question: « Celle-là arrive en février. Vous considé-
ik normaal dat een procureur des Konings die zitting heeft rez, comme moi, qu'il est normal qu'un procureur du Roi
in de raadkamer de aandacht vestigt op het bestaan van dat siégeant en Chambre du conseil attire l'attention sur l'exis-
verslag. ». tence de ce rapport. ».
- Antwoord: « Volgens mij zat het in het dossier. Een - Réponse: «Pour moi, c'était au dossier. Un rapport
verslag van de heer de Prelle aan het parket-generaal had de M. Prelle au parquet général en parlait clairement. »
het er duidelijk over. » (hoorzitting van 5 februari 1997, (audition du 5 février 1997, pp. 39 à 41).
blz. 39 tot 41).
Nog steeds betreffende het feit of de procureur des Ko- Toujours sur cette question de connaissance de ce rap-
nings te Nijvel afwist van het bestaan van dat verslag: port par le procureur du Roi de Nivelles:
Vraag van volksvertegenwoordiger Viseur: «I]: her- Question du député Viseur: «Je reprends chronologi-
neem in chronologische volgorde. In maart is het verslag quement. En mars, le rapport de Wiesbaden est connu et
 [23 ] - 573 / 12 - 95 / 96

van Wiesbaden bekend en wordt het voldoende belangrijk jugé suffisamment important pour être cité dans cette réu-
geacht om vernoemd te worden tijdens die bijeenkomst van nion de la cellule de liaison. Je vois deux éléments qui
de verbindingscel. Ik zie twee elementen die toch de aan- devraient quand même attirer l'attention du procureur qui
dacht moeten trekken van de procureur die in de raadkamer siège en Chambre du Conseil. Tout d'abord, l'ordonnance
zitting neemt. Om te beginnen wordt de beschikking van 19 du 19 juin de la même année qui confirme le mandat d'arrêt
juni van datzelfdejaar, die het aanhoudingsbevel bevestigt, est motivée essentiellement en ces termes: « Attendu qu'il
voornamelijk in de volgende bewoordingen gemotiveerd: s'emble résulter du rapport de l'expert Tombeur que c'est
« Gelet op het feit dat uit het verslag van deskundige Tom- bien l'arme appartenant à l'inculpé qui a tiré au magasin
beur blijkt dat het inderdaad het wapen van de verdachte is Colruyt de Hal; que dans son rapport du 16 avril 1986,
waarmee in de Colruyt van Halle werd geschoten en dat déposé le 19 juin 1986 en copie, Monsieur le professeur
professor Ceccaldi in zijn verslag van 16 april 1986 (eeri Ceccaldi conclut que l'arme dont il a été fait usage à Hal et
afschrift werd op 19 juni 1986 ingediend) besluit dat het à Genval est celle qui a appartenu à l'inculpé », On a donc
wapen dat in Halle en Genval werd gebruikt datgene was plaidé et requis dans ce dossier devant la Chambre du
dat aan de verdachte had toebehoord ... », Er is in dit Conseil. ».
dossier dus gepleit en gevorderd voor de raadkamer. »,
- Antwoord r « Wellicht. » - Réponse de M. Deprêtre :« Sans doute. ».
- Vraag van de heer Viseur: « Er is helemaal niet over - Question de M. Viseur: « Et on n'a pas du tout parlé
Wiesbaden gesproken. Dat element is zo belangrijk dat het de Wiesbaden. C'est un élément tellement important que
tot een onttrekking zalleiden. » cela va entraîner une dessaisissement. ».
- Antwoord van de heer Deprêtre : « Juist ... », - Réponse de M. Deprêtre : « Exact ... ».
- Vraag van de heer Viseur r « Er is erger. Op 14 au- - Question de M. Viseur: «Il y a plus grave. Le
gustus stelt een beschikking van de raadkamer de heer Cocu 14 août, une ordonnance de la Chambre du Conseil libère
in vrijheid en bij de ontvangst van die beschikking haast M. Cocu et, dès la réception de cette ordonnance, le parquet
het parket zich om hoger beroep in te etellen, wat zijn recht se précipite pour interjeter appel, ce qui est son droit. Inter-
is. Volgt dan het requisitoir, het verslag voor de kamer van vient alors le réquisitoire, le rapport devant la Chambre des
inbeschuldigingstelling door advocaat-generaal Jaspar. mises en accusation par l'avocat général Jaspar. Quand le
Als het dossier opnieuw in Nijvel terechtkomt, leest u, ver- dossier reviendra à Nivelles je suppose que vous lirez atten-
onderstel ik, dat requisitoir aandachtig, aangezien een in- tivement ce réquisitoire puisque une libération est interve-
vrijheidstelling werd verleend met bevestiging door de ka- nue, avec confirmation par la chambre des mises. Le résumé
mer van inbeschuldigingstelling. De samenvatting die het que donne le réquisitoire est quand même intéressant et je
requisitoir geeft, is toch interessant en ik veronderstel dat suppose que le parquet sy intéresse particulièrement. Or,
het parket er zich in het bijzonder voor interesseert. Wat que trouve-t-on dans ce réquisitoire ? Il est fait état de
staat er nu in dat requisitoir ? Er wordt melding gemaakt l'expertise Tombeur: « d'une première expertise balistique,
van het deskundigenonderzoek van de heer Tombeur: « uit il est apparu que, parmi les armes employées, il en était une
een eerste ballistisch onderzoek is gebleken dat een van de qui était ou qui fut la propriété de l'inculpé ... D'autres
gebruikte wapens het bezit was of was geweest van de expertises plus approfondies ont confirmé les conclusions de
verdachte ... Meer nauwkeurige analyses hebben de eerste la première ... »et vous savez que cela n'est pas vrai qu'il y a
conclusie bevestigd ... »eri u weet dat zulks niet waar is, dat en tout cas une expertise qui n'a pas confirmé ces conclu-
er in elk geval ten minste één deskundigenonderzoek is dat sions. Dans le même réquisitoire M. Jaspar dit que l'inculpé
die conclusies niet bevestigt. In hetzelfde requisitoir zegt de n'a pas contesté les conclusions des expertises relatives à son
heer Jaspar dat de verdachte de conclusies van de deshun- arme. Je me permets de dire que c'est contraire au 136bis :
digenonderzoeken van zijn wapen niet betwist heeft. Dat is M. Jaspar signe un document qui est contraire à la vérité
in tegenspraak met 136bis : de heer Jaspar tekent een puisqu'il sait, par le 136bis, que ce n'est pas exact mais c'est
document dat in strijd is met de waarheid aangezien hij, sa responsabilité. Votre plume est peut être serve mais votre
via 136bis, weet dat het onjuist is, maar dat is zijn oerant- parole est libre. Alors que vous savez qu'il existe une exper-
woordelijkheid. Uw pen is misschien niet vrij, maar uw tise du BKA qui ne va pas dans le même sens, vous ne
woorden zijn vrij. Hoewel u weet dat er een deshundigenon- décrochez pas votre téléphone pour dire à M. Jaspar qu'il y
derzoek van het BKA bestaat dat niet in dezelfde richting a quelque chose qui ne tient pas dans son réquisitoire, que
gaat, neemt u toch niet de telefoon op om de heer Jaspar te quelqu'un est en prison à cause de cela ? »,
zeggen dat iets in zijn requisitoir geen steek houdt, dat
iemand omwille daarvan in de gevangenis zit? »,
- Antwoord van de heer Deprêtre : « Ik kan uw uioor- - Réponse de M. Deprêtre : «Je ne peux que vous
den slechts herhalen, mijnheer de commissaris, en ik verze- répéter, M. le commissaire, et je vous le dis avec force que
ker u ten stelligste dat volgens mij het verslag in het dossier dans mon esprit le rapport était au dossier ... »,
zat ... »,
- Vraag van volksvertegenwoordiger Giet: « Geeft u er - Question du député Giet: « Vous vous rendez bien
zich rekenschap van dat de verdediging dat element zou compte que la défense aurait sauté sur cet élément? »,
hebben aangegrepen ? »,
- Antwoord van de heer Deprêtre : « Zeker. » (hoorzit- - Réponse de M. Deprêtre : « Absolument.» (audition
ting van 5 februari 1997, deel twee, blz. 15 tot 32). du 5 février 1997, deuxième partie, pp. 15 à 32).
Ook advocaat-generaal Jaspar ontkent dat hij het be- Pour sa part l'avocat général Jaspar conteste également
staan van dat verslag van Wiesbaden verborgen zou heb- avoir celé l'existence de ce rapport de Wiesbaden à la
ben gehouden voor de Brusselse kamer van inbeschuldi- Chambre des mises en accusation de Bruxelles: « J'ai été
gingstelling: «l]: was in de kamer van inbeschuldiging- chargé à la chambre des mises en accusation essentielle-
stel- ling vooral belast met de overvallen op de Delhaize ment des hold-up perpétrés dans les Delhaize en vue de
teneinde een bevel tot aanhouding te bevestigen of teniet te confirmer ou d'infirmer un mandat d'arrêt. Cela me con-
doen. Daardoor moest ik het dossier bij elk hoger beroep traignait à lire le dossier à chaque appel ... »,
lezen ... »,
- 573 / 12 - 95 / 96 [24 ]

- Vraagvan voorzitter Van Parys ;« Het deskundigen- - Question du président Van Parys: «Le rapport de
verslag van Wiesbaden dateert van 24 februari 1986. Op l'expertise de Wiesbaden date du 24 février 1986. Le 6 mars
6 maart 1986 stelt het parket een verslag op voor het parket- 1986, le parquet fait un rapport au parquet général, men-
generaal waarin melding wordt gemaakt van het verslag tionnant le rapport de Wiesbaden. Donc, le 6 mars 1986
van Wiesbaden. Op 6 maart 1986 is het parket-generaal dus déjà leparquet général est informé de l'existence du contenu
reeds op de hoogte van het bestaan van de inhoud van het du rapport de Wiesbaden. Seulement, parmi les pièces de la
verslag van Wiesbaden. In de stukken van de kamer van chambre des mises en accusation que nous possédons, et
inbeschuldigingstelling die we bezitten, en dat betreft het cela concerne le ministère public et vous-même qui y siégiez,
openbaar ministerie en uzelf, die er zitting houdt, maakt uw votre réquisitoire du 10 décembre 1986, fait mention pour la
requisitoir van 10 december 1986 echter voor de eerste keer première fois du rapport Wiesbaden... Maître Moerman
melding van het verslag van Wiesbaden ... Meester Moer- était furieux que vous ayez mentionné oralement ce rapport.
man was woedend dat u mondeling melding had gemaakt Mais il certain qu'au mois d'août, Maître Moerman agis-
van dat verslag. Maar het staat vast dat op het moment dat sant pour l'inculpé n'a pas contesté les conclusions de ces
meester Moerman in augustus voor de verdachte optrad, hij expertises. Dès lors, vous devez comprendre que la commis-
de conclusies van die deskundigenverslagen niet betwistte. sion s'en étonne. »
U moet de verwondering van de commissie dus begrijpen. »
- Antwoord van de heer Jaspar: « Ik begrijp gedeelte- - Réponse de M. Jaspar: « Je comprends en partie que
lijk uw verwondering. Maar ik kan niet nauwkeuriger zijn vous vous étonniez. Maisje suis incapable d'être plus précis
met betrekking tot die feiten die enkele jaren geleden hebben au sujet de ces faits qui remontent à plusieurs années. »,
plaatsgevonden. »,
- Vraag van de heer Viseur: « Het probleem is eenoou- - Question de M. Viseur: « Le problème est simple. Il
dig. Het is gebleken dat u in augustus 1986 het tegengestel- est avéré qu'en août 1986, vous avez écrit le contraire de la
de van de waarheid heeft geschreven in een requisitoir voor vérité dans un réquisitoire devant la chambre des mises en
de kamer van inbeschuldigingstelling. Wat is de reden voor accusation. Quelle est la raison de ce manquement à la
die tekortkoming ten aanzien van de eerste verplichting première obligation qu'a tout magistrat du parquet de dire
voor elke parketmagistraat om de waarheid te spreken uian- la vérité lorsqu'il établit un réquisitoire? C'est en effet sur
neer hij een requisitoir opstelt? Het is immers op grond van la base de ce texte que la chambre des mises en accusation
die tekst dat de kamer van inbeschuldigingstelling zich zal va devoir se prononcer. »
moeten uitspreken. »
- Antwoord van de heer Jaspar: «Zoals ik u gezegd - Réponse de M. Jaspar: «Comme je vous l'ai dit, je
heb, heb ik nooit iets verborgen gehouden voor de kamer van n'ai jamais rien caché à la chambre des mises en accusa-
inbeschuldigingstelling. » tion. »
- De heer Viseur ;« Jawel, u heeft de waarheid oerbor- M. Viseur: « Si, vous avez caché la vérité. »
gen gehouden. »
- De heer Jaspar:« Nee. » M. Jaspar:« Non.»
- De heer Viseur : « Het spijt me. U heeft het tegenge- M. Viseur ;« Je suis désolé. Vous avez écrit le contrai-
stelde van de waarheid geschreven. U vertelt ons dat u het re de la vérité. Vous nous dites que vous avez corrigé cela
mondeling heeft rechtgezet. Maar ik zou willen weten uiaar- verbalement. Mais je voudrais savoir pourquoi vous avez
om u het tegengestelde heeft geschreven in een tekst die in écrit le contraire dans un texte qui était destiné à rester
het bezit van het Hof zou blijven. Dat is toch een kwestie van entre les mains de la Cour. C'est tout de même une question
loyaliteit. U beweert bovendien mondeling de waarheid de loyauté. Par ailleurs vous prétendez que vous avez dit la
gesproken te hebben. Hoe verklaart u dan dat, ervan uit- vérité verbalement. Dans ce cas, comment expliquez-vous
gaande dat u mondeling de waarheid verteld heeft - ik qu'ayant dit la vérité verbalement - je suppose que vous
veronderstel dat zulks gebeurd is in aanwezigheid van de l'avez dit devant le prévenu et son conseil -, le conseil à qui
beklaagde en zijn raadsman -, de door u bewierookte vous rendez hommage et qui a « sauté» sur l'information
raademan, die op de informatie « gesprongen is » zodra hij dès qu'il l'a reçue, n'introduira sa demande en déssaisisse-
ze ontuing, zijn vordering tot onttrekking van de zaak aan ment qu'en janvier 1987 (ndlr : en réalité le 27 novembre
de rechter pas in jan uari 1987 indient (nudr : in werkelijk- 1986), c'est-à-dire après la séance de la chambre des mises
heid op 27 november 1986), dat wil zeggen na de zitting van en accusation où vous avez officiellement parlé du rapport
de kamer van inbeschuldigingstelling waarop u officieel de Wiesbaden ? S'il en avait été question en août, il est
gesproken heeft over het verslag van Wiesbaden ? Als er impensable que le conseil de Cocu n'ait pas introduit plus
sprake van was geweest in augustus, is het ondenkbaar dat tôt sa demande en dessaisissement. »,
de raadsman van Cocu zijn vordering tot onttrekking van
de zaak aan de rechter niet eerder heeft ingediend. »,
- De heer Jaspar: « Het spijt me u te moeten zeggen dat - M. Jaspar:« J'ai le regret de vous dire que je ne peux
ik u terzake geen antwoord kan geven. Al wat ik weet is dat pas vous répondre à ce sujet. Tout ce que je sais, c'est que je
ik nooit een piste verborgen heb gehouden. » (hoorzitting n'ai jamais celé une piste. » (audition du 12 avril 1997,
van 12 april1997, blz. 5, 7 tot 9 en 11 tot 21). pp. 5, 7 à 9 et 11 à 21).
Het volgende hoofdstuk, hoofdstuk 6, zal eveneens het Le chapitre 6 ci-dessous examinera également cette
probleem onderzoeken van het verslag van Wiesbaden, dat question du rapport de Wiesbaden tenu à l'écart pendant 9
9 negen maanden verborgen werd gehouden, in het raam mois, dans le cadre des reproches fait au procureur du Roi
van de verwijten aan het adres van procureur des Konings Deprêtre au centre d'une procédure disciplinaire.
Deprêtre tijdens een tuchtprocedure.
De analyse van de processen-verbaal die door procureur L'examen des procès-verbaux remis par le procureur de
des Konings Deprêtre aan de parlementaire onderzoeks- Roi Deprêtre à la Commission d'enquête parlementaire,
commissie zijn overgezonden, processen-verbaal van alle procès-verbaux de toutes les réunions hebdomadaires de
 [25 ] - 573 / 12 - 95 / 96

wekelijkse coärdinatievergaderingen tussen 10 november coordination entre le 10 novembre 1985 et 22 janvier 1987
1985 en 22 januari 1987, leert ons het volgende: apportent les éléments suivants:
- de processen-verbaal van de bijeenkomsten van 6 fe- - les procès-verbaux des réunions des 6 février et
bruari en 20 februari 1986 (bijeenkomsten waarop procu- 20 février 1986 (réunions auxquelles le procureur de Roi
reur des Konings Deprêtre niet aanwezig is, in tegenstel- Deprêtre n'est pas présent, à la différence du juge d'ins-
ling tot onderzoeksrechter Schlicker en substituut De truction Schlicker et du substitut De Prelle) mentionnent
Prelle) vermelden dat het deskundigenonderzoek in de que l'expertise se dirige vers un résultat négatif et que des
richting gaat van een negatief resultaat en dat aan Parijs devoirs complémentaires pourraient être demandés à Pa-
bijkomende onderzoeksdaden zouden kunnen worden ge- ns;
vraagd;
- geen enkel proces-verbaal maakt formeel melding cependant, aucun procès-verbal ne mentionne for-
van het toekomen of de vertaling van het volstrekt negatie- mellement l'arrivée ou la traduction du rapport entière-
ve deskundigenverslag; ment négatif;
- geen enkel proces-verbaal maakt melding van het - de même aucun PV ne mentionne le résultat de ces
resultaat van die aangekondigde contacten met Parijs; contacts annoncés avec Paris;
- de namen van Cocu en de andere vermoedelijke - par contre, les noms de Cocu et des autres membres
leden van de bende van de Borinage komen daarentegen présumés de la filière boraine reviennent régulièrement
geregeld terug in die verschillende verslagen. dans ces différents comptes rendus.

HOOFDSTUKV CHAPITRE V

De opvolging van een PV Question du suivi d'un PV

Bouhouche - Bende van Nijvel Bouhouche - Brabant wallon

In de volgende bewoordingen kaart volksvertegenwoor- A l'occasion de l'audition du juge d'instruction Lacroix

diger Deleuze deze aangelegenheid voor de eerste maal de Charleroi, le député Deleuze aborde, pour la première
aan tijdens het verhoor van onderzoeksrechter Lacroix uit fois, cette question: «Fin 1987, ou début 1988 c'est Bou-
Charleroi : «Eind 1987 of begin 1988 werd dankzij Bou- houche qui a permis de découvrir, entre autres une partie
houche onder meer een gedeelte teruggevonden van de wa- des armes volée à l'ESI à Vilvorde, suite à des contacts qu'il
pens die bij het SIE in Vilvoorde gestolen waren; dat ge- avait avec l'inspecteur de la PJ de Nivelles M. Doraene.
beurde na contacten van Bouhouche met de heer Doraene, Celui-ci a rencontré ensuite M. Bouhouche, qui lui a fait
inspecteur bij de GP te Nijvel. Nadien zag laatstgenoemde d'autres propositions, touchant votre enquête directement,
Bouhouche, die hem een aantal andere voorstellen heeft puisque c'était en 1988. J'ai un document, qui ne vient pas
gedaan die rechtstreeks verband hielden met uw onderzoek, du dossier de la Chambre signé par un commissaire en chef,
aangezien een en ander in 1988 plaatsvond. Ik beschik over un « DJ» - je ne sais pas ce que signifie un «DJ », Ce
een document, dat niet uit het dossier van de Kamer komt en document, dit, à propos de Bouhouche : «il a consenti
ondertekend is door een hoofdcommissaris, een « DJ» - ik cependant à nous confier qu'il pouvait nous fournir le nom
weet niet waarvoor die afkorting staat. » In verband met des personnes qui ont commis les faits du Brabant-wallon.
Bouhouche stelt dat document het volgende : « hij heeft er Selon lui - Bouhouche -, en fonction des renseignements
nochtans mee ingestemd ons de namen te geven van de qui lui ont été demandés sur l'organisation des surveillan-
personen die de feiten toegeschreven aan de bende van ces exercéespar les services de police sur le magasin Delhai-
Nijoel, gepleegd hebben. Op grond van de informatie die ze, et des recoupements précis qu'il a pu faire par la suite,
hem gevraagd werd in verband met het organiseren van de des contacts qu'il a eus avec elles (?) lui ont permis d'avoir
bewaking van de Delhaizewinkel door de politiediensten en une conviction certaine sur la culpabilité de cespersonnes »,
van het nauwgezet met elkaar in verband brengeri van Ce document date du 5 août 1988 donc 6 mois après que
bepaalde elementen achteraf, was hij - nog steeds volgens Bouhouche ait permis la découverte d'une partie des armes
Bouhouche - er vast van overtuigd dat die personen schul- volées à l'ESI, 5 ou 6 ans plus tôt. »
dig waren. » Dit document dateert van 5 augustus 1988,
dus zes maanden nadat dankzij Bouhouche een deel van
de - 5 of 6 jaar voordien - bij het SIE in Vilvoorde gesto-
len wapens werden teruggevonden. »
- Antwoord van de heer Lacroix: « Dat klopt. » - Réponse de M. Lacroix: « Exact. »
- Vraag van de heer Deleuze: « Wist u van het bestaan - Question de M. Deleuze: « Aviez-vous connaissance
van dat document af? » de ce document ? »
- De heer Lacroix: « Neen. Maar nu wel. » - M. Lacroix:« Non. Maintenant, oui je l'ai. »
- De heer Deleuze: « Maar u wist van dat document - M. Deleuze: « Mais vous n'en aviez pas eu connais-
dus niets af? Nochtans heeft u gemerkt wat erop vermeld sance? Et pourtant, vous avez vu qu'il est indiqué « trans-
staat : « overgezonden aan de heer procureur des Konings mis à M. le procureur du Roi de Nivelles « et » concerne:
van Nijoel » en «betreft: het dossier van de zogenaamde affaire dite tueurs du Brabant-wallon» c'est là. »
bende van Nijoel » : zo staat het er woordelijk op vermeld. »
- De heer Lacroix: « En achteraf komt men dan zeggen - M. Lacroix: «Et puis on viendra dire qu'il n'y a pas
dat er geen verband is !» de liaison! »
- De heer Deleuze : «Ikzelf heb beide dossiers niet - M. Deleuze: « Moi, je n'ai pas lu les deux dossiers.
gelezen. Maar dit document, overgezonden aan de procu- Mais ce document, transmis au procureur du Roi de Nivel-
reur des Konings te Nijoel, ondertekend door die meneer les, signé par ce monsieur Jacques Gilbert, qui concerne
- 573 / 12 - 95 / 96 [26 ]

Jacques Gilbert, dat betrekking heeft op het dossier van de l'affaire « tueurs du Brabant-wallon» ne vous êtes pas re-
zogenaamde bende van Nijoel, dat document wordt u niet mis avant juin 1996. C'est bien cela! »,
vóórjuni 1996 bezorgd. Zo is het toch ? »,
- De heer Lacroix r « Inderdaad. », - M. Lacroix: C'est exact. »,
«
- De heer Deleuze: « Hoe verklaart u dat? Is het alleen - M. Deleuze: Comment expliquez-vous cela? Est-ce
«
maar om problemen te voorkomen? Welke problemen? simplement pour éviter les problèmes ? Lesquels: délais,
Termijnen ? Misdaden ? Onderbrekingen ? ... ? », délits, interruptions, ... ? »,
- De heer Lacroix: « Ik zou het echt niet weten. Ik kan - M. Lacroix ;« Je n'en sais rien, moi je peux vous dire
u wel zeggen hoe ik aan dat document gekomen ben : comment j'ai eu ce document, puisque M. Doraene a fait
aangezien de heer Doraene, als lid van de CDGEFID deel partie du groupe d'appui en tant que membre de l'OCDEFO
heeft uitgemaakt van de eteundienet, hebben wij in de nous avons eu une réunion au mois de mai à Jumet au cours
maand mei in Jumet deelgenomen aan een uergadering, de laquelle nous avons échangé nos vues sur toutes les
waarop wij van gedachten wisselden over alle pistes, zoals pistes, comme on le fait régulièrement. Et comme il était
geregeld gebeurde. Aangezien er sprake was van Bouhouche question de Bouhouche et Beyer, il m'a demandé si j'avais
en Beyer, vroeg hij me of ik het verslag had ontvangen. Ik reçu le rapport? Je lui ai demandé: «quel rapport? »,
vroeg hem: « welk uerelag » ? Omdat al was gepland dat we Comme il était prévu que nous montions voir le procureur
op 1 of 2juni naar Brussel zouden gaan om er de Brusselse du Roi de Bruxelles le t-: ou le 2 juin, il a été convenu que le
procureur des Konings te ontmoeten, werd afgesproken dat document serait déposé sous un pli fermé. C'est ainsi que je
het document in een gesloten omslag zou worden gestoken. sais que lejuge les a eus à Bruxelles début juin, le 1er ou le 2.
Zo weet ik dat de rechter de documenten op 1 of 2 juni in J'ai alors eu tous les rapports, en procédure je crois, de
Brusselontvangen heeft. Toen heb ik alle verslagen - in l'affaire Mendez. »
verband met de rechtspleging van de zaak-Mendez dacht
ik - ontvangen. »
- De heer Deleuze : « De onderzoeksrechter die belast - M. Deleuze : «Le juge d'instruction, chargé d'une
was met een dossier sinds ... » affaire depuis ... »
- De heer Lacroix: « Sinds 1987 wat mij betreft. » - M. Lacroix: « 1987 en ce qui me concerne. »
- De heer Deleuze : « Die onderzoeksrechter moet dus - M. Deleuze: Il doit attendre neuf ans pour recevoir
«
negen jaar wachten vooraleer een document te ontvangen un document intitulé « affaire dite tueurs du Brabant- Wal-
met als opschrift « dossier van de zogenaamde bende van lon. » (audition du 23 mai 1997, pp. 74 à 76).
Nijvel. » (verhoor van 23 mei 1997, blz. 74 tot 76)
Substituut Jonckheere die, in zijn hoedanigheid van Le substitut Jonckheere désigné en qualité de magistrat
magistraat van het openbaar ministerie, vanaf februari du ministère public comme coordinateur national des en-
1988 als nationaal coördinator van de onderzoeken in ver- quêtes tueries du Brabant et Mendez à partir de févier
band met de bende van Nijvel wordt aangewezen, preci- 1988, précise pour sa part: « M. Deleuze a posé une question
seert het volgende : «De heer Deleuze heeft een vraag sur l'existence d'un rapport de 1988 rédigé par un commis-
gesteld naar het bestaan van een verslag uit 1988, opgesteld saire de la police judiciaire de Nivelles. Il a posé à plusieurs
door een commissaris van de gerechtelijke politie te Nijvel. magistrats la question de savoir si ce rapport avait été
Aan verscheidene magistraten heeft hij de vraag gesteld of transmis à Charleroi. Et je m'attends à ce qu'il me la pose.
dat verslag naar Charleroi werd overgezonden. Ik verwacht Et vous connaissez déjà la réponse. Après m'être enquis de
dat hij die vraag ook aan mij zal stellen. U kent mijn quelle pièce il pouvait s'agir, je ne puis que constater, moi
antwoord reeds. Nadat ik had geïnformeerd over welk stuk aussi, que je n'en sais rien. Et le pire, c'est que je suis
het kon gaan, kan ik alleen maar vaststellen dat ik er persuader qu'il yen a d'autres. » (audition du 30 mai 1997,
evenmin iets van af weet. En het ergste is wel dat ik ervan p.71).
overtuigd ben dat er anderen zijn. » (verhoor van 30 mei
1997, blz. 71).
Advocaat-generaal Michaux, die eerst bij het parket te En ce qui concerne l'avocat général Michaux, en charge
Charleroi, en later vanafnovember 1990 tot april1991 bij du dossier au parquet de Charleroi puis au parquet général
het parket-generaal te Bergen met het dossier belast is, de Mons depuis novembre 1990 et avril 1991, il déclare:
verklaart het volgende: « Persoonlijk ben ik begin 1996 van «Personnellement j'en ai eu connaissance (de ce rapport
dat dossier (uit 1988) in kennis gesteld. De heer Doraene d'août 1988) début 1996. C'est M. Doraene lui-même qui
zelf heeft me het dossier overhandigd. Enkele dagen geleden m'a remis cela. Je lui en ai reparlé il y a quelques jours et il
heb ik er hem opnieuwover gesproken; hij bevestigde mij m'assure qu'il a participé à une réunion en 1994 au cours de
dat hij in 1994 deelgenomen heeft aan een vergadering laquelle cela a été évoqué. Etje n'ai aucune raison de mettre
waarop het dossier ter sprake kwam. Ik heb geen enkele sa parole en doute. Mais ce rapport est arrivé chez nous très
reden om zijn woorden in twijfel te trekken. Maar dit ver- tard. »
slag is zeer laat bij ons terechtgekomen. »
- De heer Deleuze i « Er is iets wat ik niet begrijp. Welk - M. Deleuze : « Il y a une chose que je ne comprends
mechanisme maakt het mogelijk dat een document met de pas. Par quel mécanisme est-il possible qu'un papier intitu-
naam « zaken van de bende van Nijoel » niet wordt ooerge- lé «affaires des tueurs du Brabant-wallon» ne soit pas
zonden aan de personen die belast zijn met het onderzoek transmis aux gens qui s'occupent de l'enquête sur les tueries
naar de bende van Nijvel? Er is steeds de mogelijkheid dat du Brabant-wallon ? Il y a toujours l'hypothèse selon la-
het document zoek is geraakt. Maar als men het toeval quelle on aurait perdu lepapier. Mais si on écarte l'hypothè-
uiteluit, hoe is zoiets dan kunnen gebeuren? » se d'un incident fortuit, comme cela est-il possible? »
- De heer Michaux: « Het is daarom dat ik u vraag het M. Michaux: « C'est la raison pour laquelle je vous
achterhouden van informatie als een bijzondere overtreding demande d'envisager sérieusement déviger en infraction
te beschouwen. Ik kan u wel zeggen dat dergelijke verslagen périle spécifique la rétention d'informations. J'aime autant
liefst zo snel mogelijk worden doorgeschoven naar de vol- vous dire que des rapports de ce genre on se les passera
gende! » comme des patates chaudes! »
 [27 ] - 573 / 12 - 95 / 96

De heer Deleuze: « Maar hoe komt het dat een docu- - M. Deleuze : «Mais qu'est-ce qui peut faire qu'un
ment dat zo verhelderend is met betrekking tot een ander document aussi clairement relatif à une autre enquête ne
onderzoek niet overgezonden wordt ? » soit pas transmis ? »
- De heer Michaux: « De vraag zou aan de heer Deprê- - M. Michaux: «Il faudrait poser la question à
tre, de bestemmeling van dat verslag, gesteld moeten uior- M. Deprêtre, qui était le destinataire de ce rapport. » (audi-
den. » (hoorzitting van 10 juni 1997, blz. 37 tot 39) tion du 10 juin 1997, pp. 37 à 39).
In verband met de kennis van dat proces-verbaal ver- Interrogé sur la connaissance de ce PV, le juge d'instruc-
klaart onderzoeksrechter Hennart, belast met het dossier- tion Hennart, chargé du dossier Mendez dans lequel est
Mendez waarin Bouhouche betrokken is : « U vraagt me of impliqué Bouhouche, déclare : «Vous me demandez si je
ik dat document ken, ik antwoord dat ik er de inhoud niet connais ce document je vous réponds que je n'en connais pas
van ken. Ik weet van het bestaan af, want ik lees de krant. le contenu. Je connais son existence car je lis la presse. La
De eerste keer dat er over gesproken uierd, stelde ik er me première fois qu'on en a parlé, je me suis posé des questions
vragen bij. Maar het houdt me niet bezig. Het is niet de à son sujet. Mais cela ne n'émeut pas. Ce n'est pas la
eerste keer dat de heer Bouhouche verklaringen wil afleggen première fois que M. Bouhouche veut faire des déclarations
over de bende van Nijvel ... Het was dus in augustus 1988. au sujet des faits du Brabant-wallon ... Nous étions donc en
De heer Doraene wist destijds dat ik niet wilde dat er août 1988. A l'époque, M. Doraene savait que je ne voulais
vertrouwelijke verslagen werden opgesteld ... Wat moet hij pas que l'on fasse des rapports confidentiels ... Que doit-il
aanvangen met dit document ? Hij moet het me niet ooer- faire du document que j'ai ici? Il ne doit pas me l'envoyer
zenden, want hij weet wat ermee zal gebeuren ! Ik ben puisqu'il connaît la suite qui y sera réservé! Je suis juge
onderzoeksrechter in die zaak! Ik kan niet onderhandelen d'instruction dans cette affaire! Moi, je n'ai pas la possibi-
met de heer Bouhouche. Dat is bij mij steeds zo geweest ... lité de négocier avec M. Bouhouche. C'est ce qui a été une
Als het bij hem aankomt ... wat doet de heer Hennart: hij grande constante dans ma démarche ... Si cela vient chez
vraagt dat er een proces-verbaal wordt opgesteld! ... Ik zal lui, que fait M. Hennart : il demande que l'on rédige un
niet vragen wat de heer Gilbert met dat document had procès-verbal! ... Je ne vais pas demander ce que M. Gilbert
moeten doen. Maar wat zou ik in zijn plaats gedaan heb- aurait dû faire avec ce document. Mais à sa place,
ben? Ik zou het aan rechter Lacroix, de procureur des Ko- qu'aurais-je fait? Je l'aurais transmis au procureur du Roi,
ninge, hebben overgezonden. Zo simpel is het. Wat is het aujuge Lacroix. C'était aussi simple que cela. Où se situe le
probleem ? ... », problème ? ... »,
- De heer Deleuze : «Als de heer Doreane met zijn - M. Deleuze : « Quand M. Doraene va parler à son
procureur des Konings gaat spreken over de vooruitgang in procureur du Roi des évolutions de votre enquête, cela vous
uw onderzoek, vormt dat voor u een probleem vermits de pose un problème tel qu'il aboutit à la mise à l'écart de
heer Doreane uiteindelijk uit het onderzoek wordt geweerd. M. Doraene. Mais quand le patron de la PJ de Nivelles
Maar als het hoofd van de GP van Nijvel (nudr : de heer (ndlr = M. Gilbert) établit un document écrit pour le patron
Gilbert) een geschreven document aan het hoofd van het du parquet de Nivelles, après avoir eu un contact avec l'un
parket van Nijvel richt, na contacten met één van de belang- des suspects les plus importants de votre affaire, vous dites
rijkste getuigen in uw zaak, zegt u dat de procureur des que le procureur du Roi ne doit pas vous en informer, que ce
Konings u er niet moet over inlichten, dat zulks geen nut n'est pas utile. Comment expliquez-vous cela? »,
heeft. Hoe verklaart u dat ? »,
- De heer Hennart : «Maar waarover moest hij me - M. Hennart : « Mais de quoi devait-il m'informer? Le
inlichten ? De procureur des Konings is consequent met procureur du Roi est logique avec lui-même. Il ne faut
zichzelf Men moet niet vergeten dat de procureur des Ko- oublier que leprocureur du Roi ne partage pas mon point de
nings mijn mening niet deelt. Maar hij is procureur des vue. Mais il est le procureur du Roi et moi, je suis un juge
Konings en ik ben onderzoeksrechter. Men moet het verschil d'instruction. Il faudrait qu'on réapprenne à faire la diffé-
opnieuw leren maken. Een van de grote drama's die we nu rence. Un des grands drames que nous vivons actuellement
beleven is dat men het verschil niet meer maakt. Velen est qu'on ne fait plus la différence. Beaucoup considèrent
denken dat een onderzoeksrechter, iemand van het parket of qu'un juge d'instruction, un parquet ou un substitut, c'est la
een substituut hetzelfde is. », même chose. »,
- De heer Deleuze: « U vindt dus dat men soms dingeri - M. Deleuze: « Donc, vous estimez que parfois on peut
voor de onderzoeksrechter verborgen mag houden. » cacher des choses au juge d'instruction. »
- De heer Hennart : «Maar de onderzoeksrechter - M. Hennart : «Mais le juge d'instruction est saisi
wordt met een bijzonder feit belast. Ik word niet belast met d'un fait particulier. Je ne suis pas saisi du Brabant-
de bende van Nijvel. De procureur des Konings moet me niet wallon. Le procureur du Roi ne doit pas venir me raconter
alles komen vertellen wat in het dossier van de bende van tout ce qui se passe dans l'affaire du Brabant-wallon, cela
Nijvel gebeurt, dat interesseert me niet.» (verhoor van ne m'intéresse pas. » (audition du 17 juin 1997, pp. 39 à 44).
17 juni 1997, blz. 39 tot 44).
Speurder Doraene preciseert het volgende : « Samenge- L'enquêteur Doraene précise quant à lui: « En résumé,
vat: het verslag werd op 5 augustus opgesteld, op 6 augus- le rapport est rédigé le 5 août, transmis au procureur le
tus overgezonden naar de procureur, die op 7 augustus 6 août, et le 7 août, le procureur réagit: il le transmet au
reageert: hij zendt het over naar de substituut die met het substitut chargé du dossier Mendez, avec cette instruction:
dossier-Mendez belast is; hij voegt er deze richtlijn aan toe: prière d'en parler à M. Hennart, le commissaire en chef s'en
gelieve de heer Hennart erover te spreken; de hoofdcommis- charge de son côté. C'est un peu facile de dire ensuite que
saris zal er zich ook mee bezighouden. Het is wat al te personne n'est au courant de ce rapport. Il nous était inter-
gemakkelijk achterafte stellen dat niemand van dat verslag dit de communiquer avec les enquêteurs du Brabant-wal-
op de hoogte was. Wij hadden verbod gekregen contact te lon. Nous nous trouvons alors pieds et poings liés par la
hebben met de speurders in het dossier van de bende van procédure et le mode de fonctionnement décidés par
Nijvel. Op dat ogenblik waren wij aan handen en voeten M. Hennart ... Nous avons transmis le PV au procureur du
gebonden door de procedure en de werkwijze waartoe door Roi. Vous en avez la preuve. Il s'agit d'un apostille de
- 573 / 12 - 95 / 96 [28 ]

de heer Hennart beslist was ... Wij hebben het PVoverge- réception du procureur du Roi du 7 août 1988 avec trans-
zonden aan de procureur des Konings. U beschikt over het mission au substitut qui a la tutelle du dossier Mendez ;« le
bewijs daarvan. Het betreft een ontvangstbewijs van de commissaire en chef de la PJ me transmet le rapport confi-
procureur des Konings van 7 augustus 1988 met ooerzen- dentiel ci-joint. Vous pouvez en parler à M. Hennart, M.
ding naar de substituut die met het dossier-Mendez belast Gilbert lui en parlera de son côté. », J'en ai parlé à
is : « de hoofdcommissaris van de GP zendt me het bijge- M. Hennuy en 1994. J'ai parlé de ce rapport du 5 août au
voegde vertrouwelijke verslag over. U kunt er de heer Henn- procureur général Demanet et à deux reprises avec l'avocat
art over spreken; de heer Gilbert zal er hem op zijn beurt général Michaux ... Je veux bien admettre qu'il (M. Hen-
over aanspreken. » Ik heb er in 1994 met de heer Hennuy nart) ait un trou de mémoire et qu'il ne se souvienne plus de
over gesproken. Over dat verslag van 5 augustus heb ik ce rapport. » (audition du 30 juin 1997, pp. 34 à 38 et 45 à
procureur-generaal Demanet aangesproken; ik heb er tuiee- 48).
maal met advocaat-generaal Michaux over gesproken ... Ik
kan erin komen dat de heer Hennart door zijn geheugen in
de steek wordt gelaten en dat hij zich over dat verslag niets
meer herinnert. » (verhoor van 30 juni 1997, blz. 34 tot 38
en 45 tot 48).
Aan procureur des Konings Deprêtre werd over die aan- Le procureur du Roi de Nivelles M. Deprêtre n'a pas été
gelegenheid geen enkele vraag gesteld : hij werd immers interpellé sur cette question, ayant été entendu par la
door de onderzoekscommissie gehoord nog vóór dat punt Commission d'enquête avant l'apparition de cette ques-
aan bod kwam. Dat geldt ook voor substituut Van Lierde, tion; il en est de même en ce qui concerne le substitut Van
die bij het parket van Nijvel met het dossier-Mendez belast Lierde, chargé du dossier Mendez au parquet de Nivelles.
was.

HOOFDSTUK VI CHAPITRE VI

Instelling van tucht- en strafrechtelijke Engagement de poursuites disciplinaires

vervolging tegen de procureur des Konings et pénales contre le procureur du Roi
van Nijvel, na de eerste parlementaire de Nivelles, après la première commission
onderzoekscommissie in verband met de d'enquête parlementaire sur les
moordaanslagen gepleegd door de bende van Nijvel tueries du Brabant

De tucht- en strafrechtelijke vervolging die tegen procu- Les poursuites pénales et disciplinaires engagées contre
reur des Konings Deprêtre na de eerste parlementaire le procureur du Roi de Nivelles M. Deprêtre, après la
onderzoekscommissie werd ingesteld, werd tijdens de par- première Commission d'enquête parlementaire, ont été
lementaire onderzoekscommissie door tal van getuigen ter évoquées par plusieurs témoins dans le cadre de la présen-
sprake gebracht; een van de aspecten ervan werd door de te Commission d'enquête parlementaire, dont, pour un des
procureur des Konings van Nijvel zelf aangekaart; de aspects, par le procureur du Roi de Nivelles lui-même; le
Brusselse procureur-generaal Van Oudenhove heeft de on- procureur général de Bruxelles Van Oudenhove a par
derzoekscommissie het verslag overhandigd dat hij op ailleurs remis à la Commission d'enquête le rapport qu'il
24 juni 1994 na afloop van het door raadsheer Lambeau avait rédigé, pour le ministre de la Justice, le 24 juin 1991
gevoerde strafonderzoek voor de minister van Justitie had à l'issue de l'instruction pénale mené par le conseiller
opgesteld. Lambeau.

DeelA Section A

De verslagen van 11juni en 25 september 1990 van de Les rapports des 11juin et 25 septembre 1990 de
heer Krings in het raam van het tuchtonderzoek M. Krings dans le cadre de l'enquête disciplinaire

In mei 1990 had de minister van Justitie de procureur- Le ministre de la Justice avait chargé, en mai 1990 le
generaal bij het Hof van Cassatie, de heer Krings, ermee procureur général près de la Cour de Cassation, M. Krings
belast een tuchtonderzoek tegen de procureur des Konings de procéder à une enquête disciplinaire à charge du procu-
van Nijvel op te starten; dat onderzoek gaf aanleiding tot reur de Roi de Nivelles; cette enquête a fait l'objet d'un
een eerste verslag d.d. 11 juni 1990; de minister verzocht premier rapport du 11 juin 1990, que le procureur général
de procureur-generaal bij het Hofvan Cassatie dat verslag à la Cour de Cassation a été invité par le ministre à
te vervolledigen, wat leidde tot het tweede verslag d.d. compléter, ce qui a donné lieu au second rapport du 25 sep-
25 september 1990. tembre 1990.
Een aantal feiten waarop dat onderzoek betrekking had, Les faits sur lesquels portaient cette enquête concer-
hielden verband met de moordaanslagen door de bende van naient, pour certains, l'enquête relative aux tueries du
Nijvel. Brabant.
Het tuchtonderzoek waarover sprake in het verslag van L'enquête disciplinaire faisant l'objet du rapport du
Il juni 1990, slaat vooreerst op een onderhoud dat zou Il juin 1990, concerne d'abord les propos que M. Deprêtre
hebben plaatsgevonden tussen de heer Deprêtre en onder- aurait tenus, au cours d'un entretien qu'il a eu avec
zoeksrechter Maes naar aanleiding van het heropenen van M. Maes, juge d'instruction, à l'occasion de la réouverture
het onderzoek naar het overlijden van P. Latinus; de con- de l'instruction relative au décès de P. Latinus; l'enquête
clusie van het onderzoek luidt dat de fout van de heer conclut que la faute de M. Deprêtre est incontestable en ce
 [29 ] - 573 / 12 - 95 / 96

Deprêtre onomstotelijk vaststaat: hij was van oordeel of qu'il était d'avis ou qu'il a dit, que les conditions légales
heeft verklaard dat niet aan de wettelijke voorwaarden d'une réouverture d'instruction n'étaient pas remplies, et
was voldaan om het onderzoek opnieuw te openen en hij en ce qu'il a montré la lettre du procureur général au juge
heeft de brief van de procureur-generaal aan de onder- d'instruction, alors que cette lettre ne regardait pas celui-
zoeksrechter laten lezen, terwijl die brief helemaal niet ci, laissant ainsi croire au juge d'instruction que le procu-
voor hem bestemd was, maar zo wekte hij bij de onder- reur général était aussi d'avis que la réouverture de l'ins-
zoeksrechter wel de indruk als zou ook de procureur-gene- truction n'était pas justifiée.
raal van oordeel zijn dat het niet verantwoord was het
onderzoek opnieuw te openen.
Het onderzoek had ook betrekking op het feit dat de L'enquête portait également sur l'envoi direct au minis-
procureur des Konings een brief gedateerd op 13 december tre de la Justice par le procureur du Roi, d'une lettre datée
1988 rechtstreeks naar de minister van Justitie gezonden du 13 décembre 1988 dans laquelle le procureur du Roi
had; in die briefverklaart procureur des Konings Deprêtre Deprêtre «se dit profondément indigné de la tournure
« hoogst verontwaardigd te zijn over de kwalijke en pot- indécente et grotesque que quelques députés médiocres ...
sierlijke wending die enkele ondermaatse volksvertegen- s'efforcent de faire prendre à la Commission parlementaire
woordigers ... aan de parlementaire onderzoekscommissie d'enquête.
pogen te geven.
Die commissie houdt zich hoegenaamd niet aan haar Loin de s'en tenir à leur mission, les travaux de cette
taak: de werkzaamheden ervan ontsporen in de richting commission dérivent grossièrement vers un maccarthisme
van een laaghartig maccarthisme, dat via een aantal jour- de bas étage, insidieusement médiatisé par quelques jour-
nalisten van hetzelfde gehalte zeer subtiel in de media nalistes du même niveau ... Vous comprendrez ma profon-
binnensluipt ... U begrijpt dat ik daardoor ten zeerste de indignation; je ne pense pas me tromper en ajoutant
verontwaardigd ben; ik denk niet dat ik mij vergis als ik qu'elle est partagée par l'ensemble du pouvoir judiciai-
stel dat die verontwaardiging door het gehele gerechtelijke re. » (1). L'enquête juge que le procureur du Roi a adressé
apparaat wordt gedeeld. » (1). Het onderzoek toont aan dat une lettre au ministre de la Justice sans passer par la voie
de procureur des Konings een brief aan de minister van hiérarchique à savoir le procureur général près de la Cour
Justitie gezonden heeft zonder dat via de hiërarchische d'Appel, étant entendu, par ailleurs, que le contenu de
weg - met name de procureur-generaal bij het hof van cette lettre est jugé déplacé, et qu'en outre, cette lettre ne
beroep - te doen; mede gelet op het feit dat de inhoud pouvait pas être montrée à des tiers.
van die briefvolkomen misplaatst geacht wordt, mocht die
brief niet aan derden worden getoond.
In verband met de specifieke klacht inzake het onder- Sur le grief spécifique de l'enquête dite tueurs du Bra-
zoek naar de zogenaamde bende van Nijvel, blijkt uit het bant wallon, l'enquête relève que le grief n'est pas fondé en
onderzoek dat die klacht ongegrond is wat de aanwezig- ce qui concerne la présence du procureur du Roi, lors de
heid betreft van de procureur des Konings bij de ondervra- l'interrogatoire de l'inculpé Cocu à la prison de Nivelles,
ging van verdachte Cocu die in de gevangenis van Nijvel na après 20 heures par le juge d'instruction M. Wezel; en ce
20 uur door onderzoeksrechter Wezel werd verhoord; in qui concerne le reproche d'avoir conditionné les enquêteurs
verband met de kritiek als zou hij de onderzoekers naar de dans l'affaire de la filière Boraine, l'enquête conclut que les
bende van de Borinage in een bepaalde richting hebben reproches faits à M. Deprêtre sont totalement injustifiés et
georiënteerd, concludeert het onderzoek dat de kritiek die qu'il a manifestement été desservi à cet égard par son
op de heer Deprêtre werd geuit, volkomen onterecht is en caractère autoritaire qui lui a attiré beaucoup d'ennemis,
dat het autoritaire karakter van de heer Deprêtre hem ter en en étant aujourd'hui la victime; relativement au rapport
zake duidelijk parten heeft gespeeld: op die manier heeft de Wiesbaden, l'enquête conclut, sur la base des renseigne-
hij zich heel wat vijanden gemaakt, en daarvan is hij nu ments à disposition (2) que c'est injustement que M. Deprê-
het slachtoffer; in verband met het onderzoek in Wiesba- tre a été « accablé du chef des insuffisances» de l'instruc-
den luidt de conclusie van het verslag dat de heer Deprêtre, tion qui a eu lieu à Nivelles; un dernier point est consacré
op grond van de beschikbare informatie (2), onterecht aan- aux relations humaines au tribunal de Nivelles.
sprakelijk werd gesteld voor « de tekorten » van het onder-
zoek dat in Nijvel heeft plaatsgevonden; een laatste punt
handelt over de menselijke betrekkingen in de rechtbank
van Nijvel.
De conclusie van dit onderzoek luidt dat de heer Deprê- En conclusion de cette enquête, il est estimé que quel-
tre op deontologisch vlak een aantal feiten kunnen worden ques faits peuvent être reprochés à faute, sur le plan
aangewreven, maar dat geen enkel feit de eer en de on- déontologie à M. Deprêtre mais qu'aucun de ces faits n'en-
kreukbaarheid van deze magistraat in het gedrang bren- tache l'honneur et la probité de ce magistrat, étant des
gen; de magistraat is onhandig te werk gegaan, wat niet maladresses qu'un chef de corps ne peut pas commettre; il

(') Zie de hoorzittingen met de heer Deprêtre, 5 februari 1997, (') Voir les auditions de M. Deprêtre, 5 février 1997, deuxième
tweede deel blz. 7 tot 11 en met de heer Van Oudenhove, hoorzit- partie pp. 7 à 11 et de M. Van Oudenhove, audition du 21 avril
ting van 21 april1997 blz. 10 tot 11. 1997, pp. 10 à Il.
(2) De elementen waarover de procureur-generaal bij het Hof (2) Il apparaît que les éléments à la disposition de M. procureur
van Cassatie zowel in verband met het onderzoek naar deze als général près de la Cour de Cassation, aussi bien pour l'examen de
naar de andere verwijten beschikte, blijken te bestaan uit verho- ces griefs que des autres griefs, consistaient en auditions et inter-
ren en ondervragingen van verscheidene personen, samen met rogatoires de différentes personnes, avec visites à Charleroi pour
bezoeken aan Charleroi om een aantal stukken van het dossier te examen de certaines pièces du dossier.
bestuderen.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 30 ]

kan voor een korpschef; er wordt gepreciseerd dat die est précisé que si ces faits méritent une sanction, ils ne sont
feiten misschien wel een strafverdienen, maar dat zij niet cependant pas d'une nature telle que celle-ci puisse relever
van die aard zijn dat ze een zware tuchtmaatregel zouden de la haute discipline.
rechtvaardigen.
In het aanvullend tuchtonderzoek van 25 september Dans l'enquête disciplinaire complémentaire du 25 sep-
1990 wordt gewezen op de grondige veranderingen die bij tembre 1990 il est indagué sur les mutations intervenues
de rijkswacht hebben plaatsgevonden: «Luidens de ver- au sein de la gendarmerie: l'enquête observe: «En ce qui
klaringen van de heer Dussart weigerde de procureur des concerne les affirmations de M. Dussart, le procureur du
Konings het extreem-rechtse spoor te laten onderzoeken; de Roi a refusé de permettre l'exploration de la piste d'extrême
heer Deprêtre ontkent zulks ten stelligste. Maar hij voegt droite, M. Deprêtre oppose à ce dire un démenti formel.
daaraan toe - en die verklaring werd tevens bevestigd Mais il ajoute, et sa déclaration a été corroborée par M.
door de heer Bernaert - dat de heren Bihay en Balfroid, Bernaert, que M. Bihay et Balfroid qui travaillaient sur les
die in opdracht van Dussart werkten, ter zake een volkomen ordres de Dussart, avaient établi à ce sujet un rapport
uit de lucht gegrepen verslag hadden opgesteld, waarin totalement fantaisiste, dénué de tout élément de vraisem-
enige werkelijkheidszin ontbrak en waarop de procureur blance et que le procureur du Roi et aussi les autres enquê-
des Konings alsook de andere speurders weigerden in te teurs avaient refusé de suivre. C'est aussi ce rapport qui est
gaan. Dat verslag ligt ook aan de oorsprong van de beslis- à l'origine des décisions prises par le commandement de la
singen die door de rijkswachtcommandant werden geno- gendarmerie. M. Bernaert m'a expliqué que ce rapport
men. De heer Bernaert heeft me uitgelegd dat dit verslag n'avait pas été porté à la connaissance des supérieurs des
niet ter kennis van de superieuren van de betrokkenen was intéressés et que c'est après que ceux-ci en ont été informés.
gebracht en dat die er pas nadien van op de hoogte werden Comme ce rapport témoignait de la plus grande fantaisie,
gebracht. Aangezien dat verslag alle verbeelding tartte, des explications ont été demandées à leurs auteurs. Le
werd de opstellers ervan om uitleg gevraagd. De rijkswacht- commandant de la gendarmerie m'a dit qu'il avait été fort
commandant zegde me dat hij door die handelswijze ten irrité par cette manière d'agir. Certains officiers hésitaient
zeerste ontstemd was. Een aantalofficieren aarzelden ech- cependant à prendre une sanction disciplinaire. C'est alors
ter om een tuchtmaatregel te nemen. Op dat ogenblik heeft que M. Bernaert a rencontré M. Deprêtre et lui a demandé
de heer Bernaert een ontmoeting met de heer Deprêtre ge- un avis. M. Deprêtre lui a répondu qu'il n'avait pas confian-
had en hem om advies gevraagd. De heer Deprêtre ani- ce dans ces gendarmes, en raison, d'une part, du fait qu'il
woordde daarop dat hij geen vertrouwen had in die rijks- n'était pas tenu au courant du déroulement de leurs enquê-
wachters: ten eerste was hij niet op de hoogte gehouden van tes et, d'autre part, en raison du caractère fantaisiste de
het verloop van hun enquêtes en ten tweede uitten ze absur- leurs suppositions. M. Bernaert a demandé à M. Deprêtre
de hypotheses. De heer Bernaert verzocht de heer Deprêtre de lui faire un rapport écrit à ce sujet. Il m'a remis une copie
hem daarover een schriftelijk verslag op te stellen. Hij du document qui lui était ainsi parvenu. A la suite de ce
bezorgde me een afschrift van het document dat hem op die rapport M. Bernaert a décidé de muter les deux gendarmes
manier had bereikt. Naar aanleiding van dat verslag be- précités. »,
sloot de heer Bernaert beide voormelde rijkswachters over te
plaatsen. ».
Het tuchtonderzoek luidt verder als volgt:« Volgens mij L'enquête disciplinaire poursuit:« A mon avis les décla-
moeten de verklaringen van Dussart met de nodige omzich- rations de Dussart doivent être prises avec circonspection.
tigheid worden benaderd. Ze getuigen van zijn vijandige Elles témoignent de son hostilité à l'égard tant du procureur
houding tegenover de procureur des Konings en tegenover du Roi que des autorités supérieures de la gendarmerie. En
de hoge rijkswachtoverheid. In ieder geval rechtvaardigt tout cas, rien dans ces déclarations est de nature à justifier
geen enkel element van die verklaringen enige tuchtmaatre- un grief de nature disciplinaire à l'égard du procureur du
gel tegen de procureur des Konings ... Uit die verklaringen Roi ... Il résulte de ces explications que ce n'est pas à sa
blijkt dat die overplaatsingen niet op zijn verzoek (van de demande (NDLR = demande de M. Deprêtre) que ces muta-
heer Deprêtre - ruidr) hebben plaatsgevonden: generaal tions ont eu lieu, mais le général Bernaert a prié le procu-
Bernaert verzocht de procureur des Konings hem ter zake reur du Roi de lui adresser un rapport à ce sujet, la mesure
een verslag toe te zenden en generaal Bernaert was daar- de mutation ayant été envisagée préalablement par le géné-
vóór reeds voornemens geweest de overplaatsingen door te ral Bernaert, ainsi qu'il me l'a déclaré. ».
voeren, zoals hij me zelf heeft verklaard. ».
Vervolgens komt het verslag van het BKA van Wiesba- L'enquête aborde ensuite le rapport du BKA de Wiesba-
den aan bod; in verband daarmee werden de heren de den, à propos duquel ont été entendus par le procureur
Prelle de la Nieppe, Jonckheere en Deprêtre, en - in het général près de la Cour de Cassation, M. De Prelle de la
aanvullend onderzoek - de heer Schlicker - door de Nieppe, M. Jonckheere et M. Deprêtre, et, dans l'enquête
procureur-generaal bij het Hof van Cassatie gehoord. Het complémentaire, M. Schlicker; la première enquête disci-
eerste tuchtonderzoek legt de klemtoon op een uitklaring plinaire souligne une mise au point de procédure quant à
van de rechtspleging: de procureur des Konings vordert in l'intervention du procureur du Roi de requérir en chambre
de raadkamer op grond van de verklaringen van de onder- du conseil sur la base de ce que dit le juge d'instruction et
zoeksrechter en van de pleidooien van de verdediging; de ce que plaide la défense et pour lequel il ne doit pas avoir
daarvoor hoeft hij niet over het dossier te beschikken en et n'a pas vu le dossier, alors qu'en chambre des mises en
heeft hij het dossier ook niet ingekeken; in de kamer van accusation le rapport est fait par l'avocat général qui lui a
inbeschuldigingstelling daarentegen wordt het verslag op- vu et étudié le dossier, la chambre statuant sur la base de
gesteld door de advocaat-generaal die het dossier wél heeft ce rapport et des plaidoiries de la défense, après avoir
ingekeken en bestudeerd, aangezien de kamer uitspraak examiné le dossier comme il convient: la situation du
doet op grond van dat verslag en van de pleidooien van de parquet en instance et en appel est donc totalement diffé-
verdediging, na een grondige studie van het dossier. De rent. Sous cette précision, le procureur général près la
situatie bij het parket van eerste aanleg verschilt dus Cour de Cassation poursuit: « Mais j'ai interpellé directe-
 [ 31 ] - 573 / 12 - 95 / 96

volkomen van die bij het hofvan beroep. Na die precisering ment M. Deprêtre en lui faisant part des doutes très graves
gaat de procureur-generaal bij het Hofvan Cassatie verder que comporte cette question. Il m'a certifié de la manière la
als volgt: « Maar ik heb de heer Deprêtre er rechtstreeks op plus formelle qu'il ignorait totalement que ce rapport n'était
gewezen dat rond die kwestie heel wat twijfels rijzen. Hij pas au dossier. Je ne dispose d'aucun élément qui me per-
was uiterst formeel: hij wist hoegenaamd niet dat dit ver- met d'affirmer le contraire. Ainsi que je l'ai souligné il y a
slag niet in het dossier zat. Ik beschik over geen enkel un instant, il est normal que le dossier ne soit pas communi-
element dat het me mogelijk maakt het tegendeel te bevesti- qué au ministère public en vue de la comparution mensuelle
gen. Zoals ik net heb onderstreept: gelet op de maandelijkse en matière de détention préventive. Sur ce point qui, s'il
verschijning in verband met de voorhechtenis, is het nor- devait être établi compte tenu de ce que j'ai pu constater
maal dat het dossier niet aan het openbaar ministerie wordt dans le dossier de la procédure de détention préventive qui
bezorgd. Als dat punt, rekening houdend met wat ik in het repose à Charleroi, serait à mes yeux très grave, je ne
dossier inzake de rechtspleging in verband met de voorlopi- dispose d'aucun élément qui me permet d'incriminer, de
ge hechtenis (en dat zich in Charleroi beoindt) juist blijkt te quelque manière que ce soit, leprocureur du Roi. J'estimais,
zijn, dan zou dat mijns inziens uitermate ernstig zijn; maar dès lors, hic et nunc, qu'aucune faute ne peut être retenue de
in verband met dat punt beschik ik over geen enkel element ce chef à sa charge. ».
op grond waarvan ik op enigerlei wijze de procureur des
Konings wat dan ook zou kunnen aanwrijven. Ik was dan
ook van oordeel dat hem « hic et nunc» geen enkele fout ten
laste kan worden gelegd. ».
Uit het door de minister van Justitie gevraagde aanvul- L'enquête additionnelle demandée par le ministre de la
lend onderzoek blijkt dat de procureur-generaal bij het Hof Justice fait apparaître que le procureur général auprès de
van Cassatie - bij wijze van aanvulling - ditmaal de la Cour de cassation a entendu, de manière complémentai-
heer Schlicker heeft gehoord. «Deze magistraat heeft me re, cette fois M. Schlicker: « Ce magistrat m'a dit qu'à son
gezegd dat Deprêtre zijns inziens niet wist dat dit verslag avis M. Deprêtre ignorait que ce rapport n'était pas joint au
niet bij het dossier gevoegd was. Tijdens de terechtzitting dossier. Au moment de l'audience de la Chambre du Conseil
van de Raadkamer kon de heer Deprêtre de laatste proces- M. Deprêtre avait l'occasion de jeter un très rapide coup
sen-verbaal even snel inkijken, maar het was hem onmoge- d'oeil sur les derniers procès-verbaux, mais il ne lui était
lijk het ganse dossier te vatten. Mijns inziens zijn ter zake pas possible de compulser l'ensemble du dossier. A mon
onvoldoende elementen voorhanden om de heer Deprêtre te avis, au sujet de cette question, il n'y a pas d'éléments
beschuldigen. De verklaring van de heer Schlicker is for- suffisants qui permettent d'inculper M. Deprêtre. La décla-
meel in dat verband. ». ration de M. Schlicker est, à cet égard, formelle. ».
Als besluit schrijft de procureur-generaalonder meer Le procureur général écrit, en conclusion notamment:
het volgende: « Tenzij men ervan uitgaat dat het feit van « A moins que l'on considère que le fait de « la lettre» justifie
«de brie] » de hoogste straf rechtvaardigt, toat, mijns in- la sanction plus élevée, ce qui à mon avis serait tout à fait
ziens - gelet op de context waarin dat feit zich heeft voor- disproportionné avec la gravité des faits, compte tenu du
gedaan - volkomen in wanverhouding tot de ernst van de contexte dans lequel il a eu lieu, tous les autres griefs mis à
feiten zou staan, zijn alle andere verwijten die men de charge du procureur du Roi sont manifestement ou totale-
procureur des Konings ten laste legt kennelijk of volkomen ment inexacts. Il y a cependant un point sur lequel je ne me
onjuist. Er is echter een punt waarover ik mij niet uitspreek, prononce pas, à savoir le résultat de l'enquête pénale. ».
met name het resultaat van het strafonderzoek. ».

Deel B Section B

Het door raadsheer Lambeau gevoerde strafonderzoek L'instruction pénale menée par le conseiller Lambeau

Tijdens de hoorzittingen voor deze parlementaire onder- Lors des auditions devant la présente Commission d'en-
zoekscommissie werd verwezen naar een onderzoek dat quête parlementaire, il a été fait référence à une instruc-
geopend was voor feiten van valsheid en gebruik van valse tion ouverte pour des faits de faux et d'usage de faux en
stukken, geopend tegen X en waarvoor de procureur des écriture, ouverte contre X et pour laquelle le procureur du
Konings van Nijvel kon worden geadieerd. Roi de Nivelles pouvait être concerné.
Het onderzoek werd toevertrouwd aan raadsheer Lam- L'instruction a été confiée à M. le conseiller Lambeau de
beau van het hof van beroep van Brussel. la Cour d'Appel de Bruxelles.
Op de hem gestelde vraag naar de naam van de perso- M. Baeyens a déclaré, sur la question qui lui était posée
nen die aansprakelijk waren voor de valse dagvaardingen de connaître l'auteur de ces fausses citations afin d'éviter
teneinde de verjaring te voorkomen, verklaarde de heer la prescription: «Il faut consulter le dossier pénal, M. le
Baeyens het volgende: « Daarvoor moet u het strafdossier président. J'ai été interrogé à ce sujet. Vous trouverez le
raadplegen, mijnheer de voorzitter. Ik werd ondervraagd in procès-verbal d'audition, mais c'est M. Boulart qui, sur
dat verband. U zal de notulen van het verhoor aantreffen, ordre du procureur, inscrivait de fausses dates de citation.
maar de heer Boulart was het die, in opdracht van de M. Boulart est secrétaire adjoint au parquet. Il y a eu un
procureur, valse dagvaardingsdata inschreef De heer Bou- non-lieu. » (audition du 22 février 1997, pp. 13 et 14).
lart is adjunct-secretaris bij het parket. Het dossier werd
geseponeerd. » (hoorzitting van 22 februari 1997, blz. 13 en
14).
Substituut Van Lierde van het parket van Nijvel heeft Le substitut Van Lierde du parquet de Nivelles n'a
daaromtrent slechts vage herinneringen (hoorzitting van conservé que de vagues souvenirs (audition du 22 mars
22 maart 1997, blz. 15 tot 26). 1997, pp. 15 à 26).
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 32 ]

Uit de analyse van het door raadsheer Lambeau gevoer- L'examen du dossier d'instruction menée par le con-
de onderzoek blijkt dat het wel degelijk gaat om een bericht seiller Lambeau enseigne qu'il s'agit bien d'une dépêche du
d.d. 26 september 1990 van de minister van Justitie aan ministre de la Justice au procureur général Van Oudenho-
procureur-generaal Van Oudenhove waarin wordt ge- ve du 26 septembre 1990 demandant l'ouverture d'une
vraagd met de nodige spoed een strafonderzoek op te star- instruction pénale avec diligence dans la mesure où la
ten: het strafonderzoek doet immers de tuchtprocedure procédure pénale tient la procédure disciplinaire en état.
verder lopen.
Er zij op gewezen dat dit strafdossier hoegenaamd geen Il doit être observé que ce dossier pénal ne concerne en
verband houdt met procedures die van veraf ofvan dichtbij rien des procédures liées, de près ou de lien, aux affaires
enig verband houden met de moordaanslagen van de bende des tueries du Brabant.
van Nijvel.
Het onderzoeksdossier bevat tegenstrijdige versies: een Le dossier d'instruction met en lumière des versions
aantal personen beschuldigen er procureur des Konings contradictoires, certaines personnes accusant expressé-
Deprêtre uitdrukkelijk van zich schuldig te hebben ge- ment le procureur du Roi Deprêtre d'avoir commis des faux
maakt aan valsheid in geschriften, terwijl anderen dan en écritures, et d'autres ne voyant rien de négatif à l'encon-
weer niets negatiefs ten laste van de procureur des Ko- tre du procureur du Roi.
nings hebben aan te merken.
Een getuige die meermaals uitdrukkelijk de procureur Un témoin accusant explicitement, et à plusieurs repri-
des Konings beschuldigde, trekt tijdens een confrontatie ses, le procureur du Roi, se rétractera devant le conseiller
met de procureur zijn verklaringen voor de met het onder- instructeur à l'occasion d'une confrontation avec le procu-
zoek belaste raadsheer in. reur.
Tijdens het onderzoek worden tevens de bewijsstukken L'instruction portera également sur l'examen des pièces
bekeken. à conviction.
Op 31 mei 1991 stelt raadsheer Lambeau een samenvat- Le conseiller Lambeau rédigera un procès-verbal de
tend proces-verbaal op waarin hij opmerkt dat «abner- synthèse le 31 mai 1991 dans lequel il relèvera qu'« il
maal veel tijd verloopt tussen het ogenblik waarop de dag- s'écoule des délais anormalement longs entre le moment où
vaardingen worden opgesteld en ondertekend door de ces citations sont établies et signées par le magistrat titulai-
magistraat die met het onderzoek belast is en de datum van re et la date de transmission. Cet écart est d'un an et demi en
overzending. Die termijn bedraagt gemiddeld anderhalf moyenne. Le plus souvent la date de transmission à l'huis-
jaar. Meestal valt de datum van overzending naar de deur- sier se situe au-delà du délai initial de prescription de
waarder na de oorspronkelijke verjaringstermijn van 3 ans ..., », Il est certain que des citations directes ont été
3 jaar ..., », Het staat vast dat rechtstreekse dagvaardingen refaites. Rien ne permet cependant au magistrat instructeur
opnieuw werden opgesteld. Niets stelt de onderzoeksmagis- d'affirmer que ces citations auraient été anti-datées ou, en
traat evenwel in staat te beweren dat die dagvaardingen d'autres termes, auraient été refaites en dehors du délai
geantidateerd zouden zijn of, met andere uioorden; heropge- initial de prescription de 3 ans tout en indiquant une date
maakt zouden zijn buiten de oorspronkelijke verjaringster- antérieure. A cet égard, nous avons à rappeler que M. X est
mijn van 3 jaar met vermelding van een vroegere datum. We revenu sur ses déclarations initiales. » . Le conseiller Lam-
dienen er terzake aan te herinneren dat de heer X zijn eerste beau a clôturé son instruction le 6 juin 1991 en communi-
verklaringen heeft ingetrokken. ». Raadsheer Lambeau quant le dossier de la procédure au procureur général Van
heeft zijn onderzoek op 6 juni 1991 afgerond en het dossier Oudenhove.
van de procedure aan procureur-generaal Van Oudenhove
overgezonden.
Deze laatste analyseert het dossier in een verslag van Ce dernier, dans un rapport de 13 pages (document
13 bladzijden (een document dat op 13 april 1997 door de remis également par M. Van Oudenhove à la commission
heer Van Oudenhove eveneens is overgezonden aan de d'enquête parlementaire, le 13 avril 1997; audition de
parlementaire onderzoekscommissie, hoorzitting van de M. Van Oudenhove, p. Il à 14), analyse le dossier: ce
heer Van Oudenhove, blz. 11 tot 14) : dat verslag is een rapport comporte le résumé de l'instruction pénale menée
samenvatting van het strafonderzoek dat door raadsheer par le conseiller Lambeau relativement aux accusations de
Lambeau is gevoerd naar de beschuldigingen die tegen de faux en écritures portées contre le procureur du Roi, c'est-
procureur des Konings zijn geuit en die slaan op valsheid à-dire d'avoir signé ou fait signer des actes interruptifs de
in geschriften, dat wil zeggen het ondertekenen of doen prescription, alors que celle-ci était acquise, par le procédé
ondertekenen van daden van stuiting van de verjaring, die de l'anti-date. Le procureur général mentionne le passage
via anti-datering bekomen werd. De procureur-generaal d'une audition du procureur du Roi qu'il estime d'une
vermeldt de passage van een verhoor met de procureur des importance extrême: « Il est exact qu'à l'occasion de diffé-
Konings die hij zeer belangrijk vindt: « Het klopt dat naar rents contrôles auxquels j'ai fait procéder, j'ai demandé que
aanleiding van verscheidene controles die ik heb laten uit- l'on refasse certaines citations, j'insiste sur le fait, pour
voeren, ik gevraagd heb bepaalde dagvaardingen aan te autant qu'on se trouve encore dans le délai initial de pres-
passen, ik benadruk het, vermits we nog binnen de oor- cription. Vous me dites que cette formalité n'était pas indis-
spronkelijke verjaringstermijn zaten. U zegt me dat die pensable. La transmission à un huissier est également un
formaliteit niet onontbeerlijk was. De overzending aan een acte interruptif de prescription. A cela, je vous réponds que
deurwaarder is ook een daad van stuiting van de verja- dans de nombreux cas, les possibilités de fixation étaient
ringstermijn. Daar antwoord ik u op dat in talrijke geval- telles qu'il fallait attendre parfois 2 ans ou plus en telle
len, de mogelijkheden voor het bepalen van de rechtsdag zo manière que la transmission à un huissier ne pouvait se
waren dat soms 2 of meer jaar gewacht moest worden en de faire dans le délai initial de 3 ans. A partir du moment où
overzending aan een deurwaarder niet binnen de oorspron- une nouvelle citation était faite je disposais d'un nouveau
kelijke termijn van 3 jaar kon plaatsvinden. Vanaf het délai de 3 ans prenant cours à la date de cette nouvelle
 [ 33 ] - 573 / 12 - 95 / 96

moment dat een nieuwe dagvaarding werd gedaan, be- citation même si celle-ci n'a pas été envoyé directement à un
schikte ik over een nieuwe termijn van 3 maanden die huissier »,
aanvatte op de datum van die nieuwe dagvaarding, zelfs
als die niet dadelijk naar de deurwaarder gezonden werd. »
De procureur-generaal verwijst eveneens naar het sa- Le procureur général fait également renvoi au procès-
menvattend proces-verbaal van 31 mei 1991 van de reeds verbal de synthèse du 31 mai 1991 du conseiller instruc-
voornoemde met het onderzoek belaste raadsheer Lam- teur Lambeau déjà mentionné.
beau.
De Brusselse procureur-generaal besluit dat « ik meen Le procureur général de Bruxelles conclut dès lors,
dat er geen bezwaren bestaan die het mogelijk maken de «j'estime qu'il n'existe pas de charge permettant de poursui-
procureur des Konings van Nijvel te vervolgen ». vre M. le procureur du Roi de Nivelles »,
Voor de parlementaire onderzoekscommissie bevestigt Devant la commission d'enquête parlementaire, le pro-
procureur-generaal Van Oudenhove: « Hij heeft niet gean- cureur général Van Oudenhove confirme : « Hij heeft niet
tidateerd, hij heeft gepostdateerd. Dat kon hij doen vermits geantidateerd, hij heeft gepostdateerd. Dat kon hij doen
de feiten niet verjaard waren. Op die manier krijgt men een vermits de feiten niet verjaard waren. Op die manier krijgt
verjaringsonderbreking. Zolang een feit niet is verjaard, men een verjaringsonderbreking. Zolang een feit niet is
kan dat wettelijk ... Hij heeft voor de rechtbank geen feiten verjaard kan dat wettelijk ... Il n'a pas cité devant le tribu-
aangehaald die verjaard waren. Hij heeft de verjaarde nal des faits qui étaient prescrits. Il a classé les faits pres-
feiten geklasseerd en voor de feiten die niet verjaard uiaren, crits et, pour les faits qui n'étaient pas prescrits, il a simple-
heeft hij gewoon de datum geactualiseerd om te vermijden ment actualisé la date, pour éviter qu'on reçoive une
dat men bijvoorbeeld in 1997 een dagvaarding zou ontoan- citation, par exemple en 1997, avec une citation qui date
gen die reeds twee jaar oud is. » (hoorzitting van 21 april déjà de 2 ans. » (audition du 21 avril 1997, p. 12).
1997, blz. 12).

Deel C Section C

De tuchtrechtelijke gevolgen van het dossier Les suites disciplinaires du dossier

van het strafonderzoek - het tuchtdossier d'instruction pénale -le rapport
van de heer Krings van 25 juni 1992 disciplinaire du M. Krings du 25 juin 1992

Daar het strafonderzoek, door de buitenvervolgingstel- L'instruction pénale étant clôturée par un non-lieu suite
ling door de Brusselse procureur-generaal, afgesloten à la décision du procureur général de Bruxelles M. Van
werd, kon het tuchtrechtelijke aspect van het dossier op- Oudenhove, l'aspect disciplinaire du dossier pouvait re-
nieuwonder de belangstelling worden gebracht. prendre vigueur.
De emeritus procureur-generaal van het Hofvan Cassa- Le procureur général ém. de la Cour de Cassation,
tie, de heer Krings, heeft op 25 juni 1992 bijgevolg een M. Krings, a de la sorte adressé un rapport au ministre de
verslag aan de minister van Justitie gericht. la Justice le 25 juin 1992.
In dat verslag staat met name: « In beide gevallen ging Ce rapport précise notamment: « Dans les 2 cas, si je
het, als ik de reden van deze procedure goed begrijp, om het comprends bien la raison de cette procédure, il s'agissait
opstellen van een akte met een datum die voorafgaat aan d'établir un acte portant une date antérieure à l'expiration
het einde van de eerste verjaringstermijn (drie jaar) met du premier délai de prescription (trois ans) à compter du
onmiddellijke aanoang, met het oog op het onderbreken van fait, dans le but d'interrompre cette prescription et de faire
die verjaring en het doen aanvangen van een nieuwe ter- courir un nouveau délai de trois ans. »,
mijn van driejaar. »,
Uit het onderzoek is, met name wat betreft de zaken die L'instruction a révélé, spécialement en ce qui concerne
door de raadkamer naar de rechtbank verwezen zijn, geble- les affaires renvoyées par la chambre du Conseil devant le
ken dat de op het verzoek van het parket door de deurwaar- tribunal, que la citation signifiée par l'huissier, à la requê-
der betekende dagvaarding een datum vermeldt die soms te du parquet, porte une date qui est parfois de plus d'un an
meer dan eenjaar later valt dan de datum die onderaan de postérieure à la date qui figure au pied de l'acte. Toute la
akte staat. Het gaat er dus om te beslissen of de datum question est donc de décider si la date qui figure au pied de
onderaan de akte, die volgens sommigen vals zou zijn l'acte et qui serait, selon certains témoins, fausse, parce
omdat die vroeger zou vallen dan de werkelijk op de akte qu'elle aurait été antérieure à celle à laquelle cette date a
vermelde datum, een daad van stuiting van de verjaring is. été réellement apposée sur l'acte, constitue un acte inter-
N a grondig onderzoek van de zaak, denk ik een negatief ruptif de prescription. Après avoir procédé à un examen
oordeel te moeten vellen. Het beginsel is dat de daad approfondi de la question, j'estime devoir émettre une
stuitend is wanneer er uit blijkt dat de wil aanwezig is om réponse négative. Le principe est que l'acte est interruptif
de strafvordering in te stellen. Dat is het geval wanneer lorsqu'il s'en déduit la volonté d'exercer l'action publique.
het bevel tot dagvaarden aan de gerechtsdeurwaarder C'est le cas lorsque l'ordre de citer est adressé à l'huissier
wordt gericht om het ten uitvoer te laten brengen. Is dat de justice en vue de le mettre à exécution. Est-ce le cas
het geval wanneer het bevel tot dagvaarding niet of pas lorsque l'ordre de citer n'est pas envoyé à l'huissier de
veel later aan de gerechtsdeurwaarder wordt overgezon- justice ou ne l'est que très longtemps après? En fait un
den? Een bevel tot dagvaarding veronderstelt eigenlijk dat ordre de citer suppose qu'il est adressé à une personne
het aan een welbepaald, bevoegd, persoon wordt overge- déterminée, compétente pour le faire, à savoir un huissier
zonden, dat wil zeggen een gerechtsdeurwaarder. Als de de justice ... Si l'huissier est désigné peu de temps après,
gerechtsdeurwaarder kort nadien wordt aangeduid, kan on peut admettre que l'ordre répond à une réalité. Mais si
worden aangenomen dat het bevel de weerspiegeling is van tel n'est pas le cas, si celui-ci n'est jamais désigné et s'il n'y
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 34 ]

een realiteit. Maar als zulks niet het geval is, als er nooit a pas de citation, est-il admissible de décider qu'il y a eu un
een gerechtsdeurwaarder wordt aangeduid en er geen dag- ordre de citer. N'est-il pas plus conforme à la réalité qu'il
vaarding is, is het dan aanvaardbaar te beslissen dat er n'y a pas eu d'expression d'une volonté d'exercer l'action
een bevel tot dagvaarding is geweest? Is het niet meer in publique, mais seulement d'une velléité. Quid si l'ordre de
overeenstemming met de realiteit dat de wil tot het instel- citer n'est suivi d'une mise à exécution qu'un an ou deux
len van een strafvordering niet tot uitdrukking is geko- plus tard, ainsi que cela se serait produit dans un certain
men, maar enkel besluiteloosheid? Wat als het bevel tot nombre d'affaires comme le révèle l'instruction? En fait,
dagvaarding pas een of twee jaar later wordt uitgevoerd, s'il faut en croire les explications qui ont été données, il
zoals in een aantal zaken gebeurd zou zijn, zoals uit het s'agissait seulement d'interrompre la prescription, de ma-
strafonderzoek blijkt? Als men de gegeven verklaringen nière à disposer d'un temps plus long pour l'exercice de
moet geloven, ging het enkel om het onderbreken van de l'action publique. Cela veut dire que « l'ordre de citer » est
verjaring zodat men over meer tijd beschikte voor de straf- détourné de sa fonction, c'est-à-dire de faire comparaître le
vordering. Dat wil zeggen dat de functie van « het bevel tot prévenu devant le tribunal, et n'a d'autre raison d'être que
dagvaarding », dat wil zeggen het doen verschijnen voor de d'interrompre la prescription. De propos délibéré le par-
rechtbank, wordt misbruikt en maar één bestaansreden quet ne cite pas devant le tribunal, notamment parce que
heeft: het onderbreken van de verjaring. Het parket dag- les rôles sont encombrés. Il n'y a donc pas de citation. Or,
vaardt met opzet niet, met name omdat de rollen volzet c'est cette citation, qui constitue la manifestation de la
zijn. Er is dus geen dagvaarding. Maar het is die dagvaar- volonté du ministère public d'exercer l'action publique et
ding, die de uitdrukking is van de wil van het openbaar c'est cette manifestation de volonté qui interrompt la pres-
ministerie om de strafvordering in te stellen en het is die cription. Dès lors, s'il n'y a pas de citation dans un délai
uitdrukking van de wil die de verjaring stuit. Als er bijge- raisonnable après la signature de l'ordre de citer, on ne
volg binnen een redelijke termijn na de ondertekening van peut admettre qu'il y a eu volonté de citer à la date à
het bevel tot dagvaarding, geen dagvaarding is, kan niet laquelle l'acte a été signé et on ne peut considérer que cet
worden aangenomen dat er een wil is geweest tot dagvaar- acte a interrompu la prescription. En réalité il s'agit d'une
ding op de dag dat de akte is getekend en kan niet worden caricature d'un ordre de citer. Ce qui précède montre qu'il
beschouwd dat die akte de verjaring onderbroken heeft. In s'agit d'une question de fait qui devra être appréciée par le
werkelijkheid gaat het om een karikatuur van een bevel tot juge dans chaque cas. Avant de décider si l'acte est inter-
dagvaarding. Wat voorafgaat toont aan dat het gaat om ruptif de prescription le juge vérifiera attentivement dans
een feitelijke situatie die bij elke zaak door de rechter moet quelles circonstances l'acte a été signé mais n'a pas donné
worden beoordeeld. Alvorens te beslissen of de akte stui- lieu à une citation dans un délai rapproché de la date qui
tend is voor de verjaring, zal de rechter nauwgezet onder- figure au pied de l'acte. Si le juge constate que cet acte
zoeken in welke omstandigheden de akte ondertekend n'avait d'autre but qu'interrompre la prescription, mais
werd, maar geen aanleiding heeft gegeven tot een dagvaar- non d'attraire le prévenu devant le tribunal, il décidera que
ding kort na de datum die onderaan de akte vermeld staat. l'acte n'est pas interruptif de prescription. Je crois devoir
Indien de rechter vaststelt dat die akte enkel dient om de ajouter que cette solution s'impose d'autant plus qu'elle est
verjaring te stuiten en niet om de beklaagde voor de recht- la seule à sauvegarder les droits de la défense. Comment le
bank te brengen, zal hij besluiten dat de akte niet stuitend prévenu peut-il en effet contester la réalité de cette date et
is voor de verjaring. Ik meen eraan te moeten toevoegen de l'intention du ministère public de porter l'action publi-
dat die oplossing de enige is, aangezien ze de enige is die tot que devant le tribunal? La présente affaire en est la preu-
de bescherming van de rechten van de verdediging leidt. ve, puisque même après une instruction minutieuse, il est
Hoe kan de beklaagde de echtheid van die datum en van de difficile ou même impossible, de décider si cette date est
wil van het openbaar ministerie om de strafvordering voor vraie ou fausse. Si elle est fausse, il est évident qu'elle ne
de rechtbank in te stellen immers betwisten? Deze zaak is pourrait interrompre la prescription.
er het bewijs van aangezien het zelfs na nauwgezet onder-
zoek moeilijk of zelfs onmogelijk is te beslissen of die
datum echt of vals is. Als hij vals is, kan hij de verjaring
vanzelfsprekend niet stuiten.
Die overwegingen brengen me ertoe te menen dat, alge- Ces considérations n'amènent à considérer qu'en règle
meen genomen, de datum die onderaan de akte vermeld générale la date qui figure au bas de l'acte mais n'est suivie
staat maar pas maanden of jaren later gevolg krijgt, niet d'effet que des mois ou même des années après, ne peut
stuitend kan zijn voor de verjaring. Hij kan dat enkel être interruptive de prescription. Elle ne peut avoir cet
indien het bevel tot dagvaarding binnen een redelijke, dat effet que si elle est suivie d'une mise à exécution de l'ordre
wil zeggen korte termijn wordt uitgevoerd, zoals net werd de citer dans un délai raisonnable, c'est-à-dire bref, ainsi
uitgelegd. In dat geval vormt hij een geheel met die uitvoe- qu'il vient d'être exposé. En ce cas, elle fait corps avec cette
ring en wordt het mogelijk er ten aanzien van de verjaring exécution et il est permis de lui reconnaître un effet inter-
een stuitend effect aan toe te kennen. Als zulks daarente- ruptif de prescription. En revanche, lorsque tel n'est pas le
gen niet het geval is, zoals in de zaken die tijdens het cas, comme dans les affaires qui ont été examinées au cours
strafonderzoek werden onderzocht, kan dat stuitend effect, de l'instruction, cet effet interruptif ne peut, me paraît-il,
volgens mij, niet worden aangenomen. » être admis. »
De emeritus procureur-generaal bij het Hof van Cassa- Le procureur général ém. près la Cour de Cassation
tie wijst de reden af van de buitenvervolgingstelling door s'écarte du fondement du non-lieu retenu par le procureur
procureur-generaal Van Oudenhove; hij oordeelt vanuit général Van Oudenhove puisqu'il écrit sous l'angle pénal:
strafrechtelijk oogpunt: «Het heeft weinig belang of de « Il importe peu que la date soit réelle ou fausse. Dans les
datum echt of vals is. In beide gevallen is het gevolg het- deux cas l'effet est le même. Si elle est fausse, même si dans
zelfde. Als hij vals is, heeft hij, zelfs als het doel de stuiting le chef de son auteur elle avait pour but d'interrompre la
van de verjaring uias, geen nut meer. Als hij juist is, is hij prescription, elle est en tout cas dépourvue d'utilité. Si elle
nutteloos aangezien de akte niet beantwoordt aan het voor- est exacte, elle est dépourvue d'utilité parce que l'acte ne
 [ 35 ] - 573 / 12 - 95 / 96

werp waaraan hij wettelijk refereert. Dat deel van het knel- correspond pas à l'objet auquel il est légalement destiné. Cet
punt is wellicht belangrijk op strafrechtelijk vlak. Het heeft aspect du problème est sans doute important sur le plan
misschien een verantwoording tot gevolg die verschillend is pénal. Il emporte peut-être une justification différente de
van die welke aan de basis ligt van de beslissing om niet te celle qui est à la base de la décision de ne pas poursuivre. Il
vervolgen. Er moet niet beslist worden of er twijfel heerst n y a pas lieu de décider qu'il existe un doute au sujet de la
omtrent de vervalsing. Dat heeft geen belang. Het is immers falsification. Cette question est sans intérêt. Dès lors que, en
altijd nutteloos. Op tuchtrechtelijk vlak verdient het knel- toute hypothèse, il serait dépourvu d'utilité. La question
punt niettemin een onderzoek, zoals ik hierna zal uitleggen. mérite néanmoins un examen sur le plan disciplinaire,
ainsi que je l'exposerai ci-après.
Wat de beslissing betreffende de valsheid ook zij, er moet Quelle que soit la décision sur le problème de la fausseté,
worden onderstreept dat, naar gelang de vaststellingen van il faut souligner que, selon les constatations de l'instruc-
het strafonderzoek, de rechtbank in een aantal gevallen tion, dans un certain nombre de cas, le tribunal a considéré
heeft gemeend dat de betwiste datum een stuitend effect had que la date litigeuse avait un effet interruptif de prescrip-
op de verjaring, blijkbaar zonder over te gaan tot de analyse tion, apparemment sans procéder à l'examen des circons-
van de omstandigheden waarin die werd vastgesteld, zoals tances dans lesquelles il a été établi, ainsi que je viens de
ik daarnet hebt uitgelegd. Dat is volgens mij een fout. Zijn l'exposer. C'est, me paraît-il, une erreur. Dans ce cas, à
in een dergelijk geoal, bij gebrek aan een valabele akte tot défaut d'un acte valable interruptif de prescription, les
stuiting van de oerjaring, de uitgesproken veroordelingen condamnations qui sont intervenues, sont-elles légales? ...
wettelijk ? ... Die overwegingen gelden ook voor wat de Ces considérations valent aussi en ce qui concerne les cita-
rechtstreekse dagvaardingen betreft die heropgemaakt zou- tions directes qui auraient été refaites, mais sous une autre
den zijn, maar met een andere datum, ofschoon er in dat date, encore que dans ce cas, il ne peut y avoir aucun doute
geval geen twijfelover kan bestaan dat alleen de datum van que seule la date de la citation par huissier de justice
de dagvaarding door de gerechtsdeurwaarder een geldige constitue un acte valable interruptif de prescription. Ici
akte tot stuiting van de verjaring is. Ook hier verdient dit aussi, ce n'est que sur le plan disciplinaire que cette ques-
knelpunt alleen aandacht op tuchtrechtelijk vlak. Dat zijn tion mérite de retenir l'attention. Telles sont les considéra-
de overwegingen die ik denk te moeten maken inzake de tions que je crois devoir émettre au sujet de l'action pénale,
strafvordering, die als basis dienen voor het tuchtrechtelijk celles-ci servant de base à l'enquête disciplinaire »,
onderzoek. »,
De magistraat stipt aan: « Het lijkt me nodig dat ik als Le magistrat précise : «Il me paraît s'imposer que je
uitgangspunt van het tuchtrechtelijk onderzoek de beslis- prenne pour base de départ de l'enquête disciplinaire la
sing neem om niet op strafrechtelijk gebied te vervolgen. In décision de ne pas poursuivre au pénal. Dans l'état acutel de
de huidige stand van zaken, rust die beslissing op de ooer- la question cette décision repose sur la considération qu'il
weging dat er twijfel bestaat inzake de realiteit van het feit existe un doute quant à la réalité du fait de faux en écritu-
dat er valsheid in geschriften is gepleegd. Dat betekent dat res. Cela signifie qu'il n'est pas établi que les actes incrimi-
niet vaststaat dat de afgekeurde akten geantidateerd tuer- nés ont été antidatés. Je dois donc prendre pour point de
den. Ik moet er in mijn onderzoek dus van uitgaan dat de départ de mon enquête la considération que la date qui
datum onderaan die akten juist is en moet daaruit de figure au bas de ces actes est exacte et je dois en tirer les
gevolgen trekken die zich op tuchtrechtelijk vlak opdringen conséquences qui s'imposent sur le plan disciplinaire .... En
... Als besluit van dat derde onderzoek waarmee ik ben conclusion de cette 3e enquête dont j'ai été chargé, j'estime
belast, denk ik betreffende de feiten die het voorwerp van devoir émettre l'avis concernant les faits qui ont fait l'objet
dat laatste onderzoek uitmaken, het advies te moeten uit- de cette dernière enquête, que sur le plan disciplinaire il n'y
brengeri dat er op tuchtrechtelijk vlak onvoldoende elemen- a pas d'éléments suffisants pour retenir à charge de
ten zijn om de heer Deprêtre een of meerdere fouten in de M. Deprêtre une ou plusieurs fautes dans l'exercice de ses
uitoefening van zijn functies ten laste te leggen die de fonctions, qui puissent justifier l'application d'une peine
toepassing van een tuchtmaatregel rechtvaardigen. », disciplinaire. »,

DeelD Section D

Nieuwe behandeling van het verslag van Wiesbaden, Réapparition, au disciplinaire,

voor de tuchtrechtelijke kamer du rapport de Wiesbaden

Het tuchtrechtelijk dossier van de procureur des Ko- Suite à une démarche de magistrats, le dossier discipli-
nings Deprêtre werd ingevolge een initiatiefvan de magis- naire du procureur du Roi Deprêtre a été réouvert. Par
traten heropend. Bij een schrijven van procureur generaal lettre du procureur général ém. de la Cour de Cassation
emeritus van het Hofvan Cassatie Krings dd. 10 februari Krings du 10 février 1993 au ministre de la Justice, il a été
1993 gericht aan de minister van Justitie, werd, na onder- conclu, après enquête sur documents, que le procureur du
zoek van de documenten, besloten dat procureur des Ko- Roi Deprêtre n'était pas au courant de la faute commise
nings Deprêtre niet op de hoogte was van de fout die werd par le juge d'instruction Schlicker de ne pas avoir versé au
begaan door onderzoeksrechter Schlicker en die erin be- dossier répressifle rapport de Wiesbaden, le procureur du
stond het verslag van Wiesbaden niet gevoegd te hebben Roi Deprêtre n'étant pas prouvé avoir été au courant de
bij het strafdossier, aangezien niet werd bewezen dat pro- cette circonstance avant le 14 novembre 1986.
cureur des Konings Deprêtre voor 14 november 1986 ken-
nis had genomen van deze omstandigheid.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 36 ]

TITEL III TITRE III

Het onderzoek gevoerd door de BOB van Waver Les recherches menées par la B8R de Wavre
en het al dan niet opzijschuiven van de speurders et la mise à l'écart ou non des enquêteurs Bihay,
Bihay, Balfroid en Dussart Balfroid et Dussart

HOOFDSTUKI CHAPITRE r-
Inleiding Introduction

Speurders Bihay en Balfroid, leden van de BOB van Les enquêteurs Bihay et Balfroid, membres de la BSR
Waver, en hun adjudant-chef Dussart maakten sedert de de Wavre, et leur adjudant-chef Dussart ont fait partie des
aanval op wapenhandel Dekaise te Waver op 30 september enquêteurs dans l'affaire dite des «Tueurs du Brabant
1982 deel uit van het speurdersteam in de zaak van de Wallon », dès l'agression commise à l'armurerie Dekaise à
«Bende van Nijvel ». Wavre le 30 septembre 1982.
Zij hebben samengewerkt met onderzoeksrechter Ils ont travaillé avec le Juge d'Instruction Schlicker et le
Schlicker en procureur des Konings te Nijvel Deprêtre. Procureur du Roi de Nivelles Deprêtre.
Adjudant-chef Dussart is in april 1987 vervroegd met L'adjudant-chef Dussart a obtenu sa pension anticipée
pensioen gegaan. en avril 1987.
Speurders Bihay en Balfroid werden eind 1987 -begin Les enquêteurs Bihay et Balfroid ont été écartés de
1988 van het onderzoek gehaald en hun graad van BOB'er l'enquête, avec mutation et privation du grade de BSR, fin
werd hen ontnomen. Ze werden bovendien bij bevelschrift 1987 - début 1988, par mesure d'ordre, vers d'autres briga-
overgeheveld naar andere rijkswachtbrigades, met name des de gendarmerie, Auderghem et Gembloux.
Oudergem of Gembloers.
De beoordelingen door rijkswachters Bihay en Balfroid Il a déjà été fait référence dans le présent rapport, aux
van procureur des Konings te Nijvel Deprêtre werden appréciations que les gendarmes Bihay et Balfroid por-
reeds opgenomen in het onderhavige verslag; we verwijzen taient sur le Procureur du Roi de Nivelles, M. Deprêtre; il y
er nogmaals uitdrukkelijk naar teneinde nodeloze herha- est fait ici expressément renvoi, afin d'éviter des redondan-
lingen te vermijden. ces.

HOOFDSTUK II CHAPITRE II

Beoordeling van het nut van het onderzoek Appréciation de la pertinence des recherches
verricht door rijkswachters Bihay en Balfroid menées par les gendarmes Bihay et Balfroid

Er werd reeds uiteengezet dat rijkswachters Bihay en Il a déjà été exposé que les gendarmes Bihay et Balfroid
Balfroid de procureur des Konings van Nijvel, de heer reprochaient au Procureur du Roi de Nivelles, M. Deprêtre,
Deprêtre, verweten dat hij hen liet afschilderen als pestlij- de les faire considérer comme des pestiférés et des farfelus,
ders en idioten, terwijl ze in aanwezigheid van iedereen in en les déconsidérant aux yeux de tous et qu'ils avaient subi
diskrediet werden gebracht en door de procureur des Ko- des pressions de la part du Procureur du Roi de Nivelles
nings van Nijvelonder druk werden gezet, zodat ze aldus pour les écarter des pistes politico-criminelles ou des pistes
geen onderzoek meer zouden verrichten op politico-crimi- menant vers l'extrême-droite.
nele pistes of pistes die naar uiterst rechts leidden.
Beide rijkswachters verwijten de procureur des Konings Ces deux gendarmes reprochent, ainsi qu'il a déjà été
van Nijvel, zoals reeds werd uiteengezet, dat hij aanleiding exposé, au Procureur du Roi de Nivelles d'avoir initié les
heeft gegeven tot de tuchtmaatregelen die ten aanzien van sanctions disciplinaires prises à leur égard; il y sera fait
hen werden genomen; hierop zallater teruggekomen wor- référence ultérieurement, dans le cadre du chapitre 4 du
den, in het kader van hoofdstuk 4 van dit onderdeel. présent titre.
De meningen over het nut van het onderzoek dat door Les avis sur la pertinence des recherches menées par les
rijkswachters Bihay en Balfroid werd gevoerd, lopen uit- gendarmes Bihay et Balfroid divergent.
een.
De heer De Prelle de la Nieppe, substituut te Nijvel, zegt Ainsi, le Substitut de Nivelles, M. De Prelle de la Nieppe
hierover: « Het klopt dat het hier om een meer bijzondere précise-t-il : «Il est vrai que c'est plus caractéristique de
zaak gaat, dan de zaak-Dekaise, waarin immers de welbe- l'affaire Dekaise ou là, vous avez effectivement les fameux
kende rijkswachters van de BOB van Waver onder leiding gendarmes de la B8R de Wavre sous la conduite de leur
stonden van hun chef, adjudant-chef Dussart die trouwens chef, l'adjudant-chef Dussart qui était un chef de B8R
een opmerkelijke BOB-chef was ... Ik heb gezien hoe het remarquable .... J'ai vu ses hommes commencer à enquêter
onderzoek van zijn mannen precies in de richting van die précisément en direction de cette fameuse filière politico-
beruchte politico-criminele piste uitging. U weet dat zij een criminelle. Ils ont établi - comme vous le savez - un
verslag hebben opgemaakt dat door een bepaalde pers als rapport présenté comme explosif dans une certaine presse et
explosief wordt bestempeld en dat bovendien inderdaad qui contenait véritablement des éléments très intéressants.
zeer interessante gegevens bevat.
Deze piste werd nooit op behoorlijke wijze uitgespit, in Cette filière n'ajamais été convenablement exploitée à tel
die mate zelfs dat die twee rijkswachters, die ondanks alles point d'ailleurs que, voulant envers et contre tout continuer
verder onderzoek wilden verrichten naar die piste, - voor à exploiter cette filière, ces deux gendarmes - que je sa-
 [ 37 ] - 573 / 12 - 95 / 96

zover ik weet - op tuchtrechtelijke wijze werden gedumpt; che ont été saqués disciplinairement; on ne les a plus
ze werden nooit meer teruggezien. » (verhoor van 4 februari revus. » (audition du 4 février 1997, p. 17).
1997, blz. 17).
Onderzoeksrechter Schlicker daarentegen, die destijds Par contre, le juge d'instruction Schlicker, chargé à cette
met het onderzoek was belast, verklaart in dat verband: époque de l'enquête, précise: «Vous savez, l'histoire des
« Weet u, heel die zaak rond de Bulgaren en Kintex interes- Bulgares et de Kintex ne m'intéressait pas parce que je
seerden me niet, omdat ik over geen gegevens beschikte » n'avais pas d'éléments » (audition du 4 février 1997, p. 19).
(verhoor van 4 februari 1997, blz. 19).
Procureur des Konings Deprêtre voert de volgende ver- Le Procureur du Roi Deprêtre se défend d'avoir écarté
dediging aan tegen de uitschakeling van beide rijkswach- ces deux gendarmes:
ters:
Vraag vanvoorzitter Van Parys: « De rijkswachters van Question du Président Van Parys: « Les gendarmes de
de BOB van Waver hebbengezegd dat u dat onderzoek heeft la BSR de Wavre ont dit que vous aviez fait obstruction à
gedwarsboomd (nudr : de piste naar Kintex en uiterst cette enquête-là (ndlr :piste Kintex et extrême droite). ».
rechte). ».
Antwoord van de heer Deprêtre : « Dat is niet waar! ik Réponse de M. Deprêtre : « C'est faux! oui, c'est faux. ».
herhaal, dat is niet waar. ».
Vraag van de voorzitter: « U zou dit hebben gedwars- Question du Président: «Vous auriez fait obstruction
boomd omdat voor u enkel de piste van de bende van de parce que pour vous ne comptait que la piste boraine ou la
Borinage of de piste van het banditisme telde. Zij hebben piste du banditisme. Ils ont dit explicitement que vous avez
uitdrukkelijk gezegd dat u het onderzoek heeft gedwars- fait obstruction. Je vous confronte avec ces affirmations de
boomd. Ik plaats u voor de uitspraken van de heren Bihay, MM. Bihay, Balfroid et Dussart. ».
Balfroid en Dussart. ».
Antwoord van de heer Deprêtre : « Ik nooit iets gedwars- Réponse de M. Deprêtre : «Je n'ai jamais fait aucune
boomd. U snapt denk ik wel dat wanneer twee rijkswachters obstruction. Mais vous comprenez bien que quand deux
van een BOB-dienst verslagen komen aandragen die onuol- gendarmes d'une BSR vous apportent des rapports qui
ledig lijken en die hoe dan ook, na onderzoek verricht door paraissent inconsistants et qui en tout cas, après l'analyse
hun meerderen, namelijk kolonel Michaux, kapitein Duter- qu'en ont fait leurs supérieurs, le colonel Michaux, le capi-
me - er waren er zo veel, ik herinner me niet alle officie- taine Duterme - il y en a eu tant, je ne me souvients plus
ren - en die door hen als onvolledig worden beschouwd, de tous les officiers - sont considérés comme inconsis-
de onderzoeksrechter zeker niet zal komen beweren dat het tants par ses supérieurs, monsieur le juge d'instruction ne
om pistes gaat waarbij men tot in het Vaticaan of tot in va pas considérer qu'il s'agit de pistes pour lesquelles il faut
Zweden door moet stoten. De districtscommandant van se lancer au Vatican ou en Suède ... Le commandant de
destijds, kapitein Hardy, was van oordeel dat beide rijks- district qui était à l'époque le capitaine Hardy trouvait que
wachters volstrekt onproductief waren en dat al hun her- ces deux gendarmes étaient totalement inproductifs, que
senspinsels nooit veelopleverden. Hij vroeg mij om mijn tout ce qu'ils imaginaient n'aboutissait pas à grand chose.
mening. Ik heb hem eerlijk gezegd wat ik er van vond en ik Il m'a demandé mon appréciaiton. J'ai dit en concience ce
heb mijn mening dan ook aan de districtscommandant que je pensais et j'ai remis cette appréciation au comman-
meegedeeld. Voorts, mijnheer de ooorzitter, heb ik oerno- dant du district. Pour le reste, M. le Président, il y a eu une
men dat er een tuchtprocedure werd ingesteld en dat die procédure disciplinaire et j'ai appris que ces deux gendar-
twee rijkswachters naar andere brigades werden ouerge- mes avaient été envoyés dans d'autres Brigades. Ce n'est pas
plaatst. Ik heb die beslissing niet genomen. Wat de rijks- moi qui ai pris la décision. En ce qui concerne les gendar-
wachters betreft, heb ik immers geen enkele tuchtrechtelijke mes, je n'ai aucun pouvoir de sanction disciplinaire, de
bevoegdheid, of enige bevoegdheid tot overplaatsing. De déplacement. La décision a été prise personnellement par le
beslissing werd door generaal Beernaert persoonlijk geno- général Beernaert qui était à l'époque commandant de la
men, die destijds rijkswachtcommandant was. » (verhoor gendarmerie. » (audition du 5 février 1997, pp. 24 à 26).
van 5 februari 1997, blz. 24 tot 26).
Een andere onderzoeksrechter te Nijvel, de heer Bae- Un autre juge d'instruction de Nivelles,
yens, staat achter die speurders: « Minister Gal wou abeo- monsieur Baeyens, soutient ces enquêteurs: Mais M. le
«
luut resultaat zien. De procureur mocht in geen geval onder- Ministre Gal insistait pour obtenir des résultats. Il n'était
zoek verrichten bij de rijkswacht, terwijl daar wapens surtout pas question, pour le Procureur d'enquêter auprès
werden gestolen, noch enig spoor volgen in de richting van de la gendarmerie, alors que des armes y avaient été volées,
uiterst rechts of van de Veiligheid van de Staat. Toen de ni d'aller voir du côté de l'extrême-droite ou de la sûreté.
BOB van Waver vervolgens, met Dussard, Balfroid en Bi- Alors quand la BSR de Wavre, avec Dussart, Balfroid et
hay - u heeft hen gehoord - haar verslag heeft uitge- Bihay, vous les avez entendus, a émis son rapport (voyez le
bracht (zie de samenvatting over dit onderzoeksspoor in ons compte-rendu sur cet axe d'enquête dans notre premier
eerste expertiseverslag, 16 januari 1997, blz. 46-48), dat rapport d'expertise, 16 janvier 1997, pp. 46 - 48), assez
nogal vaag was maar dat toch verder uitgewerkt diende te vague mais qui méritait d'être approfondi, le procureur a
uiorden, heeft de procureur al die pistes van tafel ge- toujours écarté toutes ces pistes ... ».
veegd ... ».
Vraag van de voorzitter: « Wat is uw mening over hen Question du Président: « Que pensez-vous d'eux (ndlr
(nudr Bihay, Balfroid en Dussart van de BOB van Waver) ? Bihay, Balfroid et Dussart de la BSR de Wavre) ? :
De heer Bihay is een idealist... De heer Dussart is een M. Bihay est un idéaliste... M. Dussart est un homme
energieke man. Bihay was soms traag bij het opmaken van énergique. Bihay était parfois lent pour des procès-verbaux
processen-verbaal, maar ik had hem graag, want wanneer mais je l'aimais bien parce que quand ces procès-verbaux
zijn processen-verbaal op mijn bureau terechtkwamen, be- arrivaient sur mon bureau, ils nous apportaient des élé-
schikte ik over harde gegevens, die een onderzoeksrechter ments solides, permettant à un juge d'instruction de faire
doen vorderen in zijn onderzoek ... ». progresser l'enquête ... »,
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 38 ]

Vraag van de voorzitter: «Beni u van oordeel dat zij Question du Président: «Pour vous ils étaient crédi-
geloofwaardig waren? ». bles? ».
Antwoord van de heer Baeyens : « Geloofwaardig toel, Réponse de M. Baeyens : « Crédible, oui, mais Balfroid
maar Balfroid was ook een beetje een dromer, aangezien we était peut-être aussi un peu rêveur parce qu'on trouve un
van alles in zijn verslag zien staan, de oorlog in Libanon, peu de tout dans son rapport, la guerre du Liban, etc. ».
enz. ».
Vraag van de voorzitter: « Was dat niet een beetje idi- Question du Président: « Ce n'était pas farfelu? ».
oot? ».
Antwoord van de heer Baeyens: «Neen, niet idioot, Réponse de M. Baeyens : « Non, pas farfelu, mais il avait
maar hij had wel gelijk wanneer hij het had over de rijks- raison quand il parlait de gendarmes. » (audition du 21 fé-
wachters. » (verhoor van 21 februari 1997, blz. 7 en 20 tot vrier 1997, pp. 7 et 20 à 22)
22).
Onderzoeksrechter Wezel geeft eveneens zijn mening Le juge d'instruction Wezel donne également son appré-
over beide rijkswachters: « Ik heb nooit enige klacht gehad ciation sur ces deux gendarmes: «Je n'ai jamais eu à me
ten aanzien van de heren Bihay en Balfroid ... ze waren plaindre de MM. Bihay et Balfroid ... ils étaient relative-
betrekkelijk individualistisch ingesteld. Ik heb echter res- ment personnels. Mais je respecte la personnalité des enquê-
pect voor de individuele persoonlijkheid van de speurders. teurs. Ils étaient motivés. Par moments ils étaient peut-être
Ze waren gedreven. Soms waren ze misschien iets te indioi- assez personnels. » (audition du 21 février 1997, p. 6).
dualistisch. » (verhoor van 21 februari 1997, blz. 6).
De heer Van Lierde, substituut bij het Parket te Nijvel, Le Substitut du Parquet de Nivelles, M. Van Lierde, a
werd ook naar zijn mening gevraagd: « Ik ben nooit getuige été aussi amené à faire part de son appréciation: «Je n'ai
geweest van enige ontmoeting of uitwisseling tussen de jamais été témoin de rencontre ou d'échange entre le Procu-
Procureur des Konings en de heren Bihay, Balfroid en reur du Roi et MM. Bihay, Balfroid et Dussart, mais je sais
Dussart, maar ik weet net zo goed als iedereen dat die comme tout le monde que ces relations n'étaient pas particu-
verhoudingen niet bijzonder hartelijk waren. ». lièrement cordiales. ».
Vraag van de Voorzitter: « Om welke reden? ». Question du Président: « Pour quelle raison ? ».
Antwoord van de heer Van Lierde : «De reden ervoor Réponse de M. Van Lierde: «La raison en est que ces
was dat de speurders een idee daaromtrent hadden. Ze enquêteurs avaient une idée à ce sujet-là. Ils voulaient
wilden een bepaald aspect onderzoeken en het onderzoek investiguer d'un certain côté et donner une tournure plus
zelf een belangrijkere wending te geven door het in die importante à l'enquête dans ce sens-là, contrairement à
richting te doen keren, in tegenstelling tot hetgeen de Procu- l'avis du Procureur du Roi. Il semble aussi qu'ils aient
reur des Konings erover dacht. Blijkbaar namen zij soms parfois eu à son égard des comportements qui n'étaient pas
ook ten aanzien hem een houding aan die men niet verwacht ceux qu'on peut attendre d'un enquêteur vis-à-vis d'un Pro-
van een speurder ten aanzien van een procureur des Ko- cureurdu Roi. Je n'ai été le témoin ni de l'un ni de l'autre ...
nings. Ik was noch getuige van het een, noch van het ander. Si mes souvenirs sont bons, M. le Président, parce que je n'ai
... Als mijn geheugen mij niet in de steek laat, mijnheer de pas relu cette pièce. Il semble y avoir eu une démarche entre
voorzitter, want ik heb dat stuk niet doorgenomen. Blijk- un de cesgendarmes, je crois qu'il s'agit de M. Belfroid et M.
baar is een van die rijkswachters, ik denk dat het de heer Massart de la Sûreté de l'Etat qui est une connaissance
Belfroid uias, bij de heer Massart van de Veiligheid van de personnelle de mon collègue, M. Cumps. Le sens de cette
Staat geweest, die een persoonlijke kennis is van mijn colle- démarche était de « monter" un témoignage qui mettrait
ga, de heer Cumps. De bedoeling hiervan was een getuigenis dans l'embarras mon collègue M. Cumps. ».
« in elkaar te steken » die mijn collega, de heer Cumps, in
verlegenheid zou brengen. ».
De Voorzitter: «Kuni ons in dat verband wat meer Le Président: « Pouvez-vous vous expliquer plus précisé-
uitleg geven? ». ment sur ce point? ».
Antwoord van de heer Van Lierde: « Het was de bedoe- Réponse de M. Van Lierde: «C'était de faire dire par
ling dat de heer Massart dingen zou vertellen die niet M. Massart des choses inexactes qui seraient de nature à
klopten en die de heer Cumps in een moeilijke en pijnlijke mettre en position délicate ou embarrassée M. Cumps. Ce
situatie zouden brengen. Dit soort gedrag verbaast me hoe- genre d'agissement ne m'étonne pas du tout dans ce contex-
genaamd niet in die specifieke context. ». te-là. ».
De Voorzitter: « Zat de heer Balfroid daarachter? ». Le Président: « C'était fait par M. Balfroid ? ».
De heer Van Lierde: « Ik denk dat het de heer Balfroid M. Van Lierde: «Je pense que c'est soit par monsieur
uias, of de heer Dussart, of dat het in ieder geval op hun Balfroid ou par monsieur Dussart ou en tout cas téléguidé
aanwijzing is gebeurd. Dat is hetgeen ik me nog herinner in par ces gens. C'est les souvenirs que j'en ai. » (audition du
dat verband. »(verhoor van 21 maart 1997, blz. 12 en 14 tot 21 mars 1997, pp. 12 et 14 à 15).
15).
Advocaat generaal Morlet, bij het Hof van Beroep te L'avocat général Morlet près la Cour d'appel de Bruxel-
Brussel, die eisende partij was voor het hof van assisen in les, qui a requis dans le cadre du dossier Mendez au procès
het dossier Mendez en die het dossier inzake de Bende van d'assises et qui a examiné le dossier des tueries du Bra-
Nijvelonderzocht heeft om een opdracht te volbrengen die bant, partiellement, pour répondre à une mission confiée
hem door de minister van Justitie was toevertrouwd, is par le ministre de la justice, est plus critique quant à la
kritischer ingesteld wat het initiatief betreft van beide démarche de ces deux gendarmes: «J'en arrive à l'objet
rijkswachters: « Ik kom toe aan het belangrijhe doel van dit essentiel de cet aspect du dossier, qui explique sa dénomina-
aspect van het dossier, dat de titel ervan verklaart:« I nlich- tion : . Informations de la BSR de Wavre », Il s'agit princi-
tingen van de BOB van Waver », Het gaat in hoofdzaak om palement d'une série de rapports d'information, établis en-
een reeks inlichtingenoerelagen, die werden opgesteld tus- tre juillet 1983 et août 1985 par deux sous-officiers de
sen juli 1983 en augustus 1985 door twee onderofficieren gendarmerie appartenant alors à la BSR de Wavre,
 [ 39 ] - 573 / 12 - 95 / 96

van de rijkswacht die destijds ressorteerden onder de BOB MM. Bihay et Balfroid. Ces rapports me paraissent assez
van Waver, namelijk de heren Bihay en Balfroid. Die ver- contestables, non pas quant à leur fond, mais quant à la
slagen zijn volgens mij voor nogal wat betwisting vatbaar, méthode utilisée, dans la mesure où ils constituent une
niet zozeer omwille van de inhoud, maar omwille van de accumulation de faits et d'affirmations, sans analyse criti-
gebruikte methode, in de mate dat zij een hele reeks feiten en que préalable des sources. Ces rapports tendent à conforter
beweringen opeenstapelen, zonder voorafgaande kritische l'hypothèse selon laquelle le premier fait de l'affaire dite du
analyse van de bronnen. In die verslagen lijkt de hypothese Brabant Wallon, c'est-à-dire l'attaque de l'armurerie Dehai-
bekrachtigd te worden als zou het eerste feit van de zaak, die se, serait lié à une entreprise de déstabilisation, via l'extrê-
gekend is als de zaak van de Bende van Nijoel, met andere me droite, dont le cerveau aurait été à l'époque les services
woorden de aanval op wapenhandel Dekaise, te maken secrets bulgares. On remarquera d'ailleurs que les derniers
hebben met een poging tot destabilisatie door uiterst recht», rapports qui faisaient part d'une source anonyme, s'aligne-
waarvan het brein in die tijd gezocht diende te worden bij ront de manière surprenante sur les thèses de M. De Bonvoi-
de geheime diensten van Bulgarije. Op te merken valt bo- sin, à savoir le noyautage de certaines institutions, et en
vendien dat de laatste verslagen die afkomstig waren van particulier la Sûreté de l'Etat, par des services secrets de
een anonieme bron, op verbazende wijze aansluiten op de l'Est. A partir de ces rapports, qui ont d'ailleurs fait l'objet
stellingen van de heer de Bonvoisin, zijnde de infiltratie van d'une tentative d'exploitation par le juge d'instruction de
bepaalde instellingen, en in het bijzonder van de Veiligheid Charleroi, tentative qui n'a toujours pas abouti à grand
van de Staat door de geheime diensten uit het Oosten. Op chose, M. Lacroix fait entendre MM. Bihay et Balfroid.
grond van die verslagen die de onderzoeksrechter van Char- Ceux-ci ont fait état, d'une part d'une volonté d'obstruction
leroi overigens heeft trachten te gebruihen, welke poging de la recherche par le procureur du Roi de Nivelles et,
echter nog steeds niets heeft opgeleoerd, heeft de heer Lac- d'autre part d'une mutation à caractère quasi-disciplinaire
roix de heren Bihay en Balfroid laten verhoren. Zij hebben dont ils avaient fait l'objet de la part du commandant de la
enerzijds melding gemaakt van het feit dat de procureur des gendarmerie, à l'instigation, disent-ils, de M. Deprêtre ...
Konings van Nijvel het onderzoek heeft willen dwarsbomen Là aussi, on a le sentiment que les différents éléments
en anderzijds van het feit dat zij op een bijna tuchtrechtelij- recueillis peuvent fournir des indications «d'ambiance»
ke wijze werden overgeplaatst door toedoen van de rijks- mais que l'on est très loin du cœur même des affaires du
wachtcommandant die volgens hen handelde op aanraden Brabant Wallon. » (audition du 21 avril 1997, pp. 12 à 13).
van de heer Deprêtre ... Ook in dat verband krijgt men de
indruk dat de verschillende gegevens die werden verzameld
aanwijzingen kunnen zijn voor een bepaalde « sfeer », maar
dat we nog erg ver verwijderd zijn van de kern zelf van de
zaak omtrent de Bende van Nijvel. » (verhoor van 21 april
1997, blz. 12 tot 13).
Deze analyse wordt ook gedeeld door speurder Lachlan, Cette analyse est partagée par l'enquêteur Lachlan,
die deel uitmaakt van de Bende-cel: «Ja, we hebben ken- intégré à la Cellule Brabant Wallon: « Oui, on a dû pren-
nis moeten nemen van bepaalde syntheseverslagen die uia- dre connaissance de certains rapports de synthèse rédigés
ren opgesteld door de heer Godbille, in samenwerking met en collaboration entre M. Godbille et des enquêteurs de la
een aantal speurders van de 3e sectie strafrechtelijk onder- 3e SRC. Mais, malgré tout, nous avons toujours essayé de
zoek. We hebben echter altijd getracht met beide voeten op rester terre à terre par rapport aux éléments de nos dossiers
de grond te blijoen, wat betreft de gegevens van onze dos- afin d'éviter de se disperser. C'est en effet le reproche que
siers, teneinde te vermijden dat we geen zicht meer op het l'on faisait aux documents de travail rédigés par
geheel zouden hebben. Dat was immers het verwijt ten MM. Bihay et Balfroid. Je considère que leur premier rap-
aanzien van de werkdocumenten opgesteld door de heren port était un document de travail et non un compte rendu de
Bihay en Balfroid. Ik ben van oordeel dat hun eerste verslag l'état des lieux. Il contenait peut-être des éléments très
eerder een werkdocument was dan een overzicht van de intéressants mais certains d'entre eux paraissaient excessifs
verschillende gebeurtenissen. Er stonden misschien wel et appelaient au moins une vérification. Un rapport de
zeer interessante gegevens in, maar bepaalde dingen leken synthèse - que j'appelle un rapport d'état des lieux - est
overbodig en dienden op z'ri minst te worden nagetrokken. fondamentalement différent des rapports d'hypothèses de
Een syntheseverslag - dat ik een verslag der gebeurtenis- travail qu'avaient rédigés MM. Bihay et Balfroid à l'épo-
sen noem - is fundamenteel verschillend van de uersla- que. Ce que nous mettons dans les PV sont des choses
gen waarin werkhypotheses worden opgenomen en die des- matérialisées ou vérifiées. Avec M. Godbille, c'était un peu
tijds opgesteld werden door de heren Bihay en Balfroid. la même chose. On regardait, on analysait et si un élément
Wat wij in de PV's opnemen, zijn feiten die zich hebben était significatif, on l'intégrait dans le dossier au niveau de
voorgedaan of die werden nagetrokken. Met de heer Godbil- la recherche ou de l'instruction. » (audition du 6 juin 1997,
le was het min of meer ook zo. We keken, we analyseerden en p.94).
als een bepaald gegeven enig belang scheen te hebben, na-
men wij het op in het dossier dat betrekking had op het
onderzoek. » (verhoor van 6 juni 1997, blz. 94).
Advocaat-generaal Michaux bij het Hof van Beroep te L'avocat général Michaux près la Cour d'Appel de Mons,
Bergen looft het onderzoek van beide rijkswachters: « U loue les recherches de ces deux gendarmes: « Vous avez vu,
heeft bijvoorbeeld kunnen zien dat bij de lezing van zaak- par exemple, à la lecture de l'affaire Dekaise, qu'un des axes
Dekaise, een van de pistes die gevolgd werden in het kader suivis dans le cadre de cette enquête sur l'attaque de l'armu-
van dat onderzoek naar de aanval op wapenhandel Dehai- rerie Dekaise nous conduit vers la Bulgarie, plus précisé-
se, ons tot in Bulgarije leidt, meer bepaald naar Kintex, dat ment la Kintex, qui était une société commerciale - je ne
een handelsvennootschap was - ik vertel hier niets fais ici aucune révélation - se livrant notamment au com-
nieuw - die meer in het bijzonder in wapens handelde, en merce d'armement, et qui était en fait une couverture des
die in feite een deknaam was voor de Oost-Duitse geheime services secrets est-allemands, et une antenne du KGB nous
- 573 / 12 - 95 / 96 [40 ]

diensten en een antenne van de KGB, zegt men ons. Ik ben dit-on. Toujours est-il que j'estime que la vérification doit
echter wel nog steeds van oordeel dat zoiets dient te worden être faite. Il est possible que nous y trouvions quelque cho-
nagetrokken. Het zou wel eens kunnen dat wij er iets ont- se. ».
dekken. ».
Vraag van voorzitter Van Parys: Ik hoop dat u dat doet Question du Président Van Parys: Vous le faites quand
op grond van nauwkeuriger aanwijzingen dan de hypothe- même sur des indications plus précises que l'hypothèse des
se dat buitenlandse inlichtingendiensten in de zaak geïnte- services de renseignements étrangers ont dû être intéres-
resseerd waren. U heeft het over dossier-Kintex. Men had sés par l'affaire. Vous parlez du dossier Kintex. On en
het er alover in het verslag van de heren Balfroid, Bihay en parlait déjà dans le rapport de MM. Balfroid, Bihay et
Dussart. ». Dussart. ».
Antwoord van de heer Michaux: «Abeoluut, ik ken de Réponse de M. Michaux: «Absolument, je ne connais
heren Bihay en Balfroid niet persoonlijh, aangezien ze al pas personnellement MM. Bihay et Balfroid puisqu'ils ne
een hele tijd niet meer in de cel actief waren toen ik er ben travaillaient plus à la Cellule depuis longtemps lorsque j'y
gekomen. Ik heb hun verslagen vanzelfsprekend wel gele- suis arrivé. J'ai bien sûr lu leurs rapports. Je sais que tout
zen. Ik weet dat niet iedereen er even enthousiast over was. le monde ne les a pas appréciés. En lisant cela - ils font
Toen ik ze doornam - ze stelden die verslagen op in 1983, ces rapports en 1983, 1984 et 1985 - je les ai qualifiés de
1984 en 1985 - heb ik ze als voorlopers beschouwd. Het précurseurs. C'étaient des gens qui en 1984 et 1985, alors
waren mannen die in 1984 en 1985, toen wij de gewoonte que nous étions habitués à des faits criminels d'une relative
hadden geconfronteerd te worden met relatief banale feiten, banalité, m'ont donné l'impression de vouloir faire décoller
de indruk bij mij wekten dat ze het onderzoek een flinke elan l'enquête, ce qui n'était pas banal à l'époque, notamment en
wilden geuen, hetgeen niet gebruikelijk was in die tijd. Dit orientant celle-ci vers la Kintex, et donnant donc une di-
probeerden ze te doen door het onderzoek op Kintex te mension peu banale à des faits en émettant des hypothèses
richten, en de feiten aldus minder banaal voor te stellen dan qui restent d'ailleurs des hypothèses. C'est donc pour cette
tot nog toe het geval was geweest door hypotheses naar raison que j'ai voulu avoir accès aux archives de la Staei,
voren te schuiven die echter nog steeds niet werden nage- d'autant que l'éternelle question, à laquelle nous ne sommes
trokken. Dat was de reden waarom ik toegang wilde hebben toujours pas en mesure de répondre, est de savoir s'il s'agis-
tot de archieven van de Stasi, te meer daar de eeuwige sait de banditisme ou de terrorisme. Chacun en pense ce
vraag, waar wij nog steeds niet op kunnen antwoorden, is of qu'il veut. Au fil du temps, chaque enquêteur, chaque ma-
het zich daarbij om banditisme, dan wel om terrorisme gistrat se forge sa petite idée. Personnellement - je me
handelde. Iedereen denkt erover wat hij wil. Na verloop van trompe peut-être lourdement - j'aurais tendance à privilé-
tijd krijgt iedere speurder en elke magistraat een eigen idee gier une hypothèse politique, sans exclure les autres. C'est
erover. Persoonlijk - maar misschien vergis ik me daar une raison supplémentaire pour avoir accès aux archives de
heel erg in - zou ik eerder geneigd zijn een politieke hypo- la Stasi. » (audition du 10 juin 1997 - pp. 9 et 10).
these voorop te etellen, zonder evenwel de andere terzijde te
schuiven. Dat is een bijkomende reden om toegang te krij-
gen tot het archief van de Stasi. » (verhoor van 10 juni
1997 - blz. 9 en 10).

HOOFDSTUK III CHAPITRE III

Precieze feiten meegedeeld door de heren Bihay Faits précis relevés par MM.Bihay et Balfroid :
en Balfroid : confrontatie van die feiten met de confrontation de ces faits avec les documents
documenten en de getuigenverhoren et les auditions de témoins

Tijdens hun verhoor door de parlementaire onderzoeks- Lors de leur audition par la Commission d'enquête par-
commissie op 21 februari 1997, hebben rijkswachters Bi- lementaire le 21 février 1997, les gendarmes Bihay et
hay en Balfroid een reeks precieze feiten aangegeven, Balfroid ont indiqué une série de faits précis dont il impor-
waarbij het van belang is de waarheid ervan na te trekken, te de vérifier l'exactitude, à la lumière des documents et
in het licht van de documenten en de getuigenverhoren, des auditions de témoins dont dispose à présent la Com-
waarover de onderzoekscommissie thans beschikt. mission d'enquête.

DeelA Section A

De perslekken Les fuites en direction de la presse

Speurders Bihay en Balfroid beschuldigen het parket Les enquêteurs Bihay et Balfroid accusent le parquet de
van Nijvel ervan perslekken mogelijk te hebben gemaakt: Nivelles d'avoir organisé des fuites en direction de la pres-
« Toen deze dossiers in de pers verschenen, werd al vlug se : « Lors de la parution de ces dossiers dans la presse, il a
bekend dat het parket van Nijvel zelf een kopie ervan heeft été rapidement établi que c'était le parquet de Nivelles lui-
doen rondgaan. Journalist Christian Souris van het tijd- même qui en avait fourni une copie. Le journaliste Chris-
schrift «Pourquoi Pas ?» heeft ons dat trouwens toeuer- tian Souris de la revue « Pourquoi Pas? »nous l'a d'ailleurs
trouwd en heeft dat ook gemeld aan het Hoog Comité van confié et l'a déclaré auprès du comité supérieur de contrôle;
Toezicht; het exemplaar dat afkomstig was van de procu- l'exemplaire qui provenait du procureur du Roi de Nivelles
reur des Konings te Nijvel is een exemplaar dat wij aan de est un exemplaire que nous avions donné à M. Schlicker. Il
heer Schlicker hadden gegeven. Mij werd nadien verweten m'a été reproché par la suite d'avoir piégé, en quelque sorte
dat verslag op een ietwat « smerige » wijze te hebben ge- « grossièrement» comme dit M. Deprêtre, ce rapport, mais
 [ 41 ] - 573 / 12 - 95 / 96

merlet, zoals de heer Deprêtre zegt, maar zo hebben wij de cela nous a permis de déterminer sa provenance. Dans ce
afkomst ervan kunnen bepalen. Zodra wij vernamen dat - contexte, à partir du moment où - à nos yeux, c'était
voor ons was de heer Schlicker verantwoordelijk voor het M. Schlicker qui était l'auteur de la fuite, car c'était son
lek, aangezien het zijn verslag was - de persoon met wie rapport -la personne, avec laquelle on a travaillé en toute
wij in alle vertrouwen samenwerkten ook de verantwoorde- confiance, commence à être l'auteur de fuites, on se dit :« Où
lijke was voor die perslekken, zeiden wij bij onszelf :« Waar va-t-on ? », Dans un premier jet, on a téléphoné à M. Schlic-
gaan we naartoe? », We hebben in eerste instantie naar de ker, qui se trouvait à l'époque en vacances en Suisse pour lui
heer Schlicker gebeld, die destijds op vakantie in Ztoitser- demander comment cela était possible et s'il avait laissé
land uias, om hem te vragen hoe het mogelijk uias, en of hij traîner ce rapport ou s'il l'avait transmis à la presse.
het verslag had laten rondslingeren of het aan de pers had M. Schlicker de Suisse nous a dit :« Non, je n'ai rien à voir,
bezorgd. De heer Schlicker vertelde ons vanuit Zwitser- je ne sais même pas !» Etant donné que normalement ce
land: »Neen, ik heb er niets mee te mahen, ik weet zelfs van rapport se trouvait dans sa serviette, on ne comprenait pas
niets! »Aangezien dat verslag normaal gezien in zijn ahte- très bien comment il pouvait sortir. Notre étonnement, par
tas opgeborgen zat, snapten wij niet goed hoe het daaruit is la suite, fut d'apprendre que c'était M. Deprêtre qui nous
kunnen raken. We vernamen later met grote verbazing dat accusait de faire ce que lui faisait. Ce n'était pas la seule
de heer Deprêtre ons beschuldigde van de dingen die hij zelf chose d'ailleurs! » ... M. le Président, j'étais présent lors de
deed. Hij is trouwens niet het enige L» ... Mijnheer de la confrontation - vous pourrez poser la question à
voorzitter, ik was aanwezig tijdens de confrontatie - u kan M. Dorpe (NDLR : du Comité supérieur de contrôle) - Il a
de vraag stellen aan de heer Dorpe (NVDR : van het Hoog dit - il n'a pas voulu que cela soit mentionné - que
Comité van Toezicht) - Hij zei - hij wou niet dat dat M. Deprêtre lui avait remis les rapports en mains propres et
gemeld zou worden - dat de heer Deprêtre hem de oersla- qu'ils se trouvaient dans une enveloppe du Parquet de
gen persoonlijk in handen heeft gegeven en dat ze nu in een Nivelles. »,
enveloppe van het Parket van Nijvel staken. »,
De voorzitter: « Bent u zeker van wat u zegt ? Vergeet Le Président: «Vous êtes certain de ce que vous dites?
niet dat u onder eed staat. », N'oubliez pas que vous parlez sous serment. »,
Antwoord van de heer Balfroid : « Absoluut zeker. Als Réponse de M. Balfroid: «Absolument certain. Si M.
hetgeen de heer Souris gezegd heeft klopt, zal hij wat hij Souris est correct, il répétera ce qu'il a dit à cet enquêteur.
gezegd heeft herhalen voor die speurder. Ik ben er trouwens Et je suis certain que M. Dorpe dira la vérité également. Si
zeker van dat de heer Dorpe eveneens de waarheid vertelt. les gens sont corrects, il n Ji a pas de problème .... »,
Als iedereen correct is, zal er geen probleem zijn .... »,
Vraag van de voorzitter : «Hoe verklaart u in deze Question du Président : «Dans ce contexte, comment
context de perslekken ? », expliquez-vous des fuites? »,
Antwoord van de heer Balfroid : « De heer Deprêtre had Réponse de M. Balfroid : « M. Deprêtre avait déjà lancé
al laten uitschijnen dat wij verantwoordelijk waren voor le bruit que nous étions les auteurs d'une fuite. Or, nous
een lek. Welnu wij wisten dat de lekken die reeds hadden savions que les fuites qui avaient eu lieu émanent d'un
plaatsgeoonden, veroorzaakt werden door een welbepaalde greffier bien précis qui monnayait aux journalistes certai-
griffier die journalisten tegen betaling bepaalde inlichtin- nes informations car il était joueur. Ceci est établi et il suffit
gen verstrekte om geld te hebben om te gokken. Dit feit staat de poser la question à Nivelles. » (audition du 21 février
vast en het volstaat de vraag aan Nijvel te stellen. »{verhoor 1997 - pp. 3, 24 à 27 et 32).
van 21 februari 1997 - blz. 3, 24 tot 27 en 32).
Uit het dossier valt op te maken dat tijdens de confron- La consultation du dossier d'instruction enseigne que
tatie van 22 mei 1989 door het Hoog Comité van Toezicht lors de la confrontation menée par le Comité supérieur de
tussen journalist Souris en rijkswachter Balfroid met be- contrôle, le 22 mai 1989, entre le journaliste Souris et le
trekking tot de oorsprong van de lekken, journalist Souris gendarme Balfroid sur l'origine des fuites, le journaliste
bij de bewering gebleven is dat onderzoeksrechter Souris a soutenu que le juge d'instruction Schlicker n'était
Schlicker niet verantwoordelijk was voor de lekken, zonder pas responsable des fuites, sans désigner le responsable.
echter de verantwoordelijke aan te wijzen (zie ons eerste (voyez notre premier rapport, Annexe II, p. 44, note 92).
verslag, Bijlage II, blz. 44, nota 92).

Deel B Section B

De teruggave van illegale geluiddempers door La restitution, par M. Deprêtre, de

de heer Deprêtre aan wapenhandelaar Dekaise silencieux illégaux à l'armurier Dekaise

Rijkswachters Bihay en Balfroid hebben onderzoek ver- Les gendarmes Bihay et Balfroid ont enquêté en direc-
richt in verband met wapenhandelaar Dekaise zelf: « Toen tion de l'armurier Dekaise lui-même: « Quand on a dit à
we aan Dekaise zeiden: u kent de falangisten goed, waarom Dekaise : vous connaissez bien les phalangistes, pourquoi
heeft u ons belogen? (Dat was zes maanden later) Dekaise nous avoir menti ? (Cela se passe six mois après), Dekaise
was verbaasd. Ik zal het nooit oergeten, hij stond tussen zijn est étonné. Je me souviendrai toujours, qu'il se trouvait
winkel en zijn keuken. Hij zei ons: « Als u dat toeet, kan ik entre son magasin et sa cuisine. Il nous a dit : «Si vous
het wel vergeten. » We dachten bij onszel]: we zijn hier iets savez cela, je suis foutu », On s'est dit: Là, on tient quelque
op het spoor. Aangezien we echter geen bewijzen hadden, om chose. Mais comme nous n'avions pas d'élément probant
de heer Dekaise te vragen met ons mee te gaan, om hem dus pour dire à M. Dekaise qu'il devait nous accompagner,
aan te houden, zijn we terug gegaan en hebben onderzoeks- qu'on l'arrêtait, nous sommes rentrés et nous avons prévenu
rechter Schlicker verwittigd. Kort daarna zijn we weer bij M. lejuge d'instruction Schlicker. Peu de temps après, nous
de heer Dekaise gegaan om een diepgaander verhoor te sommes allés chercher M. Dekaise pour des auditions plus
voeren. Men zei ons dat de procureur des Konings helemaal approfondies. On nous dit que M. le procureur du Roi n'est
- 573 / 12 - 95 / 96 [42 ]

niet akkoord ging met het feit dat wij de slachtoffers lastig absolument pas d'accord que nous tracassions les victimes:
vielen : «Dit is geen onderzoeksprocedure, u staart zich « Ce n'est pas une procédure d'enquête, vous vous acharnez
blind op de slachtoffers. » Wat is er toen gebeurd? En dat sur les victimes », Qu'est-ce qui se produit alors ? Et nous
hebben wij via een lid van de GP vernomen die dit had apprenons cela par un membre de la PJ qui avait entendu
horen zeggen. De heer Dekaise voelt zich sterk. Toen wij hem cette réflexion. M. Dekaise se sent fort. Lorsque nous vou-
wilden onderoragen, was het afgelopen, we kregen geen lons l'interroger, c'est fini, il n'y a plus moyen de lui faire
woord meer uit hem. Hij gaf ons ook duidelijk te kennen dat dire quelque chose. Il nous a d'ailleurs bien fait comprendre
wij hem met rust moesten laten .... Volgens mij genoot qu'on devait le laisser tranquille .... A mon avis, Dekaize
Dekaise een bijzondere bescherming ! Een van de beste était particulièrement protégé! Une des meilleurs preuves,
bewijzen daarvoor was dat hij begonnen was met de sarnen- c'est qu'il avait commencé la fabrication de matériel tout à
stelling van heel bijzonder materiaal, met name attaché- fait spécial, en l'occurrence des attachés-cases; il s'agissait
koffertjes; het ging om een revolver-mitrailleur van het d'un pistolet-mitrailleur ingram avec viseur laser et bou-
INGRAM-type met een laserzoeker en een elektrische druk- ton-pressoir électrique pour la détente placé dans un atta-
knop als ooerhaalmechanisme, die in een attaché-koffertje ché-case. Ensemble, nous avons fait une perquisition à
was geplaatst. We zijn samen overgegaan tot een huiszoe- Court-Saint-Etienne chez un artisan qui travaillait pour
king in Court-Saint-Etienne bij een werkman die voor De- Dekaise. Nous avons saisi une quarantaine de silencieux;
kaise werkte. We hebben een veertigtal geluiddempers in or, les silencieux sont des engins prohibés. Normalement, il
beslag genomen; geluiddempers zijn immers verboden. Nor- faut une autorisation du gouverneur pour pouvoir commen-
maal gezien dient men over een machtiging van de gouver- cer la fabrication. Dekaise n'avait rien! Nous avons saisi
neur te beschikken om met de productie ervan te beginnen. cette quarantaine de pièces dont certaines étaient en cours
Dekaise had niets! We hebben dat veertigtal stukken in de fabrication et d'autres étaient terminées. Cela a été dépo-
beslag genomen. Een aantal ervan was nog in productiefa- sé au greffe du Tribunal correctionnel de Nivelles. Par la
se, andere waren reeds afgewerkt. Dat werd in bewaring suite, tout a été restitué à M. Dekaise .... Il est évident que
gegeven bij de griffie van de correctionele rechtbank van ces attachés-cases étaient destinés à des terroristes, ou des
Nijvel. Vervolgens werd alles aan de heer Dekaise terugge- trafiquants, ou des services spéciaux. On voit que, même si à
geven. »... Het spreekt voor zich dat die attaché-koffertjes l'ESI, il y a peut-être une ou deux armes un peu spéciales, il
bestemd waren voor terroristen, voor wapenhandelaars, of n'yen a pas 250. M. Deprêtre, sans complément d'enquête, a
voor speciale diensten. Zelfs al beschikt de SIE misschien classé cette affaire et a fait restituer les silencieux que nous
over één of twee speciale uiapens, het zijn er nooit 250. De avions saisis sur ordre de M. le juge d'instruction
heer Deprêtre heeft deze zaak, zonder enig aanvullend on- Schlicker .... ».
derzoek, geseponeerd en heeft de geluiddempers, die wij in
beslag hadden genomen, op bevel van onderzoeksrechter
Schlicker doen terugbezorgen .... »,
Vraag van Afgevaardigde Deleuze : «u. zegt dat die Question du Député Deleuze r « Vous dites que ces 40 si-
40 geluiddempers aan wapenhandelaar Dekaise werden te- lencieux ont été rendus à l'armurier Dekaise, alors que vous
rugbezorgd, terwijl u ons eerst heeft gezegd dat om dat soort nous avez dit avant que le fait de fabriquer ce type d'appa-
tuig ofwapen te produceren een machtiging van de gouver- reillage ou d'arme nécessitait une autorisation du gouver-
neur vereist is, en dat die machtiging van de gouverneur er neur, et que cette autorisation du gouverneur n'existait pas.
niet was. Hoe verklaart u dat geluiddempers worden gepro- Comment se fait-il qu'on fabrique des silencieux sans auto-
duceerd zonder machtiging en dat het parket ze nadien risation, et qu'après le parquet les rende à celui qui les
terugbezorgt aan diegene die ze heeft geproduceerd? ». fabrique? ».
Antwoord van de heren Balfroid en Bihay : « Dat heeft Réponse de MM. Balfroid et Bihay : « C'est la raison de
eveneens onze verbazing opgewekt! We zijn even verbaasd notre étonnement! Nous sommes aussi étonnés que vous. »
als u. »{verhoor van 21 februari 1997 - blz. 17,55,61 en (audition du 21 février 1997 - pp. 17,55,61 et 63).
63).
Vraag van Afgevaardigde Deleuze : « U heeft niet vol- Question du Député Deleuze: « Vous vous êtes insuffi-
doende uitleg gegeven over de ontdekking die men bij Dehai- samment expliqués concernant la découverte chez Dekaise
se heeft gedaan, namelijk de twee lopen in een omslag van de deux canons dans une enveloppe de la gendarmerie. Vous
de rijkswacht. U heeft het er eventjes over gehad, maar heeft en avez dit un mot mais vous n'en avez plus parlé ensuite.
er nadien niet meer over gesproken. U weet dat het een zeer Comme vous le savez, c'est un point très important. Certains
belangrijk gegeven is. Er wordt geschreven dat u die lopen écrivent que vous avez échangé ces canons contre des balles
heeft ingewisseld voor kogels voor uw vuurwapens .... ». pour vos revolvers .... »,
Antwoord van de heren Balfroid en Bihay : « Er zijn twee Réponse de MM. Balfroid et Bihay : « Il y a deux élé-
gegevens: de uiteenzetting die ik zo meteen zal geven en de ments : l'exposé que je vais faire et l'analyse qui a été faite
analyse van de vakbondsafgevaardigde na inzage van de par notre délégué syndical au vu des pièces. Je vais me
stukken. Ik ben zo vrij u mijn verslag voor te lezen, u zal dan permettre de vous lire mon rapport, vous aurez tous les
alle details vernemen: « In tegenstelling tot hetgeen de heer détails: « Contrairement aux affirmations de M. Deprêtre,
Deprêtre heeft beioeerd, hebben wij niets te maken met die nous n'avons rien à voir avec ces canons. Il s'agit d'une
lopen. Het gaat hier om een complot dat door Dekaise is machination ourdie par Dekaise, à l'instigation de Beijer,
beraamd, op aansporing van Beijer, met de bedoeling ons afin de nous empêcher de poursuivre l'enquête sur les trafics
onderzoek naar de wapenhandel van Dekaise te oerhinde- d'armes de Dekaise. Le major Mouthuy nous a alors con-
ren. Majoor Mouthuy heeft ons vervolgens met Dekaise frontés à Dekaise. Celui-ci, s'apercevant que ses explications
geconfronteerd. Toen laatstgenoemde inzag dat zijn uitleg ne tenaient pas, a surenchéri : nous lui aurions remis des
geen steek hield, is hij nog een stapje verder gegaan : wij chargeurs appartenant à la gendarmerie et l'adjudant-chef
zouden hem laders bezorgd hebben die toebehoorden aan de Dussart serait en possession d'une arme volée. Dekaise
rijkswacht en adjudant-chef Dussart zou in het bezit zijn affirmait que les canons, chargeurs et armes provenaient
van een gestolen wapen. Dekaise gaf toe dat de lopen, laders d'une saisie effectuée en cause de Marchetto. Il nous est
 [ 43 ] - 573 / 12 - 95 / 96

en wapens afkomstig waren van een inbeslagname in de apparu par la suite que Marchetto était un ami d'enfance de
zaak Marchetto. Later hebben wij vernomen dat Marchetto Dekaise et que les Zoller et Malicieux placés sur la ligne de
een jeugdvriend was van Dekaise en dankzij de Zollers en Dekaise laissaient apparaître qu'ils se contactaient journel-
de Malicieux die op de telefoonlijn van Dekaize werden lement .... A la demande de l'auditeur général, l'adjudant
aangesloten, zijn we erachter gekomen dat zij dagelijks met Triolet du détachement judiciaire, nous a interrogés sur
elkaar contact onderhielden .... Adjudant Triolet van het l'affaire des canons. Laquelle enquête a établi qu'il y avait
gerechtelijke detachement heeft ons op verzoek van de audi- collusion entre Dekaise et Beijer - voir déclaration de Bei-
teur-generaal ondervraagd in verband met de lopen. Uit jer au détachement militaire,» (audition du 21 février
dat onderzoek is gebleken dat Dekaise en Beijer hadden 1997, pp. 59 à 62).
samengespannen - zie de verklaring van Beijer bij het
militaire detachement. » (verhoor van 21 februari 1997,
blz. 59 tot 62).
De substituut van het Parket van Nijvel, de heer Van Le substitut du Parquet de Nivelles Van Lierde est
Lierde, wordt in dat verband ondervraagd: interrogé à ce propos:
Vraag van Afgevaardigde Deleuze: « Is de productie van Question du Député Deleuze: « Est-ce légal de fabriquer
geluiddempers wettelijk ? », des silencieux? »,
Antwoord van de heer Van Lierde: « Het is niet gebrui- Réponse de M. Van Lierde: «Il n'est pas normal de
kelijk om geluiddempers bij een particulier aan te treffen. trouver des silencieux chez un particulier. Une arme avec
Een wapen met geluiddemper wordt beschouwd als een silencieux est considérée comme une arme prohibée. Aussi,
verboden wapen. Als men bij iemand geluiddempers aan- si l'on trouve des silencieux chez une personne, on va les
treft, worden deze ook in beslag genomen. Vraag van de heer saisir. Question de M. Deleuze: Et si l'on trouve 40 silen-
Deleuze: Als men 40 geluiddempers bij iemand aantreft, is cieux chez quelqu'un, c'est encore moins normal, je suppo-
dat nog minder gebruikelijk, veronderstel ik ? », se ? ».
Antwoord van de heer Van Lierde: « Dat is 40 maal Réponse de M. Van Lierde: «C'est 40 fois moins nor-
minder gebruikelijk. », mal. »,
Vraag van de heer Deleuze: « En als de procureur des Question de M. Deleuze: « Et si leprocureur du Roi à qui
Konings aan wie men die geluiddempers heeft bezorgd, ze l'on remet ces silencieux les rend ensuite à l'armurier qui en
vervolgens teruggeeft aan de wapenhandelaar die ze had avait passé commande, je suppose que cela paraît relative-
besteld, mag ik ervan uitgaan dat dat nogalongebruikelijk ment anormal? ».
lijkt? »,
Antwoord van de heer Van Lierde: «Het feit dat een Réponse de M. Van Lierde: «Cela m'étonne moins que
wapenhandelaar over geluiddempers beschikt, verbaast me ce soit un armurier qui possède ces silencieux plutôt qu'un
minder dan wanneer het om een particulier gaat. Maar ik particulier. Mais je ne situe pas les faits! ».
ken de precieze feiten niet! »,
Vraag van de heer Deleuze: « Het gaat om de openbare Question de M. Deleuze: « Il s'agit de la déposition en
verklaring van 21 januari 1997 door de heren Bihay en séance publique du 21 janvier 1997 de MM. Bihay et Bal-
Balfroid (lees 21 februari 1997). Ze verklaarden dat een froid (lire 21 février 1997). Ils ont déclaré que dans le cadre
veertigtal geluiddempers tijdens hun onderzoek te Court- de leurs enquêtes, une quarantaine de silencieux avaient été
Saint-Etienne ofte Ottignies in beslag genomen waren bij saisis à Court-Saint-Etienne ou à Ottignies chez un fournis-
een leverancier van de heer Dekaise. Volgens de heren Bihay seur de M. Dekaise. D'après MM. Bihay et Balfroid, ces
en Balfroid werden die geluiddempers - verboden uia- silencieux - armes prohibées - ont ensuite été rendus à
pens - vervolgens, op bevel van de heer Deprêtre, terugge- M. Dekaise sur ordre de M. Deprêtre. Avez-vous eu connais-
geven aan de heer Dekaise. Heeft u iets over deze episode sance de cet épisode? ».
gehoord? »,
Antwoord van de heer Van Lierde:« Neen. U vertelt mij Réponse de M. Van Lierde:« Non. Vous me dites que ces
dat die wapens in beslag genomen werden bij een leoeran- armes ont été saisies chez un fournisseur de M. Dekaise. Si
cier van de heer Dekaise. Als die leverancier zelfwapenhan- ce fournisseur a lui-même la qualité d'armurier, je ne vois
delaar is, zie ik er niets schokkends in !», rien de choquant! ».
Vraag van de heer Deleuze: « Het gaat hier om verboden Question de M. Deleuze : «Ce sont des armes prohi-
wapens! », bées! ».
Antwoord van de heer Van Lierde:« Inderdaad! Ik heb Réponse de M. Van Lierde:« Bien entendu! Je ne vous
ook niet beweerd dat geen enkele officiële instantie in de aurais pas affirmé que de par le monde aucune force offi-
wereld wapens gebruikt met een geluiddemper. Ik ben geen cielle n'utilise des armes avec un silencieux. Je ne suis pas
wapendeskundige, maar ik kan me voorstellen dat de spe- expert en armes mais j'imagine que les forces de police et de
ciale politie- en veiligheidsdiensten of de inlichtingendien- sécurité spécialisées ou des services de renseignements utili-
sten dat soort accessoires wel degelijk gebruiken. Deze ac- sent ce genre d'accessoires. Ces accessoires doivent être
cessoires moeten dan ook geproduceerd worden; misschien fabriqués; aussi, certains fabricants ont peut-être une licen-
beschikken bepaalde producenten welover een vergunning ce ou une autorisation pour le faire. Dans le cas contraire,
of een machtiging om dit te doen. Als dat niet zo was, zou on n'en trouverait nulle part! » (audition du 21 mars 1993,
men er ook nergens vinden! »{verhoor van 21 maart 1993, pp. 51 à 52).
blz. 51 tot 52).
Er zal in hoofdstuk 4, dat betrekking heeft op de tucht- Il sera question de l'échange des canons dont il a été
rechtelijke tegenslagen van de heren Bihay en Balfroid, parlé, dans le cadre de l'examen du chapitre 4 relatif aux
nog gesproken worden over de uitwisseling van de lopen, avatars disciplinaires de MM. Bihay et Balfroid.
waarvan reeds sprake is geweest.
Inzake de teruggave van de geluiddempers zal een ge- En ce qui concerne la restitution des silencieux, un
tuige achter gesloten deuren vertellen dat in die tijd de témoin, en audition à huis-clos, précise qu'à l'époque la
productie en het bezitten van geluiddempers niet verboden fabrication et la détention de ces silencieux par un armu-
- 573 / 12 - 95 / 96 [44 ]

was; uit een andere verklaring achter gesloten deuren rier n'étaient pas interdites; il résulte par ailleurs d'une
blijkt overigens dat de huiszoeking bij bovengenoemde autre déclaration à huis-clos que la perquisition chez ledit
Marchetta verricht werd door de heer Bouhouche, die des- Marchetta a été faite par M. Bouhouche, gendarme à l'épo-
tijds rijkswachter was. que.
In het stuk 56 van het strafrechtelijk dossier dat geo- En pièce 56 du dossier pénal ouvert à charge de M.
pend werd ten laste van de heer Dussart, omwille van de Dussart du chef de détournement d'apostilles non exécu-
verduistering van niet uitgevoerde apostilles (zie hoofd- tées (voir infra chapitre 5), figure l'audition de M. Antiges,
stuk 5), wordt melding gemaakt van het verhoor van de de la gendarmerie de Bruxelles, effectuée le 16 décembre
heer Antiges, lid van de rijkswacht van Brussel, verricht op 1988 : il explique les liens entre MM. Dekaise, Beijer,
16 december 1988 : hij geeft uitleg omtrent de verhoudin- Bouhouche et le colonel Fastrez qui auraient monté une
gen tussen de heren Dekaise, Beijer, Bouhouche en kolonel cabale pour perdre les gendarmes Bihay et Balfroid par
Fastrez, die samen een complot hebben opgezet om van l'intermédiaire d'une affaire de canons échangés; dans le
rijkswachters Bihay en Balfroid afte geraken via een zaak même dossier, la pièce 87bis reprend ce dossier des canons
over uitgewisselde lopen; in hetzelfde dossier herneemt échangés, pièce 126 + sous-farde 7 qui est la copie du
stuk 87bis het dossier met betrekking tot de uitgewisselde dossier de l'auditorat militaire concernant ces prétendus
lopen, stuk 126 + submap 7 wat een kopie is van het dossier canons échangés, dossier classé sans suite par le procureur
van het militaire auditoraat betreffende die zogenaamde du Roi Deprêtre.
uitgewisselde lopen, welk dossier door procureur des Ko-
nings Deprêtre zonder gevolg werd geseponeerd.
In dat stuk 56 van het dossier Dussart staat eveneens de Cette pièce 56 du dossier Dussart reprend également le
samenvatting vermeld van een bezoek door twee rijks- compte rendu d'une visite faite par deux gendarmes au
wachters aan de procureur des Konings op Il februari procureur du Roi le 11 février 1988 au cours de laquelle le
1988. Tijdens dat bezoek heeft procureur des Konings De- procureur du Roi Deprêtre a traité les gendarmes Bihay et
prêtre rijkswachters Bihay en Balfroid voor «uitschot, Balfroid de «crapules, voleurs, ... », alors que le même
dieven, ... », uitgemaakt, terwijl diezelfde procureur des procureur du Roi avait conclu l'affaire par un rapport en le
Konings de zaak had afgesloten met een verslag dat hij classant sans suite: cette précision est à rapprocher de la
zonder gevolg heeft geseponeerd : deze precisering dient lettre écrite par le procureur du Roi Deprêtre au capitaine
gezien te worden in het licht van de brief die op 23 septem- Hardy le 23 septembre 1987, dont il a déjà été question, et
ber 1987 door procureur des Konings Deprêtre aan kapi- dans laquelle il confirme que le gendarme Balfroid ne jouit
tein Hardy werd gericht en waarin hij bevestigt dat hij plus de sa confiance, qu'il n'est plus souhaitable de le
geen vertrouwen meer heeft in rijkswachter Balfroid, dat maintenir dans sa fonction d'agent B8R et qui confirme
het niet meer wenselijk is dat hij zijn functie als BüB- qu'en conscience, le procureur du Roi estime que M. Bal-
agent voortzet en dat de procureur des Konings echt van froid n'est pas étranger au vol de deux canons, de pistolets
oordeel is dat de heer Balfroid niet vreemd is aan de dans l'affaire Dekaise.
diefstal van twee lopen en pistolen in de zaak-Dekaise.

Deel C Section C

« Het koffertje » van Beaurir « La cantine" Beaurir

Rijkswachter Balfroid verklaart: « Een kleine anekdote; Le gendarme Balfroid précise : . Petite anecdote, je conti-
ik ga even voort met de groep G. Een speurder van de nue sur le groupe G. Ayant été muté à la brigade d'Auder-
financiële sectie die eens werd overgeplaatst naar de briga- ghem, puis au district de Bruxelles, un enquêteur de la
de van Oudergem, en vervolgens naar het district Brussel, section financière me ditr- On vient de faire des saisies chez
vertelde me het volgende:« Men heeft net een inbeslagname Dossogne, dans le cadre de l'affaire de Bonvoisin. Ils ont
uitgevoerd bij Dossogne, in het kader van de zaak-de Bon- saisi une cantine. Il y a des choses assez importantes, si cela
voisin. Ze hebben een koffertje in beslag genomen. Er zijn t'intéresse, viens voir », Je vais voir pendant le temps de
nogal belangrijhe dingeri bij; als het je interesseert, kom je midi, bien que je n'aie pas le droit de le faire. Qu'est-ce que je
maar eens kijken », Ik ben er tijdens een middagpauze heen trouve, avec ces gendarmes? Une lettre du général Beaurir,
gegaan, alhoewel ik dat recht niet had. Wat heb ik er met die entête gendarmerie, signée de sa main, dans laquelle il
rijkswachters gezien ? Een brief van generaal Beaurir, met remercie le Front de la Jeunesse pour les services rendus et
het rijkswacht-opschrift, door hem ondertekend en waarin l'idéal qu'ils poursuivent. Ma réaction est celle-ci :je me dis,
hij het Front de la Jeunesse bedankt voor de verleende le groupe G, s'ils sont soutenus par le général, je comprends
diensten en voor het ideaal dat zij nastreven. Ik heb er als que, ... Ceci pour l'anecdote. J'ai demandé à l'enquêteur qui
volgt op gereageerd: ik dacht bij mezelf dat als groep G door avait saisi cette cantine s'il se souvenait de cette lettre, il a
de generaalondersteund uierd, ik begreep dat ... Dat voor nié." ... Cette cantine, c'est un coffre en fer, qui s'appelle
wat de anekdote betreft. Ik vroeg aan de speurder die het une cantine. » (audition du 21 février 1997, pp. 21 et 65).
koffertje in beslag heeft laten nemen of hij zich die brief
herinnerde. Hij zei van niet. » ... Dat koffertje is in feite een
ijzeren koffer, die in het Frans « cantine" wordt genoemd. »
(verhoor van 21 februari 1997, blz. 21 en 65).
Deze bewering wordt tegengesproken door de collega's Cette affirmation est infirmée par les collègues Ruth et
Ruth en Lachlan, leden van de Bende-cel : «I]: heb de Lachlan, membres de la cellule Brabant Wallon: «J'ai eu
documenten kunnen inkijken die in een koffer staken, een l'occasion d'examiner les documents contenus dans un cof-
oude koffer van het leger. Er staken heel wat documenten in fre, une ancienne cantine de l'armée. Il y avait énormément
die betrekking hadden op het Front de la Jeunesse. Die de documents relatifs au Front de la Jeunesse. Cette cantine
koffer was door de BOB van Brussel in beslag genomen bij avait été saisie chez le papa de Dossogne par la B8R de
 [ 45 ] - 573 / 12 - 95 / 96

de vader van Dossogne. We werden verzocht de inhoud Bruxelles. Nous avons été invités à en examiner le contenu.
ervan te controleren. Ik denk dat ik elk document heb Je pense avoir lu chaque document car nous y avons passé
doorgelezen, aangezien we er een hele nacht hebben doorge- une nuit complète mais je ne crois pas avoir vu ce document.
bracht, maar ik denk niet dat ik dat document heb gezien. J'ignore où M. Balfroid a pu voir ce document car, à l'épo-
Ik weet niet waar de heer Balfroid dat document heeft que, M. Balfroid ne faisait plus partie de l'enquête.
gezien, want in die periode maakte de heer Balfroid geen M. Balfroid ne vous a pas dit dans quel contexte il avait vu
deel meer uit van het onderzoek. Heeft de heer Balfroid u ce document? En tout cas, personnellement, je n'ai pas vu
niet verteld in welke context hij dat document heeft gezien? cette lettre. »,
Ik heb die brief hoe dan ook zelf niet gezien. »,
Vraag van de voorzitter: « Waar bevinden de documen- Question du Président: « Les documents dont vous par-
ten waar u het over had zich nu ? », liez, où se trouvent-ils maintenant? ».
Antwoord van de heer Lachlan: « Destijds zijn die docu- Réponse de M. Lachlan : «A l'époque, ces documents
menten in beslag genomen door de derde afdeling « Finan- avaient été saisis par la Troisième Section «Recherches
cieel onderzoeh:» van de BOB van Brussel. Ik weet echter financières» de la BSR de Bruxelles. Mais j'ignore le dos-
niet in het kader van welk dossier die documenten in beslag sier dans le cadre duquel ces documents avaient été saisis.
genomen werden. U kunt die documenten krijgen bij het Vous pouvez obtenir ces documents auprès du secrétariat de
secretariaat van de BOB van Brussel. », la BSR de Bruxelles. »,
Antwoord van de heer Ruth: « Ik denk dat de kopies van Réponse de M. Ruth: «Je pense que les copies de ces
die documenten aan de onderzoeksrechter van Charleroi documents ont été adressées au magistrat instructeur de
werden bezorgd. », Charleroi. ».
Antwoord van de heer Lachlan: « Onze collega's van de Réponse de M. Lachlan : «Nos collègues de la cellule
Delta-cel hebben al die documenten eveneens ingezien. Het Delta ont également compulsé tous ces documents. Il s'agis-
ging om uiteenlopende documenten: ledenlijsten, briefuiie- sait de documents disparates : des listes de membres, du
eeling, ... ». courrier, ... ».
Vraag van de voorzitter: « Toen de heer Balfroid het had Question du Président: « Quand M. Balfroid parle de la
over het koffertje, sprak hij dan welover die bewuste kof- cantine, il s'agissait bien de cette cantine-là? ».
fer? ».
Antwoord van de heer Lachlan: «Dat verbaast mij, Réponse de M. Lachlan: «Je suis surpris car, à cette
aangezien de heer Balfroid in die periode niet meer aan dat époque, M. Balfroid ne s'occupait plus de l'enquête. Il avait
onderzoek meewerkte. Hij was overgeplaatst naar het dis- été muté au district de Bruxelles. Mais peut-être effectuait-il
trict Brussel. Misschien voerde hij echter nog enig onder- des recherches en collaboration avec la Troisième SRC ?
zoek uit in samenwerking met de derde sectie « strafrechte- Pour ma part, j'ai consulté ces documents, mais je ne me
lijk onderzoeh » ? Ik kan enkel zeggen dat ik die documenten souvient pas avoir vu cette lettre. » (audition du 6 juin 1997,
heb doorgenomen en dat ik me die brief niet kan herinne- pp. 35 et 36).
ren » (verhoor van 6 juni 1997, blz. 35 en 36).

DeelD Section D

Precieze zedenfeiten in het kader Faits précis en matière de mœurs

van de piste van de roze balletten dans le cadre de la piste des ballets roses

Rijkswachters Bihay en Balfroid hebben verschillende Les gendarmes Bihay et Balfroid ont porté plusieurs
precieze beschuldigingen geuit met betrekking tot het be- accusations précises touchant à la gestion de dossiers de
heer van zedendossiers, inzake de piste van de roze ballet- mœurs, relativement à la piste des ballets roses:
ten:
- zo ook in verband met de foto van een vrijwel naakte - ainsi de la photo du général Beaurir dans le plus
generaal Beaurir, opgenomen in het dossier Pinon (verhoor simple appareil, présente dans le dossier Pinon (audition
van 21 februari 1997, blz. 41, 42, en 82 tot 89); du 21 février 1997, pp. 41,42 et 82 à 89);
- zo ook in verband met de video-cassette die gevonden - ainsi d'une cassette vidéo qui aurait dû se trouver
zou zijn in het koffertje dat naast het slachtoffer lag in het dans l'attaché-case à côté du corps de la victime dans le
kader van de zaak van Beersel, een compromitterende cadre de l'affaire de Beersel, cassette vidéo compromettan-
cassette met betrekking tot de roze balletten (verhoor van te concernant les ballets roses (audition du 21 février 1997,
21 februari 1997, blz. 42); deze precisering komt niet voor p. 42); cette précision ne figure pas dans les souvenirs du
in het verslag van onderzoeksrechter Kesteloot die ter juge d'instruction Kesteloot qui a effectué la descente suite
plaatse is geweest na de moord op de heer Vanden Eynde in au meurtre de M. Vanden Eynde dans le cadre de l'affaire
het kader van de zaak van Beersel (verhoor van 25 februari de Beersel (audition du 25 février 1997, p. 10);
1997, blz. 10);
- zo ook beschuldigt de heer Balfroid de toenmalige - ainsi M. Balfroid impute au juge d'instruction de
onderzoeksrechter, de heer Dejemeppe, een apostille van l'époque, M. Dejemeppe, d'avoir déchiré une apostille de
zijn collega Schlicker verscheurd te hebben, een apostille son collègue Schlicker autorisant M. Balfroid à consulter
waarbij de heer Balfroid wordt gemachtigd een dossier un dossier «Mœurs et financier» (audition du 21 février
« Zedenfeiten en financiën »in te kijken (verhoor van 21 fe- 1997, pp. 42-43 et 73), M. Dejemeppe ayant selon M. Bal-
bruari 1997, blz. 42-43 en 73); de heer Dejemeppe zou froid, déchiré l'apostille après avoir téléphoné à une per-
volgens de heer Balfroid de apostille verscheurd hebben sonne qui semblait être le procureur général; cette accusa-
nadat hij gebeld heeft met een persoon die de procureur- tion est démentie par M. Dejemeppe lui-même (audition du
generaal leek te zijn; deze beschuldiging wordt tegenge- 7 mars 1997, pp. 17 à 21 et 36 à 38), ainsi que par le
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 46 ]

sproken door de heer Dejemeppe zelf (verhoor van 7 maart gendarme Lachlan, qui accompagnait M. Balfroid chez le
1997, blz. 17 tot 21 en 36 tot 38), en door rijkswachter juge d'instruction bruxellois, qui était en réalité M. Harmel
Lachlan, die met de heer Balfroid naar de Brusselse onder- et non M. Dejemeppe, et qui a, non pas déchiré l'apostille,
zoeksrechter is gegaan, met name de heer Harmel, en niet ni teléphoné devant eux, mais a, suite à l'entêtement de
de heer Dejemeppe, en die de apostille niet heeft ver- M. Balfroid, dit qu'il gardait l'apostille (audition du 6 juin
scheurd, noch in hun aanwezigheid heeft gebeld, maar die, 1997, pp. 32 à 37)
ingevolge de halsstarrigheid van de heer Balfroid, heeft
gezegd dat hij de apostille zou bewaren (verhoor van 6 juni
1997, blz. 32 tot 37);
- zo ook de houding van procureur des Konings Deprê- - ainsi de l'attitude du procureur du Roi Deprêtre qui
tre, die dossier-Pinon angstvallig voor zich leek te houden semblait garder jalousement par devers lui le dossier Pinon
(verhoor van 21 februari 1997, blz. 40 tot 41). (audition du 21 février 1997, pp. 40 à 41).
Deze preciseringen zullen in hun geheel geanalyseerd Ces précisions de fait feront l'objet d'une analyse globale
worden in een deskundigenverslag opgemaakt door profes- réalisée par le rapport d'expertise du professeur Verstrae-
sor Verstraeten. ten.

HOOFDSTUK IV CHAPITRE IV

Tuchtrechtelijke tegenvallers voor Avatars disciplinaires

rijkswachters Bihay en Balfroid des gendarmes Bihay et Balfroid

Zoals reeds gezegd, hebben rijkswachters Bihay en Balf- Comme déjà précisé, les gendarmes Bihay et Balfroid se
raid hun beklag gedaan over het feit dat zij, door een intern sont plaint d'avoir fait l'objet, par mesure d'ordre interne et
bevel en in het belang van de dienst, waren overgeplaatst dans l'intérêt du service, d'une mutation vers d'autres
naar andere rijkswachtbrigades, zodat zij de BOB van brigades de gendarmerie, devant ainsi quitter la BSR de
Waver hadden moeten verlaten en hun status als BOB-lid Wavre, et de leur perte de qualité de membre de la BSR.
hadden verloren.
Zij leggen het initiatief van die sanctie, zoals reeds Ils imputent, comme déjà précisé, au procureur du Roi
gezegd, bij de procureur des Konings van Nijvel, de heer de Nivelles M. Deprêtre, d'avoir initié cette sanction.
Deprêtre.
«Procureur Deprêtre heeft verschillende malen, met « M. le procureur Deprêtre a déclaré, à diverses reprises,
name in aanwezigheid van journalisten op een receptie van notamment en présence de journalistes, lors d'une réception
het gemeentebestuur van Nijoel, verklaard dat hij er op uit à l'administration communale de Nivelles, qu'il voulait la
was 5 personen te kelderen. Wij horen bij die 5 personen. peau de 5personnes. Nous figurions parmi ces 5personnes.
Ten gevolge van de vele pesterijen en aanvallen tegen hem, A la suite des nombreux tracas et attaques dont il a fait
kon adjudant-chef Dussart, die enkele jaren eerder al een l'objet, l'adjudant-chef Dussart, ayant déjà encouru un in-
hartinfarct kreeg, in april 1987 vervroegd met pensioen. farctus quelques années auparavant, a obtenu sa pension
Toen hij en kapitein Mouthuy het district Waver hebben anticipée en avril 1987. Lorsque lui et le capitaine Mouthuy
uerlaten, werden wij op verschillende manieren onder druk ont quitté le district de Wavre, nous avons subi diverses
gezet door de nieuioe, tijdelijke districtcommandant en het pressions de la part du nouveau commandant de district ad
nieuwe diensthoofd, adjudant-chef Lacroix. Die druk was interim et du nouveau chef de service, l'adjudant-chef
er in de eerste plaats op gericht de solidariteit tussen Bihay Lacroix. Ces pressions visaient en premier lieu une désoli-
en Balfroid te ondermijnen. » (hoorzitting van 21 februari darisation Bihay-Balfroid. » (audition du 21 février 1987,
1997, blz. 4 tot 8). pp. 4 à 8).
Er blijkt eveneens dat de tussenkomst van de heer Il apparaît également que l'intervention de M. Deprêtre,
Deprêtre, die hij erkent en waar hij trouwens een geschre- reconnue par celui-ci qui en a d'ailleurs fourni une copie
ven kopie van heeft bezorgd - de tussenkomst gedateerd écrite, intervention datant du 23 septembre 1987, s'est
23 september 1987 -, plaatsvond anderhalve maand na faite un mois et demi après une proposition de mutation
een voorstel tot overplaatsing per administratieve maatre- par mesure administrative, qui elle-même date du 12 août
gel, voorstel dat op zijn beurt dateert van 12 augustus (audition de MM. Bihay et Balfroid, 21 février 1997, p. 34).
(hoorzitting van de heren Bihay en Balfroid, 21 februari
1997, blz. 34).
Het gaat om een brief van 23 september 1987 van de Il s'agit d'une lettre du procureur du Roi de Nivelles
procureur des Konings van Nijvel gericht aan de leiding M. Deprêtre du 23 septembre 1987 adressée au comman-
van de rijkswacht van Waver en waarin sprake is van een dement de la gendarmerie de Wavre et évoquant une perte
verminderd vertrouwen van de heer Balfroid in de procu- de confiance du procureur du Roi en la personne de
reur des Konings, met het voorstel hem de status van BOB- M. Balfroid et invitant à lui retirer la qualité de membre
lid te ontnemen omwille van dat verlies aan vertrouwen, BSR, sur base de cette perte de conscience, d'événements
van bijzondere gebeurtenissen bij het dringende verzoek particuliers lors de la sollicitation d'une commission roga-
van een internationale ambtelijke opdracht, van perslek- toire internationale, sur la base de fuites vers la presse et
ken en omdat hij werd verdacht van het stelen van twee sur la base d'une suspicion de vol de deux canons de
pistoollopen in het kader van de zaak Dekaise. pistolets dans le cadre de l'affaire Dekaise.
Die briefbetreft in geen geval rijkswachter Bihay. Ledit courrier ne concerne en rien le gendarme Bihay.
De betrokkenen hebben hun lot ondergaan via een inter- Les intéressés ont vu leur sort réglé par une procédure
ne rijkswachtprocedure : wat rijkswachter Bihay betreft, interne à la gendarmerie: en ce qui concerne le gendarme
noteert het verslag van kapitein Pinson, de tijdelijke dis- Bihay, le rapport du capitaine Pinson, le commandant de
 [47 ] - 573 / 12 - 95 / 96

trictcommandant te Waver, een gebrek aan rendement, district ad interim à Wavre, relève un manque de rende-
aan gezag en aan controle over zijn ondergeschikten, en ment, une absence d'autorité et de contrôle sur les subor-
beroepsfouten in zijn hoedanigheid van officier van gerech- donnés, et des fautes professionnelles en qualité d'OPJ
telijke politie APR, die trouwens aan de oorsprong lagen APR, ayant d'ailleurs entraîné une doléance écrite du juge
van een schriftelijke klacht van onderzoeksrechter Lac- d'instruction Lacroix en date du 21 septembre 1987 à
roix, op 21 september 1987, in verband met een bewijsstuk. propos d'une pièce à conviction; le rapport Pinson, en date
Het verslag van Pinson, gedateerd op 16 december 1987, du 16 décembre 1987, propose le retrait de la qualité de
stelt de terugtrekking voor als lid van de BOB, alsook een membre B8R et une mutation par mesure d'ordre; dans un
overplaatsing per bevel. In zijn verdedigingsnota betwist mémoire en défense, le gendarme Bihay conteste ces accu-
rijkswachter Bihay die beschuldigingen met argumenten, sations en argumentant mais concède le caractère difficile
maar geeft hij het moeilijke karakter van zijn collega Balf- de son collègue Balfroid; les cotes données par le chef
roid toe. De beoordelingen door chef Dussart lijken veel Dussart apparaissent bien meilleures; l'avis de retrait B8R
beter. Het advies de graad van BOB'er in te trekken en het et de mutation est suivi par deux gradés appartenant à la
advies tot overplaatsing worden opgevolgd door twee ge- hiérarchie, de telle sorte que le gendarme Bihay est muté à
gradeerden die tot de hiërarchie behoren, zodat rijkswach- la brigade de Gembloux à partir du 25 janvier 1988. Une
ter Bihay wordt overgeplaatst naar de brigade van Gem- demande en réhabilitation est introduite le 13 juillet 1989,
bloers, vanaf 25 januari 1988. Op 13 juli 1989 wordt een mentionnant qu'on a voulu écarter le gendarme Bihay de la
aanvraag tot eerherstel ingediend, met de vermelding dat piste d'extrême droite, que le capitaine Pinson a subi des
men rijkswachter Bihay van het extreem-rechtse spoor pressions et que la première commission d'enquête parle-
had willen halen, dat kapitein Pinson onder druk was mentaire a donné raison au gendarme Bihay; cette deman-
gezet en dat de eerste parlementaire onderzoekscommissie de en réhabilitation a été écartée, moins de trois ans s'étant
rijkswachter Bihay gelijk had gegeven. Die aanvraag tot écoulés depuis la précédente mesure; un rapport du com-
eerherstel werd terzijde geschoven omdat er minder dan mandant de la brigade de Gembloux, rédigé en juillet 1990,
drie jaar waren voorbijgegaan sedert de laatste maatregel. n'est pas favorable à la réintégration du gendarme Bihay
Tevens was het verslag van de commandant van de brigade dans ses qualités de B8R, soulignant une démotivation et
van Gembloers, opgesteld in juli 1990, niet van aard de une dépression.
herintegratie van rijkswachter Bihay als BOB-er te bevor-
deren, aangezien erin werd gewezen op zijn demotivatie en
depressie.
Wat rijkswachter Balfroid betreft, stelt dezelfde interne En ce qui concerne le gendarme Balfroid, la même procé-
procedure een totaalonvoldoende rendement vast, een dure interne fait état d'un rendement nettement insuffi-
zwakke redactievaardigheid, misplaatste initiatieven en sant, d'une faible capacité de rédaction, d'initiatives intem-
maakt het melding van vele klachten vanwege de procu- pestives et fait écho à de nombreuses doléances émises par
reur des Konings van Nijvel, hoewel kolonel Van Laer de le procureur du Roi de Nivelles, quoique le colonel Van
aandacht van de hiërarchie vestigt op het ontbreken van Laer attire l'attention de la hiérarchie sur le manque de
bewijzen daarvoor. Rijkswachter Balfroid stuurt een nota preuves dans le cas d'espèce. Un mémoire de 5 pages est
van 5 bladzijden, samen met vele bijlagen (zijn maande- adressé par le gendarme Balfroid, avec nombre d'annexes
lijkse activiteitenverslagen), teneinde het verwijt van on- constituant des rapports mensuels de ses activités, pour
voldoende productiviteit te weerleggen. Hij werd op 4 ja- rencontrer le grief d'insuffisance de production. Une muta-
nuari 1988 overgeplaatst naar de brigade van Oudergem, tion à la brigade d'Auderghem avec perte de la qualité de
met verlies van zijn BOB-graad. B8R est intervenue le 4 janvier 1988.
Het onderzoek van het tuchtdossier van de heren Bihay L'examen du dossier disciplinaire de MM. Bihay et Bal-
en Balfroid leert ons nog dat er, op vraag van de minister froid enseigne encore que sur demande du ministre de la
van Defensie in december 1990, na de hoorzittingen van de Défense nationale formulée en décembre 1990, suite aux
eerste parlementaire onderzoekscommissie en ten gevolge auditions de la première commission d'enquête parlemen-
van de besluiten van diezelfde commissie (blz. 358 tot 359), taire et suite aux conclusions de cette même commission
opnieuw werd overgegaan tot een onderzoek van die admi- (pp. 358 à 359), il a été procédé à un réexamen de cette
nistratieve situatie: dat nieuwe onderzoek wordt al snel situation administrative: ce réexamen se clôture rapide-
afgesloten door de besluiten van generaal Berckmans, op ment par les conclusions du lieutenant général Berckmans
28 december 1990, die het correcte en gerechtvaardigde en date du 28 décembre 1990 concluant au caractère cor-
karakter van de vorige procedure bevestigden. lnjuli 1991 rect et non abusif de la procédure antérieure; une réaction
zal een vakbondsreactie volgen om aan te klagen dat die syndicale interviendra en juillet 1991 pour dénoncer cette
procedure van heronderzoek op een geheime manier werd procédure de réexamen menée de manière secrète et sans
gevoerd en de betrokkenen daarbij niet werd gehoord. audition des intéressés.
Bij de documenten die door de heren Bihay en Balfroid Les documents remis par MM. Bihay et Balfroid à la
aan de huidige parlementaire onderzoekscommissie wer- présente commission d'enquête parlementaire, après leur
den afgegeven na hun hoorzitting van 21 februari 1997, audition du 21 février 1997, comporte les documents dont il
zitten de documenten die vermeld werden in het kader van a été fait mention dans le cadre des mesures discplinaires
de interne tuchtmaatregelen. d'ordre intérieur.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 48 ]

HOOFDSTUKV CHAPITRE V

Niet-uitvoering van kantschriften door Non-exécution d'apostilles

adjudant-chef Dussart par l'adjudant-chef Dussart

DeelA Section A

Context van de ten laste gelegde feiten Contexte des faits reprochés

Rijkswachters Bihay en Balfroid verantwoorden zich Les gendarmes Bihay et Balfroid s'expliquent sur le
over de context van die zaak: « Het is de heer Dussart, het contexte de cette affaire: « C'est M. Dussart, le chef de la
hoofd van de BOB, die de 22 kantschriften ontvangt en ze BSR, qui reçoit les 22 apostilles et les distribue. A un
uitdeelt. Op een gegeven moment is er tegenkanting van de moment donné, il y a une opposition de M. le procureur du
heer procureur des Konings inzake het voortzetten van het Roi de continuer la filière d'extrême-droite. M. Dussart
extreem-rechtse spoor. De heer Dussart, in het bezit van de ayant ses apostilles, il reçoit presque immédiatement une
kantschriften, ontvangt bijna onmiddellijk een kantschrift apostille de M. Schlicker lui disant qu'il doit les renvoyer
van de heer Schlicker, dat hem zegt ze ambtshalve terug te d'office. Que fait M. Dussart ? Il répond qu'il ne sait pas où
sturen. Wat doet de heer Dussart ? Hij zegt dat hij niet weet il les a mises. Il fait semblant qu'il les a perdues et il renvoie
waar hij ze gelegd heeft. Hij doet alsof hij ze verloren heeft une photocopie. Il se rend compte qu'il s'agit d'une manoeu-
en stuurt een fotokopie terug. Hij beseft dat het om een vre. Si on donne les pièces originales, elles vont disparaître,
manoeuvre gaat. Indien hij de originele stukken geeft, zul- on dira que les enquêteurs ont agi d'initiative, donc on va les
len ze uerdioijnen, men zal zeggen dat de speurders op eigen liquider. M. Dussart décide de garder les preuves officielles.
initiatief hebben gehandeld en men gaat hen dus uitschake- Il veut bien les remettre officiellement mais pas ainsi. Alors
len. De heer Dussart besluit de officiële bewijzen te houden. qu'a-t-il fait? Il les a gardées - on ne pouvait plus les
Hij wil ze welofficieel afgeoen, maar niet zo. Wat heeft hij exécuter - pour prouver qu'on travaillait bien sur l'extrê-
dan gedaan ? Hij heeft ze gehouden - men kon ze niet meer me-droite et avec l'accord du magistrat. Il les a remises à
uitvoeren - om te bewijzen dat er wel op het extreem- M. Dorpe par la suite. Je vous signale qu'ils ont essayé de
rechtse spoor werd gewerkt, mét de instemming van de les avoir officieusement. Il y avait donc intérêt à ce qu'on
magistraat. Hij heeft ze vervolgens aan de heer Dorpe gege- récupère tous les devoirs qui nous avaient été confiés par le
ven. Ik meld u dat zij gepoogd hebben er officieus bezit van juge d'instruction. Pourquoi M. Schlicker demande-t-il de
te nemen. Het was dus van belang dat wij alle onderzoeks- les récupérer? Il faut le lui demander. A un moment donné,
daden die ons door de rechter waren toevertrouwd, zouden il nous a fait toute une série d'apostilles pour pouvoir
inzamelen. Waarom vraagt de heer Schlicker ze terug te travailler dans le WNP et puis, tout de suite après, il nous
nemen? Dat moet u hem vragen. Op een geven moment demande de ne pas les exécuter et de les renvoyer. Il y a là
heeft hij ons een hele reeks kantschriften gegeven opdat wij quelque chose d'anormal. C'est ce qu'avait ressenti l'adju-
op WNP zouden kunnen werken en onmiddellijk daarna dant Dussart et c'est la raison pour laquelle il a gardé les
vraagt hij ons ze niet uit te voeren en ze hem terug te sturen. originaux et qu'il a donné les copies (dans le cadre du
Daar is iets niet normaal. Dat is wat adjudant Dussart dossier Latinus). » (auditions du 21 février 1997, p. 37).
gemerkt heeft en dat is de reden waarom hij de originelen
heeft gehouden en de kopies heeft gegeven (in het kader van
het dossier-Latinus). »{hoorzrttingen van 21 februari 1997,
blz.37).
In het kader van ons eerste deskundigenverslag hadden Dans le cadre de notre premier rapport d'expertise, nous
wij, bij het onderzoek naar het spoor-Latinus, die niet- avions relevé, dans l'examen de l'axe de recherche Latinus,
uitvoering van kantschriften door rijkswachter Dussart cette non-exécution d'apostilles par le gendarme Dussart,
opgemerkt. Sommige van die kantschriften gingen immers certaines de ces apostilles concernant des liens possibles
over mogelijke banden met de Bende van Nijvel, in het avec les tueries du Brabant, notamment une concernant le
bijzonder één over iemand genaamd Jandrain (zie ons nommé Jandrain (voir notre premier rapport d'expertise
eerste deskundigenverslag van 16 januari 1997, blz. 30; du 16 janvier 1997, p. 30; adde audition de M. Deprêtre,
adde hoorzittingvan de heer Deprêtre, 5 februari 1997, 2de 5 février 1997, 2e partie, pp. 1 et 2 : une des apostilles, celle
deel, blz. 1 en 2 : één van de kantschriften, dat van 18 okto- du 18 octobre 1985, de M. Schlicker, indiquait qu'une
ber 1985, van de heer Schlicker, vermeldde dat één ver- personne suspecte semblait correspondre aux descriptions
dachte scheen overeen te stemmen met de beschrijving van faites de certains auteurs du vol avec violence de la Peu-
bepaalde daders van de diefstal met geweld van de Peugeot geot 504 et des faits du Delhaize du Genval, M. Deprêtre
504 en de feiten in de Delhaize van Genval. De heer Deprê- s'interrogeant sur la personne de M. Jandrain).
tre stelde zich vragen over de persoon van de heer J an-
drain).
De procureur des Konings Deprêtre geeft als antwoord Répondant à une question du président de savoir pour
op een vraag van de voorzitter, namelijk waarom de heer quelle raison M. Dussart n'a pas exécuté ces apostilles, le
Dussart die kantschriften niet heeft uitgevoerd: « Ik weet procureur du Roi Deprêtre répond : «Je ne me souviens
niet precies meer waarom. De heer Dussart vond dat wij in plus de la raison précise. M. Dussart trouvait qu'il fallait
een bepaalde richting moesten gaan. Gezien wij niet de aller dans telle direction. Comme on n'allait pas dans celle
richting volgden die hij had vooropgesteld, reageerde hij als qu'il avait préconisée, il a réagi en disant: « puisque c'est
volgt: « in dat geval gaan wij ook niet in de andere richtin- ainsi, on n'ira pas non plus dans les autres directions. Je
gen zoeken. Ik weiger de kantschriften van de heer onder- refuse d'exécuter les apostilles de monsieur lejuge d'instruc-
 [49 ] - 573 / 12 - 95 / 96

zoeksrechter uit te voeren. » Ik herinner mij dat incident tion. Je me souviens très bien de cet incident. »{audition du
zeer goed. » (hoorzitting van 5 februari 1997, blz. 27). 5 février 1997, p. 27).
Uit verschillende getuigenissen blijkt echter dat het Il ressort cependant de plusieurs témoignages que la
niet-uitvoeren van die kantschriften door de heer Dussart non-exécution de ces apostilles par M. Dussart n'a pas
de vorderingen in het onderzoek naar de Bende van Nijvel porté préjudice à l'avancement de l'instruction des faits des
niet heeft gehinderd. tueries du Brabant.
Zo verklaart substituut Van Lierde van het parket van Ainsi, le substitut du parquet de Nivelles Van Lierde
Nijvel: « Naar wat ik mij herinner werden de meeste van déclare-t-il i « D'après mes souvenirs, la plupart des devoirs
die onderzoeksdaden toch uitgevoerd. Eerst hebben wij ge- avaient malgré tout été exécutés. Au départ on a pensé qu'il
dacht dat er stukken waren achtergehouden en dat er vele y avait eu rétention de pièces et que de nombreux devoirs
onderzoeksdaden niet waren uitgevoerd. Daarna bleek de n'avaient pas été exécutés. Par la suite cependant, l'affaire
zaak echter veel minder erg. » (hoorzitting van 21 maart s'est révélée beaucoup moins grave. » (audition du 21 mars
1997, blz. 5). 1997 p. 5).
Ook onderzoeksrechter Lacroix schat de zaak zo in : Cette appréciation est partagée par le juge d'instruction
«Indien ik mij goed herinner - want het gaat om een Lacroix: « Si ma mémoire est bonne - car c'est un aspect du
aspect van het dossier dat ik niet heb herlezen omdat het op dossier que je n'ai pas relu parce qu'il n'est pas d'une
dit ogenblik niet bijzonder actueel is voor ons - is het de actualité brûlante pour nous, à l'heure actuelle, c'est
heer Hennart die daarnaar onderzoek heeft gevoerd. Hij M. Hennart qui a fait l'enquête à ce sujet. Il a notamment
heeft met name de heer Dussart verhoord. Toen wij het entendu M. Dussart. Lorsque nous avons eu le résultat de
resultaat van dat onderzoek kregen, hebben wij beseft dat cette enquête, on s'est aperçu que tout le travail principal
het grootste deel van het werk al was gebeurd in het kader avait été fait dans le cadre de notre axe WNP. Je ne sais plus
van ons WNP-spoor. Ik kan de data niet goed meer situeren. très bien situer les dates. Il ne faut pas oublier non plus que
U moet ook niet vergeten dat wij op een gegeven moment het nous avons reçu, à un moment donné, le dossier Latinus
dossier-Latinus hebben ontoangen, dat destijds het onder- qui, à l'époque, avait fait l'objet d'une première ordonnance
werp was van een eerste beschikking van buitenvervolging- de non-lieu.
stelling.
Ten gevolge daarvan en gezien ons WNP-onderzoeks- A la suite de cela, et vu notre axe d'enquête sur le WNP,
spoor, hebben wij om toegang tot die dossiers gevraagd. » nous avons demandé à avoir accès à ces dossiers. » (audi-
(hoorzitting van 23 mei 1997, blz. 32). tion du 23 mai 1997, p. 32).
Zo wijst commissaris Dorpe van het Hoog Comité van Ainsi, le commaissaire Dorpe, du comité supérieur de
Toezicht, die het onderzoek voor onderzoeksrechter Herm- contrôle, qui a exécuté l'enquête pour le juge d'instruction
art heeft uitgevoerd (zie hieronder) er in stuk 34 van het Hennart (voir ci-dessous), précise-t-il en pièce 34 du dos-
onderzoeksdossier ten laste van de heer Dussart op, in een sier d'instruction à charge de M. Dussart, par un PV de
inlichtingen-PV van 2 december 1988, dat Schlicker zelf renseignements du 2 décembre 1988, que le juge d'instruc-
mensen heeft verhoord (Barbier, Bougerol, Calmette). Eer- tion Schlicker a entendu lui-même des personnes (Barbier,
der was aan de BOB van Waver gevraagd hem te verhoren Bougerol, Calmette) dont l'audition avait été demandée
(door middel van niet-uitgevoerde kantschriften). Het PV auparavant à la BSR de Wavre par apostilles non exécu-
vermeldt ook dat andere niet-uitgevoerde kantschriften tées : ce PV mentionne également que d'autres apostilles,
wel via andere kanalen waren uitgevoerd. non executées, l'ont en réalité été par d'autres canaux.
Op de vraag die aan onderzoeksrechter Schlicker werd A la question posée au juge d'instruction Schlicker qui
gesteld over wie die kantschriften had opgesteld en welk avait prescrit ces apostilles, quel suivi il réservait à ses
gevolg hij voor de kantschriften had voorzien, antwoordde apostilles, le juge d'instruction répondit: «Je ne me suis
de onderzoeksrechter: « Ik heb mij die kantschriften waar- probablement plus souvenu de ces apostilles, sinon il est
schijnlijk niet herinnerd, anders zou ik ze natuurlijk heb- évident que je lui aurais demandé de les exécuter. ».
ben laten uitvoeren. ».
Vraag van de voorzitter: « Maar heeft u dan geen enkel Question du président : «Mais vous n'avez élaboré
systeem uitgewerkt om na te gaan of er aan uw vraag aucun système pour vérifier qu'il soit effectivement donné
inderdaad gevolg wordt gegeven ? U zou een agenda kun- suite à votre demande ? Vous pourriez tenir un agenda
nen bijhouden om te controleren of uw kantschriften al dan pour contrôler si vos apostilles sont exécutées ou non. »,
niet werden uitgevoerd. »,
Antwoord van de heer Schlicker: «I]: had geen agen- Réponse de M. Schlicker: «Je n'avais pas d'agenda ».
da. »,
Vraag van de voorzitter: « In dat geval kunt u de speur- Question du Président: « Dans ce cas, si les enquêteurs
ders, indien zij uw kantschriften niet uitooeren, nooit con- ne réservent aucun suivi à vos apostilles, vous ne pouvez
troleren ? », jamais les contrôler? ».
Antwoord van de heer Schlicker: «Wij hielden geen Réponse de M. Schlicker: «Nous ne tenions pas
overzicht bij. » (hoorzitting van 4 februari 1997, blz. 14 en d'échéancier» (audition du 4 février 1997, pp. 14 et 15).
15).
Overigens geeft substituut Cumps van het parket van Par ailleurs, le substitut du parquet de Nivelles Cumps
Nijvel als enige antwoord op de vraag van de voorzitter: a, pour seule réponse à la question du président: « Ce qui
« Wat ons verontrust is dat men vraagt om buitenvervol- nous inquiète, c'est qu'on demande le non-lieu dans l'affaire
gingstelling in de zaak-Latinus, terwijl er bepaalde kant- Latinus, alors que des apostilles n'ont pas été exécutées. On
schriften niet werden uitgevoerd. Daar wordt een procedure emploie là une procédure, qui, sans être anormale, est accé-
gebruikt die indien niet abnormaal, dan toch versneld is. Er lérée. Des questions se posent au sujet de l'accélération de la
rijzen vragen in verband met de versnelling van de procedu- procédure elle-même» (audition du 21 février 1997, pp. 5 et
re zel]':» (hoorzitting van 21 februari 1997, blz. 5 en 7; zie 7; voir supra, titre 2 consacré à la personnalité du procu-
hierboven, titel 2, over de persoonlijkheid van procureur reur du Roi Deprêtre),
des Konings Deprêtre),
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 50 ]

Deel B Section B

Onderzoeksdossier ten laste van de heer Dussart Dossier d'instruction à charge de M. Dussart

Ten gevolge van een beschuldiging vanwege onder- Suite à une dénonciation du juge d'instruction Lacroix
zoeksrechter Lacroix van het parket-generaal te Brussel, au parquet général de Bruxelles, qui fait suivre au parquet
die de zaak doorstuurt naar het Parket van Nijvel, wordt de Nivelles, le juge d'instruction Hennart de Nivelles, est
onderzoeksrechter Hennart van Nijvel belast met een on- saisi d'une instruction à charge de M. Dussart, du chef de
derzoek naar de heer Dussart op grond van artikel 240 van l'article 240 du code pénal pour le détournement des apos-
het Strafwetboek, omwille van het achterhouden van de tilles qui n'ont pas été exécutées.
kantschriften die niet werden uitgevoerd.
Onze analyse betrof ook dat onderzoeksdossier. Notre analyse a également porté sur ce dossier
d'instruction.
Onderzoeksrechter Lacroix heeft die documenten door- Le juge d'instruction Lacroix a transmis ces documents
gegeven nadat de heer Dussart op 4 maart 1988 door de suite à l'audition par la Cellule Brabant wallon le 4 mars
Bende-cel werd gehoord. Tijdens dat verhoor geeft deze 1988 de M. Dussart, dans laquelle celui-ci reconnaît ne pas
laatste toe dat hij heeft nagelaten negen verklaringen bij avoir versé au dossier d'instruction de l'affaire Latinus
het dossier Latinus te voegen, waarvan sommige van leden neuf déclarations, dont certaines de membres de la sûreté
van de Veiligheid van de Staat, alsook 22 kantschriften de l'Etat, et ne pas avoir exécuté 22 apostilles qui lui
niet te hebben uitgevoerd die hem in het kader van de avaient été envoyées par le juge d'instruction Schlicker
zaken-Latinus en Pinon waren toegestuurd door onder- dans le cadre des affaires Latinus et Pinon.
zoeksrechter Schlicker.
De heer Dussart bevestigt die kantschriften te hebben M. Dussart précise avoir réceptionné ces apostilles, les
ontvangen en ze per bode, met PV 117, op 28 januari 1986, avoir renvoyées par PV 117 du 28 janvier 1986 par porteur
te hebben teruggestuurd naar de onderzoeksrechter, die ze au juge d'instruction qui les lui aurait fait retour; il préci-
hem zou hebben terugbezorgd. Hij zegt: « Daarna werden se : « Elles ne m'ont plus jamais été réclamées par la suite,
ze mij nooit meer gevraagd, zelfs niet na het afsluiten van même après la clôture du dossier Latinus. ».
het dossier-Latinus. ».
Het origineel van de kantschriften en verklaringen in L'original desdites apostilles et déclarations figurent en
kwestie bevinden zich als stuk 13/bijlage 4 bij dit onder- pièce 13/annexe 4 de ce dossier d'instruction; ces apostilles
zoeksdossier; de kantschriften dateerden van mei 1985 tot dataient de mai 1985 à janvier 1986. L'instruction du juge
januari 1986. Het onderzoek van rechter Hennart heeft Hennart a nécessité 4 années.
4 jaar in beslag genomen.
Hoewel de betrokkene de realiteit van hetgeen men hem Ces lenteurs, alors que l'intéressé ne contestait pas la
verweet niet weerlegde, werd die traagheid opgemerkt matérialité de ce qu'on lui reprochait, ont été relevées par
door de kamer van inbeschuldigingstelling van Brussel, la Chambre des mises en accusation de Bruxelles dans son
die met haar besluit tot buitenvervolgingstelling van 16 fe- arrêt de non-lieu du 16 février 1993 sur réquisitions confor-
bruari 1993 voldeed aan de vorderingen van advocaat- mes de l'avocat général Morlet. La Chambre des mises en
generaal Morlet. De kamer van inbeschuldigingstelling accusation de Bruxelles avait été saisie par un recours du
van Brussel werd met die zaak belast ingevolge het verzet Parquet général sur base de l'article 235 CIC organisant le
van het parket-generaal op grond van artikel 235 van het droit d'évocation, contre l'ordonnance de soit communiqué
Wetboek van Strafvordering dat het recht om een zaak aan du juge Hennart.
zich te trekken regelt, tegen de beschikking houdende
bevel tot mededeling van rechter Hennart in.
Het arrest stelt vast dat de onderzoeksprocedure op L'arrêt constate que la procédure d'instruction a été
wettelijke wijze werd gevoerd, maar drukt verwondering menée légalement, mais s'étonne de ne pas avoir été saisie
uit dat het dossier via artikel136bis van het Wetboek van du dossier plus tôt via l'article 136bis CIC.
Strafvordering niet eerder aanhangig werd gemaakt.
Het arrest ingevolge eenvormige vorderingen van het L'arrêt sur réquisitions conformes du parquet général
parket-generaal stelt vast dat er onvoldoende bezwaren constate qu'il n'y a pas de charges suffisantes de culpabilité
waren tegen betrokkene Dussart, in de mate dat de specia- contre l'intéressé Dussart, dans la mesure où l'intention
le bedoeling die in artikel 240 van het Strafwetboek wordt spéciale requise par l'article 240 du code pénal n'est pas
vereist, niet is gebleken. Het onderzoek van dat onder- avérée. L'examen de ce dossier d'instruction clôturé par un
zoeksdossier dat werd afgesloten met een arrest van bui- arrêt de non-lieu peut être prolongé par les auditions de la
tenvervolgingstelling, kan worden aangevuld met de hoor- présente Commission d'enquête.
zittingen van de huidige onderzoekscommissie.
Zo weet de substituut van het parket van Nijvel die met Ainsi, le substitut du parquet de Nivelles chargé du
het dossier is belast, de heer Van Lierde, niet waarom het dossier, M. Van Lierde, ignore-t-il pourquoi le dossier a
dossier vier jaar aansleepte en herinnert hij zich niet ver- duré quatre années et ne se souvient pas avoir rédigé des
slagen aan het parket-generaal te hebben opgemaakt, zo- rapports au parquet général conformément à
als bepaald in artikel 136bis van het Wetboek van Straf- l'article 136bis CIC, se contentant d'affirmer « il y a eu des
vordering. Hij beperkt er zich toe te bevestigen dat er rapports verbaux» (audition du 21 mars 1997, pp. 11 et 12
«mondelinge verslagen »waren (hoorzitting van 21 maart et 36 à 39).
1997, blz. 11 en 12 en 36 tot 39).
 [ 51 ] - 573 / 12 - 95 / 96

TITEL IV TITRE IV

De betrokkenheid van de inlichtingendiensten bij het L'implication des services de renseignement dans les
onderzoek naar de bende van Nijvel enquêtes des tueries du Brabant

HOOFDSTUKI CHAPITRE r-
Inleiding - Beperkingen van de analyse Introduction - Limites de l'analyse

DeelA Section A

De infiltratie van WNP door de Veiligheid van de Staat L'infiltration du WNP par la Sûreté de l'Etat

In ons eerste verslag over de analyse van het misdaad- Notre premier rapport consacré à une analyse de
onderzoek naar de Bende van Nijvel inzake de eventuele l'enquête criminelle sur les tueurs du Brabant quant à
betrokkenheid van bepaalde ex-leden van de Veiligheid l'implication éventuelle de certains anciens membres de la
van de Staat en/of van de Algemene Dienst Inlichtingen en Sûreté de l'Etat/ou du Service général du renseignement et
Veiligheid en/of van de rijkswacht, hadden wij bepaalde de la sécurité et/ou de la gendarmerie, avait relevé les
verontrustende relaties gemeld tussen de Veiligheid van accointances inquiétantes entre la Sûreté de l'Etat et le
de Staat en WNP, in het bijzonder van commissarissen WNP, spécialement au travers des commissaires Smets et
Smets en Kausse binnen de WNP-beweging (zie ons eerste Kausse au sein du mouvement du WNP (voir notre premier
verslag, 16 januari 1997, besluiten blz. 26 en 69). rapport, 16 janvier 1997, conclusions pp. 26 et 69).
Er is bijgevolg in de huidige analyse geen enkele reden Il n'est dès lors pas question de revenir, dans la présente
om terug te komen op dat thema, dat trouwens in het kader analyse à ce thème qui n'a d'ailleurs pas fait l'objet de
van het verhoor van getuigen door de huidige parlementai- nouveaux développements dans le cadre des auditions de
re onderzoekscommissie geen nieuwe ontwikkelingen témoins par la présente Commission d'enquête parlemen-
heeft gekend, de paar hierop volgende uitzonderingen daar taire, sous les quelques réserves suivantes.
gelaten.
Onze analyse binnen het kader van het vorige verslag, Notre analyse, dans le cadre de ce premier rapport avait
betrof ook het onderzoek van de dossiers van de ten laste également porté sur l'examen des dossiers de pièces à
gelegde stukken die door onderzoeksrechter Hennart bij de conviction saisies à la Sûreté de l'Etat par le juge
Veiligheid van de Staat in beslag waren genomen en in d'instruction Hennart et mis à la disposition en 1995-1996
1995-1996 ter beschikking waren gesteld van de Bende-cel, de la cellule Brabant wallon ainsi que sur l'examen des
alsook het onderzoek van de interne dossiers van de Veilig- dossiers internes à la Sûreté de l'Etat (ibidem, pp. 59 à 63).
he id van de Staat (ibidem, blz. 59 tot 63).
Het onderzoek, volgend op onze eerste analyse, van de L'examen postérieur à notre première analyse, des do-
interne documenten van de Algemene Dienst Inlichtingen cuments internes du Service général du renseignement et
en Veiligheid, met andere woorden de Militaire Veiligheid de la Sécurité, autrement dit de la Sécurité militaire (SGR,
(ADIV), heeft ons in het individuele dossier over de heer anciennement SDRA, Service de documentation, de re-
Christian Smets een krantenknipselopgeleverd dat ver- cherche et d'action) nous a fait prendre connaissance dans
meldt dat hij vanafjuni 1990 door een interne ordemaatre- le dossier individuel de M. Christian Smets, d'un article de
gel, in het belang van de dienst, werd geschorst. Dat was presse mentionnant qu'il a été suspendu par mesure
bij de eerste parlementaire onderzoekscommissie over de d'ordre, dans l'intérêt du service, dès juin 1990, lors de la
Bende van Nijvel. Hij werd echter in juni 1996 met terug- première Commission d'enquête parlementaire sur les tue-
werkende kracht opnieuw in zijn functie van hoofdcommis- ries du Brabant, mais qu'il a été réintégré en juin 1996
saris hersteld. dans ses fonctions de commissaire principal avec effet
rétroactif.
Dat aspect van het gedrag van commissaris Smets te- Cet aspect du comportement du commissaire Smets
genover WNP wordt aangesneden tijdens de hoorzitting envers le WNP est abordé lors de l'audition de l'ancien
van de vroegere administrateur-generaal van de Veilig- administrateur général de la Surêté de l'Etat qui relève les
heid van de Staat, die de volgende elementen opmerkt: éléments suivants: «De voorzitter: de vraag is of U de
« De voorzitter: de vraag is of U de mening deelt van de mening deelt van de administrateur-generaal Van Lijse-
administrateur-generaal Van Lijzebeth dat Smets niet vol- beth dat Smets niet volgens het boekje heeft gehandeld. ».
gens het boekje heeft gehandeld. ».
De heer Raes : « Ik heb op een bepaald ogenblik aan de De heer Raes : «I]: heb op een zeker ogenblik aan de
minister van Justitie voorgesteld een tuchtdossier te openen minister van Justitie voorgesteld een tuchtdossier te openen
dat gevolgd werd door een tuchstsanctie ten opzichte van de dat gevolgd werd door een tuchtsanctie ten opzichte van de
heer Christian Smets. Als dat het boekje is waarop men heer Christian Smets. Als dat het boekje is waarop men
alludeert, dat kan dat »; terwijl de voorzitter verdergaat alludeert, dan kan dat »; Ie président poursuivant en oppo-
door de heer Raes te confronteren met de vaststellingen die sant à M. Raes les constatations de l'expert Casier dans le
expert Casier in het kader van de eerste parlementaire cadre de la première Commission d'enquête parlementai-
onderzoekscommissie deed, protesteert getuige Raes : « Ik re, le témoin Raes objecte: « Ik vind niets over deze analyse.
vind niets over deze analyse. Ik stel enkel vast dat deze Ik stel enkel vast dat deze analyse op verschillende punten
analyse op verschillende punten wordt tegengesproken door wordt tegensproken door een arrest van het Hofvan Beroep
een arrest van het hof van beroep van Brussel van van Brussel van 18 april 1997 waar in openbare zitting
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 52 ]

18 april1997 waar in openbare zitting uitdrukkelijk an- uitdrukkelijk andermaal - voor de zoveelste keer -
dermaal - voor de zoveelste keer - werd gewezen op het werd gewezen op het feit dat de lasterlijke aantijgingen
feit dat de lasterlijke aantijgingen eerstaanwezend commis- eerstaanwezend commissaris Smets op geen enkele afdoen-
saris Smets op geen enkele afdoende wijze in concrete aan- de wijze in concrete aanduidingeri terug te vinden zijn. Dat
duidingeti terug te vinden zijn. Dat is de enige commentaar is de enige commentaar die ik hierover kwijt wil. » (Affaire
die ik hiervoor kwijt wil. » (Zaak CIDEP-PDG-de Bonvoi- CIDEP-PDG-de Bonvoisin) (audition du 7 juillet 1997
sin) (hoorzitting van 7 juli 1997, blz. 77 tot 79). pp. 77 à 79).

Deel B Section B

De rol die werd toegekend Claude Dery, Le rôle attribué à l'expert en

deskundige in de ballistiek balistique, Claude Dery

De eerste parlementaire onderzoekscommissie had La première Commission d'enquête parlementaire avait

reeds gewezen op het belang van de keuze van de deskun- déjà souligné l'importance du choix des experts et avait
digen en had in het bijzonder de deskundigenverslagen stigmatisé spécialement les expertises menées par l'expert
door deskundige in de ballistiek Claude Dery in twijfel en balistique, Claude Dery. Il ne convient pas, dans le
getrokken. Het past niet in het kader van de huidige cadre de la présente analyse, de revenir sur ces éléments,
analyse op die elementen terug te komen, ook al werden zij même s'ils ont à nouveau été discutés et commentés par
door verschillende getuigen van de huidige parlementaire différents témoins de la présente enquête parlementaire.
onderzoekscommissie opnieuw besproken en becommenta-
rieerd.
Die beoordelingen (3) hebben inderdaad weinig te ma- En effet, ces appréciations (3) sont peu en rapport avec le
ken met het huidige onderwerp, namelijk de betrokken- sujet actuellement traité, à savoir l'implication des servi-
heid van de inlichtingendiensten bij het onderzoek naar de ces de renseignement dans les enquêtes sur les tueries du
Bende van Nijvel. Brabant.
Bepaalde van die hoorzittingen maken melding van de Certaines de ces auditions abordent la participation de
deelname van deskundige Dery, inlichtingenofficier bij de l'expert Dery, officier de renseignement du SGR, à la
ADIV, aan het militaire onderdeel van de PlO-beweging, branche militaire du mouvement PlO qui a été analysée
die door de parlementaire onderzoekscommissie GLA- par la Commission d'enquête parlementaire GLADIO, à
DIO (4), waarnaar verwezen wordt, werd geanalyseerd. laquelle il est fait renvoi (4).

Deel C Section C

De aanhouding van de leden van de CCC L'arrestation des membres des CCC

Het is niet onze bedoeling een gedetailleerde analyse te Il n'est pas dans notre propos d'analyser dans le détail
maken van een polemiek die tijdens het verloop van de une polémique apparue lors de la tenue de la présente
huidige parlementaire onderzoekscommissie is ontstaan in Commission d'enquête parlementaire sur le rôle qui pou-
verband met de rol die de Veiligheid van de Staat zou vait être prêté à la Sûreté de l'Etat dans le cadre de
kunnen gespeeld hebben bij de aanhouding van de leden l'arrestation des membres des CCC.
van de CCC.

(3) (Zie met name de hoorzittingen voor de huidige parlemen- (3) (Voyez notamment les auditions devant la présente Com-
taire onderzoekscommissie van de heren de Prelle de la Nieppe, op mission d'enquête parlementaire de MM. de Prelle de la Nieppe du
4 februari 1997 blz.40, Schlicker, op 4 februari 1997 blz. 11 en 4 février 1997 p. 40, de Schlicker du 4/2/1997, 2'partie, pp. 11 et
volgende, Deprêtre, op 5 februari 1997, Baeyens, op 21 februari suivantes, Deprêtre, du 5 février 1997, Baeyens du 21 février 1997
1997 blz. 20 en volgende, Wezel, op 21 februari 1997 blz. 8 en p. 20 et suivantes, Wezel du 21 février 1997 p. 8 et suivantes,
volgende, Kesteloot, op 25 februari 1997 blz. 3 en 13, Mahieu, op Kesteloot du 25 février 1997, pp. 3 et 13, Mahieu du 25 février
25 februari 1997 blz. 3 en 15, Steppé, op 4 maart 1997 blz. 9 en 12, 1997, pp. 3 et 15, Steppé du 4 mars 1997, pp. 9 et 12, Morlet du
Morlet, op 21 april 1997 blz. 43 tot 49, Troch, op 25 april 1997 21 avril 1997 pp. 43 à 49, Troch du 25 avril 1997, pp. 33 à 36,
blz. 33 tot 36, Dekaise, op 12 mei 1997 blz. 12, Lacroix, op 23 mei Dekaise du 12 mai 1997, p.12, Lacroix du 23 mai 1997, pp. 4 et
1997 blz. 4 en volgende, Hennuy, op 2 juni 1997 blz. 20 tot 25, suivantes, Hennuy du 2 juin 1997, pp. 20 à 25, Laclan du 6 juin
Lachlan, op 6 juni 1997 blz. 16 en 51, Mignolet, op blz. 4, Scott, op 1997, pp. 16 et 51, Mignolet p. 4, Scott du 9 juin 1997, p. 38,
9juni 1997blz. 38, Hennart, op 17juni 1997 blz. 48 en 103 tot 105, Hennart du 17 juin 1997, pp. 48 et 103 à 105, Doraene du 30 juin
Doraene, op 30juni 1997blz. 51 en volgende, Georis en Simons, op 1997 pp. 51 et suivantes, Georis et Simons du 4 juillet 1997, pp. 56
4 juli 1997 blz. 56 en volgende, kolonel Michaux, op 9 juli 1997 et suivantes, Colonel Michaux du 9 juillet 1997 pp.92-93, des
blz. 92-93, de vier onderzoeksrechters die met elkaar werden 4 juges d'instruction confrontés le 15juillet 1997, pp. 69 et suivan-
geconfronteerd, op 15 juli 1997 blz. 69 en volgende. tes)
(4) (Adde nota van het eerste verslag van 16 januari 1997 (4) (Adde notre premier rapport du 16janvier 1997 p. 59, citant
blz. 59, die een verslag van 29 januari 1991 vermeldt van het un rapport du parquet de Charleroi au parquet général de Mons
parket van Charleroi aan het parket-generaal van Bergen, dat du 29 janvier 1991, faisant référence aux considérations du com-
verwijst naar de beschouwingen van hoofdcommissaris Marnette, missaire principal Marnette sur les relations qui existeraient
betreffende de verbanden die zouden bestaan tussen de zaak- entre l'affaire GLADIO et les faits du Brabant wallon; voyez
GLADIO en de Bende-feiten; zie ook hierna over het speurwerk également infra sur les investigations du commandant Scott au-
van commandant Scott bij de ADIV). près du SGR).
 [ 53 ] - 573 / 12 - 95 / 96

Onze analyse zal zich beperken tot het duidelijk stellen Notre analyse se limitera à préciser que c'est sur une
dat het tengevolge een tussenkomst van volksvertegen- intervention du député Deleuze, lisant un document da-
woordiger Deleuze was bij het lezen van een document van tant du 15 octobre 1984, que l'auteur de ce document, M. de
15 oktober 1984, dat de auteur van dat document - de Vroom, précisera avoir effectivement rédigé à cette date,
heer De Vroom - er op wees dat hij inderdaad op die c'est-à-dire 14 mois avant l'arrestation des CCC, un rap-
datum, namelijk 14 maanden vóór de aanhouding van de port adressé notamment au juge d'instruction Eloi et au
CCC-leden, een verslag had opgesteld, gericht aan onder- premier Substitut Peytier.
zoeksrechter Eloi en eerste substituut Peytier.
Dat document vermeldde de volgende informatie: « Een Ce document rapportait l'information suivante: « Une
betrouwbaar persoon heeft ons meegedeeld dat de persoon personne digne de foi nous a communiqué que la personne
die het kenmerk « CCC» gebruikt en aan de oorsprong ligt utilisant des sigles CCC et l'instigatrice des attentats reven-
van de aanslagen die door die organisatie werden opgeist, diqués par cette organisation était donc Pierre Carrette. On
inderdaad Pierre Carrette was. Men zou de genoemde kun- pourrait retrouver le précité en filant une autre personne
nen vinden door iemand anders te oolgen, die zonder in- qui réside sans inscription au bas de la rue Thieffry à
schrijving op het einde van de Thieffrystraat te Schaarbeek Schaarbeek, dans un ancien magasin, à côté d'une épicerie
verblijft, in een vroegere winkel, naast een Turkse kruide- turque. » (audition 25 mars 1997, pp. 20 à 26).
nierszaak. »(hoorzitting van 25 maart 1997, blz. 20 tot 26).
De huidige administrateur-generaal van de Veiligheid Entendu en confrontation avec le substitut Steppé, qui,
van de Staat, de heer Van Lijsebeth, heeft, toen hij gecon- en 1994, a requis d'instruire sur cet aspect du dossier,
fronteerd werd met substituut Steppé die in 1994 een l'actuel administrateur général de la Sûreté, M. Van Lijse-
onderzoek beval naar dat aspect van het dossier, het vol- beth, a précisé: « Op 9 oktober 1984, dus amper één week na
gende gezegd: « Op 9 oktober 1984, dus amper één week na de eerste aanslag, werd reeds door de Veiligheid van de
de eerste aanslag, werd reeds door de Veiligheid van de Staat, niet op grond van operationele informatie, maar op
Staat, niet op grond van operationele informatie, maar op grond van een analyse die werd uitgevoerd, medegedeeld
grond van een analyse die werd uitgevoerd, medegedeeld aan de minister van Justitie, aan de gerechtelijke overhe-
aan de minister van Justitie, aan de gerechtelijke overhe- den, dat het waarschijnlijk was dat er een al dan niet
den, dat het waarschijnlijk was dat er een al dan niet rechtstreeks verband bestond tussen de CCC en Pierre Car-
rechtstreeks verband bestond tussen de CCC en Pierre Car- rette. Op 17 en 18 oktober 1984, twee weken na de eerste
rette. Op 17 en 18 oktober 1984, twee weken na de eerste aanslag werden bijkomende nota's verstuurd naar dezelfde
aanslag werden bijkomende nota's verstuurd naar dezelfde overheden waarin ook de namen Sassoye en Chevalet naar
overheden waarin ook de namen Sassoye en Chevalet naar voren werden geschoven. Dat betekent zeer concreet dat op
voren werden geschoven. Dat betekent zeer concreet dat op dat ogenblik en zonder dat er op dat moment materiële
dat ogenblik en zonder dat er op dat moment materiële bewijzen uiaren, reeds drie van de 4 CCC-leden waren
bewijzen uiaren, reeds drie van de 4 CCC-leden waren geïdentificeerd. Dat was dus 14 dagen na de eerste aanslag,
geïdentificeerd. Dat was dus 14 dagen na de eerste aanslag, dank zij de Veiligheid van de Staat (...). De nota van
dank zij de Veiligheid van de Staat (.. .). De nota van 15 oktober van de heer de Vroom is voor mij nog altijd een
15 oktober van de heer De Vroom is voor mij nog altijd een mysterie. Ik weet niet waar de heer de Vroom zijn informa-
mysterie. Ik weet niet waar de heer De Vroom zijn informa- tie heeft gehaald.
tie heeft gehaald.
Ik heb tiernomen, via de pers, dat bij een hoorzitting Ik heb tiernomen, via de pers, dat bij een hoorzitting
tijdens dewelke de heer De Vroom werd verhoord door deze tijdens dewelke de heer de Vroom werd verhoord voor deze
commissie, heeft gesteld dat de informatie afkomstig zou commissie, heeft gesteld dat de informatie afkomstig zou
kunnen zijn van de Veiligheid van de Staat. » (hoorzitting kunnen zijn van de Veiligheid van de Staat. » (audition
van 1 juli 1997, blz. 3 en 4). In het licht van dat laatste 1er juillet 1997, pp. 3 et 4); sous ce dernier aspect, le député
vervolgt volksvertegenwoordiger Deleuze: «De heer De Deleuze poursuit: «M. de Vroom nous a d'abord dit ici
Vroom had ons eerst gezegd dat hij zijn nota van oktober qu'il avait établi sa note d'octobre 1984 sur base
1984 had opgesteld op grond van informatie van de Veilig- d'informations de la Sûreté de l'Etat. Ensuite, il a dit que
heid van de Staat. Vervolgens heeft hij gezegd dat hij zich c'était sur base des Renseignements généraux. Je com-
had gebaseerd op Algemene Inlichtingen was. Ik begrijp dat prends que M. de Vroom écrit maintenant que c'est sur base
de heer De Vroom nu schrijft dat het op basis van het d'écoutes de la brigade criminelle. Je constate simplement
afluisteren door de misdaadbrigade was. Ik stel enkel de les différentes versions de M. de Vroom et j'essaie d'obtenir
verschillende versies van de heer De Vroom vast en tracht des renseignements de la Sûreté de l'Etat. » (audition
inlichtingen over de Veiligheid van de Staat te bekomen. » 1er juillet 1997, pp. 36-37). Réentendu ultérieurement,
(hoorzitting van 1 juli 1997, blz. 36-37). Bij een volgend M. de Vroom confirme : «Je me rapproche plutôt de la
verhoor bevestigt de heer De Vroom: «I]: neig eerder tot de troisième possibilité, la plus vraisemblable: nos collègues
3e hypothese, de meest waarschijnlijke: het zijn onze colle- de la section criminelle de Paris, à la préfecture, qui nous
ga's van de misdaadafdeling te Parijs, bij de prefectuur, die ont donné les informations que j'ai indiquées. C'est proba-
ons de inlichtingen hebben gegeven die ik bedoelde. De blement ce service qui est la personne digne de foi ... J'ai
betrouwbare persoon is waarschijnlijk die dienst ... Ik heb transmis immédiatement mon rapport au juge
mijn verslag onmiddellijk naar onderzoeksrechter Eloi ge- d'instruction Eloi, chargé de l'affaire, à M. Peytiers qui
etuurd, die met de zaak belast was; aan de heer Peytiers, die s'occupait des affaires de terrorisme - en l'absence de
zich in afwezigheid van de nationale magistraat met terro- magistrat national -, au commissaire en chef et à mon
risme bezighield; aan mijn overste en collega de heer collègue, M. Claeys qui s'occupait de cette affaire à la PJ et
Claeys, die zich bij de GP met die zaak bezighield; en aan au major Kensier qui, je pense, était commandant de dis-
majoor Kensier die, geloof ik, districtcommandant of ad- trict ou commandant de district adjoint... Carrette a été
junct-districtcommandant was... Carrette werd bij alle signalé à toutes les polices, par le signalement 310/004 de
politiediensten gesignaleerd met signalement 310/004 van 1984 pour la première fois le 2 novembre 1984, environ
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 54 ]

1984, voor de eerste maal op 2 november 1984, ongeveer 15 jours après man rapport, pour un attentat à Honeytoell-
14 dagen na mijn verslag, voor een aanslag bij Honeytoell- Bull. » (audition 7 juillet 1997, pp. 59-65).
Bull. » (hoorzitting van 7 juli 1997, blz. 59-65).
Op de vraag van de voorzitter antwoordt hij: « Wat was Répondant à la question du président: « Wat was dan de
dan de reden waarom men uiteindelijk de daders slechts reden dat men uiteindelijk de daders slechts heeft aange-
heeft aangehouden op 15 december 1985, wetende dat on- houden op 15 december 1985, wetende dat ondertussen een
dertusssen een aantal aanslagen hebben plaategegrepen, aantal aanslagen hebben plaatsgegrepen, trouwens met do-
trouwens met dodelijke afloop op de persoon van twee men- delijke afloop op de persoon van twee mensen van een
sen van een braandweerkorps ? » De heer Van Lijsebeth brandweerkorps? » M. Van Lijsebeth répond: «De Veilig-
antwoordt: «De Veiligheid van de Staat heeft haar rol heid van de Staat heeft haar rol gespeeld en heeft inlichtin-
gespeeld en heeft inlichtingen aangebracht. Het komt na- gen aangebracht. Het komt natuurlijk niet toe aan de Vei-
tuurlijk niet toe aan de Veiligheid van de Staat om over te ligheid van de Staat om over te gaan tot huiszoekingen of
gaan tot huiszoekingen of arrestaties. Dat is één bemerking. arrestaties. Dat is één bemerking. Zo kom ik tot een tweede
Zo kom ik tot een tweede bemerking, waarvan ik denk dat bemerking, waarvan ik denk dat men er ook rekening mee
men er ook rekening mee moet houden. Carrette in eerste moet houden. Carrette in eerste instantie, maar ook Sas-
instantie, maar ook Sassoye, Chevalet en Vandegeerde, zijn soye, Chevalet en Vandegeerde, zijn nadien in de clandesti-
nadien in de clandestiniteit verdwenen. » (hoorzitting van niteit verdwenen. » (audition 1er juillet 1997, pp. 4 et 5).
1 juli 1997, blz. 4 en 5).
Vervolgens, na een vraag van volksvertegenwoordiger Poursuivant sur une question du député Deleuze:
Deleuze: «Hoe verklaart u dat het, ondanks de aanwezig- «Comment expliquez-vous que, malgré la présence d'un
heid van een informant van de Veiligheid van de Staat informateur de la Sûreté de l'Etat au sein du mouvement
binnen de « Rode Lijn »-betoeging niet is gelukt tot bij de « Ligne rouge », il n'a pas été possible d'arriver aux CCC ?,
CCC te raken ? », antwoordt de heer Van Lijsebeth t« Maar M. Van Lijsebeth répond notamment: «Mais c'est tout
het is iets heel anders bewijzen te verzamelen. In een gerech- autre chose de rassembler des preuves. Etant dans une
telijk onderzoek zijn er bewijzen nodig, anders staat men instruction judiciaire, il faut des preuves, sinon on est
machteloos (.. .J. Wat telt is niet alleen de terroristen te impuissant (... J Ce qui importe c'est non seulement
onderoragen, maar ook ze onder aanhoudingsbevel te kun- d'interpeller des terroristes, mais aussi d'être en mesure de
nen plaatsen. Dat is de enige manier om de aanslagen te les placer sous mandat d'arrêt. C'est seulement ainsi que
doen ophouden. De vele inlichtingen waarover wij beschik- l'on pourra mettre fin aux attentats. Les nombreuses infor-
ten waren niet uoldoende, om gerechtelijke redenen, om tot mations dont on disposait n'étaient pas suffisantes pour des
de aanhouding over te gaan. Ik stel mij een beetje in de raisons juridiques, pour procéder aux arrestations. Je me
plaats van de onderzoeksrechter (.. .J. De Veiligheid van de mets un peu à la place du juge d'instruction (.. .J La Sûreté
Staat heeft alle inlichtingen doorgegeven die zij had. Wat er de l'Etat a apporté toutes les informations dont elle dis-
met die inlichtingen moest gebeuren, was niet aan de Veilig- posait. Ce qui devait se faire avec ces informations, ce
heid van de Staat om uit te maken. », Volksvertegenwoordi- n'était pas à la Sûreté de l'Etat d'en décider. », Le député
ger Deleuze ging verder: «Het spreekt vanzelf dat men Deleuze poursuioant :« Il est évident que ce n'est qu'avec des
iemand enkel met bewijzen onder aanhoudingsbevel kan preuves que l'on peut placer quelqu'un sous mandat
plaatsen (.. .J. Indien de schaduwoperatie was uitgevoerd d'arrêt (...) Si la filature avait été effectuée, je suppose que
geweest, veronderstel ik dat men de voorbereidingen van de l'on aurait pu constater les préparatifs de ces attentats »,
aanslagen had kunnen vaststellen », waarop de heer Lijse- M. Lijsebeth a précisé que « il est heureux que l'infiltration
beth heeft verduidelijkt dat . het een geluk is dat de infiltra- se soit bien déroulée, car cela nous a permis d'identifier
tie goed is uerlopen, want dat zij ons heeft toegelaten Cheva- Chevalet et Vandegeerde comme des membres actifs des
let en Vandegeerde te identificeren als actieve CCC-leden. CCC. Sans cette infiltration, nous n'aurions pas eu connais-
Zonder die infiltratie zouden wij daar niets van hebben sance de cet élément et nous n'aurions pas pu intervenir au
geweten en hadden wij in december 1985 niet kunnen in- mois de décembre 1985. »{audition 1ecjuillet 1997, pp. 17 à
grijpen. » (hoorzitting van 1 juli 1997, blz. 17 tot 21). 21).
Er wordt teruggekomen op de laatste verklaring van de Revenant à la dernière déposition de M. de Vroom, sur
heer De Vroom, na de vraag van volksvertegenwoordiger la question du député Deleuze: «Vous établissez ce rapport
Deleuze: « U stelt dat verslag op, maar de Veiligheid van mais, dans son communiqué, la Sûreté de l'Etat dit qu'elle a
de Staat zegt in haar mededeling dat zij één week eerder een rédigé un rapport une semaine avant le vôtre. En fait elle a
verslag had opgesteld. In feite heeft zij twee andere uersla- rédigé deux autres rapports: le 9 octobre et ensuite le 17 ou
gen opgesteld: op 9 oktober en vervolgens de 17e ofde 18e ••• le 18 ... En Belgique, est-il possible de prendre la clandesti-
Is het in België mogelijk voor meer dan een jaar in de nité pendant plus d'un an ... ? », M. de Vroom répond que
clandestiniteit te gaan ... ? », Daarop antwoordt de heer De cela est possible, citant l'exemple des islamistes en France et
Vroom dat zulks mogelijk is en geeft hij het voorbeeld van de ajoutant: «D'après mes souvenirs, les services de police
Islamieten in Frankrijk. Daar voegt hij nog aan toe :« Voor étaient, à l'époque, fortement déstabilisés. La preuve, c'est
zover ik mij herinner, waren de politiediensten indertijd erg qu'on a pu réaliser des opérations telles que « Mammouth »,
gedestabiliseerd. Het bewijs is dat men operaties als qui furent en fait complètement aberrantes. Au cours de ces
« Mammmouth » kon organiseren, die in feite compleet opérations, on a arrêté un tas de monde: des bandits, mais
absurd waren. Tijdens die operaties werden een heleboel aussi des braves gens. Quand on se lance dans de telles
mensen aangehouden: misdadigers, maar ook onschuldige opérations, cela veut dire que l'on n'a pas d'informations
mensen. Wanneer men tot dergelijke operaties overgaat, précises dans les services de police permettant d'arrêter ces
betekent zulks dat men bij de politiediensten niet over pre- personnes. J'en ai encore parlé il y a quelques mois avec
cieze gegevens beschikt om die mensen aan te houden. Ik mon collègue Bastin, l'ancien commissaire en chef de Na-
heb er een paar maanden geleden nog over gepraat met mijn mur qui a permis, entre autres, sur base d'un renseignement
collega Bastin, de vroegere hoofdcommissaris van Namen, de la Sûreté de l'Etat, l'arrestation de Carrette dans un café
die onder andere, op grond van een inlichting van de Veilig- à Namur. Il m'a dit que c'était un hasard s'ils étaient
 [ 55 ] - 573 / 12 - 95 / 96

heid van de Staat, de aanhouding van Carrette in een tombés dessus; ils avaient reçu l'information de la Sûreté et
Naams café mogelijk heeft gemaakt. Hij zei mij dat ze er ils avaient tout de suite plongé ! . (audition du 7 juillet
toevallig waren opgekomen: ze hadden de inlichting van de 1997, pp. 65-68).
Veiligheid van de Staat gehregen, en ze waren er meteen
ingeologen ! . (hoorzitting van 7 juli 1997, blz. 65-68).

HOOFDSTUK II CHAPITRE II

Bijdrage van de veiligheid van de Staat aan het Apport de la sûreté de l'Etat dans l'enquête sur
onderzoek naar de bende van Nijvel les tueries du Brabant

DeelA Section A

Spontane samenwerking van de Veiligheid Collaboration spontanée de la Sûreté

van de Staat met de speurders de l'Etat avec les enquêteurs

In dit verslag werden reeds de betrekkingen onderzocht Le présent rapport a déjà analysé les relations qui exis-
tussen de heer Deprêtre, procureur des Konings van Nij- taient entre le Procureur du Roi de Nivelles Deprêtre et
vel, en de heer Raes, voormalig administrateur-generaal l'ancien administrateur général de la Sûreté Raes.
van de Veiligheid van de Staat.
Andere voorbeelden van positieve samenwerking wor- D'autres exemples de collaboration positive sont mis en
den op de voorgrond geplaatst. exergue.
Zo bestempelen de speurders Bihay en Balfroid hun Ainsi, les enquêteurs Bihay et Balfroid qualifient-ils de
contacten met de Veiligheid van de Staat als zeer goed. très bons leurs contacts avec la Sûreté de l'Etat. (Audition
(Verhoor van 21 februari 1997, blz. 67 en volgende), Ook du 21 février 1997, pp. 67 et suivantes). Ainsi, le commis-
heeft commissaris Marnette technische bijstand gekregen saire Marnette, dans le cadre du dossier Latinus et WNP,
van een lid van de Veiligheid van de Staat (verhoor van a-t-il obtenu de pouvoir bénéficier d'une assistance techni-
4 maart 1997, blz. 3). que d'un membre de la Sûreté de l'Etat (audition du 4 mars
1997, p. 3).
Dat beeld wordt getemperd door de beoordeling van Ce tableau est tempéré par l'appréciation de l'enquêteur
speurder Lachlan: « Wij hebben destijds getracht ons heel Lachlan: «Nous avons tenté à l'époque d'entrer en contact
officieel met de Veiligheid van de Staat in verbinding te avec la Sûreté de l'Etat, de façon tout-à-fait officielle. Au
stellen. Aanvankelijk was dat vrij moeilijk, omdat er bin- départ c'était assez difficile, parce qu'il y avait des tensions
nen de Veiligheid van de Staat enorme spanningen beston- énormes au sein de la Sûreté de l'Etat. » (audition du 6 juin
den. » (verhoor van 6 juni 1977, blz. 25). 1997, p. 25).
Zo verklaart commandant Schot: «Zotoel bij de Veilig- Ainsi le commandant Schot déclare-t-il : « Que ce soit à
heid van de Staat als bij de DIA werd mij in eerste instantie la Sûreté ou au SDRA, dans un premier temps, on me
gevraagd om enkele dagen voor ons bezoek, ofwel telefo- demandait que je transmette quelques jours avant notre
nisch, ofwel schriftelijk, de namen door te geven van de visite, soit par téléphone, soit par courrier, le nom des
personen die ons interesseerden. Dat liet hen toe de dossiers personnes qui nous intéressait. Cela leur permettait de
voor te bereiden. Kwatongen beweerden dat de dossiers niet préparer les dossiers. D'après des mauvaises langues les
volledig waren. Zover zou ik niet willen gaan, want dan dossiers n'étaient pas complets. Je n'irai pas jusqu'à dire
hadden wij de documenten in hun plaats moeten verzame- cela parce qu'alors il aurait fallu rassembler de la docu-
len, dat wil zeggen dan hadden wij een huiszoeking moeten mentation à leur place, c'est-à-dire procéder à une perquisi-
verrichten. » (verhoor van 9 juni 1997, blz. 44). tion. » (audition, 9 juin 1997, p. 44).
Verder, op de vraag van volksvertegenwoordiger Dal- Poursuivant sur l'interrogation du député Dallons: « Il
Ions: « Er bestond dus een verschil tussen de inlichtingen y avait donc une différence entre les renseignements fournis
die door de administrateur-generaal werden verstrekt en de par l'administrateur général et les données réellement con-
gegevens die het dossier van de Veiligheid van de Staat tenues dans le dossier en possession de la Sûreté de l'Etat? »
werkelijk bevatten? », antwoordt commandant Schot: le commandant Schot répond: «Le discours de M. Raes
« Uit de uiteenzetting van de heer Raes voor de Commissie devant la Commission m'a laissé comprendre qu'il y avait
heb ik begrepen dat er binnen de Veiligheid van de Staat au sein de la Sûreté beaucoup de renseignements, de dos-
veel inlichtingen, dossiers en documenten over extreem- siers et de documentations relatifs à des mouvements d'ex-
rechtse bewegingen bestonden die ons konden interesseren. trême droite, lesquels étaient susceptibles de nous intéres-
Dat is het eerste luik « commissie », Tweede luik: de inlich- ser. C'est le premier volet « commission », Deuxième volet:
tingen op papier die de magistraten van de heer Raes des renseignements papier reçus de M. Raes par les magis-
kregen en aan ons doorgaven: wat de magistraten van de trats qui nous les fournissaient: ce que les magistrats ont
heer Raes ontoingen, dat hebben wij gehregen, het was zeer reçu de M. Raes, nous l'avons reçu, c'était très mince! ».
mager! ».
Vraag van de heer Dallons: « Wat is nu de waarheid? ». Question de M. Dallons: « Où se trouve la réalité? ».
Antwoord van de heer Schot: « Om dat te uieten, moet er Réponse de M. Schott: « Il faut faire une perquisition à
een huiszoeking worden verricht bij de Veiligheid van de la Sûreté de l'Etat pour le savoir! ».
Staat! ».
De voorzitter: «Er is een huiszoeking verricht door de Le Président: «Il y a une perquisition de M. Hennart;
heer Hennart en er zijn documenten in beslag genomen; des documents ont été saisis, la prise de connaissance de ces
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 56 ]

heeft de inzage van die documenten u ervan overtuigd dat documents vous a-t-elle persuadé que des informations exis-
de bestaande informatie niet aan de magistraten of aan de tantes n'avaient pas été communiquées aux magistrats ou
speurders werd meegedeeld? ». aux enquêteurs? ».
Antwoord van de heer Schot: «I]: denk dat er in dat Réponse de M. Schot: « En l'occurrence, je crois qu'il y
geval een synthese-PV zou moeten worden opgesteld, maar aurait un PV de synthèse à rédiger, mais la situation n'est
de toestand is daar momenteel nog niet rijp voor. Een team pas mûre pour l'instant. Une équipe à Jumet est actuelle-
in Jumet is nu belast met het anaiyseren, lezen en sarnen- ment chargée d'analyser, de lire et de synthétiser tous les
vatten van alle papieren documenten van het proces-Men- documents papier de la procédure Mendez qui ont été saisis
dez die door de heer Hennart bij de Veiligheid van de Staat à la Sûreté de l'Etat par M. Hennart; elle est chargée d'en
in beslag zijn genomen; zij moeten eruit halen wat voor de extraire ce qui est intéressant pour le Brabant wallon. Il
bende van Nijvel van belang is. We moeten dus het einde faut attendre la fin de l'exploitation. Pour ma part, il me
van het onderzoek afwachten. Wat mij betreft, ik denk dat er semble qu'il y a des éléments que nous aurions dû avoir plus
elementen zijn die wij vroeger hadden moeten krijgen. » tôt. » (audition 9 juin 1997, pp. 80-81).
(verhoor van 9 juni 1997, blz. 80-81).
Zo onderhield onderzoeksrechter Lacroix contacten met Ainsi, le juge d'instruction Lacroix avait-il des contacts
de heer Raes: «Telhens hij dat vroeg, hebben wij hem avec M. Raes : «Chaque fois qu'il a demandé à être reçu,
ontvangen. Als wij om inlichtingen hebben verzocht, hebben nous l'avons reçu. Lorsque nous avions des renseignements
wij dat gedaan in een zeer specifiek kader, met name het à solliciter, nous l'avons fait notamment dans un cadre bien
spoor naar het Joegoslavische milieu dat in het dossier précis figurant au dossier qui est l'axe du milieu yougosla-
voorkomt. Onze houding ter attentie van de heer Raes was ve. Par conséquent, nous avions une position de neutralité à
bijgevolg neutraal. Als ik hem antoing, gebeurde dat steeds l'égard de M. Raes. Quand je le reçeuais, c'était toujours en
in aanwezigheid van de griffier en van het openbaar minis- présence du greffier et du ministère public. » (audition -
terie. » (verhoor-confrontatie van de onderzoeksrechters, confrontation des juges d'instruction, 15 juillet 1997,
15 juli 1997, blz. 24 tot 26; Verhoor van 23 mei 1997, pp. 24 à 26; Audition 23 mai 1997, p. 47).
blz.47).
Verder verklaart kolonel Bruggeman over de jaren ze- Ainsi, le colonel Bruggeman, précise-t-il, pour les an-
ventig: «Alle betrokken dieneten, de Veiligheid van de nées 70 : « Tous les services concernés, la Sûreté de l'Etat et
Staat en de BOB, werden gevraagd mee te werken. De la BSR, étaient invités à coopérer. L'intensité de cette coopé-
intensiteit van die samenwerking verschilde van district tot ration différait d'un district à l'autre, parce qu'on avait des
district, omdat men in contact stond met de agent van de contacts avec l'agent de la Sûreté local. Je sais qu'à Gand,
plaatselijke Veiligheid. Ik weet dat er in Gent, waar ik was où j'ai été affecté, il y avaient de bons contacts avec la Sûreté
aangesteld, goede contacten waren met de Veiligheid van de de l'Etat. Je sais aussi que dans d'autres villes le contact
Staat. Ik weet ook dat in andere steden het contact moeilij- était plus difficile. Au niveau national, il ny avait pas de
ker verliep. Op nationaal vlak bestonden geen gestructu- contact structuré. » (audition du 16 mai 1997, p. 25).
reerde contacten. » (verhoor van 16 mei 1997, blz. 25).
Kolonel Michaux daarentegen merkte op : « Ik heb nooit Par contre, le colonel Michaux a constaté: «Au niveau
vastgesteld dat het CBO inlichtingen kreeg afkomstig van du BCR,je n'ai jamais constaté que des informations prove-
de inlichtingendiensten. »{verhoor van 9 juli 1997, blz. 84). naient des services de renseignements. » (audition 9 juillet
1997, p. 84).
Tenslotte, op de vraag van volksvertegenwoordiger Dal- Enfin, sur interpellation du député Dallons: « Quelle est
lans: « Wat is nu juist de logica van de Veiligheid van de exactement la logique de la Sûreté de l'Etat par rapport à la
Staat, vergeleken met de gerechtelijke logica? En wie - of logique judiciaire ? Ensuite, qui - que ce soient des règles
het nu om regels of om personen gaat - beslist dat inlich- ou des personnes - détermine que des informations ne
tingen niet worden doorgegeven ? Wij zijn er inderdaad van sont pas communiquées? Nous sommes en effet persuadés
overtuigd dat inlichtingen niet aan de rechterlijke macht que des informations ne sont pas communiquées au pouvoir
zijn doorgegeven. Dat gebeurde misschien met reden, omdat judiciaire. Cela se fait peut-être à juste titre, parce qu'elles
ze niet moesten uiorden geoerifieerd afweet ik veel. Ik spreek doivent être vérifiées, ou que sais-je. Je n'émets pas de
me daar niet over uit. Maar leg ons eens uit waarin die jugement de valeur. Mais expliquez-nous un peu quelles
logica bestaat? », antwoordt de administrateur-generaal sont ces logiques? » L'administrateur général de la Sûreté,
van de Veiligheid van de Staat, de heer Van Lijsebeth : M. Van Lijsebeth, répond: « C'est une question très perti-
« Dat is een zeer relevante vraag. U moet zich eerst realise- nente. Il faut tout d'abord se rendre compte qu'une trans-
ren dat een overdracht van inlichtingen van nature altijd mission d'informations est toujours sélective par nature.
selectief is. In de stapel inlichtingen die wij uerzamelen, Dans le tas d'informations que l'on collecte, il y en a qui sont
zitten er zeer waardevolle inlichtingen, andere zijn nuttig of très utiles, d'autres qui sont utiles ou moins utiles. Il y en a
minder nuttig. Er zijn er ook die op het eerste gezicht qui sont, à première vue, inutiles. En règle générale, et
waardeloos zijn. Gewoonlijk, en ook als er inlichtingen lorsqu'on transmet des informations, que ce soit à des auto-
worden doorgeven aan gerechtelijke of aan politieke instan- rités judiciaires ou à des autorités politiques, on fait une
ties, wordt er een selectie gemaakt. Dat is onvermijdelijk. sélection. C'est inévitable. Si l'on ne faisait pas cela, l'infor-
Als dat niet gebeurde, zou de nuttige informatie verdrinken mation utile se noierait dans un flot d'informations inutili-
in een stroom van waardeloze inlichtingen. Die eerste, ooor- sables. Cette première remarque préliminaire me paraît fort
afgaande opmerking lijkt mij erg belangrijk. Vervolgens, in importante. Ensuite, dans le contexte de la collaboration
de context van de samenwerking met de gerechtelijke in- avec les autorités judiciaires, je dirai ce qui suit.
stanties, kan ik het volgende zeggen.
Wat mij betreft is het heel simpel. Als er gewerkt wordt in Pour moi, c'est très simple. Lorsqu'on travaille dans le
het kader van een opsporings- of een gerechtelijk onderzoek, cadre d'une information ou d'une instruction judiciaire, on
dan wordt alles doorgegeoen, 100 % van de inlichtingen die transmet tout, 100 % des informations qui peuvent être
in die context nuttig kunnen zijn. utiles dans ce contexte.
 [ 57 ] - 573 / 12 - 95 / 96

Zo eenvoudig is dat; niets wordt achtergehouden. Als C'est aussi simple que cela; on ne cache rien. Si des
zaken vertrouwelijk moeten blijoen, dan wordt contact op- choses doivent rester confidentielles, on prend contact avec
genomen met het parket. Inzake de naam van de informan- le parquet. Par exemple, au sujet du nom des informa-
ten bijvoorbeeld. » (. •• ). teurs. » (.. .J. »
Vraag van de heer Dallons: « Ik zal eerlijk zijn. Hebt u Question de M. Dallons: «Je vais être franc. Est-ce-que
het nu over de huidige logica of over die in 1984 ? Want dat vous me parlez de la logique actuelle ou de celle qui existait
is wat ons interesseert. ». en 1984 ? Car c'est cela qui nous intéresse. ».
Antwoord van de heer Van Lijsebeth : «I]: kan mij na- Réponse de M. Van Lijsebeth:« Je ne peux pas bien sûr
tuurlijk niet voor 100 % identificeren met wat er toen ge- m'identifier à 100 % à ce qui s'est fait à l'époque, pour la
beurde, om de eenvoudige reden dat ik er niet bij was. Ik simple raison que je n'étais pas là. Je trouve que je suis déjà
vind dat ik vandaag al heel ver ben gegaan. Ik probeer op allé très loin aujourd'hui. C'est ma conception des choses
een samenhangende en logische manier mijn visie van de que j'essaie d'exécuter de façon cohérente et logique. Si vous
zaken weer te geven. Als u mij vraagt wat ik denk over « wat me demandez ce que je pense «de ce qui s'est passé à
zich toen heeft afgespeeld », dan moet ik u bekennen dat ik l'époque» je dois vous avouer qu'il m'est très difficile de
daar heel moeilijk kan op antwoorden. ». vous répondre. ».
Vraag van de heer Dallons: « Mogen wij daaruit aflei- Question de M. Dallons: « Peut-on en déduire que cela
den dat het misschien niet altijd zo is gegaan? ». ne s'est peut-être pas toujours passé comme cela? ».
Antwoord van de heer Van Lijsebeth: «I]: meen dat de Réponse de M. Van Lijsebeth: «Je crois que d'autres
commissie andere zittingen heeft gepland met de persoon séances de la commission sont prévues avec la personne qui
die u daarop zal kunnen antwoorden. » (verhoor van 1 juli pourra vous répondre. » (audition du lee juillet 1997, pp. 93-
1997, blz. 93-94). 94).
De heer Van Lijsebeth drukt zich ook duidelijker uit: Le propos de M. Van Lijsebeth se fait également plus
« Wanneer men op een bepaald ogenblik vanuit een inlich- précis: « Wanneer men op een bepaald ogenblik vanuit een
tingendienst geconfronteerd wordt met het verloop van een inlichtingendienst geconfronteerd wordt met het verloop
gerechtelijk onderzoek, gaat men natuurlijk op eigen initia- van een gerechtelijk onderzoek, gaat men natuurlijk op
tief geen parallelonderzoek opstarten. Ik ben daartegen eigen initiatief geen parallelonderzoek opstarten. Ik ben
gekant. Concreet betekent dit dat men vrij passief blijft daartegen gekant. Concreet betekent dit dat men vrij passief
wachten op een verzoek tot medewerking. Dat is gebeurd in blijft wachten op een verzoek tot medewerking. Dat is ge-
het kader van het onderzoek naar de CCC en in veel minde- beurd in het kader van het onderzoek naar de CCC en in
re mate, voor het onderzoek naar de Bende van Nijvel. De veel mindere mate, voor het onderzoek naar de Bende van
informatie die toch werd overgemaakt aan de gerechtelijke Nijvel. De informatie die toch werd overgemaakt aan de
ouerheden, was punctuele informatie als antwoord op tira- gerechtelijke ouerheden, was punctuele informatie als an-
gen van onder meer onderzoeksrechter Hennuy. Er zijn ook twoord op vragen van onder meer onderzoeksrechter Hen-
verschillende inbeslagnemingen van dossiers geweest bij de nuy. Er zijn ook verschillende inbeslagnemingen van dos-
Staatsveiligheid. Concreet betekent dit dat wij een zeer siers geweest bij de Staatsveiligheid. Concreet betekent dit
groot deel van onze documentatie kwijt gespeeld zijn. Wij dat wij een zeer groot deel van onze documentatie kwijt
hebben ze noot teruggekregen ... Maar, indien het uw be- gespeeld zijn. Wij hebben ze nooit teruggekregen ... Maar,
doeling is mij te vragen of wij systematisch hebben meege- indien het uw bedoeling is mij te vragen ofwij systematisch
werkt aan het onderzoek, dan is mijn antuioord, nee. Vroe- hebben meegewerkt aan het onderzoek, dan is mijn ani-
ger niet en ook vandaag niet helemaal. » (verhoor van 1 juli uioord, nee. Vroeger niet en ook vandaag niet helemaal. »
1997, blz. 38). (audition du lee juillet 1997, p. 38).
De voormalige administrateur-generaal van de Veilig- L'ancien administrateur général de la Sûreté de l'Etat
heid van de Staat, de heer Raes, van zijn kant, verklaart: M. Raes précise, pour sa part: Vraag van de Voorzitter:
Vraag van de Voorzitter: Andermaal blijkt uit wat U zegt Andermaal blijkt uit wat U zegt dat men effectief heel wat
dat men effectief heel wat inlichtingen heeft verzameld in inlichtingen heeft verzameld in het dossier dat ons bezig
het dossier dat ons bezig houdt. houdt.
Antwoord van de heer Raes : « Mijnheer de Voorzitter, ik Antwoord van de heer Raes : « Mijnheer de Voorzitter, ik
heb gezegd dat ik mijzelf feliciteerde over het feit dat wij heb gezegd dat ik mijzelf feliciteerde over het feit dat wij
zoveel inlichtingen hebben kunnen overmaken over zoveel zoveel inlichtingen hebben kunnen overmaken over zoveel
genoemde in uw dossiers. » (verhoor van 7 juli 1997, genoemde in uw dossiers. » (audition du 7 juillet 1997,
blz. 32) : de heer Raes heeft dit uitdrukkelijk geformuleerd p. 32) : M. Raes a explicité son propos par les informations
in de informatie die hij naar het parket zond inzake de heer envoyées au parquet concernant M. Bultot.
Bultot.
Bij het lezen van die informatie moet rekening worden Ces informations doivent être lues avec l'observation
gehouden met wat wij in ons eerste verslag hebben gefor- que nous formulions dans notre premier rapport: « Pour ne
muleerd : « Om slechts één of twee voorbeelden aan te ha- prendre qu'un ou deux exemples: les rapports rédigés en
len: de verslagen die in 1986-1987 en 1989 door de Veilig- 1986-1987 et 1989 par la Sûreté de l'Etat ont été joints au
heid van de Staat waren opgesteld, werden in 1991 aan het dossier de l'instruction en 1991 alors qu'il semblerait que
dossier van het gerechtelijk onderzoek toegevoegd, hoewel ze ces rapports aient été transmis au parquets généraux en son
blijkbaar op tijd aan de parketten-generaal waren doorge- temps. » (voir notre rapport du 16 janvier 1997, p. 27).
geven. » (cf. ons verslag van 16 januari 1997, blz. 27).
In termen van samenwerking en betrokkenheid van de En termes de collaboration et d'implication de la Sûreté
Veiligheid van de Staat bij het onderzoek naar de bende de l'Etat dans l'enquête sur les tueries du Brabant, il
van Nijvel, verdienen ook de problemen rond de samenstel- importe également de souligner les questions relatives à la
ling van de steundienst onze aandacht; procureur-generaal composition de la cellule d'appui; le procureur général de
Demanet van Bergen drukt zich als volgt uit: «Bij de Mons Demanet s'exprime comme suit: « Un problème s'est
samenstelling van die steundienst is er een probleem gere- posé lors de la composition de ce service d'appui, «steun-
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 58 ]

zen. Toen ik besloot de onderzoeksrechter een politionele dienst », Lorsque je prends la décision d'accorder un appui
steun toe te kennen, heb ik aangekondigd dat er in die policier au juge d'instruction, j'indique dans la composition
steundienst een lid van de Veiligheid van de Staat zou de cette cellule d'appui la présence d'un membre de la
zitten. Na overleg wees de heer Van Lijsebeth mij op de heer Sûreté. Après avoir pris contact avec M. Van Lijsebeth,
D. Waarom? Hij was gespecialiseerd in een spoor dat be- celui-ci me désigne M. D. Pourquoi? Il est spécialiste en
langrijk was voor het onderzoek. Naar mijn idee kon de heer matière d'une piste qui était importante pour l'enquête.
D. zich bij de speurders aansluiten. De heer Lacroix was Dans mon esprit, M. D. pouvait se joindre aux enquêteurs.
van mening - dat was gewettigd - dat het niet oppor- M. Lacroix a considéré - c'était légitime - qu'il n'était
tuun was dat de heer D. aan het onderzoekswerk deelnam, pas opportun que M. D. participe au travail de l'enquête,
maar dat hij zich veeleer als verbindingsofficier moest op- mais vienne plutôt comme agent de liaison. Ce problème a
stellen. Op die manier werd het probleem opgelost en uit de été réglé de cette manière et écarté. » (audition 16 juin 1997,
weg geruimd. » (verhoor van 16 juni 1997, blz. 39; verkla- p. 39; explications partagées par M. Van Lijsebeth, audi-
ringen waar de heer Van Lijsebeth mee instemt, verhoor tion lee juillet 1997, pp. 48 à 49).
van 1 juli 1997, blz. 48-49).

Deel B Section B

Aan de Veiligheid van de Staat opgelegde medewerking Collaboration imposée à la Sûreté de l'Etat

Naast de spontane medewerking van de Veiligheid van A côté de la collaboration spontanée de la Sûreté de
de Staat aan het onderzoek naar de bende van Nijvel, moet l'Etat à l'enquête des tueries du Brabant, il y a cependant
evenwelook melding worden gemaakt van de documenten lieu de mentionner la collecte forcée de documents saisis
die zonder medewerking werden verzameld en tijdens dans le cadre de perquisitions, saisis à la Sûreté de l'Etat.
huiszoekingen bij de Veiligheid van de Staat in beslag
werden genomen.
Onderzoeksrechter Hennart, die met het dossier-Men- Le juge d'instruction Hennart, en charge du dossier
dez was belast, heeft de gronden voor die huiszoeking bij de Mendez, s'est expliqué sur les raisons de cette perquisition
Veiligheid van de Staat nader verklaard: «Eind 1987, à la Sûreté de l'Etat: « Nous sommes fin 1987, début 1988,
begin 1988, worden (door de heer Beijer) behoedzaam ver- on (M. Beijer), va doucement faire des déclarations disant
klaringen afgelegd dat « wij in werkelijkheid garageboxen « en réalité nous avons loué des boxes de garage - il Y a la
hebben verhuurd - het washok, wagens, u weet dat beter buanderie, des voitures, vous connaissez cela mieux que
dan ik, - maar wij werkten voor de Veiligheid van de moi, mais nous travaillions pour la Sûreté de l'Etat» (.. .J
Staat » (.. .J In februari 1988 kom ik eraan; Beijer zegt dat En février 1988 j'arrive; Beijer dit qu'en réalité c'est mon-
het in werkelijkheid de heer Bouhouche is die de Veiligheid sieur Bouhouche qui a introduit la Sûreté de l'Etat chez
van de Staat introduceerde bij de ARI, een bureau van ARI, qui est une agence de détectives privés (.. .J Ce qui est
privé-detectives (.. .J. Wat belangrijk is, is dat wij niet over important à dire, c'est que nous ne disposons pas du moin-
het kleinste materieel element beschikten. Niets, ik zeg het dre élément matériel. De nouveau, rien.
nogeens.
Beijer beweerde dat « wij werkten voor de Veiligheid van La thèse de Beijer est «nous avons travaillé pour la
de Staat; het is de Veiligheid van de Staat die de garage- Sûreté de l'Etat; c'est la Sûreté de l'Etat qui paie les boxes
boxen betaalt » (.. .J Niettemin vermeldde ik de kwestie ten- de garage» (.. .J Toujours est-il que je finis par faire un état
slotte toch. de la question.
Ik besloot een huiszoeking te uerrichten, aangezien ik Je prends la décision d'aller perquisitionner, en me di-
dacht dat « vermits er een paar kleine elementen waren die sant «qu'une fois pour toutes, puisqu'il existe quelques
mogelijk voor problemen konden zorgen, de deur eens en petits éléments qui pouvaient éventuellement poser problè-
voor altijd openstond, wat te ver open, en ik wou de weg me, que la porte avait été ouverte, un peu trop, je voulais
teruguinden:» (.. .J Ik besloot dus om een huiszoeking te retrouver le chemin» (.. .J Je décide donc de perquisitionner
verrichten bij de Veiligheid van de Staat (.. .J. Wat stond er à la Sûreté de l'Etat (.. .J. Qu'y a-t-il dans ces dossiers (saisis
in die dossiers (die bij de huiszoeking in beslag werden pendant la perquisition) ? Strictement rien, mais rien qui
genomenlê Strikt genomen niets, niets dat ons kon interes- puisse intéresser (.. .J Mais lorsqu'on a fait tout cela il n'y a
seren (.. .J In het dossier zat echter niets dat de beweringen en fait rien dans le dossier qui apporte un élément plus
van de heer Beijer verder verduidelijkte. » (verhoor van précis par rapport à ce que dit M. Beijer. » (audition 19 juin
19 juni 1997, blz. 96 tot 103). 1997, pp. 96 à 103).
Het probleem van de overdracht van het bewijsmateri- La question sur la difficulté du transmis de ces pièces à
aal uit het dossier van de bende van Nijvel zal worden conviction dans le dossier des tueries du Brabant sera
behandeld in Titel V van dit verslag. évoqué dans le cadre du Titre V du présent rapport.
Voor het overige verwijzen wij naar ons eerste verslag, Pour le surplus, nous renvoyons à notre premier rapport
waarin reeds een analyse is gemaakt van de dossiers van qui a déjà effectué l'analyse des dossiers PAC (pièces à
het bewijsmateriaal (in beslag genomen bij de Veiligheid conviction saisies à la Sûreté de l'Etat) ainsi que l'analyse
van de Staat) en van de interne dossiers van de Veiligheid des dossiers internes à la Sûreté de l'Etat (voyez notre
van de Staat (zie ons verslag van 16 januari 1997, blz. 68 rapport du 16 janvier 1997, pp. 68 à 71).
tot 71).
Die huiszoeking door onderzoeksrechter Hennart past Cette perquisition effectuée par le juge d'instruction
slecht in het kader van de sympathie die de Veiligheid van Hennart s'inscrit en porte-à-faux avec les sympathies dont
de Staat bij verschillende magistraten genoot. Zo verklaart bénéficiait la Sûreté de l'Etat auprès de différents magis-
de Prelle de la Nieppe, substituut bij het parket van Nijvel, trats. Ainsi, parlant du dossier Latinus instruit par le juge
over het dossier-Latinus dat werd behandeld door onder- d'instruction Schlicker, le substitut du parquet de Nivelles
 [ 59 ] - 573 / 12 - 95 / 96

zoeksrechter Schlicker ;« Hij (onderzoeksrechter Schlicher) de Prelle de la Nieppe, précise-t-il : « Il (le juge d'instruc-
is zich gaan interesseren voor de Veiligheid van de Staat en tion Schlicher) a commencé à s'intéresser à la Sûreté de
heeft bepaalde inspecteurs van de Veiligheid van de Staat l'Etat et à interroger certains inspecteurs de la Sûreté de
ondervraagd, tot hij op een bepaald ogenblik - dat heeft l'Etat jusqu'au moment où, c'est lui-même qui me l'a rap-
hij mij zelfverteld, hij heeft het ook aan andere magistraten porté; il l'a dit aussi à d'autres magistrats, il a été convoqué
gezegd -, bij procureur-generaal Van Honste werd geroe- dans le bureau du procureur général Van Honste (.. .) M. le
pen (.. .) De heer Van Honste heeft de heer Schlicker te procureur général Van Honste a fait comprendre à
verstaan gegeven dat de Veiligheid van de Staat door die M. Schlicker que la Sûreté de l'Etat risquant d'être fragili-
ondervragingen nog meer dreigde te verzwakken, zo zou hij sée davantage par ces interrogatoires, il risquait de mettre
wel eens de Veiligheid van de Staat, die de democratie van en péril le garant de la démocratie de ce pays qu'était la
dit land vrijwaart, in gevaar kunnen brengen. De heer Sûreté de l'Etat. M. Schlicker avait bien compris le messa-
Schlicker had die boodschap goed begrepen. Hij is met zijn ge. Il a arrêté ses interrogatoires. La filière politico-crimi-
ondervragingen gestopt. Het onderzoek naar de politieh- nelle a été stoppée. La BSR de Wavre qui avait été encoura-
criminele lijn kwam tot stilstand. De BOB van Waver, die er gée par M. Schlicker a exploiter cette filière, a cessé du jour
door de heer Schlicker was toe aangezet die lijn te onderzoe- au lendemain, d'entretenir des rapports avec M. Schlicker.
ken, heeft van de ene dag op de andere het contact met de Celui-ci s'est complètement rangé à l'avis du procureur du
heer Schlicker verbroken. Die had zich volledig naar het Roi de Nivelles. Pour ce dernier, cette filiale n'avait plus
advies van de procureur des Konings van Nijvel geschikt. aucun intérêt non plus. Dès lors, les gens de la BSR de
Voor deze laatste was die lijn ook van geen enkel belang Wavre ont été complètement déroutés par ce revirement
meer. De mensen van de Waverse BOB waren bijgevolg d'attitude du juge d'instruction Schlicker, qu'ils ont attri-
totaal uit het veld geslagen door de ommezwaai in de hou- bué au procureur du Roi et à la hiérarchie du parquet. »
ding van onderzoeksrechter Schlicker, die zij toeschreven (audition du 4 février 1997, p. 34, cette appréciation est
aan de procureur des Konings en aan de parkethiërarchie. » confirmée par l'audition de M. Baeyens, 21 février 1997,
(verhoor van 4 februari 1997, blz. 34, deze indruk wordt pp. 31-33; ce propos est confirmé par M. Deprêtre, audition
bevestigd in het verhoor van de heer Baeyens, 21 februari du 5 février 1997, pp.66-67).
1997, blz. 31-33; die uitlatingen worden bevestigd door de
heer Deprêtre, verhoor van 5 februari 1997, blz. 66-67).
Tijdens zijn ondervraging verklaart Schlicker: « Ik ben Entendu, M. Schlicker déclare: «Je suis allé voir le
bij procureur-generaal Van Honste gegaan met een kopie procureur général Van Hoste avec une copie du dossier
van het dossier-Latinus en ik heb hem gezegd dat men Latinus en lui disant qu'il risquait d'y avoir un organisme
misschien te maken had met een overheidsinstelling die niet d'Etat qui ne fonctionne pas correctement. » Quel a été le
correct functioneerde. »-« En toen? » - «De heer procu- suivi ? - M. le procureur général a pris la photocopie de
reur-generaal heeft de fotokopie van mijn dossier aangeno- mon dossier - Vous n'avez plus rien entendu à ce sujet? »,
men. » - « U hebt daar verder niets meer over oerno-
men? .v ,
Antwoord: «Neen. » (verhoor van 4 februari 1997, blz. Réponse: «Non. » (audition du 4 février 1997, p. 31).
31).

HOOFDSTUK III CHAPITRE III

Bijdrage van de ADIVaan het Apport du SGR à l'enquête

onderzoek naar de Bende van Nijvel sur les tueries du Brabant

DeelA Section A

Medewerking van de ADN aan het Collaboration du SGR à l'enquête

onderzoek naar de Bende van Nijvel sur les tueries du Brabant

De inlichtingen van de ADIV betekenden slechts een L'appui qu'ont pu constituer les renseignements du SGR
beperkte steun in het kader van het onderzoek naar de est des plus limité dans le cadre de l'enquête sur les Tue-
bende van Nijvel. ries du Brabant.
Speurder Van den Berghe verklaart:« Ik heb eind 1995 L'enquêteur Van den Berghe déclare: « Ik heb eind 1995
in het kader van een persoonlijke relatie die deel uitmaakt in het kader van een persoonlijke relatie die deel uitmaakt
van de diensten van SGR, contakten gehad met die man, om van de diensten van SGR, contakten gehad met die man, om
ook bij hem eens na te gaan wat dat fenomeen, dat zich in ook bij hem eens na te gaan wat dat fenomeen, dat zich in
Aalst had gemanifesteerd, uiteindelijk zou kunnen zijn. Nu, Aalst had gemanifesteerd, uiteindelijk zou kunnen zijn. Nu,
ik meen dat de persoon zich heeft ingelaten met het onder- ik meen dat de persoon zich heeft ingelateri met het onder-
zoek op het vlak van extreem-rechte, op het vlak van VMO. zoek op het vlak van extreem-rechte, op het vlak van VMO.
Hij heeft terzake verschillende nota's opgesteld. Die nota's Hij heeft terzake verschillende nota's opgesteld. Die nota's
had ik tot voor kort niet ingekeken en heb ik, na aanleiding had ik tot voor kort niet ingekeken en heb ik, na aanleiding
van recente contacten met de heer Lacroix, kunnen inkijken. van recente contacten met de heer Lacroix, kunnen inkijken.
Het betreft informatie die mij indertijd al was meegedeeld Het betreft informatie die mij indertijd al was meegedeeld
in het kader van Delta. Als die informatie echter enkel in het kader van Delta. Als die informatie echter enkel
uitgaat van SGR, dan heeft SGR misschien nog andere uitgaat van SGR, dan heeft SGR misschien nog andere
informatie ter beschikking. ... Ik ben de mening toegedaan informatie ter beschikking. ... Ik ben de mening toegedaan
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 60 ]

dat wat gebeurt in België nauwlettend wordt gevolgd en dat wat gebeurt in België nauwlettend wordt gevolgd en
geobserveerd door SGR en inlichtingendiensten. », geobserveerd door SGR en inlichtingendiensten. »,
Vraag van de voorzitter: «Die beschikken over meer Question du président: « Die beschikken over meer in-
informatie dan de informatie dan deze die U hebt inge- formatie dan de informatie dan deze die U hebt ingezien? »,
. 2
zwn . »,
Antwoord: «Ik ben daar persoonlijk van overtuigd, Réponse: « Ik ben daar persoonlijk van overtuigd, ja ....
ja .... Als er niet gevraagd wordt ... als men vraagt om het Als er niet gevraagd wordt ... als men vraagt om het dossier
dossier A te krijgen, dan maakt men niet dossier B over dat A te krijgen, dan maakt men niet dossier B over dat connec-
connecties met dossier A. Ik zal mij verduidelijken. Als men ties met dossier A. Ik zal mij verduidelijken. Als men het
het dossier « Luxemburg» vraagt en het dossier « Luxem- dossier « Luxemburg» vraagt en het dossier « Luxemburg»
burg» bestaat niet maar het dossier « Burg» dan maakt bestaat niet maar het dossier « Burg» dan maakt men het
men het dossier «Burg» niet over. ... Een inlichtingen- dossier « Burg» niet over.... Een inlichtingendienst is geen
dienst is geen duivenkot waar iedereen zo maar binnen en duivenkot waar iedereen zo maar binnen en buiten loopt. Ik
buiten loopt. Ik vind dat er bepaalde regels zijn die geres- vind dat er bepaalde regels zijn die gerespecteerd moeten
pecteerd moeten worden en ik vind dat het aan de magie- worden en ik vind dat het aan de magistraat is om ter zake
traat is om ter zake te komen teneinde de zaken zo goed te komen teneinde de zaken zo goed mogelijk te laten uerlo-
mogelijk te laten verlopen. Vraag van de voorzitter: zijn pen. Vraag van de voorzitter : zijn vragen gesteld aan
vragen gesteld aan SGR ? », SGR t».
Antwoord : « Dat is mij niet bekend. Het is mogelijk. » Réponse: «Dat is mij niet bekend. Het is mogelijk. »
(verhoor van 13 mei 1997, blz. 56-58). (audition du 13 mai 1997, pp. 56-58).
Deze opmerking van kolonel Bruggeman inzake de Vei- L'observation faite ci-dessus, à propos de la sûreté de
ligheid van de Staat geldt ook voor de ADIV. l'Etat, par le Colonel Bruggeman vaut également pour le
SGR.
Tijdens zijn ondervraging verklaarde onderzoeksrech- Interrogé, le juge d'instruction Lacroix déclare:
ter Lacroix :
Vraag van de voorzitter: « Hebt u nooit contact gehad Question du président i « Vous n'avez jamais eu de con-
met de ADN? Over de Veiligheid van de Staat hebt u het al tact avec le SGR? Vous nous avez déjà parlé de la sûreté de
gehad. », l'Etat. »,
Antwoord van de heer Lacroix r « Neen. », Réponse de M. Lacroix r « Non. »,
Vraag van de voorzitter: « De ADN had informatie over Question du président: « Le SGR avait des informations
dat dossier; in die tijd was de ADN toch de inlichtingen- sur ce dossier, c'était quand même le service d'information
dienst van de rijkswacht, vermits de rijkswachters militai- de la gendarmerie à l'époque puisque les gendarmes étaient
ren waren. », des militaires »,
Antwoord van de heer Lacroix: « Wij hebben geen enkele Réponse de M. Lacroix ;« Nous n'avons eu aucune infor-
inlichting gekregen. De elementen die u ons hebt laten mation. Les éléments que vous nous avez fait transmettre
doorsturen waren de cel reeds bekend en hebben ons niets étaient connus de la Cellule et non rien apporté de neuf »,
nieuws bijgebracht. »,
De voorzitter : « U bent ervan overtuigd dat de ADN Le président: « Vous avez la conviction: le SGR n'était
geen belang stelde in dat dossier. », pas intéressé par ce dossier. »,
Antwoord van de heer Lacroix: « Dat zeg ik niet. De heer Réponse de M. Lacroix: «Je ne dis pas ça. M. Hennart
Hennart heeft bij de Veiligheid van de Staat een huiszoe- est allé perquisitionné à la sûreté de l'Etat. Il n'a rien
king verricht. Hij heeft niets gevonden. », trouvé. »,
De voorzitter: « Is het mogelijk dat de ADN geen enkele Le président: « Est-il possible que le SGR n'ait aucune
informatie had over dat dossier? », information sur ce dossier? »,
De heer Lacroix: « Dat is wat ze zeggen. Deze week heeft M. Lacroix: « C'est ce qu'ils disent. Il y a encore eu un
er nog een onderhoud plaatsgehod tussen een lid van de Cel contact cette semaine entre un membre de la Cellule et un
en iemand van de ADN. We zullen zien of ze elementen responsable du SGR. Nous verrons s'ils ont des éléments.
hebben. Maar ik ga ervan uit dat, als ze werkelijk over Mais je présume que s'ils avaient des éléments vraiment
interessante elementen beschikten, ze ons die zouden heb- intéressants, ils nous les auraient donnés. C'est tout de
ben gegeven. Het is toch een overheidsinstelling? Voor de même un service de l'Etat? Pour la sûreté, c'est la même
Veiligheid van de Staat geldt ongetwijfeld hetzelfde ? Men chose aussi certainement? On ne peut constater qu'une
kan maar één ding vaststellen. Als er niets méér is, dan is er chose. S'il n'y a que cela, il n'y a que cela! » (audition du
niets méér! » (verhoor van 23 mei 1995, blz. 59-6Q). 23 mai 1995, pp. 59-6Q).
Het gebrek aan contact tussen het CBO en de ADIV L'absence de contact entre le BCR en le SGR est confir-
werd bevestigd door kolonel Michaux, zoals hij hierboven mée par le Colonel Michaux, comme il l'a dit également ci-
ook over de Veiligheid van de Staat vertelde. dessus pour la Sûreté de l'Etat.
Commandant Schott, rijkswachtverantwoordelijke voor En ce qui concerne le Commandant Schot, responsable
de Bende-cel, verklaarde: « Ik ben een tiental keren naar de gendarmerie de la Cellule Brabant Wallon, il déclare r « Je
DIA gegaan ... In eerste instantie werd mij gevraagd om suis allé une dizaine de fois à la SDRA ... Dans un premier
enkele dagen voor ons bezoek, hetzij telefoniech, hetzij temps on me demandait que je transmette quelques jours
schriftelijk, de namen door te geven van de personen die ons avant la visite soit par téléphone soit par courrier le nom
interesseerden. Dat liet hen dan toe de dossiers voor te des personnes qui nous intéressaient. Cela permettait alors
bereiden. Kwatongen beweerden dat de dossiers niet uolle- de préparer le dossier. D'après de mauvaises langues les
dig waren. Zover zou ik niet willen gaan. Dan hadden wij dossiers n'étaient pas complets. Je n'irai pas jusqu'à dire
een huiszoeking moeten verrichten. Er is toch een minimum cela. Il aurait alors fallu procéder à une perquisition. Il doit
aan vertrouwen nodig ... Wij hebben bij de DIA veel inlich- y avoir un minimum de confiance ... Nous avons trouvé
tingen gevonden die voor ons van belang konden zijn. Ik heb beaucoup de renseignements susceptibles de nous intéresser
 [ 61 ] - 573 / 12 - 95 / 96

trouwens op zijn minst twee syntheseverslagen opgesteld au SDRA. J'ai d'ailleurs fait au minimum 2 rapports de
voor de heer Lacroix. »{verhoor van 9 juni 1997, blz. 43-47). synthèse à M. Lacroix. » (audition du 9 juin 1997, pp. 43-
47).
Over de aanpak van de moordaanslagen van de bende Sur l'approche de son service envers les tueries du Bra-
van Nijvel door zijn dienst schreef generaal Georis : « De bant, le général Georis écrit : «Le SGR n'a jamais été
ADN is nooit rechtstreeks bij de zaak van de bende van concerné directement par l'affaire des Tueurs du Brabant.
Nijvel betrokken geweest. Daaruit volgt dat mijn dienst Il s'ensuit que mon service ne possède pas de dossiers à ce
geen dossiers daarover bezit. Ik moet u er wel op wijzen dat sujet. Je dois cependant vous signaler qu'entre 1986 et
rijkswachtcommandant Schott tussen 1986 en 1989 zo'n 1989, le Commandant de gendarmerie Schot a consulté au
150 dossiers van individuen en een tiental dossiers over SGR quelques 150 dossiers de personnes et une dizaine de
groeperingen heeft ingekeken. Die aandacht was blijkbaar dossiers de groupements. Cette préoccupation essentielle
voornamelijk gericht op majoor Bougerol, het PlO en ook op semble avoir visé le major Bougerol, le PlO ainsi que le
WNP en zijn militanten. De resultaten van die opsporingen WNP et ses militants. Les résultats de ses investigations
moeten in de dossiers van het gerechtelijk onderzoek zit- doivent se trouver dans les dossiers de l'enquête judiciaire »;
ten »; Georis expliciteert dit en verduidelijkt:« Wat ik hier- explicitant le propos, le Georis précise: « Ce que je voulais
mee wou zeggen is dat de ADN er niet rechtstreeks bij dire par cette phrase, c'est que le SGR n'a pas été impliqué
betrokken was, de dienst nam geen deel aan het gerechtelijk directement, il n'a pas pris part à l'enquête judiciaire. Il n'y
onderzoek. Bij ons bestaan er dus geen dossiers « Bende van a donc pas chez nous des dossiers « Tueurs du Brabant »,
Nijvel », Alles wat wij hebben - en de verbanden zullen Tout ce dont nous disposons - et les liens se vérifieront par
later worden onderzocht - zijn individuele dossiers. In après - ce sont des dossiers individuels. Dans certains
sommige daarvan kon men mogelijk verbanden leggen met d'entre eux, on a pu éventuellement faire des connextions
de moordaanslagen van de bende van Nijvel. Maar de avec les Tueries du Brabant. Mais le service du SGR ne fait
dienst van de ADN is niet op de hoogte van de namen van pas connaissance des noms dont le Commandant Schot
de personen wiens dossier commandant Schott heeft gecon- était venu consulter les dossiers. Ce queje voulais donc dire,
sulteerd. Wat ik dus wou zeggen, is dat wij niet bij het c'est que nous n'avons pas été impliqués dans l'enquête. »
onderzoek betrokken uiaren:» (verhoor van 4 juli 1997, (audition du 4 juillet 1997, pp. 33-35).
blz. 33-35).
In ons eerste verslag hebben wij de analyse van de Dans notre premier rapport, nous avions réservé à plus
interne dossiers van de ADIV uitgesteld tot later (verslag tard l'examen des dossiers internes du SGR (rapport du
van 16 januari 1997, blz. 72). 16 janvier 1997, p. 72).
Die analyse neemt nu de volgende vorm aan: Cette analyse peut à présent se présenter comme suit:
De ADIV legt individuele dossiers aan en dossiers over Le SGR constitue des dossiers individuels et par asso-
verenigingen of groeperingen, alsook over bedrijven die ciation ou groupement, ainsi que par firmes touchant à la
aan de veiligheid raken; 95 % van de inlichtingen die in die sécurité; 95 % des renseignements introduits dans ces
dossiers staan, hebben te maken met de afgifte van veilig- dossiers sont relatifs à la délivrance de certificats de sécu-
heidscertificaten; om veiligheidscertificaten af te geven rité; la délivrance de certificats de sécurité nécessite une
moet er een onderzoek naar de veiligheid plaatsvinden, en enquête de sécurité qui est menée par le SGR : ces certifi-
dat wordt verricht door de ADIV : die veiligheidscertifica- cats de sécurité sont nécessaires au personnel qui est en
ten zijn vereist voor het personeel dat in aanraking komt contact avec des secrets militaires.
met militaire geheimen.
Sectie III binnen de ADIV houdt zich bezig met de Une section III du SGR s'occupe de la contre-ingérance :
contra-inmenging: de ADIV verzamelt de inlichtingen le SGR collecte les informations en matière de terrorisme,
inzake terrorisme, spionage, subversie en sabotage waar- d'espionnage, de subversion et de sabotage concernant les
bij militairen en militaire bezittingen betrokken zijn; een militaires et les biens militaires; une division sécurité
afdeling interne militaire veiligheid ziet erop toe dat de militaire intérieure veille au respect des prescriptions de
veiligheidsvoorschriften worden nageleefd; een afdeling sécurité; une division sécurité technique s'attache essen-
technische veiligheid legt zich voornamelijk toe op de infor- tiellement aux aspects informatiques de la sécurité; le
matica-aspecten van de veiligheid; het gerechtelijke deta- détachement judiciaire est constitué de gendarmes réali-
chement is samengesteld uit rijkswachters die instaan sant les enquêtes sécurité sur les gendarmes; le SGR agit
voor de veiligheidsonderzoeken naar de rijkswachters; de sur mission ou d'office; nombre de rapports du SGR sont
ADIV handelt in opdracht of ambtshalve; vele ADIV-ver- constitués de compte rendu de conférences, d'articles de
slagen bestaan uit verslagen van conferenties, persartike- presse, de livres spécialisés, ...
len, gespecialiseerde boeken ...
Als een inbreuk aan het licht komt, geeft de ADIV de Si une infraction est relevée, le SGR transmet l'informa-
informatie door aan het burgerlijk parket of aan de politie- tion au parquet civil ou aux forces de police, sans cadre
diensten, zonder duidelijk formeel kader. Laatstgenoemde formel précis. Ces derniers services sont chargés de la
diensten zijn belast met het controleren van de feiten. vérification des faits.
In navolging van de werkwijze van commandant Schott, A l'instar de la démarche du Commandant Schott, nous
hebben wij een dertigtal namen geïsoleerd van personen avions isolé une trentaine de noms pour lesquels nous
wiens individueel dossier wij bij de ADIV hebben kunnen avons pu consulter les dossiers individuels au SGR, lorsque
inkijken toen zij er geïnventariseerd stonden. ces personnes y étaient répertoriées.
Onder voorbehoud van de hierna volgende afdeling, in- Sous la réserve de la section suivante, à propos d'une
zake een persoon die bij de ADIV geïnventariseerd was personne répertoriée au SGR, laquelle ne figurait pas ni
maar niet voorkwam op de lijst van commandant Schott dans la liste du Commandant Schott ni dans notre propre
noch op onze eigen lijst, kon er geen enkel element worden liste, aucun élément intéressant les tueries du Brabant
uitgehaald dat van belang was voor de moordaanslagen Wallon n'a pu être isolé.
door de bende van Nijvel.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 62 ]

Deel B Section B

Het opduiken van verslagen van de ADIV L'apparition de rapports du SGR

die verband houden met de bende van Nijvel liés aux tueurs du Brabant

Begin 1997, nadat de ADIV had geschreven dat zij nooit Début 1997, après avoir écrit que le SGR n'avait jamais
rechtstreeks bij de zaak van de bende van Nijvel betrokken été concerné directement par l'affaire des tueurs du Bra-
waren geweest, brachten zij de parlementaire onderzoeks- bant, le SGR a, de manière spontanée, communiqué à la
commissie er spontaan van op de hoogte dat een inspecteur Commission d'enquête parlementaire une information se-
had meegedeeld dat ook hij in illo tempore verslagen had lon laquelle un inspecteur avait fait savoir que, in illo
geschreven die verband hielden met de moordaanslagen tempore, lui aussi avait écrit des rapports en liaison avec
door de bende van Nijvel: het betrofin feite verslagen van les tueries du Brabant: il s'agit en réalité de rapports d'un
een plaatselijk inspecteur, opgesteld tussen 1985 en 1989, inspecteur local, rédigés entre 1985 et 1989, et de 2 rap-
en twee syntheseverslagen. ports de synthèse.
Generaal Simons van de ADIV verklaarde hieromtrent: Le général Simons du SGR précise à ce propos: « In het
«In het syntheseverslag van één van de inspecteurs had syntheseverslag van één van de inspecteurs had men een
men een naam gevonden waarover bij ons wel een dossier naam gevonden waarover bij ons wel een dossier bestond.
bestond. Er waren verscheidene namen vermeld. In dat Er waren verscheidene namen vermeld. In dat dossier heb-
dossier hebben wij deze rapporten gevonden. Deze rappor- ben wij deze rapporten gevonden. Deze rapporten hebben
ten hebben wij U overgemaakt. Daaruit blijkt duidelijk dat wij U overgemaakt. Daaruit blijkt duidelijk dat in deze
in deze periode door inspecteurs van onze dienst wel dege- periode door inspecteurs van onze dienst wel degelijk de
lijk de pisten van de banden van de rijkswacht met extreem- pisten van de banden van de rijkswacht met extreem-rechts
rechts wordt onderzocht. », wordt onderzocht. »,
De voorzitter: « De verschillende rapporten die nadien De voorzitter: « De verschillende rapporten die nadien
bleken te bestaan zijn aan ons overgemaakt. De vraag rijst bleken te bestaan zijn aan ons overgemaakt. De vraag rijst
wat er destijds met deze rapporten binnen de dienst is wat er destijds met deze rapporten binnen de dienst is
gebeurd. Wat in deze rapporten staat, is niet minder. Hoe gebeurd. Wat in deze rapporten staat, is niet minder. Hoe
heeft men deze informatie beheerd? Welk gevolg heeft men heeft men deze informatie beheerd? Welk gevolg heeft men
er binnen de dienst aan gegeven ? Hoe verloopt dat ? De er binnen de dienst aan gegeven ? Hoe verloopt dat? De
inspecteurs maken die rapporten op. Wat heeft men ermee inspecteurs maken die rapporten op. Wat heeft men ermee
gedaan? ». gedaan? ».
De heer Simons: « Wij praten over de periode tussen De heer Simons : « Wij praten over de periode tussen
1985 en 1989. Wij samen waren in die periode niet aanwe- 1985 en 1989. Wij samen waren in die periode niet aanwe-
zig in de SGR. Wij kunnen pas achteraf samen met U de zig in de SGR. Wij kunnen pas achteraf samen met U de
huidige stand van zaken vaststellen. Wij hebben vastgesteld huidige stand van zaken vaststellen. Wij hebben vastgesteld
dat in die periode voor het bewaren van deze documenten de dat in die periode voor het bewaren van deze documenten de
gebruikelijke procedures inzake registratie en classering gebruikelijke procedures inzake registratie en classering
niet worden gevolgd. Wat er precies is gebeurd kunnen wij niet worden gevolgd. Wat er precies is gebeurd kunnen wij
op dit ogenblik echt niet achterhalen. Volgens mij is het op dit ogenblik echt niet achterhalen. Volgens mij is het
nodig de betrokkenen van die tijd daarover te ondervragen. nodig de betrokkenen van die tijd daarover te ondervragen.
Wij kunnen natuurlijk contakt met hem opnemen en hun Wij kunnen natuurlijk contakt met hem opnemen en hun
versie vragen ... Het is merkwaardig dat wij in deze rappor- versie vragen ... Het is merkwaardig dat wij in deze rappor-
ten nooit stukken van « follow on » opdrachten hebben ge- ten nooit stukken van « follow on » opdrachten hebben ge-
uonden, gegeven door de overheid van de dienst ... », uonden, gegeven door de overheid van de dienst ... »,
De voorzitter: «Het is toch niet onbelangrijk te weten De voorzitter: « Het is toch niet onbelangrijk te weten
hoe men de dossiers opoolgt, als men ziet wat daarin via een hoe men de dossiers opoolgt, als men ziet wat daarin via een
informant wordt betoeerd, met name dat op vrijdag 11 sep- informant wordt betoeerd, met name dat op vrijdag 11 sep-
tember 1987 door de rijkswacht een staatsgreep was ge- tember 1987 door de rijkswacht een staatsgreep was ge-
pland. Het is dan toch vrij evident dat men dat zou nagaan pland. Het is dan toch vrij evident dat men dat zou nagaan
dat er gevolg zou worden gegeven ook al is het op het eerste dat er gevolg zou worden gegeven ook al is het op het eerste
zicht niet evident dat deze informatie juist was. Om de zicht niet evident dat deze informatie juist was. Om de
zaken tot normale proporties te herleiden, moet ik U zeggen zaken tot normale proporties te herleiden, moet ik U zeggen
dat Prof Fijnaut, één van de experten, onmiddellijk alle dat Prof Fijnaut, één van de experten, onmiddellijk alle
interne nota's van de rijswacht heeft gecontroleerd om na interne nota's van de rijkswacht heeft gecontroleerd om na
tegaan of op 11 september 1987 dergelijke dingeri konden te gaan of op 11 september 1987 dergelijke dingen konden
gepland zijn of gepland waren. Dit wordt op alle wijzen gepland zijn of gepland waren. Dit wordt op alle wijzen
tegengesproken. Dit blijkt helemaal niet uit de documenten. tegengesproken. Dit blijkt helemaal niet uit de documenten.
Er is een rapport waarin men zocht naar een relatie tussen Er is een rapport waarin men zocht naar een relatie tussen
de Bende van Nijvel en de rijkswacht. Daarin wordt een de Bende van Nijvel en de rijkswacht. Daarin wordt een
informatie verstrekt, die dan toch vrij spectaculair is ... », informatie verstrekt, die dan toch vrij spectaculair is ... »,
De heer Georis : «Indien het vandaag zou gebeuren, of M. Georis : « Si cela se passait aujourd'hui ou plutôt si
liever indien het was gebeurd toen ik er uias, geloof ik ... het cela s'était passé quand j'étais là, je crois ... c'est évidem-
behoort natuurlijk tot het dagelijkse werk van de inlichtin- ment le travail journalier des services de renseignements :
gendiensten om alle binnengekomen inlichtingen te sorte- faire un tri dans l'ensemble des informations reçues; à
ren; uitgaande van die schifting en evenredig met het ver- partir de ce tri et au prorata de sa confiance dans les
trouwen in de bronnen, met daarnaast nog een reeks andere sources, plus une série d'autres éléments, comme le général
elementen, zoals generaal Simons zei, worden bijkomende Simons l'a dit, on prescrit des devoirs supplémentaires où
opdrachten gegeven ofwordt de minister ingelicht. In der- on informe le ministre. Dans un cas pareil, j'imagine que
 [ 63 ] - 573 / 12 - 95 / 96

gelijk geval neem ik aan dat ik er rechtstreeks met de moi, j'en aurait parlé directement au ministre; cela me
minister over zou spreken; dat lijkt mij duidelijk. Wij kun- paraît clair. Nous sommes dans l'impossibilité de vous dire
nen u echter onmogelijk vertellen wat er is gebeurd: alles ce qui a été fait : tout ce que mon collègue peut vous dire,
wat mijn collega u kan zeggen, is wat er op papier c'est ce qu'il trouve sur papier ... ».
staat ... »,
Vraag van volksvertegenwoordiger Viseur: «Daar Question du député Viseur: «Nous sommes très per-
staan wij van te kijken: is het niet mogelijk dat de ADN plexes : est-il possible que le SGR n'ait pas eu un dossier
beschikte over een specifiek dossier inzake de bende van spécifique concernant les tueurs du Brabant et l'implication
Nijvel en de eventuele betrokkenheid van rijkswachters, éventuelle de gendarmes, plutôt que des renseignements
eerder dan over inlichtingen inzake verdachte personen? Ik concernant des personnes suspectées? Je prends l'exemple
neem het voorbeeld van de CCC, waarover de ADIVeen heel des CCC pour lesquelles le SGR avait un dossier tout à fait
specifiek dossier had. Er is vrij snel gesproken over de spécifique. On a parlé assez rapidement de l'implication de
betrokkenheid van extreem-rechte, van bepaalde rijkswach- l'extrême droite, de certains gendarmes, de militaires. Dès
ters, van militairen. Is het bijgevolg niet denkbaar dat er lors, est-il imaginable qu'il n Ji ait pas de dossiers identifia-
identificeerbare dossiers bestonden in plaats van verspreide bles plutôt que des informations dispersées? Existe-il un
inlichtingen ? Bestaat er een dossier « bende van Nijoel » of dossier , Bande de Nivelles» ou « Implication de l'extrême
« betrokkenheid van extreem-rechts bij de bende van Nijvel droite dans la Bande de Nivelles ou dans les faits qui nous
of bij de feiten die ons interesseren » ? Het behoort toch tot de intéressent. C'est tout de même une des missions premières
voornaamste opdrachten van de inlichtingendiensten om des services de renseignements que d'établir des synthèses
een synthese te maken in samenhang met algemene feiten. ». liées à des faits généraux. »,
Antwoord van de heer Simons : «Het dossier « Bende Antwoord van de heer Simons : « Het dossier « Bende
van Nijoei » was een dossier over criminaliteit en misdaad. van Nijoel » was een dossier over criminaliteit en misdaad.
Ik kan mij inbeelden dat mijn voorgangers destijds niet Ik kan mij inbeelden dat mijn voorgangers destijds niet
direct een dossier hebben aangelegd over de Bende van direct een dossier hebben aangelegd over de Bende van
Nijvel als dusdanig maar dat zij wel dossiers hebben aan- Nijvel als dusdanig maar dat zij wel dossiers hebben aan-
gelegd over personen die eventueel betrokken waren bij deze gelegd over personen die eventueel betrokken waren bij deze
zaak. Na een zekere tijd zou men dan komen tot een dossier zaak. Na een zekere tijd zou men dan komen tot een dossier
dat toch onder de noemer Bende van Nijvel gecatalogiseerd dat toch onder de noemer Bende van Nijvel gecatalogiseerd
kan worden. Dat kan ik mij zeer goed inbeelden. Nogmaale kan worden. Dat kan ik mij zeer goed inbeelden. Nogmaale
kan ik mij zeer goed inbeelden dat mijn voorgangers geen kan ik mij zeer goed inbeelden dat mijn voorgangers geen
specifiek dossier in dat verband hebben aangelegd, echter specifiek dossier in dat verband hebben aangelegd, echter
wel een dossier gericht om zekere personen die erbij betroh- wel een dossier gericht om zekere personen die erbij betroh-
ken waren en deel uitmaakten van de krijgsmacht uiaar- ken waren een deel uitmaakten van de krijgsmacht uiaar-
door zij militaire objectieven waren. Nogmaale, dit situeert door zij militair objectieven waren. Nogmaais, dit situeert
zich op het terrein van de speculatie en denkbare. »{verhoor zich op het terrein van de speculatie en het denkbare. »
van 4 juli 1997, blz. 39-48). (audition du 4 juillet 1997, pp. 39-48).
Er wordt dus ook verwezen naar het derde deskundigen- Il est donc fait renvoi également au 3e rapport d'experti-
verslag van professor Fijnaut (blz. 105 en volgende), se du prof. Fijnaut (p. 105 et suivantes).
Die teruggevonden syntheseverslagen zijn door de par- Ces rapports et synthèses qui ont été retrouvés ont été
lementaire onderzoekscommissie meteen doorgegeven aan aussitôt communiqués à la Cellule Brabant Wallon par la
de Bende-cel. Blijkbaar heeft het onderzoek geen schade Commission d'enquête parlementaire. Il ne paraît pas qu'il
geleden als gevolg van het feit dat die inlichtingen niet op y a eu préjudice pour l'enquête suite à la non-transmission,
tijd werden doorgeven; zo verklaarde onderzoeksrechter en son temps, de ces renseignements; ainsi, le juge d'ins-
Lacroix: « De elementen die u ons hebt laten doorsturen truction Lacroix déclare t-il : « Les éléments que vous nous
waren bij de cel reeds bekend en hebben ons niets nieuws avez fait transmettre étaient connus de la Cellule et n'ont
bijgebracht. »{verhoor van 23 mei 1997, blz. 59). rien apporté de neuf» (audition du 23 mai 1997, p. 59).

HOOFDSTUK IV CHAPITRE IV

Welke inlichtingendienst Quel service de renseignement

voor de rijkswacht? pour la gendarmerie?

De vraag die nu rijst, is welke van de volgende drie La question surgit de savoir quel est le service de rensei-
inlichtingendiensten bevoegd is inlichtingen over rijks- gnements compétent pour recueillir des renseignements
wachters in te winnen: de Veiligheid van de Staat, de sur les membres de la gendarmerie: est-ce la Sûreté de
ADIV of de rijkswacht zelf? l'Etat, est-ce le SGR, ou est-ce la gendarmerie elle-même?
In de periode die ons betreft, was de rijkswacht een tak Pour la période qui nous concerne, la gendarmerie était
van het leger. toujours une force armée.
Niemand eist die bevoegdheid op : aldus. Personne ne revendique cette compétence:
De heer Raes, voormalig hoofd van de Veiligheid van de Ainsi, l'ancien responsable de la Sûreté de l'Etat,
Staat, verklaart het volgende: « In een nota gericht aan de M. Raes déclare: « In een nota gericht aan de minister van
minister van Justitie deelt de Veiligheid van de Staat naar Justitie deelt de Staatsveiligheid naar aanleiding van een
aanleiding van een individueel dossier, het volgende mee: individueel dossier, het volgende mee: « La Sûreté de l'Etat
«Nooit heeft de Veiligheid van de Staat de rijkswacht de n'a jamais recueilli le moindre renseignement concernant
minste inlichting gevraagd omtrent staatsprojecten. Ze on- des projets d'Etat au sein de la gendarmerie. Elle tient à
derstreept dat ze niet bevoegd is de eventuele extremistische souligner qu'elle n'est pas habilitée à surveiller les éventuel-
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 64 ]

activiteiten van leden van de strijdkrachten in het oog te les activités extrémistes des membres des forces armées,
houden, en wijst erop dat dat de taak is van de instellingen tâche qui incombe aux organes de sécurité militaire. En ce
van de militaire veiligheid. Wat de rijkswacht betreft, is dat qui concerne la gendarmerie, ce corps est en outre légale-
korps bovendien wettelijk onderworpen aan de controle van ment soumis au contrôle de l'inspection générale instituée
de algemene rijkswachtinspectie. » Dit betekent dat wij in- en son sein. »Dit betekent dat wij inderdaad op geen actieve
derdaad niet op actieve wijze inlichtingen verzamelen over wijze inlichtingen verzamelen over leden van de strijd-
leden van de strijdkrachten, met inbegrip van de rijks- krachten, met inbegrip van de rijkswacht. Het is vanzelfs-
wacht. Het is vanzelfsprekend dat indien wij naar aanlei- prekend dat indien wij naar aanleiding van het observeren
ding van het observeren van andere leden die actief waren van andere leden die actief waren in extreem-rechtse of
in extreem-rechtse of extreem-linkse groepjes of indien ons extreem-linkse groepjes ofindien ons op de één of de andere
op de één of de andere manier informatie ter beschikking manier informatie ter beschikking werd gesteld omtrent
werd gesteld omtrent leden van de rijkswacht, wij dat me- leden van de rijkswacht, wij dat mededeelden aan wie het
dedeelden aan wie het behoort. Hiermee bedoel ik de com- behoort. Hiermee bedoel ik Commandant van de rijhs-
mandant van de rijkswacht, de minister van Justitie, de uiacht, de minister van Justitie, de minister van Binnenlan-
minister van Binnenlandse Zaken en de minister van dse Zaken en de minister van Landsverdediging. Mijn acht-
Landsverdediging. Mijn achtbare opvolger heeft een offici- bare opvolger heeft een officieel antwoord bezorgd over dit
eel antwoord bezorgd over dit twistpunt. » (hoorzitting van tioistpunt.» (audition du 7 juillet 1997, pp. 25-26). Ce
7 juli 1997, blz. 25 tot 26). Die verklaring is tevens terug te propos était déjà mentionné dans notre premier rapport du
vinden in ons eerste verslag van 16 januari 1997, blz. 68 tot 16janvier 1997, pp. 68-71.
71.
Ook de ADIV beweert op dat vlak geen enkele bevoegd- Le SGR décline également toute compétence; ainsi le
heid te hebben; zo heeft generaal Georgis de volgende général Georis déclare: « En ce qui concerne la compétence
verklaring afgelegd: «Persoonlijk heb ik inzake de be- du SGR vis-à-vis de la gendarmerie, je ne peux pas vous en
voegdheid van de ADIV ten opzichte van de rijkswacht geen parler d'expérience personnelle puisque, lorsqueje suis arri-
ervaring aangezien ik bij de ADN ben gekomen toen de vé au SGR, les gendarmes ne faisaient plus partie de la
rijkswacht geen deel meer uitmaakte van Landsoerdedi- Défense nationale. Le SGR était à l'époque impliqué avec la
ging. In die periode werkte de ADN samen met de rijks- gendarmerie dans la mesure où celle-ci fournissait des
wacht in de zin dat die de ADN rijkswachters ter beschik- hommes au SGR. Des enquêtes étaient faites sur des hom-
king stelde. Een onderzoek verliep als volgt. De rijkswacht mes. La gendarmerie proposait une personne bien précise
stelde een bepaalde rijkswachter voor om bij de ADN te pour travailler au SGR. Le SGR faisait une enquête sur
werken. De ADN verrichte een onderzoek naar die persoon, cette personne, donnait un avis, positif ou négatif, et la
gaf een advies - positief of negatief - en de rijkswacht gendarmerie tenait compte de cet avis. Mais cela concerne
hield rekening met dat advies. Maar dat betreft een klein un petit nombre de gendarmes. Pour ce qui est des enquêtes
aantal rijkswachters. Inzake de interne onderzoeken van de internes de la gendarmerie concernant le comportement de
rijkswacht betreffende het gedrag van bepaalde rijkswach- certains gendarmes, j'ai dû me renseigner auprès de mes
ters, ben ik te rade moetengaan bij mijn voorgangers. Allen prédécesseurs de la fonction. Tous me disent qu'ils
hebben ze mij gezegd dat zij niet bevoegd waren een onder- n'avaient pas compétence, sauf sur demande expresse de la
zoek in rijkswachtkringen te verrichten. Er was slechts een gendarmerie, pour mener une enquête au sein de la gendar-
geval waarin dat wel mocht, namelijk op uitdrukkelijk merie. Aucun document ne fait mention de cette répartition
verzoek van de rijkswacht. Geen enkel document verwijst des compétences. Il faudrait que vous vous référiez à mes
naar de opsplitsing van die bevoegdheden. U zou zich moe- prédécesseurs ou à des personnes mêlées directement aux
ten wenden tot mijn voorgangers of tot mensen die recht- événements. Ils pourront vous parler plus précisément de ce
streeks bij de gebeurtenissen betrokken waren. Die zullen u qui se faisait .... Je suis en fait le porte-parole de certains de
meer kunnen vertellen over hoe de vork aan de steel zat. (...) mes prédécesseurs. Je peux vous assurer que j'ai pris con-
In feite ben ik de woordvoerder van bepaalde van mijn tact avec au moins 3 personnes qui m'ont toutes dit la même
uoorgangers. Ik verzeker u dat ik contact heb opgenomen chose. » (audition du 4 juillet 1997, pp. 35-37).
met ten minste drie personen, en allen hebben ze mij het-
zelfde gezegd. » (hoorzitting van 4 juli 1997, blz. 35 tot 37).
Uit de inzage van de interne dossiers van de ADIV, de La consultation des dossiers internes du SGR et des
interne dossiers en de bij de Veiligheid van de Staat in dossiers internes et des PAC saisies à la Sûreté de l'Etat
beslag genomen bewijsstukken blijkt echter dat er indivi- laisse cependant apparaître que des fichiers individuels
duele fiches waren opgemaakt op naam van rijkswachters ont été constitués au nom de gendarmes et d'anciens gen-
en voormalige rijkswachters. darmes.
Wat de rijkswacht betreft, zegt kolonel Michaux het En ce qui concerne la gendarmerie, le Colonel Michaux
volgende: «Bij mijn weten bestaat er geen overeenkomst déclare: «Je ne connais pas d'accord entre le SGR et la
tussen de ADN en de rijkswacht volgens welke het onder- gendarmerie pour laisser le soin à la gendarmerie de s'occu-
zoek naar ex-rijkswachters wordt toevertrouwd aan de per des ex-gendarmes. Je suppose que, quand les gendar-
rijkswacht. Ik veronderstel dat als de rijkswachters militai- mes étaient militaires, le SGR recueillait à la fois des
ren uiaren, de ADN zowel inlichtingen over de rijkswach- renseignements sur les gendarmes et sur les militaires; il
ters als over de militairen verzamelde; volgens mij is dat me semble qu'en ce qui concerne la sûreté de l'Etat c'est la
hetzelfde wat de Veiligheid van de Staat betreft. » (hoorzit- même chose. » (audition du 9 juillet 1997, p. 82).
ting van 9 juli 1997, blz. 82).
Generaal Deridder van zijn kant, heeft de volgende Le genéral Deridder déclare pour sa part : « Ik ken de
verklaring afgelegd: «I]: ken de dossiers van Beijer-Bou- dossiers van Beijer-Bouhouche en Amory niet, maar het is
houche en Amory niet, maar het is zeer goed mogelijk dat zeer goed mogelijk dat deze dossiers zijn opgesteld - niet
deze dossiers zijn opgesteld - niet door de ADN, want dat door de SGR - ADIV, want dat behoort niet tot hun
behoort niet tot hun opdracht - maar door de commandant opdracht - maar door de Commandant van het rijks-
 [ 65 ] - 573 / 12 - 95 / 96

van het rijkswachtdetachement bij de ADN, die enige ijver wachtdetachement bij de ADN, die enige ijver wilde ten-
wilde tentoonspreiden. Dat moet nagekeken uiorden, want toonspreiden. Dat moet nagekeken uiorden, want het be-
het behoort niet tot de normale opdracht van de SGR om hoort niet tot de normale opdracht van de SGR om informa-
informatie op te vragen voor het samenstellen van dergelij- tie op te vragen voor het samenstellen van dergelijke
ke dossiers. », dossiers. »,
De voorzitter: « U zegt dat het niet tot hun opdracht De voorzitter : « U zegt dat het niet tot hun opdracht
behoorde. », behoorde. »,
De heer Deridder: « Zij deden dat niet. », De heer Deridder: « Zij deden dat niet. »,
De voorzitter: «Het was wel hun opdracht, maar ze De voorzitter : « Het was wel hun opdracht, maar ze
deden dat niet. », deden dat niet. »
De heer Deridder: «Pas nadat de discussie over de De heer Deridder: « Pas nadat de discussie over de taken
taken van de militaire veiligheid na de eerste Bendecom- van de militaire veiligheid na de eerste Bendecommissie op
missie op gang is gekomen, zijn we te weten gekomen uiaar- gang is gehomen, zijn we te weten gekomen waarmee ze zich
mee ze zich precies bezighielden. Ik heb persoonlijk lang precies bezighielden. Ik heb persoonlijk lang moeten zoeken
moeten zoeken om te weten wat precies de opdrachten van om te weten wat precies de opdrachten van deze dienst
deze dienst waren. Het is dus goed dat er één wetsontwerp waren. Het is dus goed dat er één wetsontwerp komt, uiaar-
komt, waaruit zal blijken wat mag en wat niet mag. », uit zal blijken wat mag en wat niet mag. »,
De voorzitter: « Wat was de plaats van dat rijkswacht- De voorzitter : «Wat was de plaats van dat rijks-
detachement bij de militaire veiligheid ? Hing dat detache- wachtdetachement bij de militaire veiligheid? Hing dit
ment afvan de rijkswacht ofvan de militaire veiligheid? », detachement afvan de rijkswacht ofvan de militaire veilig-
heid ? »,
De heer Deridder: « Dat detachement werd omstreeks De heer Deridder : « Dat detachement werd omstreeks
1950 volledig ter beschikking gesteld van de militaire oei- 1950 volledig ter beschikking gesteld van de militaire oei-
ligheid om de vereiste informatie te verzamelen op grond ligheid om de vereiste informatie te verzamelen op grond
waarvan veiligheidsattesten konden worden uitgereikt aan waarvan veiligheidsattesten konden worden uitgereikt aan
het personeel van l andeoerdediging:» (hoorzitting van het personeel van Landsverdediging. » (audition du 9 juin
9 juni 1997, blz. 19 tot 20). 1997, pp. 19-20).
Overigens heeft de analyse van de disciplinaire situatie L'examen de la situation disciplinaire des gendarmes
van de rijkswachters Bihay, Balfroid en Dussart het voor- Bihay, Balfroid et Dussart, a par ailleurs fait l'objet d'un
werp uitgemaakt van een door de professoren Fijnaut en rapport d'expertise des prof. Fijnaut et Verstraeten, en
Verstraeten opgesteld deskundigenverslag dat dateert van date du 30 juin 1997, (Het Strafrechtelijk onderzoek inzake
30 juni 1997 (Het strafrechtelijk onderzoek inzake de de « Bende van Nijvel » - een analyse van het onderzoek
«Bende van Nijvel . - een analyse van het onderzoek naar ex-rijkswachters in de jaren 1976-1990, pp. 185-217
naar ex-rijkswachters in de jaren 1976-1990, blz. 185 tot (Dussart), pp. 217-232 (Balfroid) et pp. 232-339 (Bihay) et
217 (Dussart), blz. 217 tot 232 (Balfroid), blz. 232 tot 339 pp. 242-247 (Réexamen des mesures disciplinaires),
(Bihay), blz. 242 tot 247 (Nieuwe analyse van de tucht- pp. 251-252 (Conclusions).
maatregelen) en blz. 251 tot 252 (Conclusies),

HOOFDSTUKV CHAPITRE V

De vernietiging van GRT-archiefmateriaal La destruction d'archives du GRT

doorde ADIV parle SGR

Aan de vernietiging door de ADIV van bepaalde archief- La question de la destruction par le SGR de certaines
documenten van de Groep voor de Repressie van het Terro- archives du Groupe pour la répression du terrorisme de la
risme (GRT) wordt, tijdens de hoorzitting met bovenver- police judiciaire de Bruxelles apparaît, à l'occasion de
melde substituut Steppé, aandacht besteed in Deel C van l'audition du substitut Steppé, dont il a déjà été question ci-
Hoofdstuk I betreffende de aanhouding van de leden van dessus, à la section C du Chapitre Ier relativement à
de CCC. l'arrestation des membres des CCC:
« De heer Deleuze tot de heer Van Oudenhove: Mijnheer de «M. Deleuze, s'adressant à M. Van Oudenhove: M. le
procureur-generaal, u vertelt ons dat de heer Van der Zwal- procureur général vous nous apprenez que, dans une lettre
men het in een brief aan de heer De Vroom heeft over « niet- de M. Van der Zwalmen à M. de Vroom, M. Van der
gerechtelijke stukken, over persdossiers », In het dossier dat Zwalmen parle « des pièces non-judiciaires, de dossiers de
ik vanmorgen heb ingekeken - het tussentijdse verslag van presse », Dans le dossier que/ai consulté ce matin, qui est le
het Comité P - wordt gesproken over documenten die een rapport intermédiaire du Comité P, on parle de documents
stuk indrukwekkender zijn dan de persdossiers en over niet- autrement impressionnant que les dossiers de presse et de
gerechtelijke dossiers. Het verslag van het Comité P is in het documents non-judiciaires. Le rapport du Comité P est en
Nederlands opgeeteld, maar ik zal het vrij vertalen. Uiter- néerlandais, mais/en fait traduction libre en français. Pas
aard beperk ik me tot de passages die verwijzen naar de de l'entièreté, mais de ce qui semble avoir été détruit,
documenten die blijkbaar vernietigd werden als we het ooor- d'après l'ancien responsable du GRT jusqu'en 1994; c'est ce
malige hoofd van de GRT mogen geloven. Volgens die per- que je lis. Cette personne dit qu'ont disparu « tous les dos-
soon zijn niet alleen alle dossiers «Sameruoerking » en siers association, les dossiers espionnage, les dossiers indi-
« Spionage » verdwenen, maar ook de individuele dossiers, viduels, les dossiers attentats contre universités, les dos-
de dossiers «Aanslagen tegen universiteiten », de dossiers siers PTB et Nouvelle Acropole, des centaines «afschriften
« PTB » en « Nouvelle Acropole », honderden afschriften van van proceseen-nerbaal » - je suppose qu'il s'agit de copies
processen-verbaal- ik veronderstel dat het gaat om officiële officielles des PV - , certains rapports du service de démi-
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 66 ]

kopieën van de processen-verbaal-, bepaalde rapporten van nage, des radiogrammes d'Interpol, des rapports de sur-
de ontmijningsdienst, radiogrammen van Interpol, beuia- veillance, des rapports avec des données zoller et malicieux,
kingsrapporten en rapporten met gegevens verkregen door c'est ce que je lis dans notre rapport du Comité P. »,
afluisterapparatuur (Zoller en Malicieux). »,
De heer Van Oudenhove r « Ja. », M. Van Oudenhove:« Oui. »,
De heer Deleuze: « Dat zijn geen persdossiers. Ik weet M. Deleuze:« Ce ne sont pas des dossiers de presse. Je ne
niet of het niet-gerechtelijhe dossiers zijn. Het zou mij ver- sais pas si ce sont des dossiers non-judiciaires; il m'étonne-
wonderen mochten al die elementen geklasseerd zijn als rait que tous ces éléments soient classés non-judiciaires. Je
niet-gerechtelijhe gegevens. Volgens mij is er een verband ne peux m'empêcher de faire un rapprochement entre ce que
tussen hetgeen ik heb gelezen in het verslag van het Comité j'ai lu dans le rapport du Comité P concernant la destruc-
P betreffende de vernietiging van documenten in verband tion des documents CCC - qui sont éventuellement impor-
met de CCC - die eventueel belangrijk zijn voor ons: ze zijn tants pour nous: ils se situent dans la même période - je
gesitueerd in dezelfde periode - en de brief ... », ne peux m'empêcher de faire le rapport entre ça et la let-
tre ... »,
De heer Van Oudenhove: « Ik herhaal het nog eens: ik M. Van Oudenhove: «Je vous répète que je ne suis pas
word niet op de hoogte gebracht van de gegevens die het informé des éléments recueillis par le Comité P. Je n'en suis
Comité P verzamelt. Ik word er niet van op de hoogte pas informé ... Il est évident que si le Comité P m'apporte
gebracht ... Het spreekt voor zich dat als het Comité P mij dans son enquête des éléments qui portent un caractère
elementen met een strafrechtelijk karakter bezorgt, die zaak pénal, il va de soi qu'une suite sera réservée à cette affaire. »
niet zonder gevolgen blijft. »{hoorzitting van 21 april1997, (audition du 21 avril 1997, pp. 23-25).
blz. 23 tot 25).
Op 7 juli 1997 overhandigt de heer De Vroom, commis- Entendu le 7 juillet 1997, le commissaire général de la
saris-generaal van de gerechtelijke politie, de onderzoeks- police judiciaire, M. de Vroom remet à la Commission
commissie een nota betreffende de vernietiging van ar- d'enquête une note relative à la destruction des archives du
chiefmateriaal van de Brusselse GRT. Die nota bevat de GRT de Bruxelles; il y est notamment précisé que «Le
volgende precisering: « Op 27 maart 1996 heeft mevrouw 27 mars 1996, via le dirigeant de brigade, l'officier diri-
Desseille, leidinghebbend officier van de criminele sectie, geant de la section criminelle, Mme Desseille a remis un
via het hoofd van de brigade een rapport overhandigd rapport affirmant que seules des coupures de journaux
waarin bevestigd wordt dat enkel krantenknipsels aan de avaient été remises au SGRA et que l'ensemble de la docu-
ADN waren gegeven en dat al het documentatiemateriaal mentation triée par le personnel spécialisé de la brigade de
dat het gespecialiseerde personeel van de Brusselse brigade Bruxelles était conservé dans les archives de la brigade. Le
had gesorteerd, bewaard werd in het archief van de briga- 28 mars 1996, les archives générales du Royaume ont écrit
de. Op 28 maart 1996 heeft het Algemeen Rijksarchief en demandant si une autorisation de destruction avait été
(ARA) een brief geschreven waarin het vraagt of het parket demandée au parquet ou si une demande avait été adressée
had ingestemd met de vernietiging, dan wel of een verzoek aux AGR (Loi du 24 juin 1955). Le 16 avril 1996, M. Van
daartoe was ingediend bij het ARA (uiet van 24 juni 1955). der Zwalmen me faisait savoir qu'il n'existait pas de direc-
Op 16 april1996 heeft de heer Van der Zwalmen mij laten tives sur la manière dont il fallait détruire les archives et
weten dat er geen richtlijnen bestonden omtrent de manier qu'il a de sa propre initiative fait détruire une série de
waarop archiefmateriaal moest worden vernietigd en dat documents inutiles et encombrants. La note de M. de Vroom
hij op eigen initiatief de opdracht heeft gegeven een reeks poursuit « Mes services ont effectué des recherches. Il appa-
nutteloze en veel plaats innemende documenten te oernieti- raît que 2 circulaires ont été adressées par le parquet géné-
gen. » Het vervolg van de nota van de heer De Vroom luidt ral de Bruxelles aux greffes et tribunaux, le 18 février 1958
als volgt: «Mijn. diensten hebben speurwerk verricht. Het et le 13 août 1996. Aucune de ces circulaires n'est parvenue
blijkt dat het parket-generaal van Brussel twee circulaires à la police judiciaire. Cependant les instructions du 28 avril
heeft verstuurd naar de griffies en de rechtbanken, namelijk 1983 du commissariat général sont formelles. Une liste
op 18 februari 1958 en 13 augustus 1996. Geen van beide is limitée de dossiers qui peut être détruite au pilon de l'Etat,
bij de gerechtelijke politie beland. De instructies die het via le reçeveur des domaines a été publiée. Les dossiers
commiesariaat-generaal op 28 april 1983 heeft gegeoen, terrorisme n Ji figurent pas. De plus, le commissaire général
zijn nochtans duidelijk. Er is een lijst verschenen van dos- précise qu'en cas de doute, le cas doit être soumis à un
siers die vernietigd mogen uiorden, via de ontvanger van de responsable avant destruction. Contrairement à ce que j'ai
domeinen. De dossiers omtrent het terrorisme komen niet in dit dans ma lettre du 10 juin 1997, il apparaît donc bien
die lijst voor. Bovendien wijst de commissaris-generaal que les instructions existent et concernent les archives te-
erop dat in geval van twijfel, het dossier moet worden nues par les brigades. Celles-ci ne sont pas autorisées à
voorgelegd aan een leidinghebbend persoon alvorens het te détenir des archives particulières sans le signaler au com-
vernietigen. In tegenstelling tot wat ik in mijn brief van missariat général. En raison des compétences particulières
10 juni 1997 heb geschreven, blijkt dus dat er wel degelijk du commissaire général sur la documentation détenue à la
instructies bestaan inzake het archiefvan de brigades. Die police judiciaire où que ce soit, aucune destruction ne peut
brigades mogen bijzonder archiefmateriaal bijhouden op être effectuée sans son autorisation. »,
voorwaarde dat ze dat melden aan het comrnissariaat-
generaal. Gelet op de bijzondere bevoegdheden van de com-
missaris-generaal betreffende het documentatiemateriaal
dat bij de gerechtelijke politie of waar dan ook wordt bijge-
houden, mag niets worden vernietigd zonder zijn toestem-
ming. ».
De heer De Vroom vervolgt: «Mijnheer de ooorzitter, M. de Vroom poursuit : «Ce que je dois dire, M. le
dat is allesbehalve de manier waarop documentatiemateri- président, c'est que ce n'est absolument pas la voie par
aal vernietigd wordt. Stel nu nog dat er bij gebrek aan laquelle on détruit de la documentation. Admettons même
 [ 67 ] - 573 / 12 - 95 / 96

plaats besloten werd dergelijk materiaal te oerniettgen, qu'il ait été décidé, par manque de place, de détruire une
men heeft mij daar niet van op de hoogte gebracht. Dat is de telle documentation, je n'en ai pas été avisé. C'est la premiè-
eerste fout. Volgens artikel 2 van het koninklijk besluit van re erreur. Puisque le commissaire général est responsable
2 september 1991 had men mij daarvan op de hoogte moe- de la documentation, c'est l'article 2 de l'arrêté royal du
ten brengen. Ten tweede is het allesbehalve normaal dat een 2 septembre 1991,je devais en être avisé. Deuxième chose, il
dienst zoals de ADN daarmee belast wordt. Ik heb - via est tout à fait anormal que cela soit remis à un service
de pers dan nog - vernomen dat een lid van de ADN op comme le SGRA. J'ai appris, et très franchement c'est par la
eigen initiatief bepaalde van die documenten in zijn tuin, ik presse, qu'un membre du SGRA avait, à titre privé, brûlé
weet niet uiaar, had verbrand. Ik vind, excuseer me dat ik certains de ces documents dans son jar di n. je ne sais où. Je
het moet zeggen, dat niet alleen niet normaal, maar ook niet trouve et je vous prie de m'excuser de le dire ainsi, que cela
logisch ... », n'est ni normal ni logique ... »,
De voorzitter: « Men zegt eerst dat dit eigenlijk maar De voorzitter: « Men zegt eerst dat dit eigenlijk maar
krantenknipsels uiaren, nadien zegt men dat het onbelang- kranteknipsels uiaren, nadien zegt men dat het onbelang-
rijke stukken ofprocessen-verbaal in derde ofvierde fotoko- rijke stukken ofprocessen-verbaal in derde ofvierde [otoco-
pie, terwijl men dat in feite niet weet. Men weet het niet. Men pie, terwijl men dat in feite niet weet. Men weet het niet, men
kan het niet toeten, want er is geen uitleendienst of uitleen- kan het niet uieten, want er is geen uitleendienst of uitleen-
register op het niveau van de gerechtelijke politie ofvan de register op het niveau van de gerechtelijke politie ofvan de
GRT. Men kan dit niet weten ofweet niet op het niveau van GRT. Men kan dit niet weten ofweet niet op het niveau van
de gerechtelijke politie van die dienst over welke documen- de gerechtelijke politie van die dienst over welke documen-
ten het gaat. Men beweert dat het eerst over krantenknipsels ten het gaat. Men beweert dat het eerst over krantenknipsels
gaat, nadien dat het gaat over onbelangrijhe documenten. gaat, nadien dat het gaat over onbelangrijhe documenten.
Men kan dit dus niet weten. De vraag is: aangenomen dat Men kan dit dus niet weten. De vraag is : aangenomen dat
het nu nog onbelangrijke documenten uiaren, waarom gaat het nu nog onbelangrijke documenten uiaren, waarom gaat
de SGR daar dan syntheserapporten van maken? ». de SGR daar dan syntheserapporten van maken? »,
De heer de Vroom: «Daar stel ik mij vragen bij ... Wat De heer de Vroom: «Daar stel ik mij vragen bij ... Ce
mij uiteraard verontrust, is dat die documenten die vernie- qui me préoccupe évidemment, c'est de voir que ces docu-
tigd moesten uiorden, overhandigd werden aan een ments qui devaient être détruits, sont remis à un service,
dienst - waarschijnlijk een dienst die erg geïnteresseerd certainement un des plus intéressés par ce genre de dossiers
was in dergelijke dossiers - en dat ik vervolgens moet et qu'ensuite, je lise - mais il semble que ce soit confirmé
lezen - maar het schijnt te zijn bevestigd door bepaalde par certains supérieurs du SGRA - que des synthèses en
superieuren van de ADIV - dat daar syntheses van zijn sont faites. Cela signifie donc qu'il y a eu des documents
gemaakt. Dat betekent dus dat er interessante documenten intéressants ... »,
bij waren ... »,
De voorzitter: «Wat is de stand van zaken van het De voorzitter: «Wat is de stand van zaken van het
dieciplinair onderzoek? », disciplinair onderzoek? »,
De heer de Vroom: « Ik wacht nu op het onderzoek. Op De heer de Vroom :« Ik wacht nu op het onderzoek. Op
18 december is de procureur-generaal van Brussel ge- 18 december 1995 is de procureur-generaal van Brussel
vraagd. Hij is de enige die op het vlak van het tuchtonder- gevraagd. Hij is de enige die op het vlak van het tuchtonder-
zoek iets kan doen. Ik heb hem gevraagd om een tuchtonder- zoek iets kan doen. Ik heb hem gevraagd om een tuchtonder-
zoek te doen. Hij wacht waarschijnlijk op de verslagen van zoek te doen. Hij wacht waarschijnlijk op de verslagen van
het Comité P en het Comité 1. »{hoorzrtting van 7 juli 1997, het Comité P en het Comité 1. » (audition du 7 juillet 1997,
blz. 69 tot 78). pp. 69-78).
Op 4 juli 1997 heeft de parlementaire onderzoekscom- Les responsables du SGR, les généraux Simons (depuis
missie de heren Simons (generaal bij de ADIV sinds 13 ja- le 13 janvier 1997) et Georis (du 19 décembre 1994 au
nuari 1997) en Georis (generaal bij de ADIV van 19 decem- 13 janvier 1997) ont été entendus par la Commission d'en-
ber 1994 tot 13 januari 1997) gehoord. De heer Georis heeft quête parlementaire le 4 juillet 1997 : M. Georis : « M. Van
de volgende verklaring afgelegd: « De heer Van der Zwal- der Zwalmen écrit à M. de Vroom «J'ai l'honneur de vous
men schrijft aan de heer De Vroom het uolgende t- Ik heb de confirmer que seuls des documents non-judiciaires ont été
eer u te bevestigen dat de aan de DIA bezorgde te vernietigen remis au SDRA pour destruction ... Il est totalement faux
documenten uitsluitend niet-gerechtelijke documenten de prétendre que l'ensemble de la documentation du groupe
zijn ... De bewering als zouden leden van de DIA alle docu- de répression du terrorisme GRT a été chargé sur le tarmac
menten van de GRT vernietigd hebben, houdt geen steek. par des membres du SDRA. En effet toute la documentation
Alle documenten met een gerechtelijk karakter van de GRT avec un caractère judiciaire du GRT de la brigade (PY,
van de brigade (proceeeen-nerbaal, uerslagen, ...) worden rapports, .. .) est conservée à la section criminelle. J'ai ap-
namelijk bewaard bij de criminele sectie. Ik heb dat initia- précié cette initiative et en assume l'entière responsabilité.
tief geapprecieerd en ik neem er de volledige verantwoorde- Le SDRA nous a apporté une aide amicale et collégiale qui
lijkheid voor op. De DIA heeft ons geholpen, en dat wil ik doit être soulignée. », Ce document mentionnant très claire-
toch nog even onderstrepen. », Aangezien de heer Van der ment qu'il n Ji avait pas eu de gros problèmes à prendre en
Zwalmen in dat document duidelijk stelt dat er geen al te charge et à les détruire, j'ai laissé aller les choses jusqu'au
grote problemen waren geweest bij het bemachtigen en het moment où une question parlementaire a été déposée, début
vernietigen van die documenten, heb ik de zaken hun gang janvier; ce qui a ramené mon attention sur ce sujet. A ce
laten gang tot iemand begin januari een parlementaire moment-là, donc vers la mi-janvier, j'ai demandé à mon
vraag heeft ingediend. Door die vraag ben ik me opnieuw in collaborateur direct si le nécessaire avait été fait, c'est à dire
die zaak gaan verdiepen. Op dat ogenblih, rond midden si tout avait été détruit. Ce n'était pas le cas. J'ai donc donné
januari dus, heb ik mijn directe medewerker gevraagd of un ordre très clair de procéder à une destruction complète
men al het nodige had gedaan, met andere woorden of men de tous ces documents. Cela devait être fait pour le vendredi
alles vernietigd had. Dat bleek niet het geval te zijn. Ik heb 19 janvier. Cette affaire ne connaît plus de développement
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 68 ]

dus duidelijk gemaakt dat die documenten vóór vrijdag particulier jusque vers la fin du mois de mars, lorsque la
19 januari volledig vernietigd moesten zijn. De zaak kent presse, qui avait été mise au courant d'une manière ou d'une
verder geen bijzonder verloop. Eind maart echter verneem autre, a fait mention d'un échange de documents. Sur base
ik in de pers - ze moet er op de een of andere manier achter des affirmations faites par la presse, j'ai fait procéder à une
zijn gekomen - dat er een uitwisseling van documenten is enquête interne, de façon à étudier tous les tenants et abou-
geweest. Op grond van wat de kranten hadden geschreven, tissants de cette affaire. Pour ça je vous renvoie au rapport
heb ik een intern onderzoek laten instellen teneinde het fijne du Comité R. Lors de l'enquête interne sont apparus un
van de zaak te weten te komen. Ik verwijs daarbij naar het certain nombre de problèmes d'ordre disciplinaire. J'ai
verslag van het Comité 1. Uit het interne onderzoek is donc écrit au chef du Comité d'enquête R « Ik vroeg om te
gebleken dat er een aantal knelpunten waren inzake disci- bevestigen of er al dan niet strafrechtelijke inbreuken tuer-
pline. Ik heb het hoofd van het Comité I dus een brief den gepleegd door mijn personeelsleden. », Le cas échéant,
geschreven waarin ik vroeg te bevestigen of er al dan niet cette enquête me permettrait d'envisager éventuellement des
strafrechtelijke inbreuken werden gepleegd door mijn per- procédures internes. Après cela a eu lieu l'enquête des Comi-
soneelsleden. Mocht dat het geval zijn, dan zou ik op basis tés R et P, qui sont venus m'interroger, ainsi que presque
van dat onderzoek eventueel kunnen overwegen interne pro- tous les membres du personnel qui ont été de près ou de lien
cedures op gang te brengen. Nadien volgde het onderzoek mêlés à la chose. » (audition du 4 juillet 1997, pp. 3-5).
van het Comité P en het Comité I; beide comités hebben
zowel mij als praktisch alle personeelsleden die van dicht of
van ver bij de zaak betrokken uiaren, vragen gesteld. »
(hoorzitting van 4 juli 1997, blz. 3 tot 5).
Het vervolg van de hoorzitting. L'audition se poursuit.
De voorzitter: «Ls het mogelijk die initiatieven op dat Le president: « Est-il possible de prendre ces initiatives
lager niveau te nemen zonder toestemming van de comman- à ce niveau inférieur sans l'autorisation du comman-
dant ? ». dant ? ».
De heer Georis : «Dat is een van de interne problemen M. Georis : « C'est un des problèmes internes qui devait
waarvoor een oplossing moest worden gevonden zodra er être réglé à partir du moment où les choses étaient claires
klaarheid was op gerechtelijk vlak. Wij staan steeds voor de du côté judiciaire. Nous sommes toujours placés devant ce
volgende keuze: ofwel het initiatief overlaten aan anderen, choix: soit laisser l'initiative aux gens, soit les tenir de très
ofwel hen kort houden. Volgens mij waren er voor de inspec- près. Dans l'esprit des inspecteurs, je pense pouvoir dire
teurs twee doelstellingen. Informatie verzamelen die de qu'il y avait 2 buts. Récolter des informations existantes qui
GRT nog niet in zijn bezit had maar die in sommige van die n'étaient pas encore en possession du SGR mais qui se
documenten stak, opdat we meer kennis zouden opdoen trouvaient dans certains de ces documents, de façon à amé-
omtrent het verschijnsel. Zoals ik al gezegd heb, bleven we liorer notre connaissance du phénomène. Comme je l'ai déjà
ons toeleggen op het terrorisme en ik meen te durven stellen dit, nous continuions à suivre le problème du terrorisme et
dat dat heel goed verloopt... Ik kan begrijpen dat een je crois pouvoir dire que cela se passe très bien ... Je peux
inspecteur zijn database wenst uit te breiden door documen- comprendre qu'un inspecteur souhaite compléter sa banque
ten in te kijken vóór de vernietiging ervan. Dat is uiaar- d'information, en allant consulter des documents existants
schijnlijk wat er in werkelijkheid is gebeurd. Dergelijke avant leur destruction. C'est sans doute dans cet esprit que
initiatieven zijn onvermijdelijk omdat ze op het terrein les choses se sont passées. Vous ne pouvez jamais empêché
worden genomen. Men kan daarop reageren en erop toezien les initiatives de ce genre parce qu'elles sont prises au
dat alles verloopt zoals gepland. ». niveau du terrain. On peut réagir ensuite et faire en sorte
que les choses se passent comme convenu. ».
De voorzitter: « Om welke documenten ging het? ». Le président: « De quels documents s'agissait-il? ».
De heer Georis : « Ik weet het niet, ik heb ze immers niet M. Georis: «Je ne pourrais pas vous répondre, M. le
met eigen ogen gezien. Ik heb me gebaseerd op de brief van président, parce que je ne les ai pas vus personnellement. Je
de heer Van der Zwalmen. En op het moment dat ik ze zou me suis basé sur la lettre de M. Van der Zwalmen. Et au
hebben willen inkijken, waren ze al vernietigd. ». moment où j'aurais voulu les consulter de manière plus
approfondie, ils étaient détruits. ».
De voorzitter: « Uit een eerste verslag van de comités P Le président: « D'un premier rapport des Comités P et R
en I opgesteld door de diensten van de ADN blijkt dat van établi par les services du SGR, il apparaît que des rapports
bepaalde documenten een synthese is gemaakt. Op basis de synthèse de certains documents ont été réalisés avant
van die syntheserapporten moet het mogelijk zijn een deel leur destruction. Sur base de ces rapports de synthèse, il
van de vernietigde dossiers opnieuw samen te stellen. », doit être possible de reconstituer une partie des documents
détruits. ».
De heer Georis : « Wat wordt verstaan onder synthese- M. Georis : «Je ne sais pas ce qu'on entend par rapports
rapporten ? De speurders hebben aantekeningen gemaakt de synthèse. Les enquêteurs ont fait des annotations de
van inlichtingen die hen interesseerden en die aantehenin- renseignements qui les intéressaient et ils les ont conservées
gen werden bij ons bewaard. Men kan dat uiteraard een chez nous. On peut évidemment appeler cela un rapport de
syntheserapport noemen. Maar het betreft informatie om- synthèse. Mais ce sont des informations qui concernaient
trent personen die in verband worden gebracht met het des personnes liées au terrorisme des années 1980. » (audi-
terrorisme van de jar en 1980. »(hoorzittingvan 4juli 1997, tion du 4 juillet 1997, pp. 5-6).
blz. 5 tot 6).
Het vervolg van de hoorzitting. L'audition se poursuit.
De voorzitter: « Die documenten bevatten toch wel foto- Le président: «(Ces documents) contenaient quand
kopieën van de processen-verbaal? ». même des photocopies des procès-verbaux? ».
De heer Georis : « Ik weet het niet, ik heb ze niet gezien. » M. Georis : «Je ne sais pas, je ne les ai pas vus ... ».
 [ 69 ] - 573 / 12 - 95 / 96

De heer Viseur: «Ja, maar waarom hebt u dan niet het Le député Viseur: «Oui, mais alors, pourquoi ne pas
bevel gegeven ze te vernietigen? ». avoir donné l'ordre de détruire? ».
De heer Georis : « Dat was zo gepland. Bovendien was ik M. Georis : « C'était prévu comme cela. De plus je trou-
van mening dat ze voldoende tijd hadden gekregen - an- vais qu'après un mois et demi, ils avaient eu suffisamment
derhalve maand - om het probleem op te lossen. ». de temps pour résoudre le problème. ».
De heer Viseur: « Was het, aangezien dat arrest aan het M. Viseur: «Ne trouvez-vous pas qu'il aurait été plus
licht was gekomen, niet veiliger geweest het bevel tot vernie- prudent, puisque cet arrêt était révélé, de geler l'ordre de
tiging te bevriezen? ». destruction? ».
De heer Georis : «I]: had liever gehad dat u mij die M. Georis : « J'aurais voulu éviter la question mais après
vraag niet zou etellen, maar feitelijk is het geen geheim. In tout je pense que ce n'est pas un secret: à l'époque, les
die periode waren de relaties tussen de Veiligheid van de relations entre la sûreté de l'Etat et le service général de
Staat en de ADIV niet altijd zo schitterend. Ik weet niet ofu renseignements n'étaient pas au beau fixe. Je ne sais pas si
dat gevolgd hebt, maar het heeft lang geduurd voor er vous avez suivi cela de près, mais il a fallu beaucoup de
opnieuw goede betrekkingen waren. Volgens mij is het pro- temps pour reconstruire des relations correctes. Je crois
bleem nu opgelost. Kort voor mijn vertrek - eind 1996 - pouvoir dire maintenant que le problème est réglé. Un peu
hebben de twee inlichtingendiensten opnieuw normale rela- avant que je ne quitte le service, fin 1996, des relations
ties aangeknoopt. Ik denk dat alles nu vlot verloopt. Maar normales ont à nouveau été établies entre les deux services
indertijd was er wederzijds wantrouwen. U moet de gebeur- de renseignements. Je crois que maintenant, tout va très
tenissen in die context plaatsen. Soms vroegen we ons zelfs bien. Mais à l'époque, nous connaissions une atmosphère de
af of het niet een streek van de Veiligheid van de Staat was méfiance réciproque - sije puis dire - et il faut y repla-
gericht tegen de ADN. cer l'ensemble de ces événements.
Bepaalde reacties vloeien voort uit dat probleem dat ons Dans une certaine mesure, nous nous demandions:
jammer genoeg gedurende ongeveer 18 maanden heeft be- « Est-ce que ce ne serait pas un coup de la sûreté contre le
ziggehouden :vanaf de maand juli, met de zaak omtrent het SGR ? », Une partie des réactions proviennent de ce problè-
verslag over Rwanda, tot eind 1996 - oktober of nooem- me qui nous a malheureusement embêtés pendant une bon-
ber - toen we ernstig zijn beginnen te praten om orde op ne année et demie: depuis le mois de juillet, quand s'est
zaken te stellen ... ». déclarée l'affaire sur le rapport du Rwanda, jusqu'en fin
1996, en octobre ou novembre, lorsque nous avons commen-
cé à parler sérieusement et à mettre les choses au point ... ».
De heer Barzin : «Mijnheer de voorzitter, net als mijn Le député Barzin : «M. le président, je partage la per-
collega's sta ik verstomd. Mijn eerste reactie is te denken dat plexité de mes collègues. Ma première réaction est de penser
het toch ongebruikelijk is stukken op een dergelijke manier qu'il n'est quand même pas courant de détruire des pièces de
te vernietigen. Deze week hebben we ons in de commissies cette façon. Nous avons travaillé cette semaine en commis-
Justitie en Landsverdediging gebogen over een ontwerp van sion de la Justice et en commission de la Défense sur un
de tekst met betrekking tot de organisatie van de inlichtin- projet de texte organisant les services de renseignements.
gendiensten. Bepaalde collega's hadden een amendement Certains collègues avaient déposé un amendement deman-
ingediend waarin ze vroegen om stukken die om een bepaal- dant qu'après un certain délai on détruise les pièces qui
de reden in een onderzoek verzameld uiaren, na een tijdje te avaient été réunies dans une enquête en fonction d'une
vernietigen. De minister heeft zich daartegen verzet met het finalité déterminée. Le ministre sy est opposé en disant qu'il
argument dat het archiefmateriaal betrof dat altijd op- s'agissait d'archives qui pouvaient toujours être réutilisées,
nieuw kon worden gebruikt. Voorts stipte hij aan dat die qu'il fallait les conserver, parce qu'un problème n'était ja-
stukken bewaard moesten worden omdat een probleem mais définitivement clos. Aujourd'hui, 72 heures après, au
nooit een definitieve oplossing heeft. Vandaag, 72 uur later, sein d'une autre commission, on nous dit qu'on s'est mis
vernemen we in een andere commissie dat men tot een d'accord pour détruire un certain nombre de pièces sans
akkoord is gekomen inzake de vernietiging van bepaalde savoir exactement ce qu'elles contenaient. C'est insatisfai-
stukken zonder de inhoud ervan te kennen. Een dergelijk sant comme réponse! Tout le monde se dit qu'il y avait sans
antwoord volstaat niet! Iedereen denkt bij zichzelf dat er doute une bonne raison pour les détruire! Vous nous dites
waarschijnlijk een heel goede reden was om ze te oernieti- que vous ne la connaissez pas et que vous ne vous êtes pas
gen! posé la question.
U zegt dat die reden u niet bekend is en dat u zich de Après toutes les contradictions qui ont déjà été rencon-
vraag niet gesteld heeft. Na alle tegenstrijdigheden die in trées dans cette affaire (on a notamment dit qu'il s'agissait
deze zaak al zijn opgedoken (men heeft met name gezegd dat de documents de presse à propos desquels on avait réservé
het om persdocumenten ging waarvan men fotokopieën had des copies qui devaient être examinées pour voir si on ne
genomen die moesten worden onderzocht om na te gaan of pouvait pas en tirer quelque chose), la question que nous
men er iets mee kon aanoangen) vragen we ons nog steeds af continuons à nous poser est de savoir qu'elle était cette
waarom die documenten vernietigd werden. U was er niet bonne raison pour que l'on détruise ces documents. Vous
van op de hoogte? Hebt u zich dan geen vragen gesteld n'en étiez pas informé? Ne vous êtes vous pas posé des
omtrent de verantwoordelijk die u nam door die oernieti- questions sur la responsabilité que vous preniez en couvrant
ging te dekken, zonder te weten waarom die vernietigd cette destruction sans en connaître la bonne raison? ».
werden? ».
De heer Georis: « U kaart het probleem aan van de M. Georis : « Vous posez leproblème de la destruction des
vernietiging van de stukken en van de bewaring van docu- pièces et la conservation des archives qui est un problème
menten in het archief Dat is een probleem waarmee de permanent dans les services de renseignements ...
inlichtingendiensten permanent geconfronteerd worden.
Wat ons geval betreft, denk ik dat het duidelijk is dat de Dans le cas qui nous concerne, je pense qu'il est déjà
stukken in kwestie niet de originele stukken waren. Kopieën apparu que les pièces en question n'étaient pas les pièces
mogen steeds vernietigd worden; persoonlijk heb ik daar originales. Des copies peuvent toujours être détruites; pour
- 573 / 12 - 95 / 96 [70 ]

geen problemen mee, zolang het origineel maar bewaard moi, ça ne pose pas un problème à partir du moment où la
blijft. De reden? Ik geeftoe dat ik er niet naar gezocht heb, copie originale est conservée. Avoir une raison? J'avoue que
aangezien ik over de brief beschikte van de heer Van der ne l'ai pas cherchée étant donné que j'avais la lettre de M.
Zioalmen, die voor die documenten verantwoordelijk was. Van der Zwalmen qui était responsable de ces documents.
Het is niet mijn gewoonte de verklaringen van mijn collega's Je n'ai pas pour habitude de mettre en doute ce que me
op dat niveau in twijfel te trekken ... ». racontent des collègues de ce niveau-là ... ».
De heer Dallons: « Maar waarom hebt u die beslissing Le député Dallons: « Mais pourquoi avez-vous pris cette
genomen ? Een vertraging kan toch makkelijker worden décision? Il me semble plus facile de justifier des lenteurs
uitgelegd dan een vernietiging? ». qu'une destruction. ».
De heer Georis : «Dit zijn de twee redenen waarom ik M. Georis : «Les deux raisons qui m'ont décidé à tout
besloten heb alles te vernietigen: détruire sont les suivantes:
- enerzijds begon het te duren; ik dacht dat de zaken - d'une part, cela a commencé à durer; je pensais que
sneller zouden eoolueren, maar blijkbaar hadden ze heel les choses iraient plus vite, mais il leurs fallait apparem-
wat tijd nodig om de documenten in kwestie te lezen; ment beaucoup de temps pour lire les documents en ques-
tion;
- anderzijds heb ik - aangezien ik vermoedde dat er - d'autre part, comme je flairais un piège quelque part,
ergens een valstrik was - besloten er een punt achter te j'ai décidé d'en terminer et de tout faire détruire. Pour moi
zetten en alles te laten vernietigen. Dat was voor mij de c'était la solution et on répondait ainsi au souhait expri-
oplossing en op die manier kwam ik tegemoet aan de uitge- mé. » (audition du 4 juillet 1997, pp. 17-33).
drukte wens. » (hoorzitting van 4 juli 1997, blz. 17 tot 33).
Het verslag van de Comités P en I, van 30 juni 1997, Le rapport des Comités P et R, daté du 30 juin 1997, et
waarvan de verantwoordelijken van de ADIV hebben ver- dont les reponsables du SGR ont déclaré ne pas avoir
klaard dat ze er geen kennis van hadden toen het werd connaissance lorsqu'ils ont déposé devant la Commission
ingediend voor de parlementaire onderzoekscommissie op d'enquête parlementaire le 4 juillet 1997 (audition du
4 juli 1997 (Verhoor van 4 juli 1997, blz. 17 en 29), stelt in 4 juillet 1997, pp. 17 et 29), présente en 14 pages le résultat
14 pagina's het resultaat voor van het onderzoek dat werd de l'enquête menée concernant l'éventuelle destruction de
gevoerd naar de eventuele vernietiging van documenten documents de la police judiciaire par le SGR.
van de gerechtelijke politie door de ADIV.
In het verslag staat: «In oktober 1984, na de eerste Pour notre propos, le rapport précise: « En octobre 1984,
aanslagen van de CCC, werd bij de Brusselse gerechtelijke le groupe de répression du terrorisme, GRT, a été créé à la
politie, op verzoek van het parket van Brussel, de groep ter police judiciaire bruxelloise, à la demande du parquet de
beteugeling van het terrorisme, de GRT, opgericht. Binnen Bruxelles, après les premiers attentats des CCC. Au sein de
deze onderzoekscel werd documentatie aangelegd aangaan- cette cellule d'enquête, on constitua une documentation re-
de personen die verdacht werden banden te hebben met de lative aux personnes suspectées d'avoir des liens avec les
CCC. De documentatie bestond uit verschillende dossiers CCC. La documentation consistait en différents dossiers de
van de centrale afdeling van de gerechtelijke politie, belast la section centrale de la police judiciaire, chargée des enquê-
met politieke onderzoeken, zoals deze betreffende het Front tes politiques, comme celles portant sur le Front de la
de la jeunesse en betreffende verschillende bomaanslagen. Jeunesse et celles de différents attentats à la bombe. Dans
In een tweede fase komen daar nog de elementen bij uit de un deuxième temps on y ajouta les éléments de l'opération
operutie-Marnmoet, namelijk een honderdtal huiszoekin- « Mammouth» à savoir une centaine de perquisitions. Cette
gen. Deze documentatie werd aangevuld door verslagen van documentation a été complétée par des rapports de la sûreté
de Veiligheid van de Staat en kopies van processen-verbaal de l'Etat et des copies de procès-verbaux transmis par la
die ter gelegenheid van gezamenlijke werkvergaderingen gendarmerie ou par le juge d'instruction Lyna à l'occasion
door de rijkswacht of door onderzoeksrechter Lyna werden de réunions de travail conjointes. Le GRT n'a jamais été
doorgegeven. De GRT werd nooit officieelontbonden. De dissout officiellement. Les membres de la cellule ont toute-
leden van de cel werden wel geïntegreerd in de sectie mis- fois été intégrés dans la section crime. Pendant l'enquête de
daad. Tijdens het controleonderzoek heeft de toenmalige contrôle, le chef du GRT de l'époque a établi qu'un grand
chef van de GRT vastgesteld dat tal van stukken uit de nombre de pièces avaient été enlevées de la documentation
documentatie waren verdwenen (verhuisd of uernietigd). (déménagées ou détruites). Ont notamment disparu: (Suit
Waren onder andere verdwenen: (hier volgt de opsomming l'énumération faite par le député Deleuze dont il a été
door volksvertegenwoordiger Deleuze die hiervoor al werd question ci-dessus). L'ancien chef a déclaré que, du fait que
uermeld). De voormalige chef heeft verklaard dat, daar de la documentation comportait une grande quantité de pro-
documentatie een groot aantal processen-verbaal en ver- cès-verbaux et de rapports confidentiels avant son départ en
trouwelijke verslagen bevatte voor zijn vertrek in 1994, 1994, seul un magistrat pouvait donner l'autorisation de
slechts één magistraat de goedkeuring kon geven om de transférer les documents. Comme les membres du SGR ne
documenten te verplaatsen. Aangezien de leden van de jouissent pas de la qualité d'officier de police judiciaire, il
ADN niet de hoedanigheid bezitten van officier van gerech- est exclu, selon lui, que la décision de procéder au transfert
telijke politie, is het volgens hem uitgesloten dat de beslis- ait été prise par un membre de la police judiciaire. Pour
sing om over te gaan tot de overheveling, niet door een lid cette raison, il a mis le magistrat national au courant du
van de gerechtelijke politie werd genomen. Om die reden transfert. Il a ajouté que, selon lui, le GRT n'a pas collaboré
heeft hij de nationale magistraat op de hoogte gebracht van efficacement et officiellement avec le SGR. ».
de overheveling. Hij heeft eraan toegevoegd dat het GRT
volgens hem niet efficiënt noch officieel heeft meegewerkt
met de ADN. ».
Het verslag gaat verder over het verloop van het bewa- Le rapport poursuit alors sur le déroulement de l'enquê-
kingsonderzoek en toont aan dat: « Uit het interne onder- te de surveillance et relève: « Il ressort de l'enquête interne
zoek van de ADN van 29 maart 1996 blijkt dat de verhuis du SGR du 29 mars 1996, que le déménagement de plus ou
van zowat 3 tot 4 m" dossiers van de Brusselse gerechtelijke moins 3 à 4 m" de dossiers de la police judiciaire de Bruxel-
 [ 71 ] - 573 / 12 - 95 / 96

politie naar de ADN/CI (Cel subversie en terrorisme) ge- les vers le SGR / CI (Cellule subversion et terrorisme) s'est
beurde op 30 november 1995. De verhuis vond plaats met déroulé le 30 novembre 1995. Le déménagement a eu lieu à
behulp van een legervoertuig. Na een eerste selectie zijn de l'aide d'un véhicule de l'armée. Après un premier tri, les
specialisten van de ADN / Cl overgegaan tot een onderzoek. spécialistes du SGR / CI ont procédé à un examen. Les docu-
De documenten die hen interessant leken werden eamenge- ments qui leurs paraissaient importants ont été synthétisés
vat in verslagen en dan vernietigd in de versnipperaar dans des rapports et détruits ensuite à la broyeuse (entre le
(tu.ssen. 30 november en midden december 1995). Tijdens 30 novembre et la mi-décembre 1995). Au cours d'une
een volgende periode (van half december 1995 tot midden deuxième période (de la mi-décembre 1995 à la mi-janvier
januari 1996), werden de documenten, omwille van plaats- 1996), des documents ont été transférés, par manque de
gebrek, overgebracht naar een privéadres. Een deel van deze place, à une adresse privée. Une partie de ces documents a
documenten werd vervolgens teruggenomen voor een onder- ensuite était reprise pour examen. Au cours d'une troisième
zoek. Tijdens een derde periode (van 14 tot 18 januari période (du 14 au 18 janvier 1996), tout a été détruit, à
1996), werd alles vernietigd, met uitzondering van 3 dos- l'exception de 3 dossiers et des fiches manuscrites. Le
siers en de handgeschreven fiches. Op 27 januari 1996 27 janvier 1996, 3 dossiers ont encore été détruits. Au cours
werden nog eens 3 dossiers vernietigd. Tijdens het interne de l'enquête interne, il a été constaté qu'un membre du
onderzoek werd vastgesteld dat een lid van de ADIV / Cl SGR / CI n'a pas donné suite à l'ordre formel du SGR / S.
geen gevolg heeft gegeven aan het formele bevel van de Après son audition, il s'est exécuté et tous les documents
ADN/S. Na zijn verhoor heeft hij het bevelopgevolgd en restants de la police judiciaire ont été détruits. ».
alle overgebleven documenten van de gerechtelijke politie
werden vernietigd. ».
Het verslag richt zich dan op verschillende vragen die Le rapport envisage ensuite différentes questions soule-
het onderzoek opriep: « Ten eerste, wat is het belang van de vées par l'enquête: «Premièrement, quelle est l'importance
documentatie ? De twee verantwoordelijke officieren van de la documentation ? Les deux officiers de la police judi-
gerechtelijke politie beschouwen de documentatie van de ciaire responsables ne considèrent pas la documentation du
ADN niet als belangrijk. Uit hun verklaringen blijkt ioelie- SGR comme importante. Il ressort cependant de leurs dé-
waar dat ze de inhoud van de documentatie niet kenden ... clarations qu'ils ne connaissaient pas le contenu de la docu-
De documentatie moest eveneens voor de ADN van weinig mentation ... La documentation devait avoir peu d'intérêt,
belang zijn. Men is in elk geval niet meteen overgegaan tot pour le SGR également. En tout cas, on a pas procédé
de vernietiging van de documenten die zoveel mogelijk tuer- immédiatement à la destruction des documents, lesquels
den bestudeerd. Een lid van de ADN heeft verklaard dat er ont été, autant que possible, examinés. Un membre du SGR
nuttige inlichtingen bijzaten en dat hij met behulp daarvan a déclaré qu'il y avait des informations utiles et qu'il aurait
de beschikbare documentatie in zijn dienst had kunnen pu, à l'aide de celles-ci, compléter la documentation dispo-
aanvullen. Omwille van hun vernietiging, is het onmogelijk nible dans son service. Du fait de leur destruction, il est
de werkelijke waarde van de documenten in te schatten ... certes impossible d'estimer la valeur réelle des docu-
Een commissaris van de Brusselse gerechtelijke politie ments ... Un commissaire de la police judiciaire de Bruxel-
raadpleegde nog regelmatig de documentatie van de GRT. les consultait encore régulièrement la documentation du
Hij stelde daarover vertrouwelijke verslagen op voor het GRT. Il faisait des rapports confidentiels au parquet à ce
parket. Deze politieofficier verklaarde:« Indien zou blijken sujet. Cet officier de police déclarait: « S'il devait apparaî-
dat die documentatie werd vernietigd, zal ze niet meer tre que cette documentation a été détruite, elle ne pourra
opnieuw kunnen worden samengesteld. Het gaat om een plus être reconstituée. Il s'agit d'une véritable perte. », Il est
echt verlies. », Uit zijn verklaring blijkt ook dat het dossier également ressorti de sa déclaration que le dossier des CCC
rond de CCC nog liep bij de onderzoeksrechter, ten laste van était encore ouvert chez le juge d'instruction, à charge d'in-
onbekenden ... connus ...
Ten tuieede, wie heeft het bevel tot overbrenging van de Deuxièmement, qui a donné l'ordre de transférer la docu-
documentatie gegeven ? Hoewel de dienstdoende hocfdcom- mentation ? Bien que le commissaire principal ff en ait
missaris de volle verantwoordelijkheid op zich heeft geno- assumé l'entière responsabilité, il est évident que la décision
men, is het evident dat de uiteindelijke beslissing toekwam effective incombait au chef de service. Au SGR les accords
aan de dienstchef Bij de ADN werden de akkoorden betre]- de tranfert ont été conclus par une autorité civile du service
fende de overbrenging gesloten door een burgerlijke autori- située à un échelon inférieur. La section concernée n'a pas
teit van de dienst die op een lager niveau staat. De betroh- laissé de rapport à ce sujet. A l'origine, la direction militaire
ken afdeling heeft daaromtrent geen verslag gemaakt. De n'était pas au courant. Dès qu'elle en a pris connaissance,
militaire directie was in het begin niet op de hoogte. Zodra elle a donné l'ordre explicite de procéder à la destruction.
zij ervan op de hoogte uias, heeft ze het bevel gegeven over te
gaan tot de vernietiging.
Ten derde, waarom werd de documentatie ouerge- Troisièmement, pour quelle raison la documentation a-t-
bracht? Dat was misschien de belangrijkste vraag. Volgens elle été transférée? C'était peut-être la question la plus
de verantwoordelijke officieren van gerechtelijke politie was importante. Selon les officiers de la police judiciaire respon-
een gebrek aan plaats en de onbeduidendheid van de docu- sables, par manque de place et en raison de l'insignifiance
menten hiervan de oorzaak. In het interne onderzoeksver- des documents. Dans le rapport d'enquête interne du SGR,
slag van de ADIV, wordt de nagestreefde doelstelling op een l'objectif recherché est défini de manière plus nuancée. Pour
meer genuanceerde manier gedefinieerd. Voor de gerechte- la police judiaire : le nettoyage et un service fourni au SGR.
lijke politie is dit: opruiming en een aan de ADIV geleverde Pour le SGR : l'exploitation de la documentation et la pres-
dienst. Voor de ADN is het: het gebruik van de documenta- tation du service demandé (destruction).
tie en de uitvoering van een aangevraagde dienst (uernieti-
ging).
Ten uierde, de manier waarop de documentatie over de Quatrièmement, le mode de traitement de la documenta-
GRT en de daarbij horende richtlijnen worden behan- tion sur le GRT et des directives y afférentes ... ».
deld ... ».
- 573 / 12 - 95 / 96 [72 ]

Het verslag van de Comités P en I eindigt met enkele Le rapport des Comités P et R se termine par quelques
vaststellingen aangaande de gerechtelijke politie en de constatations concernant la police judiciaire et le SGR, et
ADIV, en met aanbevelingen voor de gerechtelijke politie par des recommandations à l'égard de la police judiciaire
die gericht zijn op de naleving van de procedures en de visant au respect des procédures et des prescriptions sur la
voorschriften inzake de bewaring van de informatie en de conservation de l'information et la destruction des docu-
vernietiging van de documenten. ments.
De verantwoordelijken van de ADIV hadden, tijdens het Les responsables du SGR ayant précisé, lors de l'audi-
verhoor van de parlementaire onderzoekscommissie op tion de la Commission d'enquête parlementaire le 4 juillet
4 juli 1997, gepreciseerd dat de syntheseverslagen ter be- 1997, que les rapports de synthèse étaient à la disposition
schikking stonden van de commissie en de deskundigen, de la commission et des experts, il nous a été donné de
we mochten deze syntheseverslagen raadplegen. consulter ces rapports de synthèse.
De raadpleging vond plaats in de lokalen van de ADIV L'examen s'est fait dans les locaux du SGR, qui avait
die onze tussenkomst bij deze syntheseverslagen vooraf préalablement préparé à notre intention ces rapports de
had voorbereid. synthèse.
Er werd ons gepreciseerd dat er geen repertorium was Il nous a été précisé qu'il n'y avait pas de répertoire
opgesteld van de bij de GRT gebruikte dossiers, aangezien dressé des dossiers du GRT exploités, les dossiers qui nous
de dossiers die ons werden overhandigd afkomstig waren étaient remis provenant du souvenir commun du service; il
uit het gemeenschappelijke geheugen van de dienst; er nous est précisé également que le SGR était destinataire
werd ons eveneens gepreciseerd dat de ADIV de bestemme- des rapports du groupe Interforce Antiterroriste (GIA)
ling was van de verslagen van de Antiterroristische Ge- dans la mesure où il y était représenté. Il nous est précisé
mengde Groep (AGG) indien de dienst erin werd vermeld. que les documents du GRT ont été détruits, même pas
Er wordt ons gepreciseerd dat de documenten van de GRT photocopiés, mais exploités dans le cadre d'une « synthè-
werden vernietigd (er werden zelfs geen kopies van geno- se ».
men), maar dat ze wel gebruikt zijn in het kader van een
« synthese ».
Er wordt ons evenwel een origineel GRT-document voor- Un document original GRT nous est cependant présenté
gelegd dat niet werd vernietigd, het zou uit het archiefvan comme non-détruit, et comme provenant des archives du
de GRT komen en geïntegreerd zijn in een dossier van een GRT, intégré dans le dossier d'un certain M. B., suspecté
zekere M. B., verdachte in een politieke moord uit 1987 : dans un assassinat politique en 1987: il s'agit de 4 docu-
het gaat om 4 documenten die in het Arabisch zijn opge- ments rédigés en langue arabe.
steld.
Op dezelfde manier werden 3 brochures uit de archieven De même, 3 brochures provenant des archives du GRT
van de GRT opgenomen in een dossier over de groepering ont été versées dans le dossier du groupement Nouvelle
Nouvelle Acropole. Acropole.
De dossiers die ons werden voorgesteld, betroffen niet Les dossiers qui nous ont été présentés ne concernaient
de personen wiens namen werden geciteerd door comman- pas les personnes dont les noms avaient été exploités par le
dant Schott naar aanleiding van enkele bezoeken aan de Commandant Schot à l'occasion de ses quelques visites au
ADIV (zie supra), of door ons tijdens ons eerste bezoek aan SGR (voir supra), ou par nous-mêmes lors d'une première
de ADIV. visite, au SGR.
4 bundels dossiers werden ons ter inzage overhandigd: Nous sont donc remis pour examen, 4 groupes de dos-
siers :
a) Het eerste betrof de persoon M. B. waarover reeds a) Le premier relatif à cette personne M. B. dont il a
sprake was. déjà été question;
b) Een tweede dossier betreffende de beweging Voor- b) Un second dossier relatif au mouvement Voorpost se
post, wordt uitgebreid met 3lijsten, uit de archieven van de voit enrichi, au départ des archives du GRT, de 3listes de
GRT, met de namen van 13 + 8 + 8 personen die in 1980, noms de 13 + 8 + 8 personnes ayant assisté à des manifes-
1976 en 1983, hebben deelgenomen aan manifestaties van tations de ce mouvement appartenant à la ligne droite
deze beweging uit Vlaamse extreem-rechtse kringen. extrémiste flamande en 1980, en 1976 et en 1983.
c) Het dossier inzake de beweging Nouvelle Acropole, c) Le dossier consacré au mouvement Nouvelle Acropo-
een beweging die de ADIV reeds goed kent, wordt aange- le, mouvement déjà bien connu du SGR, se trouve donc
vuld met 3 door deze beweging gepubliceerde tijdschriften, enrichi, par les archives du GRT, de ces 3 revues publiées
uit de archieven van de GRT, evenals met een « synthese » par ce mouvement, ainsi que par une « synthèse consistant
bestaande uit twee ambtshalve verslagen opgesteld door en deux rapports d'office » rédigés par le SGR au départ des
de ADIV vertrekkende van documenten van de GRT : deze documents du GRT : ces rapports datent tous deux de 1988
verslagen dateren beide van 1988 en gaan over de struc- et portent sur la structure et le cheminement des membres
tuur en de ontwikkeling van de leden van deze beweging de ce mouvement ainsi que sur les sigles utilisés en abré-
alsook over de siglia en afkortingen die in elk land waar de viation dans chaque pays où est implanté le mouvement
beweging Nouvelle Acropole is gevestigd, worden gebruikt. Nouvelle Acropole.
d) Het laatste bundel dossiers situeert zich rond de d) Le dernier groupe de dossiers se situe dans la mou-
beweging CCC en omvat 4 deeldossiers, namelijk een eer- vance des CCC et comporte 4 sous-dossiers, à savoir un
ste gewijd aan een zekere P.M. (een nota van de GRT van premier consacré à un certain P.M. (une note du GRT du
6 juni 1996, bestaande uit een verslag van de AGG, werd 6 juin 1996, consistant en un rapport du GIA, a été photo-
gekopieerd en ingevoegd in het individuele dossier van de copiée et intégrée dans le dossier individuel de l'intéressé).
betrokkene).
Een ander deeldossier betreft Chantal Paternostre, in Un autre sous-dossier concerne Chantal Paternostre,
1993 door het hof van assisen van Brussel veroordeeld tot condamnée par la Cour d'Assises de Bruxelles en 1993 à un
een gevangenisstraf van 5 jaar in het kader van de bewe- emprisonnement de 5 ans dans le cadre du Mouvement
ging FRAP waarvoor een nota van de GRT van 1 juni 1990, Frap où une note du GRT du lee juin 1990, consistant en
 [73 ] - 573 / 12 - 95 / 96

bestaande uit een nota van de AGG, werd gebruikt en une note du GIA, a été exploitée et figure donc dans le
voorkomt in het individuele dossier van de betrokkene in dossier individuel de l'intéressée sous la forme d'un résumé
de vorm van een samenvatting van 3 regels. de 3lignes.
De vereniging APAPC maakt het voorwerp uit van een L'association APAPC fait l'objet d'un dossier au sein du
6 pagina's tellend dossier bij de ADIV; dat dossier werd SGR composé de 6 pages; ce dossier a été complété d'un
aangevuld met een paragraaf bestaande uit een verslag seul paragraphe consistant en un rapport du GIA de 1990,
van de AGG van 1990, een verslag dat één gekopieerde rapport d'une page photocopiée.
pagina telt.
Tot slot neemt een dossier betreffende het collectief Enfin, un dossier concernant le collectif Ligne Rouge
Ligne Rouge, in de nota van de ADIV over de periode 1983 intègre dans la note du SGR couvrant la période 1983 à
tot 1987, een nota van de AGG van 1988 op. 1987, une note du GIA de 1988.
Uit het geheel aan documenten dat ons werd voorgelegd, De l'ensemble des documents qui nous ont été exhibés, il
blijkt dat met uitzondering van de 3 tijdschriften van de apparaît qu'à l'exception des 3 revues du mouvement Nou-
beweging Nouvelle Acropole en de 4 documenten van 1987 velle Acropole et des 4 documents de 1987 rédigés en arabe,
in het Arabisch, geen enkelorigineel document uit de aucun document original des archives du GRT ne figure
archieven van de GRT deel uitmaakt van de geraadpleegde dans ces dossiers consultés.
dossiers.

TITEL V TITRE V

De coördinatie van het onderzoek naar de bende van La coordination des enquêtes
Nijvel en het onderzoek-Mendez Brabant uiallon-Mendez

HOOFDSTUKI CHAPITRE r-
Inleiding Introduction

DeelA Section A

Voortzetting van ons eerste deskundigenverslag Prolongement de notre premier rapport d'expert

De feiten, onder de verzamelnaam Bende van Nijvel, Les faits réunis sous l'appellation tueries du Brabant
bestrijken een periode die loopt van augustus 1982 tot couvrent une période d'août 1982 à novembre 1985; l'affai-
november 1985; de zogenaamde « zaak-Mendez » heeft als re dite . Mendez »a pour point central l'assassinat de Juan
kern de moord op Juan Mendez, gepleegd op 7 januari 1986 Mendez, commis à Wavre le 7 janvier 1986; Bouhouche et
in Waver; Bouhouche en Beijer komen in opspraak in het Beijer seront inquiétés dans le cadre de ce qu'on a appelé le
kader van wat men het dossier-Mendez heeft genoemd en dossier Mendez et qui rassemble en réalité plusieurs faits
dat in werkelijkheid meerdere feiten omvat gaande van s'étalant de 1981 à 1989; le dossier Mendez a pris fin par
1981 tot 1989; het dossier-Mendez wordt afgesloten door arrêt de la Cour d'Assises de Bruxelles prononcé le 13 fé-
een arrest van het hof van assisen van Brussel uitgespro- vrier 1995.
ken op 13 februari 1995.
Vanaf 1986 kon men zich de vraag stellen aangaande de Dès 1986, pouvait se poser la question de la coordination
coördinatie tussen het onderzoek naar de Bende van Nijvel des enquêtes Brabant wallon et Mendez; cette collabora-
en dat in de zaak-Mendez; deze samenwerking was minder tion était moins problématique pour ce qui concerne les
problematisch voor de feiten van de Bende van Nijvel die faits des tueries du Brabant instruits par le juge d'instruc-
door onderzoeksrechter Schlicker werden onderzocht, in tion Schlicker dans la mesure où c'était ce même juge
die zin dat het onderzoeksrechter Schlicker was die even- d'instruction Schlicker qui instruisait également le dossier
eens het dossier-Mendez leidde; ter herinnering, onder- Mendez; pour rappel, le juge d'instruction Schlicker a été
zoeksrechter Schlicker werd ontlast van de dossiers inzake dessaisi des dossiers des tueries du Brabant par arrêt de la
de Bende van Nijvel door het arrest van 21 januari 1987 Cour de Cassation du 21 janvier 1987; pour rappel égale-
van het Hofvan Cassatie; eveneens ter herinnering, onder- ment, le juge d'instruction Hennart a succédé au juge
zoeksrechter Hennart heeft onderzoeksrechter Schlicker d'instruction Schlicker, en février 1988, dans le cadre du
opgevolgd in februari 1988 in het kader van het dossier- dossier Mendez; la collaboration entre les enquêtes Bra-
Mendez; de samenwerking tussen het onderzoek naar de bant wallon et Mendez se posait néanmoins, même sous
Bende van Nijvel en het onderzoek-Mendez wierp zich l'égide des instructions du juge Schlicker, dans la mesure
niettemin op, zelfs onder leiding van rechter Schlicker, in où les tueries de Tamise et d'Alost étaient instruites par le
die zin dat de overvallen van Temse en Aalst onderzocht juge d'instruction Troch de Termonde appuyé par la cellule
werden door onderzoeksrechter Troch van Dendermonde, Delta.
bijgestaan door de Delta-cel.
Ons eerste verslag van 16 januari 1997, gewijd aan het Notre premier rapport du 16 janvier 1997, consacré à
misdaadonderzoek aangaande de « Bende van Nijvel » en l'enquête criminelle sur les « tueurs du Brabant » quant à
de «eventuele betrokkenheid van sommige (voorrnalige) « l'implication éventuelle de certains (anciens) membres de
leden van de Veiligheid van de Staat en/of de Algemene la Sûreté de l'Etat et/ou du Service général du renseigne-
Dienst Inlichtingen en Veiligheid en/of de rijkswacht », ment et de la sécurité et/ou de la Gendarmerie» a déjà
heeft reeds, bij het begin van de lezing van het onderzoeks- examiné, au départ de la lecture du dossier d'instruction
- 573 / 12 - 95 / 96 [74 ]

dossier van Charleroi over de Bende van Nijvel, uitgaande actuellement à Charleroi pour les tueries du Brabant, au
van de verslagen van de parketten-generaal en uitgaande départ des rapports des parquets généraux au départ de
van het onderzoek van het dossier-Mendez en uitgaande l'examen du dossier pénal Mendez et au départ de divers
van diverse bijkomende documenten, niet enkel de even- documents complémentaires, non seulement les éventuels
tuele linken tussen beide onderzoeken bestudeerd, maar liens entre ces deux enquêtes, mais aussi les questions de
ook de samenwerking tussen de verschillende speurders en collaboration entre les différents enquêteurs et les diffé-
onderzoeksrechters. rents juges d'instruction.
Het huidige verslag heeft dus als taak deze eerste analy- Le présent rapport a donc pour objet de compléter cette
se aan te vullen. De huidige analyse zal zich hoofdzakelijk première analyse, la présente analyse se basant essentiel-
baseren op de getuigenverhoren die door de huidige parle- lement sur les auditions de témoins réalisées par la présen-
mentaire onderzoekscommissie werden uitgevoerd. (Zie te Commission d'enquête parlementaire. (Voyez notre pre-
ons eerste verslag, omtrent de piste inzake de linken Men- mier rapport, en ce qu'il est consacré à l'axe de recherche
dez-Asmaoui-Amory, blz. 45 tot 53, omtrent de raadple- liaisons Mendez-Asmaoui-Amory, pp. 45 à 53, en ce qu'il
ging van de verslagen van de parketten-generaal, blz. 56 est consacré à l'examen des rapports des parquets géné-
tot 59 en omtrent de confrontatie van het dossier Bende raux, pp. 56 à 59, et en ce qu'il est consacré à la confronta-
van Nijvel met het dossier-Mendez, blz. 63 tot 68, en met tion du dossier d'instruction tueries du Brabant, au dossier
een besluit aangaande de samenwerking tussen de onder- Mendez, pp. 63 à 68, avec une conclusion en ce qui concerne
zoeken op pagina 69). la collaboration entre les enquêtes en p. 69).

Deel B Section B

Nood aan coördinatie : Nécessité d'une coordination:

de geïnstitutionaliseerde coördinatie la coordination institutionnalisée

Welke ook de meningen zijn omtrent de behoefte om Quelles que soient les opinions sur la nécessité d'une
samen te werken tussen de onderzoeken naar de Bende coordination des enquêtes Brabant wallon-Mendez, il est
van Nijvel en naar Mendez, het is duidelijk dat de rijks- patent que la gendarmerie et le collège des procureurs
wacht en vervolgens het college van procureurs-generaal généraux ensuite, ont fait en sorte que cette coordination
ervoor hebben gezorgd dat deze coördinatie, wat hen be- existe en ce qui les concerne.
treft, er kwam.
Zo werd, zoals hierna zal worden uitgelegd, kolonel Ainsi, comme il sera explicité ci-après, le colonel Mi-
Michaux van de rijkswacht aangesteld als nationaal coör- chaux de la gendarmerie a été désigné comme coordinateur
dinator voor de rijkswacht in het onderzoek naar de Bende national Brabant wallon pour la gendarmerie à partir du
van Nijvel en dit vanaf 27 januari 1986, en «hij is de 27 janvier 1986, et « il est devenu l'interlocuteur des en-
woordvoerder geworden van de speurders in de zaak-Men- quêteurs Mendez dans la cellule d'information Brabant
dez in de informatiecel van de Bende van Nijvel . (verhoor wallon »{Audition du colonel Michaux, 9 juillet 1997, pp. 2
van kolonel Michaux op 9 juli 1997, blz. 2 en 18). Hij et 18). Celui-ci précise encore: «Les magistrats instruc-
preciseert nog: «De onderzoeksmagistraten en de magis- teurs, et du parquet de Nivelles ont souhaité notre collabo-
traten van het parket van Nijvel hebben onze medewerking ration, y compris en ce qui concerne les enquêteurs et la
gevraagd, ook inzake speurders en logistieke middelen. Zij fourniture des moyens logistiques. Ils ont souhaité une
drongen aan op samenwerking. Ze hebben een kolonel van collaboration. Ils ont trouvé un colonel d'Etat major qui
de Generale Staf gevonden met heel wat invloed. Ze slaag- avait beaucoup de pouvoir. Ils ne parvenaient peut-être pas
den er misschien niet in plaatselijke chefs en onmiddellijk à avoir des chefs locaux, et, immédiatement, des renforts
de nodige versterking te vinden. Ik werd dus de gespreks- nécessaires. Donc je suis devenu l'interlocuteur systémati-
partner van de heren Deprêtre en Schlicker, ook in het que de MM. Deprêtre et M. Schlicker, y compris dans le
dossier-Mendez. Zeker daar de heer Schlicker, laten we dat dossier Mendez. Surtout que, n'oublions pas que
niet oergeten, destijds de twee behandelde. » (verhoor, ibi- M. Schlicker, à l'époque, traitait les deux ». (audition, ibi-
dem). dem).
De nationale coördinatieopdracht binnen de rijkswacht, La mission de coordination nationale au sein de la gen-
toegekend aan kolonel Michaux, lijkt op die manier, ook al darmerie, dévolue au colonel Michaux, si elle est bien réelle
is ze er gekomen voor de dossiers van de Bende van Nijvel, en ce qui concerne le dossier des tueries du Brabant, sem-
eerder het resultaat te zijn van een feitelijke situatie aan- blerait ainsi plus résulter d'une situation de fait en ce qui
gaande het dossier-Mendez. concerne le dossier Mendez.
Wat de aanstelling betreft van een nationaal magistraat Par contre, en ce qui concerne la désignation d'un magis-
als coördinator tussen de onderzoeken naar de Bende van trat national coordinateur entre les enquêtes des tueries
Nijvel en Mendez, is de situatie daarentegen veel duidelij- du Brabant et Mendez, la situation est bien plus claire, en
ker, aangezien de aanstelling van de heer Jonckheere ce que la désignation de M. Jonckheere résulte d'une . mis-
voortvloeit uit een «opdracht die hem in 1988 door het sion à lui confiée en 1988 par le collège des procureurs
college van procureurs-generaal, samen met de minister généraux réunis avec le ministre de la Justice, M. GoI » : ce
van Justitie GoI, werd toevertrouwd v : dit lid van het membre du parquet de Charleroi devient donc le coordina-
parket van Charleroi wordt dus nationaal coördinator voor teur national des enquêtes du Brabant wallon et Mendez
de onderzoeken naar de Bende van Nijvel en Mendez (ver- (audition de M. Jonckheere du 30 mai 1997, pp. 6 et 7).
hoor van de heer Jonckheere van 30 mei 1997, blz. 6 en 7).
 [75 ] - 573 / 12 - 95 / 96

Deel C Section C

Probleem inzake de coördinatie van de onderzoeken en de Difficulté de coordination des enquêtes et

samenwerking tussen magistraten de collaboration entre magistrats

De problemen aangaande de coördinatie van de onder- Les difficultés tenant à une coordination des enquêtes
zoeken naar de Bende van Nijvel en Mendez en aangaande Brabant wallon et Mendez et à la collaboration entre en-
de samenwerking tussen speurders lijkt eerder te maken quêteurs semble être plus le fait des magistrats instruc-
te hebben met de onderzoeksmagistraten zelf dan met de teurs eux-mêmes que des enquêteurs des différentes cellu-
speurders van de verschillende cellen. les.
Deze samenwerkingskwesties lijken besproken en be- Ces questions de collaboration paraissent avoir été dis-
slist te zijn buiten de speurders orn, op het niveau van de cutées et décidées en dehors de la présence des enquêteurs,
verschillende onderzoeksrechters, het college van procu- mais bien au niveau des différents juges d'instruction, du
reurs-generaal en de minister van Justitie. collège des procureurs généraux, et du ministre de la Justi-
ce.
Het huidig verslag zal hoofdzakelijk handelen over deze Il s'agira essentiellement dans le présent rapport, de
samenwerkingsmoeilijkheden en over de coördinatie tus- souligner ces difficultés de collaboration et de coordination
sen magistraten. In het bijzonder zullen de verschillende entre magistrats, spécialement en distinguant les différen-
periodes worden onderscheiden die, op chronologisch vlak, tes périodes qui, précisément, d'un point de vue chronologi-
op een verschillende manier uiting geven aan die moeilijk- que, rendent compte différemment de ces difficultés.
heden.
De confrontatie tussen de 4 onderzoeksrechters Lacroix, La confrontation entre les 4 juges d'instruction Lacroix,
Hennuy, Troch en Hennart, waartoe door de parlementaire Hennuy, Troch et Hennart, effectuée par la Commission
onderzoekscommissie op 15 juli 1997 werd overgegaan, d'enquête parlementaire le 15 juillet 1997 témoigne de ces
getuigt van deze moeilijkheden, dit zalook blijken uit wat difficultés, ainsi qu'il sera dit ci-après.
volgt.

HOOFDSTUK II CHAPITRE II

Al dan niet bestaan van gemeenschappelijke Existence ou non d'hypothèses communes ou

hypotheses of materiële verbanden tussen de de liens matériels entre les faits des tueries du
feiten van de bende van Nijvel en de feiten uit Brabant et les faits du dossier Mendez
het dossier-Mendez

Als men onderzoeksrechter Lacroix hoort, kan de kloof Le fossé peut paraître énorme entre les conceptions
tussen de onderzoeksopvattingen van hem en rechter Hen- d'enquête des juges Lacroix et Hennart, à entendre le
nart enorm lijken: «Wat ik eigenlijk wou, was zien of we premier déclarer: « Ce que je voulais en réalité, c'était voir
geen positief element konden vinden (in het dossier-Men- si, à travers la lecture faite par des gens qui connaissaient
dez), De heer Hennuy heeft een reeks van SO vragen ge- les faits du Brabant wallon nous ne pouvions pas retirer un
steld naar aanleiding van een verslag opgemaakt door de élément positif (du dossier Mendez), Et si M. Hennuy a
heer Riva, en na onze lezing van het dossier, stellen we posé une série de SO questions suite à un rapport fait par
vast dat wij misschien ook wel SO nieuwe vragen te stellen M. Riva, nous constatons maintenant qu'après la lecture
hebben. Maar eerst moeten we die stellen aan de betrokke- que nous avons faite du dossier, nous avons aussi peut-être
nen; dat werk zijn we aan het voorbereiden, dat heb ik niet SO nouvelles questions à poser. Mais nous devons d'abord
verborgen ». De heer Hennart verklaart dan weer: op een les poser aux intéressés; c'est le travail que nous sommes
vraag van de heer Deleuze « maar de huidige onderzoeks- en train de préparer, je ne l'ai pas caché », et le confronter
rechter in deze zaak van de Bende van Nijvel volgt toch de au second qui déclare : sur une question de M. Deleuze,
piste Mendez, Bouhouche, Beijer ! Antwoord van de heer «mais le juge d'instruction actuel de l'affaire des tueries
Hennart : « dat wil zeggen dat hij tijd te verliezen heeft. suit quand même cette piste Mendez, Bouhouche, Beijer !
Behalve indien hij sindsdien iets uitzonderlijks heeft ont- Réponse de M. Hennart : « c'est qu'il a vraiment du temps à
dekt. Men hoort zeggen dat de linken met de zaak-Mendez perdre. Sauf s'il a découvert quelque chose d'extraordinai-
evident zijn, dat men absoluut moet voortgaan met (...) re depuis. On entend dire que les liaisons avec l'affaire
Vandaag is het onaanvaardbaar dat de zaak-Mendez nog Mendez sont évidentes, qu'il faut absolument poursuivre
steeds als één van de te volgen pistes naar voor wordt (...) Aujourd'hui, il est insupportable que l'on agite encore
geschoven. (Confrontatie van de 4 onderzoeksrechters, l'affaire Mendez comme étant une des pistes à suivre.
Verhoor van 15 juli 1997, blz. 22 en 32). (Confrontation des 4 juges d'instruction, Auditions du
15 juillet 1997, pp. 22 et 32).
Deze overtuiging, om het onderzoek voort te zetten in de Cette conviction, de l'époque actuelle, de poursuivre les
richting van de protagonisten uit het dossier-Mendez, investigations en direction des protagonistes du dossier
wordt ook nu nog door getuigen, die door de huidige onder- Mendez, est diversément partagée, voire rejetée par les
zoekscommissie werden gehoord, gedeeld of verworpen. témoins entendus par la présente Commission d'enquête.
Laten we eerst verwijzen naar ons eerste verslag van Renvoyons tout d'abord à notre premier rapport rédigé
16 januari 1997, in het kader dat werd gepreciseerd in Deel le 16 janvier 1997, dans le cadre précisé à la Section A du
A van dit hoofdstuk, waarin wordt gesteld dat de onder- premier chapitre, précisant que l'axe de recherche liaisons
zoekspiste omtrent de verbanden met Mendez in het on- Mendez figure au dossier d'instruction de Charleroi sous la
derzoeksdossier van Charleroi voorkomen onder referentie référence F14 comportant 603 pièces rassemblées dans
S14 die 603 stukken bevat die werden verzameld in drie trois cartons: l'analyse du dossier qui avait été faite met-
- 573 / 12 - 95 / 96 [76 ]

bundels: de analyse die van het dossier werd gemaakt, tait en avant certains points de contact entre les dossiers
toonde enkele raakvlakken aan tussen de dossiers Bende tueries du Brabant et Mendez, ainsi que la collaboration
van Nijvel en Mendez, evenals de samenwerking tussen de entre les cellules Brabant wallon et Mendez (Voir notre
cellen Bende van Nijvel en Mendez (Zie ons eerste verslag premier rapport du 16 janvier 1997 pp. 45 à 53).
van 16 januari 1997, blz. 45 tot 53).
Onderzoeksrechter Schlicker preciseert bij zijn verhoor: Le juge d'instruction Schlicker, entendu, precrse :
« Nadat ik van het dossier (Bende van Nijoel) was wegge- « Après avoir été dessaisi du dossier (Brabant wallon) nous
haald, zijn we verder blijven onderzoeken in de zogenaamde avons continué à investiguer dans l'affaire dite Mendez.
affaire-Mendez. We hadden het gevoel dat uie, ergens, de Nous avons eu le sentiment, que, quelque part, nous allions
voorgaande zaak zouden tegenkomen (.. .J. ». retrouver la précédente affaire (...J. »,
De voorzitter: « Maar de inlichtingen uit het onderzoek- Le Président : «Mais les informations dans l'enquête
Mendez lijken volgens u nuttig in uw onderzoek naar de Mendez vous paraissaient utiles dans votre enquête sur les
Bende van Nijvel? ». tueries du Brabant wallon? ».
De heer Schlicker: «Inderdaad (...). ». M. Schlicker: «Exactement (...J. »,
De voorzitter: « Ik zou willen terugkomen op het onder- Le Président: « Je voudrais revenir sur l'enquête Men-
zoek-Mendez, aangezien u zelf dit onderzoek gedurende een dez, comme vous avez vous-même mené l'enquête Mendez
bepaalde tijd hebt gevoerd. ». pendant un certain temps. ».
De heer Schlicker: « Gedurende één jaar! ». M. Schlicker: «Pendant 1 an !», ».
De voorzitter: « Heeft u een verband aangevoeld tussen Le Président: « Avez-vous senti un lien entre les deux
de twee dossiers Bende van Nijvel en Mendez? ». dossiers des tueurs du Brabant et Mendez ? ».
De heer Schlicker: «Dat is mijn overtuiging. » (verhoor M. Schlicker: «C'est une conviction" (audition du
van 4 februari 1997, pp. 3,4 en 23). 4 février 1997, pp. 3,4 et 23).
Substituut Van Lierde van het parket van Nijvel preci- Le substitut Van Lierde du parquet de Nivelles, préci-
seert: se:
De voorzitter: « Herinnert u zich dat het dossier-Mendez Le Président: «Vous souvenez-vous que le dossier Men-
werkelijk interessant was voor het onderzoek naar de Bende dez était réellement intéressant pour l'enquête des tueries
van Nijvel? ». du Brabant wallon? ».
De heer Van Lierde: « Het was interessant, omwille van M. Van Lierde: «Il était intéressant, étant donné la
de achtergrond van de mensen die in het dossier-Mendez personnalité des personnes qui intervenaient dans le dos-
voorkwamen. Het merendeel waren voormalige rijkswach- sier Mendez. La plupart étaient des anciens gendarmes qui
ters die praktische schietoefeningen hielden. Het is vanzelf- faisaient du tir pratique. Il est évident que cespersonnalités
sprekend dat met deze mensen rekening kon worden gehou- étaient susceptibles d'être prises en compte au cours de
den tijdens het onderzoek naar de Bende van Nijvel. Het l'enquête des tueries du Brabant. Le dossier Mendez relatait
Mendez-dossier bevatte bepaalde feiten die deden denken certains faits qui faisaient penser aux tueries du Brabant
aan de Bende van Nijvel (...J. Er waren zaken die gelijhenis- wallon (...J. Il y avait des choses qui présentaient des simili-
sen vertoonden en die lieten vermoeden dat deze mensen tudes et qui donnaient à penser que l'on ne devait pas
niet buiten beschouwing mochten worden gelaten in het ignorer ces gens dans les recherches concernant les tueurs
onderzoek naar de Bende van Nijvel. » (verhoor van du Brabant wallon. » (audition du 21 mars 1997, pp. 29-
21 maart 1997, pp. 29-30). 30).
Vraag van volksvertegenwoordiger Deleuze: « Heeft u, Question du député Deleuze : «Dans le cadre de ce
in het kader van dit dossier (Mendez), kennis gehad van dossier (Mendez) avez-vous eu connaissance de liens avec
verbanden met de zaak van de Bende van Nijvel? ». les affaires des tueries du Brabant? ».
Antwoord van de heer Van Lierde: « Ik heb zopas enkele Réponse de M. Van Lierde: «J'ai évoqué tout-à-l'heure
aspecten van het dossier en de dinghy-episode aangehaald. des aspects du dossier et l'épisode du dinghy. Des déclara-
Verklaringen van bepaalde beschuldigden laten vermoeden tions de certains inculpés laissaient à penser que (...J mais,
dat (...J maar, net als de onderzoeksrechter, denk ik, heb ik tout comme lejuge d'inetruction.]e crois,je n'ai pu constater
geen effectieve, concrete en bewezen feiten of elementen kun- de faits ou d'éléments effectifs concrets et avérés, sinon on
nen vaststellen, zo niet zou men anders hebben gehandeld. aurait agi autrement.
Maar de achtergrond van de uerdachten, het soort infor- Mais la personnalité des prévenus, le genre de formation
matie waarover ze beschikten, de feiten die ze hadden ge- qu'ils avaient eu, les faits qu'ils avaient commis, faisaient
pleegd, zorgden ervoor dat we hen niet konden uitsluiten. qu'on ne pouvait pas les exclure. C'était un profil qui pou-
Hun profiel kon voldoen. » (verhoor van 21 maart 1997, vait correspondre. » (audition du 21 mars 1997, pA8).
blz.48).
Advocaat-generaal Morlet die voor het Hof van Assisen L'avocat général Morlet, qui a recquis devant la Cour
heeft gepleit in het dossier-Mendez, preciseert hierom- d'Assises dans le dossier Mendez, précise sur le même
trent: «Sinds bepaalde tijd, en dit op het vlak van de thème: « Depuis un certain temps, et sur le plan des hypo-
onderzoekshypotheses, was het idee dat er een link bestond thèses d'enquête, l'idée d'un lien entre tout ou partie des
tussen alle of een deel van de feiten van de Bende van Nijvel faits du Brabant wallon et des faits qui ont été reprochés à
en de feiten waarvan Bouhouche en Beijer werden beschul- Bouhouche et Beijer et qui ont été jugés par la Cour d'Assi-
digd, zeker sinds eind jaren '80, een hoofdbekommernis van ses, constituait, certainement depuis la fin des années 80
de cellen Bende van Nijvel en Delta. Ik denk dat dit nog une préoccupation d'actualité pour les cellules Brabant
steeds zo is, maar, ik herhaal, dit was zo op vlak van de wallon et Delta. Je crois qu'il en est toujours ainsi, mais, je
onderzoekshypotheses, en niet op het vlak van de concrete le répète, sur le plan des hypothèses d'enquête, et non pas
elementen of aanwijzingen (...J We bevinden ons nog steeds sur le plan des éléments ou des indices concrets (...J Nous
in het stadium van de onderzoekshypotheses. In werkelijk- sommes toujours dans le domaine de l'hypothèse d'enquête.
heid is het zo dat uie, buiten de hypotheees, geen enkele En réalité, en dehors du domaine hypothétique, nous
concrete aanwijzing hebben die een verband kan leggen n'avons aucun indice concret qui forme un pont entre les
 [77 ] - 573 / 12 - 95 / 96

tussen de zaken, die een verband kan leggen tussen het deux affaires, qui forme un pont entre le « bewijsmaterieel »
« beuiijemateriaal » dat werd verzameld in het kader van de recueilli dans le cadre de l'affaire Bouhouche et celui re-
zaak-Bouhouche en het « beioijsmateriaal » dat werd verza- cueilli dans le cadre de l'affaire du Brabant wallon. A mon
meld in het kader van de zaak-Bende van Nijvel. Onder sens, et sous réserve d'éléments récents dont je n'aurais pas
voorbehoud van recente elementen waarvan ik geen kennis connaissance: convergence d'hypothèses, oui, éléments con-
zou hebben, is het volgens mij zo :overeenkomstige hypothe- crets, non. » (audition du 21 avril 1997, pp. 19 à 21).
ses, ja, concrete elementen, nee.» (verhoor van 21 april
1997, blz. 19 tot 21).
Onderzoeksrechter Lacroix preciseert het aanknopings- Le juge d'instruction Lacroix précise le point d'ancrage:
punt: « Het proces van de bende van de Borinage voor het « Le procès de la filière boraine devant la Cour d'Assises du
hof van assisen van Henegouwen zal niettemin op niets Hainaut va cependant capoter; la session (ouverte le 18 jan-
uitdraaien; de zitting (geopend op 18 januari 1988) zal vier 1988) va être reportée (Ndlr : le 21 janvier 1988) à une
worden verdaagd (Nvdr : 21 januari 1988) naar een latere date ultérieure (Ndlr: au 6 avril 1988) sur base de deux
datum (Nvdr : naar 6 april1988) op basis van twee elemen- éléments.
ten.
Een tijdje voor het proces, was er bij de gerechtelijke Quelque temps avant le procès, une indication était arri-
politie van Nijvel een aanwijzing binnengelopen volgens vée à la police judiciaire de Nivelles, selon laquelle un
dewelke er een pistool zou zijn gevonden in de bolognaise- pistolet se trouvait dans de la sauce bolognaise dans un
saus in de diepvries bij Bouhouche. In werkelijkheid is het congélateur chez Bouhouche. En réalité c'est Beijer qui a
Beijer die deze inlichting heeft gegeven. We werden ervan op donné cette information. Nous avons été avisés que cette
de hoogte gebracht dat dit wapen voor expertise aan Nijvel arme était confiée à Nivelles pour expertise. Dans un pre-
was toevertrouwd. In een eerste stadium heeft expert Dery mier temps, l'expert Dery fait la liaison entre cette arme et
de link gelegd tussen dit wapen en twee 9 mm kogels die deux munitions de 9 mm qui ont été retrouvées, l'une dans
waren teruggevonden, één in de Santana, als ik het me goed la voiture Santana, si ma mémoire est bonne, et l'autre dans
herinner, en de andere in het bos van La Houssière. De le bois de la Houssière. La mission alors était confiée à un
opdracht werd toen toevertrouwd aan een College van des- Collège d'experts composé de M. Celens de l'Ecole royale
kundigen samengesteld uit de heer Celens van de Koninklij- militaire et du Colonel Demanet. Finalement, il n'y avait
ke militaire school en Kolonel Demanet. Uiteindelijk be- plus aucune certitude que cette arme-là ait pu servir dans
stond er geen zekerheid meer over dat dit wapen was les faits du Brabant wallon. En tout cas, les munitions de
gebruikt bij de feiten van de Bende van Nijvel. De referentie- référence qui avaient servi à faire la comparaison, en prati-
munitie die bij de vergelijking werd gebruikt, kon in elk que, ne pouvaient pas avoir être tirées par cette arme-là. Au
geval niet met dat wapen worden afgeschoten. In het begin départ, le premier résultat qui arrive au niveau de la Cour
was het eerste resultaat dat werd behaald bij het hof van d'Assises est assez mitigé. D'autre part, ont été entendus à ce
assisen eerder gematigd. Aan de andere kant werden de moment-là en tant que témoin, M. Schlicker et M. Gaffinan
heer Schlicker en de heer Goffinon (Nvdr :hoofd BOB in het (Ndlr: ChefBSR dans l'enquête Mendez) qui déclarent qu'il
onderzoek- Mendez) op dat moment als getuige verhoord. Zij doit y avoir une liaison entre Bouhouche, Beijer et les faits
verklaren dat er een link moet zijn tussen Bouhouche, Beijer du Brabant wallon. Surprise, ces éléments, les deux témoi-
en de feiten van de Bende van Nijvel. Verrassing alom. Deze gnages plus le rapport concernant le pistolet à la bolognai-
elementen, de twee getuigenissen en het verslag aangaande se, ont pour résultat le report de la session à une date
het pistool à la bolognaiee, hebben als resultaat dat de ultérieure. Le procès va être repris le 6 avril 1988. Etaient
zitting naar een latere datum wordt verdaagd. Het proces convoqués les six membres de la filière boraine. Toujours
zal worden hervat op 6 april 1988. De zes leden van de est-il que celui qui commence le 6 avril 1988 va durer trois
bende van de Borinage waren opgeroepen. Het is wel zo dat semaines. Plus de 120 témoins vont être entendus. On va en
het proces dat op 6 april1988 begint, drie weken zal duren. arriver à des acquittements pour les faits concernant le
Meer dan 120 getuigen zullen worden gehoord. Er komt een Brabant wallon proprement dits. (Ndlr: Arrêt du 2 mai
vrijspraak voor de feiten van de Bende van Nijvel zelf 1988). Il y a eu des condamnations qui concernent des faits
(Nvdr : Arrest van 2 mei 1988). Er waren veroordelingen commis dans le Borinage qui ne sont pas liés directement
voor de feiten begaan in de Borinage die niet rechtstreeks aux faits du Brabant wallon », ajoutant par ailleurs: « La
verband houden met de feiten van de Bende van Nijvel », session de la Cour d'Assises a été ouverte assez rapidement
maar er wordt wel aan toegevoegd: « De zitting van het hof (...) Les borains ont été jugés. Nous connaissons le résultat
van assisen werd vrij vlug geopend (...) De leden van de (...) Il n'avait toujours pas été répondu à la question de
bende van de Borinage werden veroordeeld. We kennen het savoir si oui ou non, Bouhouche et Beijer pouvaient être
resultaat (...) Hij had nog steeds niet geantwoord op de impliqués dans les faits du Brabant wallon. C'est la raison
vraag of Bouhouche en Beijer al dan niet konden zijn pour laquelle, nous souhaitions, pour pouvoir répondre à
betrokken bij de feiten van de Bende van Nijvel. Om deze cette question, soit par l'affirmative, soit par la négative,
vraag positief of negatief de kunnen beantwoorden, wensten avoir accès au dossier Mendez, c'est-à-dire à l'ensemble du
wij toegang te krijgen tot het doseier-Mendez, dat wil zeggen dossier qui était instruit au départ par M. Schlicker et
heel het dossier dat in het begin door de heer Schlicker en ensuite par M. Hennart », C'est dans ce contexte-là que la
later door de heer Hennart was onderzocht », Het is in die décision des procureurs généraux est intervenue. (audition
context dat de beslissing van de procureurs-generaal is des 23 mai et 15 juillet 1997, pp. 13 à 14 et 4 à 5).
gevallen. (verhoor van 23 mei en 15 juli 1997, blz. 13 tot 14
en 4 tot 5).
De coördinerende magistraat, de heer Jonckheere, ant- Le magistrat coordinateur Jonckheere répond dans le
woordt in dezelfde zin : même sens:
Vraag van volksvertegenwoordiger Deleuze: « De feite- Question du député Deleuze: « On comprend la logique
lijke logica om een coördinator aan te stellen voor de onder- factuelle de nommer un coordinateur des enquêtes de Ter-
- 573 / 12 - 95 / 96 [78 ]

zoeken in Dendermonde en in Charleroi, is te begrijpen monde et de Charleroi, puisque des liens balistiques sont
aangezien er ballistische verbanden werden gelegd tussen établis entre ces enquêtes (..,J. ».
deze onderzoeken. (.. ,J. ».
Antwoord van de heer Jonckheere : «Men kan er niet Réponse de M. Jonckheere : « C'est incontournable. ».
omheen. ».
Vraagvan de heer Deleuze i « Absoluut l » Waaromgaat Question de M. Deleuze : « Absolument! » Pourquoi, en
men in februari 1988 ook een coördinator aanstellen in het février 1988 vous a-t-on aussi nommé coordinateur de l'en-
onderzoek-Mendez ? ». quête Mendez ? ».
Antwoord van de heer Jonckheere : «Omuiille van de Réponse de M. Jonckheere . « A cause de propos tenus en
uiteenzettingen in het hof van assisen te Henegouwen van Cour d'Assises du Hainaut par M. Schlicker et par l'adju-
de heer Schlicker en adjudant-chef Goffinon, die, naast het dant en chefGoffinon, qui, outre la liaison balistique, remi-
eerst in vraag gestelde en vervolgens ontkrachte ballistisch se en question et avortée du pistolet à la bolognaise, sont
verband met het pistool à la bolognaise, voor het hof van venus dire en Cour d'Assises qu'il y avait des
assisen zijn komen verklaren dat er verbanden uia- liaisons (.. ,J ( ... ). ».
ren (.. ,J (.. ,J. ».
Vraag van de voorzitter: « Waarom kon de cel het dos- Question du président: « Pourquoi la cellule n'était-elle
sier-Mendez niet meer lezen (Nvdr in 1994) ? ». plus en mesure (Ndlr en 1994) de lire le dossier Mendez ? ».
Antwoord van de heer Jonckheere : «Omdat de lezing Réponse de M. Jonckheere : «Parce que la lecture d'un
van een soortgelijk dossier geen 4, 5 of 6 personen vergt tel dossier ne nécessite pas 4, 5 ou 6 personnes, mais bien 15.
maar uiel Lô. Booendien, om een eubtiele, intelligente lezing De plus, pour faire une lecture intelligente et subtile, il faut
te doen, zijn er onderzoekers uit het verleden oereist, dat wil des enquêteurs du passé, c'est-à-dire des enquêteurs qui
zeggen onderzoekers die de achtergrond van het onderzoek connaissent tout le background de l'enquête (.. ,J Ce ne sont
kennen (.. ,J Dit zijn geen complotten, het is een feit, natuur- pas des complots, c'est un fait, bien sûr que c'est grave !
lijk is dit erg! Maar u heeft tegelijkertijd een verklaring Mais vous avez là en même temps l'explication du fait que
voor het feit dat we 6 jaar later niet in staat zijn te zeggen of nous sommes, 6 ans après, incapables de dire si oui ou non,
deze mensen al dan niet, à charge of à décharge, betrokken à charge ou à décharge, ces gens sont impliqués dans les
zijn bij de Bende van Nijvel. Enkel dank zij de initiatieven tueries du Brabant. Ce n'est que grâce aux initiatives prises
van de procureur-generaal van Henegouuien, gesteund door par le procureur général du Hainaut et relayé par le substi-
de substituut van het PG Michaux, die er nu mee belast is, tut du PG Michaux, actuellement en charge, qu'on a enfin
heeft men uiteindelijk in Jumet een team op poten kunnen remis sur pied (avec des appuis extérieurs obtenus grâce au
zetten (met steun van buitenaf dank zij het klimaat dat climat de la fin 1995, c'est-à-dire le dixième anniversaire de
heerste eind 1995, dat wil zeggen de tiende verjaardag van la tuerie d'Alost) une équipe à Jumet, qui progresse tous les
de overval te Aalst), dat nog steeds vooruitgang boekt. » jours. » (audition du 30 mai 1997 pp. 81-82 et 86-87).
(verhoor van 30 mei 1997 blz. 81-82 en 86-87).
Onderzoeker Riva licht zijn rol toe: «l]: werd gedeta- L'enquêteur Riva précise son rôle: «J'ai été détaché de
cheerd van de BOB van Charleroi naar de cel-Bende van la BSR de Charleroi à la Cellule Brabant wallon, d'avril
Nijvel, van april1988 totjuni 1994 (.. ,J. ». 1988 àjuin 1994 (.. ,J. ».
Vraag van de voorzitter: « Bij de lezing van het dossier Question du Président: «Nous avons constaté, à la
hebben wij vastgesteld dat u grondig onderzoek heeft ge- lecture du dossier, que vous aviez enquêté de manière ap-
voerd naar de verbanden tussen het dossier-Mendez en dat profondie sur les relations entre le dossier Mendez et celui
van de Bende van Nijvel. U heeft een verslag opgesteld, des tueurs du Brabant. Vous avez établi un rapport, en date
gedateerd op 27 november 1991, waarin u een vragenlijst du 27 novembre 1991 dans lequel vous rédigez un question-
van 14 pagina'« opmaakt aangaande de verbanden tussen naire de 14pages sur les relations entre ces deux dossiers.
de twee dossiers.
Leek het u toen belangrijk en noodzakelijk het dossier- A cette époque, vous semblait-il important et nécessaire
Mendez te kunnen raadplegen? ». de pouvoir consulter le dossier Mendez? ».
Antwoord van de heer Riva: «Inderdaad. Er waren Réponse de M. Riva: « Effectivement. Des éléments de
reeds raakvlakken uit gehaald door de onderzoekers van de rapprochement avaient déjà été épinglés par les enquêteurs
cel-Bende van Nijvel. Ik herinner u eraan dat ik in april de la cellule Brabant wallon. Je vous rappelle que je suis
1988 ben begonnen. Mijn eerste bekommernis was te probe- arrivé en avril 1988. Ma première préoccupation a été d'es-
ren kennis te nemen van dat enorme dossier. Tijdens de sayer de prendre connaissance de ce dossier gigantesque.
studie van het dossier en naar aanleiding van de werkver- Lors de l'étude du dossier et à la suite des réunionds de
gaderingen met mijn collega'e-epeurders van de cel Bende travail avec mes collègues enquêteurs de la cellule Brabant
van Nijoel, heb ik, net zoals andere speurders trouwens, wallon, je me suis aperçu, comme d'autres enquêteurs
opgemerkt dat raakelementen uit het dossier-Mendez even- d'ailleurs, que des éléments de rapprochement dans le dos-
tueel interessant konden zijn voor het onderzoek-Bende van sier Mendez pouvaient éventuellement être intéressants
Nijvel. We wilden er toch al een tijdje eens flink tegenaan pour l'enquête Brabant wallon. Cela faisait déjà quelque
gaan, dat wil zeggen veel nauwere contacten onderhouden temps que l'on aurait voulu aller de l'avant, c'est-à-dire
met de cel-Mendez, avoir des contacts beaucoup plus étroits avec la cellule
Mendez.
Er waren genoeg werkvergaderingen. Maar we wilden Des réunions de travail, il y en avait. Mais nous voulions
nog iets meer doen, dat wil zeggen toegang krijgen tot het franchir un pas supplémentaire, c'est-à-dire avoir accès au
dossier. Dat is de reden waarom mijn collega's en ikzelf, dossier. C'est la raison pour laquelle, dès 1990, mes collè-
vanaf 1990, hebben geprobeerd alle elementen die we in ons gues et moi-même avons essayé de rassembler tous les élé-
bezit hadden, samen te brengen, meer bepaald die elemen- ments en notre possession, notamment ceux obtenus par la
ten die we hadden verkregen door de lezing van de kopies lecture de copies de PY, de rapports, suite à nos entretiens et
van PV's en uerslagen, naar aanleiding van onze gesprek- nos contacts avec les membres de la cellule Mendez. C'est
 [79 ] - 573 / 12 - 95 / 96

ken en onze contacten met de leden van de cel-Mendez, Zo ainsi que j'ai été désigné pour rédiger ce fameux rapport de
werd ik aangesteld om dat fameuze verslag van 1991 te 1991 qui attirait l'attention sur l'existence de plusieurs
schrijven dat de aandacht vestigde op het bestaan van éléments de rapprochement et sur notre désir d'avoir des
verscheidene raakvlakken en op onze wens om antwoorden réponses à toutes les questions que nous nous posions dans
te krijgen op alle vragen die we ons naar aanleiding van dat ce rapport. » (audition du 3 juin 1997, pp. 2 à 3).
verslag stelden. » (verhoor van 3 juni 1997, blz. 2 tot 3).
Betreffende dat thema verklaart onderzoeksrechter Quant au juge d'instruction Hennuy, sur ce thème, il
Hennuy: déclare:
Vraag van de voorzitter: « U heeft dus, mijnheer Hen- Question du président : «Précisément, vous avez fait,
nuy, een vergelijkend onderzoek aangevat in 1991-1992. U M. Hennuy, un début d'étude comparative en 1991-1992.
heeft het gehad over de dertien pagina'« tellende vragenlijst Vous avez parlé du questionnaire établi par M. Riva, qui
die door de heer Riva was opgesteld. Waarom was u geïnte- comportait 13 pages. Pourquoi étiez-vous aussi intéressé
resseerd in het dossier-Mendez? Wat was het resultaat van dans le dossier Mendez ? Quel fut le résultat de ce début
dit begin van een vergelijkend onderzoek ? », d'étude comparative? »,
- Antwoord van de heer Hennuy : « Zoals ik daarnet al - Réponse de M. Hennuy : « Comme je l'ai dit tout-à-
zei, was ik, daar ik van de zaak niets aftoist, niet in staat uit l'heure, je n'étais pas en mesure, ne connaissant rien de
te maken of het opportuun was die piste, die in de belang- l'affaire, d'estimer s'il était opportun de poursuivre ou
stelling stond op het moment dat ik het dossier heb opgeno- d'abandonner telle piste en cours au moment où j'ai pris le
men, te volgen of te verlaten. Bij mijn aankomst heb ik dossier en charge. A mon arrivée j'ai constaté que, parmi les
vastgesteld dat een van de pistes die in aanmerking werden axes d'enquête retenus, il y avait un axe Bouhouche - Beijer.
genomen, er een piste Bouhouche-Beijer was. De heer Riva C'était M. Riva qui y travaillait plus particulièrement. C'est
was daar in het bijzonder mee bezig. Hij heeft, op eigen lui, qui, de sa propre initiative, avait fait cette synthèse.
initiatief, die synthese gemaakt. Zonder te weten of het Sans savoir si cela était opportun, j'ai répercuté cette syn-
opportuun uias, heb ik deze synthese overgemaakt aan de thèse à M. Hennart pour qu'il y fournisse les réponses. Mais
heer Hennart om antwoorden te krijgen. Maar op dat mo- à cette époque j'étudiais encore le dossier et j'allais encore le
ment was ik het dossier nog aan het bestuderen en ik zou faire pendant un certain temps. De ma propre autorité, je
daar nog een tijd mee doorgaan. Zelf had ik niet willen n'ai pas voulu esquiver ou interrompre une piste. » (audi-
beslissen over het uit de weg gaan of het onderbreken van tion du 15 juillet 1997, pp. 35-36).
een piste. » (verhoor van 15 juli 1997, blz. 35-36).
Onderzoeksrechter Hennart zelf gaat verder: «I]: moet Le juge d'instruction Hennart poursuit, pour sa part:
wel degelijk vaststellen dat de heer Hennuy, met wie ik een «Je dois bien constater que M. Hennuy avec qui j'ai entrete-
uitstekende band had, eveneens bevestigt dat er inzake nu d'excellents rapports, affirme également, qu'en termes
materiële elementen, niks concreets is. Men komt steeds d'éléments matériels, il n'y a rien de concret. On revient
terug op de formulering van een aantal hypotheees, maar de toujours avec un certain nombre d'hypothèses que l'on for-
vastbeslotenheid van alle hypothesee, is ook de vastbeslo- mule, mais le courage de toutes les hypothèses, c'est aussi le
tenheid van geen enhele l » (verhoor van 15 juli 1997, courage d'aucune! » (audition du 15 juillet 1997, p.17).
blz. 17).
De heer Doraene, de specialist in financiële aangelegen- Quant à M. Doraene, chargé au sein du service d'appui
heden binnen de steundienst van de cel-Bende van Nijvel, de la cellule Brabant wallon d'intervenir en tant que servi-
moest het dossier-Delhaize verifiëren. In de tweede plaats ce spécialisé dans le domaine financier pour vérifier le
moest hij persoonlijk, als voormalig speurder in het dos- dossier Delhaize et en second lieu, à titre personnel, en
sier-Mendez, uit dat dossier een reeks elementen halen die tant qu'ex-enquêteur du dossier Mendez, d'y puiser toute
interessant zouden kunnen zijn voor het dossier-Bende une série d'éléments qui pourraient intéresser le dossier du
van Nijvel. Hij licht toe: « Als u me toestaat, zou ik graag Brabant wallon, il précise: « Si vous le permettez, j'aime-
voor de commissie een demonstratie geven. Volgens mij is de rais faire une démonstration devant la commission. A mon
kern van wat u bezighoudt, te weten of er een materieel avis, le centre de vos préoccupations est de savoir s'il y a un
verband bestaat tussen het dossier-Mendez en het dossier- lien matériel entre le dossier Mendez et le dossier Brabant
Bende van Nijvel: Ik zeg :« Nee », er is op dit ogenblik geen wallon: Je dis: «Non », aujourd'hui il n'y a pas de lien
materieel verband », Men moet hierover duidelijk zijn (...) matériel », Il faut être clair sur ce point (...) De plus, je dois
Bovendien moet ik u zeggen dat ik ook werd benaderd door vous dire que j'ai aussi été sollicité par M. lejuge d'instruc-
onderzoeksrechter Lacroix om te antwoorden op een oragen- tion Lacroix pour répondre à un questionnaire de plus de
lijst van meer dan 100 vragen die was ingediend door 100 questions déposé par les avocats de la partie civile de
meester Graindorge en meester Magnée, de advocaten van quelques victimes du Brabant wallon, Maître Graindorge et
de burgerlijke partij van enkele slachtoffers van de Bende Magnée; ces derniers, avant une chambre du Conseil du
van Nijvel; deze laatsten hadden, voor een raadkamer in de mois d'octobre, avaient remis une série de questions dont
maand oktober, een reeks vragen ingediend waarvan som- certaines concernaient le dossier Mendez. J'ai pris en char-
mige handelden over het doesier-Mendez, Ik heb het op mij ge les questions Mendez pour y répondre et transmettre les
genomen de vragen over de zaak-Mendez te beantwoorden informations à M. le juge d'instruction Lacroix (...) Encore
en de inlichtingen door de geven aan onderzoeksrechter une fois, je tiens à dire qu'il n'y a pas d'élément matériel qui
Lacroix (...) Nogmaale, ik druk erop dat er geen enkel relie le dossier Mendez au dossier du Brabant wallon;
materieel element bestaat dat het dossier-Mendez verbindt cependant, il y a une volonté manifeste de M. Lacroix d'ex-
met het dossier-Bende van Nijvel; niettemin geeft de heer plorer cette hypothèse comme on exploit l'hypothèse d'un
Lacroix blijk van de duidelijke wil om deze hypothese uit te racket sur Delhaize. Ce sont des hypothèses de travail qui
spitten zoals men de hypothese van afpersing bij Delhaize sont consolidées par toute un série d'indices qui méritent
heeft uitgespit. Dit zijn werkhypotheses die worden gestaafd d'être vérifiés. J'en parlerai à huis clos tout-à-l'heure; j'ai
door tal van aanwijzingen die het waard zijn te worden énuméré 17 ou 18 indices (...) Je tiens à rappeler devant
geoerifieerd. Ik zal het er straks achter gesloten deuren nog cette commission, pour que les choses soient claires, qu'il n'y
over hebben; ik heb 17 of 18 aanwijzigingen opgesomd (...) a pas d'élément matériel établissant un lien. Tout ceci est
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 80 ]

Opdat de zaken duidelijk zouden zijn, sta ik erop de com- une hypothèse de travail, c'est une piste comme n'importe
missie eraan te herinneren dat er geen materieel element is quelle autre piste. » (audition du 30 juin 1997, pp. 26, 66 à
dat een verband aantoont. Het is maar een werkhypothese, 68 et 99); cet enquêteur défend sa façon d'approcher la
het is een piste als elke andere piste. » (Verhoor van 30 juni problématique : « une enquête ne doit pas nécessairement
1997, blz. 26, 66 tot 68 en 99); deze speurder verdedigt de démarrer sur un élément matériel de culpabilité. Cela peut
manier waarop hij de problematiek benadert: « een onder- aussi commencer par un certain nombre d'indices ou de
zoek moet niet noodzakelijk starten met een beschuldigend faisceaux convergents qualifiés de troublants, ou que sais-je
materieel element. Het kan ook beginnen met een aantal encore.
aanwijzingen of een verontrustende samenloop van om-
standigheden, ofiets dergelijks.
Welnu, wij hebben hier een aantal verontrustende ele- Or, ici, nous avons une collection d'éléments troublants.
menten. Ik zal er u straks over spreken, ik heb er 17geteld. Je vous en parlerai tout-à-l'heure, j'en ai recensé 17.
Als men volhardt te zeggen: omdat er geen materiële Si on veut persister à dire: parce qu'il ny a pas d'élé-
elementen zijn, zien we niet in dat het dossier Bende van ments matériels, on ne conçoit pas que le dossier Brabant
Nijvel iets kan te maken hebben met het doseier-Mendez, als wallon puisse s'orienter vers le dossier Mendez, s'il faut
men een materieel element moet afwachten, dan kunnen we attendre l'élément matériel nous n'avons plus qu'à espérer
enkel hopen dat op een goeie dag één van de dadere, getrof- simplement qu'un jour ou l'autre, l'un des auteurs souffrant
fen door een ongeneeslijke ziekte, op zijn sterfbed overgaat d'une maladie incurable fasse des aveux, à l'article de la
tot bekentenissen. Het is illusoir een dergelijke afloop afte mort. C'est évidemment irraisonnable d'attendre une telle
wachten. »{verhoor van 30 juni 1997, blz. 32). issue. » (audition du 30 juin 1997, p. 32).
Geïnterpelleerd over de verhouding tussen de twee dos- Quant au coordinateur national gendarmerie pour le
siers, preciseert kolonel Michaux, nationaal rijkswacht- Brabant wallon, le colonel Michaux, il précise, interpellé
coördinator voor het onderzoek naar de Bende van Nijvel, sur la relation entre les deux dossiers : «Cela est assez
het volgende: « Dit is eerder delicaat, mijnheer de ooorzit- délicat, M. le président. Vous me demandez de faire de
ter. U vraagt me hier om een interpretatie. Ik weet wat l'interprétation. Moi,je sais, ce que tout le monde dit jusqu'à
iedereen tot nog toe heeft gezegd, namelijk dat er geen présent, à savoir qu'il n y a pas d'éléments, pas d'indices. Et
elementen of aanwijzigingen zijn. En toen hij voor het eerst M. Lacroix, lorsqu'il a témoigné pour la première fois de-
voor het hof van assisen van Henegouwen heeft getuigd, vant la Cour d'Assises du Hainaut, a parlé d'une hypothèse
heeft de heer Lacroix over een, intellectueel gezien, uerleide- intellectuellement séduisante. Je ne crois pas que l'on soit
lijke hypothese gesproken. Ik denk niet dat men op het beaucoup plus loin actuellement qu'une hypothèse intellec-
ogenblik veel verder staat dan een, intellectueel gezien, tuellement séduisante. Mais cela, c'est une opinion totale-
verleidelijke hypothese. Maar dit is een heel persoonlijke ment personnelle d'une personne extérieure au débat judi-
mening van iemand die buiten het gerechtelijk debat staat. ciaire. Donc, ce n'est pas moi qui fais la relation entre les
Ik leg dus geen verband tussen de twee dossiers. U vraagt deux dossiers. Vous me demandez, en tant que témoin, de
me om als getuige hieromtrent mijn mening te geven (.. ,J. ». donner man opinion à ce sujet (.. ,J. ».
De voorzitter:« U staat er niet volledig buiten inzake het Le Président: « Vous n'êtes pas totalement extérieur en
dossier dat ons interesseert. U heeft de heer Doraene ge- ce qui concerne le dossier qui nous intéresse. Vous avez
hoord voor onze commissie. ». entendu M. Doraene, devant notre Commission. ».
Antwoord van de heer Michaux: «Ja, maar de heer Réponse de M. Michaux: « Oui, mais M. Doraene a une
Doraene past een, wat ik noem, prospectieve methode toe. démarche que j'appelle prospective. Pour lui, c'est eux, et il
Volgens hem zijn zij het en hij zou dat graag willen aanto- voudrait bien le démontrer. Moi, je préfère partir du dos-
nen. Ik verkies uit te gaan van de dossiers, de [eiten, de sier, des faits, des éléments, des empreintes, et chercher
elementen, de vingerafdrukken, en uit te zoeken wie de quels sont les auteurs. » (audition du 9 juillet 1997 p. 19).
daders zijn. » (verhoor van 9 juli 1997 blz. 19).

HOOFDSTUK III CHAPITRE III

Coördinatie van de onderzoeken naar de « bende La coordination des enquêtes Brabant Wallon-
van Nijvel » en de moord op Mendez tijdens de Mendez durant la période Nivelles
Nijvelse periode tot januari 1987 jusque janvier 1987

Zoals hieronder vermeld staat, blijkt dat, vanuit chrono- Ainsi qu'il a été précisé ci-dessus, d'un point de vue
logisch oogpunt, de coördinatie tussen de onderzoeken chronologique, il apparaît que la coordination des enquêtes
naar de bende van Nijvel en naar de moord op Mendez Brabant wallon - Mendez a pu être envisagée à Nivelles
tussen 1982, datum van de eerste in Nijvelonderzochte entre 1982, date des premiers faits des tueries du Brabant
moorden van de bende van Nijvel, en 1987, datum van de instruits à Nivelles et 1987, date du dessaisissement de
onttrekking van de zaak aan de Nijvelse rechter ten voor- Nivelles au profit de Charleroi.
dele van Charleroi, in Nijvel in overweging had kunnen
worden genomen.
Dezelfde bekommernis had kunnen bestaan tussen Cette même préoccupation aurait pu exister entre 1985
1985 en 1987 tussen het onderzoek naar de bende van et 1987 entre l'enquête tueries du Brabant instruite à
Nijvel in Dendermonde en het onderzoek-Mendez in Nij- Termonde et le dossier Mendez instruit à Nivelles; pour ce
vel; wat dat laatste aspect betreft, is in het raam van de dernier aspect, aucune précision utile n'a été apportée dans
hoorzittingen van deze parlementaire onderzoekscommis- le cadre des auditions de la présente Commission d'enquê-
sie geen nuttige informatie aan de oppervlakte gekomen. te.
Wat het eerste aspect betreft, blijkt daarentegen dat de Par contre, pour le premier aspect, il apparaît que la
coördinatie van de onderzoeken naar de bende van Nijvel coordination des enquêtes Brabant-wallon et Mendez entre
 [ 81 ] - 573 / 12 - 95 / 96

en naar de moord op Mendez tussen 1982 en 1987 door 1982 et 1987 a pû être réalisée par le juge d'instruction
onderzoeksrechter Schlicker zelf verwezenlijkt is kunnen Schlicker lui-même, puisqu'il était en charge des deux
worden. Hij was immers met beide onderzoeken belast. enquêtes.
Tijdens het verhoor terzake verklaart onderzoeksrech- Entendu à ce propos, le juge d'instruction Schlicker
ter Schlicker : déclare:
- Vraag van de voorzitter: « U zegt zelf een verband te - Question du président: «Vous dites vous-même
hebben aangevoeld tussen beide dossiers. Heeft u dan de avoir senti l'existence d'une relation entre ces deux dossiers.
reflex niet gehad de interessante gegevens betreffende Lati- Dès lors, n'avez-vous pas eu le réflexe de mettre les informa-
nus en Mendez aan het dossier van de bende van Nijvel toe tions intéressantes concernant Latinus et Mendez dans le
te voegen om ze in dat onderzoek te gebruiken ? », dossier des tueries pour les faire valoir dans cette enquête-
là ? »,
- Antwoord van de heer Schlicker: «Nee, dat is Réponse de M. Schlicker: «Non, c'est vrai (...) »,
waar. (...) »,
- Vraag van volksvertegenwoordiger Viseur: «Maar Question du député Viseur : «Mais vous avez une
u heeft een extreem-rechts spoor, een hele reeks namen van piste d'extrême droite, toute une série de noms qui présen-
wezenlijk belang die echter van elkaar gescheiden zullen tent un intérêt réel mais qui apparemment vont être disso-
uiorden, namen uit de omgeving van WNP en, in oktober ciés, des noms qui tournent autour du WNP et, en octobre
1985, bijzondere aandacht voor de Peugeot 504 die in 1985, une attention particulière sur la peugeot 504 utilisée
Waals-Brabant gebruikt werd en waarover ook in het dos- dans le Brabant wallon et dont on parle aussi dans le
sier-Mendez gesproken wordt. Brengt dat alles u er niet toe, dossier Mendez. Tout cela ne vous amène pas, ne fût-ce que
al was het maar via een verslag aan de procureur des par un rapport au Procureur du Roi ou au Procureur géné-
Konings of aan de procureur-generaal, te zeggen dat u echt ral à dire que vous avez un sentiment réel qu'il existe des
het gevoel heeft dat er verbanden bestaan ? » conjonctions ? »
- Antwoord van de heer Schlicker: « De procureur des - Réponse de M. Schlicker: « M. le Procureur du Roi en
Konings was er zich bewust van en wist het. » était conscient et le savait. »
- Vraag van de heer Viseur: « De eel-Mendez en de cel- - Question de M. Viseur: «Il ny a pas eu alors une
bende van Nijvel werd dus niet samengesmolten. Heeft u unité de la cellule Mendez et de la cellule Brabant wallon.
zich daar geen vragen bij gesteld? » Vous ne vous êtes pas interrogé à ce sujet? »
- De heer Schlicker: «Er was een eel-Mendez opge- - M. Schlicker: « On avait monté une cellule Mendez
richt die goed functioneerde. Ik stond in voor de verbinding qui fonctionnait bien. Je faisais la liaison entre les deux. »
tussen beide cellen. »
- Vraag van de heer Viseur: « U stond alleen voor die - Question de M. Viseur ;« Vous étiez seul pour faire la
taak? » liaison entre les deux? »,
- Antwoord van de heer Schlicker:« Ja », - Réponse de M. Schlicker: «Oui. ».
- Vraag van de heer Viseur: « In zulke omvangrijke - Question de M. Viseur: «Dans des dossiers aussi
dossiers! Was het, rekening houdend met het feit dat u nog volumineux! Compte tenu que vous aviez encore d'autres
andere dossiers moest behandelen, niet gevaarlijk te zeggen dossiers à traiter, n'était-il pas dangereux de dire que vous
dat u de enige was die beide dossiers coördineerde ? De étiez la seule personne à pouvoir faire le lien ? Le lien peut
verbinding kan intellectueel zijn, maar ook materieel. » être intellectuel mais il doit aussi être matériel. »
- Antwoord van de heer Schlicker: «De speurders - Réponse de M. Schlicker: « Les enquêteurs avaient
hadden onderlinge contacten. », des contacts entre eux. ».
- Vraag van de voorzitter: « Uw opvolgers, waaronder - Question du Président: «Vos successeurs, dont
de heer Hennart, die het dossier-Mendez behandeld heeft en M. Hennart, qui a traité le dossier Mendez et M. Lacroix qui
de heer Lacroix die het dossier van de bende van Nijvel a traité le dossier tueries n'ont pas pu profiter de votre
behandeld heeft, hebben niet gebruik kunnen maken van connaissance de ces éléments et du lien eventuel que vous
uw kennis van die elementen en van het mogelijke verband établissiez. Ces éléments ont été perdus puisque l'on a pas
dat uw legde. Die elementen zijn verloren gegaan aangezien pu en profiter dans les dossiers. Cela était peut-être très bien
er in de dossiers geen gebruik van is kunnen worden ge- au moment où vous traitiez les deux dossiers, mais après ces
maakt. Dat kwam misschien goed uit op het moment dat u dossiers ont été traités par deux juges d'instruction diffé-
beide dossiers onderzocht, maar naderhand zijn beide dos- rents. Et à ce moment-là, des éléments connexes n'étaient
siers door twee verschillende onderzoeksrechters behan- plus évidents pour vos successeurs. ».
deld. En op dat ogenblik zijn connexe elementen niet meer
vanzelfsprekend voor uw opvolgers. »
- Antwoord van de heer Schlicker: « Dat weet ik », - Réponse de M. Schlicker: «Je sais bien. ».
- Vraag van de heer Viseur: «Tusseri mei 1985 en - Question de M. Viseur: « Entre mai 1985 et janvier
januari 1986, stelt u een hele reeks kantschriften op, met 1986, vous faites toute une série d'apostilles, notamment à
name aan de heer Dussart. De inhoud ervan toont duidelijk M. Dussart. Leur contenu montre manifestemment des liens
verbanden aan tussen beide dossiers. De heer Dussart geeft entre les deux dossiers. M. Dussart ne donne pas suite à ces
aan die kantschriften geen gevolg (...) », apostilles (.. .J. ».
- Vraag van de voorzitter: «In februari 1986 ontdekte - Question du président: « Il a été découvert en février
men dat Bouhouche aan de Belgian Law Enforcement 1986 que Bouhouche avait vendu à la Belgian Law Enforce-
Agency twee karabijnen had verkocht van hetzelfde merk ment Agency deux carabines de la même marque que celle
als gestolen was bij Dekaise. Op basis daarvan hebt u het qui avait été volée chez Dekaise. C'est sur cette base que vous
onderzoek naar de relatie tussen Bouhouche en de schiet- avez entamé l'enquête sur la relation entre Bouhouche et les
clubs aangevat. » clubs de tir pratique. ».
- Antwoord van de heer Schlicker: «I]: weet dat dat - Réponse de M. Schlicker: «Je sais qu'en février
ons in februari 1986, we moeten midden in het onderzoek 1986, nous devions être en plein dans la recherche des
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 82 ]

naar de bij Mendez gestolen wapens gezeten hebben, in hoge armes volées à Mendez, c'était le grand sujet de préoccupa-
mate bezighield omdat we op zoek waren naar het motief tion parce qu'on essayait de trouver le mobile du meurtre de
voor de moord op Mendez. Ik weet dat we er niet uitgeraak- Mendez. Je sais qu'on était en train de tourner tant et
ten. », plus. ».
- Vraag van de voorzitter: «Opnieuio is er het pro- - Question du président: « Voilà de nouveau le problè-
bleem-Mendez en de bende van Nijvel met het gebrek aan me Mendez et tueries du Brabant avec le manque de paral-
parallellisme tussen beide dossiers (.. .)>> (hoorzitting van lélisme entre les deux (.. .)>> (audition du 4 février 1997
4 februari 1997, blz. 25, 36 tot 37 en tweede deel, blz. 15). p. 25, 36 à 37 et deuxième partie, p. 15). ».
Substituut de Prelle de la Nieppe van het parket van Le substitut de Prelle de la Nieppe, du parquet de
Nijvel, belast met het dossier van de bende van Nijvel, Nivelles, chargé du dossier des tueries du Brabant, décla-
verklaart: « Ik kan u terzake spijtig genoeg geen antwoord re : «Je ne peux malheureusement pas vous répondre sur ce
geuen, omdat ik het dossier-Mendez nooit behandeld heb. point parce que je n'ai jamais traité le dossier Mendez. Il est
Het is waar dat in het raam van het bendedossier de heer vrai que dans le cadre du dossier des tueries, lors de nos
Schlicker me, tijdens de vergaderingen van de infocel, enke- réunions de la cellule info, M. le juge d'instruction
le interessante processen-verbaal gaf van verhoren van be- Schlicker me transmettait quelques procès verbaux intéres-
paalde personen in het raam van de zaak-Mendez. » (hoor- sants d'auditions de certaines personnes recueillies dans le
zitting van 4 februari 1997, blz. 53). cadre de l'affaire Mendez. » (audition du 4 février 1997,
p.53).

HOOFDSTUK IV CHAPITRE IV

Coördinatie van de onderzoeken naar de Bende La coordination des enquêtes Brabant wallon
van Nijvel en de moord op Mendez tijdens de Mendez durant la période Charleroi
periode in Charleroi na januari 1987 après janvier 1987

DeelA Section A

Bevredigende coördinatie en samenwerking tussen Coordination et collaboration satisfaisantes entre janvier

januari 1987 en april1989 1987 et avril 1989

Tijdens die periode kan, na lezing van de beschikbare Durant cette période, il peut être considéré, à la lecture
documenten en na lezing van de verhoren van de getuigen, des documents disponibles et à la lecture des auditions des
worden vastgesteld dat de coördinatie en de samenwerking témoins, que la coordination et la collaboration entre les
tussen de verschillende cellen die in Charleroi en Dender- différentes cellules chargées des faits des tueries du Bra-
monde belast zijn met de bende van Nijvel enerzijds en de bant à Charleroi et à Termonde d'une part, et du dossier
cel die in Nijvel belast is met het dossier-Mendez ander- Mendez à Nivelles d'autre part, étaient satisfaisantes. Ob-
zijds, bevredigend waren. Merk op dat in die periode het servons que durant cette période, l'instruction du dossier
onderzoek van het dossier-Mendez tussen januari 1987 en Mendez est entre les mains du juge d'instruction Schlicker
februari 1988 in handen is van onderzoeksrechter entre janvier 1987 et février 1988, pour passer ensuite
Schlicker om vervolgens te worden overgeheveld naar on- entre les mains du juge d'instruction Hennart.
derzoeksrechter Hennart.

OnderdeelA Sous-Section A

Algemeen beeld Vue générale

Tussen januari 1987 en februari 1988, toen het onder- Entre janvier 1987 et février 1988, à l'époque où l'ins-
zoek in handen was van onderzoeksrechter Schlicker, lij- truction Mendez est en mains du juge d'instruction Schlic-
ken er geen moeilijkheden te zijn geweest. ker, il ne paraît pas y avoir de difficultés.
Zo verklaart onderzoeksrechter Lacroix: «Aanvanke- Ainsi, le juge d'instruction Lacroix déclare-t-il : « Dans
lijk waren er niet veel problemen. Ten tijde van de heer un premier temps, il n'y avait pas beaucoup de problèmes.
Schlicker waren er helemaal geen, er was absoluut geen Du temps de M. Schlicker, il n'yen avait absolument aucun,
enkel probleem, aangezien we vanaf december geregeld een puisqu'à partir de décembre nous avons eu des échanges
onderhoud hadden met de heer Schlicker. Als gezegd wordt réguliers avec M. Schlicker. Lorsque l'on dit que l'on a fait
dat er vijftig verhoren zijn geweest met Amory en dat men cinquante auditions d'Amory et que l'on a profité de la
van de ziekte van de heer Schlicker gebruik heeft gemaakt, maladie de M. Schlicker, M. Schlicker n'a quand même été
heeft de heer Schlicker toch pas naderhand geleden! Alle souffrant que postérieurement! Toutes les auditions que
verhoren die we hebben verricht zijn met instemming van nous avons réalisées ont été faites avec l'accord de M.
de heer Schlicker gebeurd. » (confrontatie van 15 juli 1997, Schlicker. » (confrontation du 15 juillet 1997, p. 15).
blz. 15).
De procureur des Konings van Nijvel, de heer Deprêtre Le procureur du roi de Nivelles Deprêtre précise la
geeft bijkomende uitleg bij de samenwerking: « Vanaf eind collaboration: « M. Schlicker était dessaisi du dossier Bra-
januari 1987 werd het bendedossier aan de heer Schlicker bant wallon depuis fin janvier 1987 et M. Schlicker a eu en
onttrokken en de heer Schlicker werd tot januari 1988 met charge l'affaire Mendez jusqu'en janvier 1988. Il n'y avait
het dossier-Mendez belast. In Nijvel bleef alleen het dossier- plus à Nivelles que le dossier Mendez. Le dossier tueurs
 [ 83 ] - 573 / 12 - 95 / 96

Mendez over. Het bendedossier was in Dendermonde geble- était resté à Termonde et l'autre partie du dossier avait été
ven en het andere deel van het dossier werd naar Charleroi transférée à Charleroi.
overgeheveld.
In het perspectief aangehaald in mijn vertrouwelijke A la perspective évoquée dans ma lettre confidentielle à
brief aan de heer Schlicker, aan kolonel Michaux en aan de M. Schlicker, au Colonel Michaux et au commissaire en chef
hoofdcommissaris van de gerechtelijke politie met betrek- de la police judiciaire au sujet de tout ce qui se faisait encore
king tot alles dat nog in Nijvel werd gedaan onder de à Nivelles sous la direction de M. Schlicker - il pouvait y
leiding van de heer Schlicker - er konden vertakkingen avoir des ramifications avec Termonde et avec Charleroi -
zijn met Dendermonde en met Charleroi - met instem- avec l'accord de M. Schlicker, j'ai envoyé quasi quotidien-
ming van de heer Schlicker, heb ik bijna dagelijks een kopie nement une copie de tous les procès-verbaux qui entraient
van alle processen-verbaal van de zaak-Mendez ooergezon- dans l'affaire Mendez :« Transmis à mes honorés collègues,
den: « Aan mijn geachte collega's, de heren procureurs des Messieurs les procureurs du Roi de Bruxelles, Charleroi et
Konings van Brussel, Charleroi en Dendermonde, ouerge- Termonde, pour leur information et comme suite à mes
zonden ter hunner informatie en ingevolge mijn vroegere ordres antérieurs, instruction relative au meurtre de Men-
beoelen, onderzoek betreffende de moord op Mendez, met de dez, avec l'assurance (.. .) etc. », J'en ai encore une série.
verzekering ... (...) enz. », Ik heb er nog een aantal van. Van Tout ce qui a été fait dans l'affaire Mendez, a été immédia-
alles wat in het onderzoek-Mendez gebeurde, werd zowel tement, quasi journellement porté à la connaissance et de
Dendermonde als Charleroi onmiddellijk, bijna dagelijks, Termonde et de Charleroi. » (audition du 5 février 1997,
in kennis gesteld. » (hoorzitting van 5 februari 1997, pp.20-21).
blz. 20-21).
Die openlijke samenwerking leek ook nodig te zijn bij de Cette franche collaboration semble s'être imposée égale-
komst van onderzoeksrechter Hennart naar Nijvel voor het ment à l'arrivée du juge d'instruction Hennart à Nivelles
dossier-Mendez, in februari 1988 en dat tot begin 1989. pour le dossier Mendez, en février 1988, et ce jusqu'au
début 1989.
Zo verklaart onderzoeksrechter Hennart : «Ander be- Ainsi, le juge d'instruction Hennart déclare-il: «Autre
langrijk element: de verhoudingen tussen de rechters. Er élément important: les relations entre lesjuges. On parle de
wordt gesproken over de systematische uitwisseling van l'échange systématique des procés-verbaux, mais j'ai relu
processen-verbaal, maar ik heb mijn aantekeningen terzake mes notes à ce sujet. On dit que j'ai fait un blocage, que je
eens nagelezen. Men zegt dat ik alles geblokkeerd heb, dat ik n'ai pas voulu entretenir des relations de quelque nature
niet de minste relatie wilde onderhouden. Nochtans is er op qu'elles soient. Pourtant, il y a eu une réunion à Jumet le
17 maart in Jumet een vergadering geweest, twee in juni, 17 mars, deux réunions en juin, une en septembre, une
een in september, een andere in oktober en een laatste in autre en octobre et une dernière en novembre 1988. On
november 1988. Men beweert dat er problemen waren bij de prétend qu'il existait un problème de communication des
overhandiging van de proceseen-uerbaal, maar men vergeet procès-verbaux, mais on oublie que toute une série de réu-
dat een hele reeks concrete bijeenkomsten werden opgezet ... nions concrètes ont été organisées... Durant toute cette
Gedurende heel 1988 was de samenwerking met de heer année 1988, la collaboration avec M. Lacroix était excellen-
Lacroix uitstekend: alle informatie werd probleemloos te : toutes les informations étaient transmises sans problè-
overgezonden. Maar begin 1989 begint het mis te lopen. me. Mais la situation va dégénérer au début 1989. Pour
Heel 1988 loopt alles gesmeerd! De heer Goffin gaat vaak toute l'année 1988, cela se passe sans le moindre problème!
naar Jumet om gehoord te worden. Het is waar dat ik in M. Goffinon va abondamment à Jumet pour être entendu. Il
1988 weinig contact heb gehad met de heer Troch. Maar ik est vrai que j'ai eu peu de contact avec M. Troch au cours de
stel een ding vast, dat is dat terwijl ik van de heer Lacroix toute l'année 1988. Mais je constate une chose, c'est que si
overvloedig vragen krijg toegespeeld, de heer Troch me geen j'ai d'abondantes demandes de M. Lacroix, M. Troch ne me
enkele vraag stelt over de zaak-Mendez! Ik herhaal en pose aucune espèce de question par rapport à l'affaire Men-
bevestig wat ik tijdens de eerste hoorzitting heb gezegd: dez! Je rappelle et je confirme ce que j'ai dit lors de la
eigenlijk beweerde hij dat hij geen nauwkeurige gegevens première audition: en fait, il disait qu'il n'avait pas d'élé-
had inzake Mendez en dat het hem bijgevolg niet interes- ments précis par rapport à Mendez et qu'en principe, cela ne
seerde. Dat bevestigt hij u als hij zegt dat het geen zin heeft l'intéressait donc pas. C'est ce qu'il vous confirme en disant
een integrale kopie van de processen-verbaalover te zen- que cela n'a pas de sens de transmettre intégralement la
den ... Ik herhaal: 1988, uitstekend, 1989, de zaken nemen copie des procès-verbaux ... Je le répète: 1988, excellent;
een andere wending om redenen waarop ik wil terugkomen 1989, les choses vont évoluer de manière différente pour des
indien u dat wenst »; (onderzoeksrechter Lacroix sluit on- motifs sur lesquels je reviendrai si vous le souhaitez. »; (le
middellijk aart) : Aanvankelijk waren er nauwelijks proble- juge d'instruction Lacroix enchaîne aussitôt) : «Dans un
men ... In het begin hebben we aanvaard dat men op onze premier temps, il n Ji avait pas beaucoup de problèmes ... Ce
vragen antwoordde. Op een bepaald ogenblik hebben we er que nous avons accepté dans un premier temps, c'est qu'on
ons rekenschap van gegeven dat we in bepaalde processen- réponde à nos questions. A un moment donné, on s'est rendu
verbaal inlichtingen konden vinden die belangrijk waren compte que l'on pouvait très bien voir dans certains procès-
voor ons onderzoek zonder dat de magistraat van Nijvel dat verbaux des renseignements qui étaient importants pour
besefte. » (confrontatie van 15 juli 1997, blz. 12-16). notre enquête sans que le magistrat de Nivelles ne s'en rende
compte. » (confrontation du 15 juillet 1997, pp. 12-16).
De raadpleging van ons deskundigenverslag van 16 ja- La consultation de notre rapport d'expert du 16 janvier
nuari 1997, onder referentie S14-0nderzoeksspoor Men- 1997, sous l'examen de la cote F14-Axe de recherche Men-
dez, leert ons dat in het strafdossier van Charleroi inder- dez, enseigne qu'effectivement, figurent au dossier d'ins-
daad talrijke onderzoeksdaden van de cel-Mendez vermeld truction de Charleroi de nombreux devoirs émanant de la
staan en dat er onderzoeksdaden in staan die werden cellule Mendez et que s'y retrouvent des devoirs exécutés
uitgevoerd in 1988 tot april 1989 (verslag van 16 januari en 1988 et jusque avril 1989 (rapport du 16 janvier 1987,
1987, blz. 49-58). pp. 49-58).
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 84 ]

In een nota aan de parlementaire onderzoekscommissie Dans une note communiquée à la Commission d'enquête
van commandant Schot, verantwoordelijk voor de cel-Ben- par le Commandant Schot, responsable de la gendarmerie
de van Nijvel bij de rijkswacht, wordt gewag gemaakt van pour la cellule Brabant Wallon, il est fait état de nombreu-
talrijke werkvergaderingen met leden van de cel-Mendez, ses réunions de travail tenues avec les membres de la
ofhet nu in aanwezigheid van magistraten is, vanaf 5 okto- cellule Mendez, que ce soit en présence de magistrats, dès
ber 1988, of op politievergaderingen, met in januari 1998 le 5 octobre 1988, ou en réunions policières, avec en outre
de nadruk op de noodzaak van regelmatige contacten tus- en janvier 1989, l'accent mis sur la nécessité d'organiser
sen beide cellen teneinde de bewijsstukken van het dos- des contacts fréquents entre les 2 cellules afin d'examiner
sier-Mendez te onderzoeken. Die bewijsstukken worden les pièces à conviction du dossier Mendez. Ces pièces à
voor het merendeel snel, voor andere na enkele maanden, conviction seront retirées rapidement pour la plupart,
uit het dossier-Mendez teruggetrokken om ze te onderzoe- quelques mois plus tard pour les autres, du dossier Mendez
ken; vanaf 27 november 1989 heeft een speurder van de pour en faire l'examen; dès le 27 novembre 1989, un enquê-
Bende-cel de eerste documentatie verzameld over de moge- teur de la cellule Brabant Wallon a élaboré une première
lijke banden tussen het dossier-Mendez en de bende van documentation sur les liaisons possibles entre le dossier
Nijvel. Mendez et les faits du Brabant Wallon.

Onderdeel B Sous-Section B

Tussenkomst van coördinatiemagistraat Jonckheere L'intervention du magistrat coordinateur Jonckheere

Voorheen werd reeds aangestipt dat de benoeming van Il a déjà été précisé ci-avant que la désignation de
de heer Jonckheere als nationaal coördinator van het ben- M. Jonckheere en qualité de coordinateur national des
de-onderzoek en het onderzoek naar de moord op Mendez enquêtes Brabant Wallon et Mendez intervenait comme
een reactie was op de beslissing tot vrijspraak van het hof réaction à la décision d'acquittement de la Cour d'Assises
van assisen van Henegouwen in het raam van de bende du Hainaut dans le cadre de la filière boraine, échec attri-
van de Borinage, een mislukking die voornamelijk werd bué pour l'essentiel à l'existence avancée de liens éventuels
toegedicht aan de in grote mate bestaande mogelijke ban- entre les tueries du Brabant et l'affaire Mendez.
den tussen de bende van Nijvel en de zaak-Mendez.
De hoofdbetrokkene heeft een zeer kritische houding Le principal intéressé est très critique sur cette fonc-
ten aanzien van die functie: « Men zal proberen zijn gewe- tion : « On va essayer de se donner bonne conscience et de
ten te zuiveren en aan de publieke opinie en het Parlement dire à l'opinion et au Parlement qu'on rend un maximum
zeggen dat men het onderzoek zo doeltreffend mogelijk d'efficacité à l'enquête. Puis, on va se décharger sur le dos
voert. Vervolgens zal men zich van zijn last ontdoen op de d'un « âne" de tout ce qu'il y a lieu de porter, c'est-à-dire la
rug van een « ezel » die alles moet dragen, dat wil zeggen de coordination, la vérification de l'efficacité et la mission
coôrdinatie, het bewaken van de doeltreffendheid en de d'aller vérifier à la gendarmerie qu'on sy comporte de ma-
opdracht om bij de rijkswacht te gaan controleren of alles nière efficace et démocratique. Puis, on est couvert, le para-
doeltreffend en democratisch verloopt. Zo is men ingedeht, pluie est ouvert et voilà, c'est terminé! ... On ne se préoccu-
de paraplu is geopend en ziezo, dat is het! ... Men houdt pe pas des moyens qu'on lui donne mais, au moins, on a fait
zich niet bezig met de middelen die men hem geeft, maar quelque chose et, comme cela, tout le monde va se cal-
men heeft tenminste iets gedaan en zo zal de kalmte wel mer ... »,
terugkeren ... »,
- Vraag van de voorzitter: «I]: kom tot de periode - Question du président: «J'arrive à la période où
waarin u coördinatiemagistraat uias, wat u in februari vous étiez magistrat coordinateur, que vous êtes devenu en
1988 bentgeworden ... Injuli 1988 heeft u een briefgeschre- février 1988 ... En juillet 1988, vous avez écrit une lettre au
ven aan het college van procureurs-generaal. Ik heb een collège des procureurs généraux. j'ai une question à vous
vraag betreffende die brief In maart 1988 was er een beslis- poser au sujet de cette lettre. En mars 1988, il y a eu une
sing van het college van procureurs-generaal om tot een décision du collège des procureurs généraux, de faire un
systematische uitwisseling van de processen-verbaal te ko- échange systématique des procès-verbaux entre les diverses
men tussen de verschillende bij het onderzoek betrokken cellules concernées par l'enquête. Cela concerne spécifique-
cellen. Dat betreft met name Dendermonde en Charleroi, ment Termonde et Charleroi, mais également Nivelles pour
maar eveneens Nijvel voor het dossier-Mendez, ik kom er le dossier Mendez, je vais y revenir. Il y avait donc un accord
nog op terug. Er was dus een akkoord betreffende een syste- sur un échange systématique de procès-verbaux. D'ailleurs,
matische uitwisseling van processen-verbaal. De heer Lac- M. Lacroix s'est exprimé ici sur la nécessité de faire cet
roix heeft zich hier overigens uitgesproken over de noodzaak échange systématique. Dans la lettre de juillet 1988, on
van die systematische uitwisseling. In de briefvanjuli 1988 constate que vous dérogez à cette décision du collège des
kan men vaststellen dat u tegen die beslissing van het procureurs généraux en disant que, à votre avis, il ne fallait
college van procureurs-generaal ingaat en zegt dat volgens faire l'échange des procès-verbaux que pour les axes d'en-
u die uitwisseling van processen-verbaal alleen nodig was quête communs. Après avoir écrit cela au collège des procu-
voor de gemeenschappelijke onderzoekspistes. Na dat aan reurs généraux, leur réaction fut assez ferme. Une décision
het college van procureurs-generaal geschreven te hebben, de janvier 1989 confirme effectivement l'échange systémati-
was hun reactie nogal krachtig. Een beslissing vanjanuari que des procès-verbaux, sinon une bonne collaboration en-
1988 bevestigt immers de systematische uitwisseling van de tre les cellules concernées ne serait pas possible ...
processen-verbaal, anders zou een goede samenwerking tus-
sen de betrokken cellen niet mogelijk zijn ...
U was de nationale coördinatiemagistraat, u was dus Vous étiez le magistrat coordinateur national, vous étiez
bijna verantwoordelijk voor de goede coördinatie en uitwis- donc presque responsable de la bonne coordination et de
 [ 85 ] - 573 / 12 - 95 / 96

seling van proceseen-oerbaal, voor de uitvoering van de l'échange de procès-verbaux de l'exécution de la décision du
beslissing van het college. », collège. »,
- Antwoord van de heer Jonckheere : « ••• Wat ik ge- - Réponse de M. Jonckheere : « ••• Ce que je veux bien
rust wil toegeven is dat de opdracht van nationale coôrdina- avouer, c'est que la mission de coordination nationale qui
tie die me werd toevertrouwd een mislukking was ... Ik m'a été confiée est un échec ... Je crois que la mission du
denk dat de opdracht van nationaal coördinator een mis- coordinateur national a été un échec, fruit de mesquineries,
lukking is geweest, het resultaat van hleingeestigheid, van de scléroses, de rigidités, d'étroitesse d'esprit ... A partir de
verstarring, onbuigzaamheid, van bekrompenheid ... Van- 1988, nous demandons à avoir accès au dossier Mendez
af 1988 vragen we inzage in het dossier-Mendez om infor- pour information. Pendant 2 ans, malgré les rappels répétés
matie te vinden. Gedurende twee jaar, ondanks herhaalde- et alors qu'on est coordinateur national de l'enquête Men-
lijke verzoeken en terwijl men nationaal coördinator is voor dez, nous n'obtenons rien du tout! ... J'ai écrit, j'ai plaidé,
het onderzoek-Mendez, bekom ik helemaal niets! ... Ik heb j'ai tenté de convaincre, je me suis fait beaucoup d'ennemis
geschreven, gepleit, getracht te overtuigen, ik heb veel oijan- et j'ai échoué. Je suis parti en silence. »{audition du 30 mai
den gemaakt en ik heb gefaald. Ik ben in stilte vertrokken. » 1997, pp. 36 à 57 et 90).
(hoorzitting van 30 mei 1997, blz. 36 tot 57 en 90).
Bij de beoordeling van de exacte bewoordingen van het L'avocat général Morlet, appréciant la teneur du procès-
proces-verbaal van het college van procureurs-generaal verbal du collège des procureurs généraux du 11 janvier
van 11 januari 1989 stipt advocaat-generaal Morlet aan: 1989 précise: «La position des procureurs généraux est:
« De houding van de procureure-generaal is : geen sprake pas question de gauchir notre décision ni d'en restreindre la
van onze beslissing te uerdraaien, noch de draagwijdte portée. Nous confirmons qu'il y a lieu à communication
ervan te beperken. Wij bevestigen dat alle processen-verbaal réciproque de tous les procès-verbaux, sans restriction. A ce
zonder de minste beperking onderling uitgewisseld dienen stade, nous constatons que le conflit se situe entre les procu-
te worden. In dit stadium stellen we vast dat het conflict reurs généraux estimant qu'il faut tout communiquer et les
zich situeert tussen de procureurs-generaal die menen dat acteurs de terrain qui souhaitent certains aménagements et
alles moet worden uitgewisseld en de mensen in het veld die la réduction du nombre de copies circulant entre Dender-
bepaalde aanpassingen willen en de beperking van het monde, Nivelles et Charleroi. » (Audition du 21 avril 1997,
aantal afschriften dat circuleert tussen Dendermonde, Nij- p.23).
vel en Charleroi. » (hoorzitting van 21 april1997, blz. 23).
De Bergense procureur-generaal Demanet verklaart Le procureur général de Mons Demanet s'explique éga-
zich ook nader over de opdracht en de evaluatie van de lement sur la mission et l'évaluation de la fonction de
functie van nationaal coördinatiemagistraat : «De op- magistrat coordinateur national: « La mission de M. Jonc-
dracht van de heer Jonckheere was vrij duidelijk: in eerste kheere était assez claire : premièrement, il devait veiller à
instantie moest hij toezien op de uitwisseling van de proces- l'échange des procès-verbaux entre les 3 ressorts et, deuxiè-
sen-oerbaal tussen de drie rechtsgebieden en in tweede in- mement, il devait faire toute proposition au collège pour
stantie moest hij aan het college elk voorstel doen dat tot een aboutir à une meilleure coordination. En d'autres termes, si
betere coördinatie zou leiden. Met andere uioorden; als ma- le magistrat coordinateur Jonckheere considérait que l'un
gistraat Jonckheere meende dat één van de rechtegebieden, des ressorts, soit Nivelles, soit Termonde, soit Charleroi, ne
Nijoel, Dendermonde of Charleroi, zijn verplichtingen niet remplissait pas ses obligations, c'est-à-dire communiquer
nakwam, dat wil zeggen het overzenden van een kopie van copie de tous les procès-verbaux, il devait en faire rapport
alle processen-verbaal, moest hij daarover verslag uitbren- au collège des procureurs généraux. Enfin, comme vous
gen bij het college van procureurs-generaal. Zoals u, tot elot, l'avez rappelé, il devait faire toute suggestion, toute proposi-
in herinnering heeft gebracht, moest hij elke suggestie, elk tion pour améliorer la coordination entre les 3 services
voorstel doen om de coördinatie tussen de drie onderzoeks- d'enquête, entre les 3 arrondissements ... Il est évident qu'il
cellen, de drie arrondissementen te verbeteren... Het a fallu réévaluer cette mission et prendre une autre attitude
spreekt vanzelf dat die opdracht opnieuw geëvalueerd is puisque la coordination n'a pas pu aboutir ... Je crois que
moeten worden en dat een andere houding is moeten uior- M. Jonckheere en détaille les raisons dans plusieurs rap-
den aangenomen aangezien de coördinatie niet tot een goed ports. Des difficultés ont surgi de tous les côtés. A un
einde kon worden gebracht ... Ik meen dat de heer Jonck- moment donné, Charleroi a considéré qu'il n'était pas possi-
heere de redenen daarvoor in verschillende verslagen nader ble de transmettre une copie de tous les procès-verbaux.
omschrijft. De moeilijkheden zijn van alle kanten opgedo- Comme je vous l'ai dit tout à l'heure, des problèmes se sont
ken. Op een bepaald moment, meende Charleroi dat het posés entre Termonde et Charleroi concernant l'affaire Le-
onmogelijk was een kopie van alle processen-verbaalover te keu. La véritable difficulté est venue du fait que le juge
zenden. Zoals ik u net gezegd heb, zijn er problemen opgedo- d'instruction de Nivelles a refusé de communiquer les pro-
ken tussen Dendermonde en Charleroi betreffende de zaak- cès-verbaux. Plusieurs réunions ont été tenues par la suite à
Lekeu. De echte moeilijkheid is gekomen vanwege het feit cet égard. Il a considéré qu'il devait se limiter à un rôle
dat de onderzoeksrechter van Nijvel geweigerd heeft de passif, consistant à communiquer uniquement des rensei-
processen-verbaalover te zenden. Er zijn terzake verschil- gnements qui concernaient les auteurs des tueries. Or, les
lende vergaderingen belegd. Hij meende zich tot een passie- enquêteurs de Charleroi souhaitaient jouer un rôle beau-
ve rol te moeten beperhen, die erin bestond alleen informatie coup plus proactif Ils voulaient pouvoir eux-mêmes investi-
mee te delen betreffende de leden van de bende van de guer dans le dossier, pour voir s'ils ne pouvaient pas y
Nijvel. De speurders in Charleroi wensten echter een veel trouver des éléments utiles à leur enquête. Nous nous som-
proactievere rol te spelen. Zij wilden zelf het dossier kunnen mes trouvés confrontés à un blocage. C'est une des raisons
onderzoeken, om te zien of ze er geen informatie konden de l'échec de cette mission. »,
vinden die nuttig was voor hun onderzoek. We werden
geconfronteerd met een blocage. Dat is een van de redenen
voor het mislukken van die opdracht. »,
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 86 ]

- Vraag van de voorzitter: «Dat concreet voorbeeld - Question du président: « Cet exemple concret montre
toont aan dat de heer Jonckheere niet de bevoegdheid had que M. Jonckheere n'avait pas la compétence de forcer
om de heer Hennart tot die uitwisseling van processen- M. Hennart à cet échange de procès-verbaux. ».
verbaal te dwingen. »,
- Antwoord van de heer Demanet : « Dat is juist ». - Réponse de M. Demanet : « C'est exact ».
- Vraag van de voorzitter: «Waarom hem een op- - Question du président: «Pourquoi lui donner une
dracht toevertrouwen terwijl hij niet de bevoegdheid heeft mission alors qu'il n'a pas les compétences pour organiser
om de coördinatie van de inlichtingen en de documentatie te la coordination des informations et de la documenta-
. 2
organiseren. . .»,
o •• tion ? ... »,
- Antwoord van de heer Demanet : « Op het moment - Réponse de M. Demanet : «Au moment où la déci-
dat de beslissing wordt genomen, is er niemand die zich kan sion est prise, personne ne peut se douter que M. Hennart
indenken dat de heer Hennart zou weigeren om de proces- refuserait de communiquer les procès-verbaux puisque, en-
sen-oerbaal over te zenden aangezien er tussen Dendermon- tre Termonde et Charleroi, une communication se faisait. »
de en Charleroi dingeri werden overgezonden. »(hoorzitting (audition du 16 juin 1997, pp. 27 à 33).
van 16 juni 1997, blz. 27 tot 33).

Onderdeel C Sous-Section C

Rol van de informatisering van het CBO Le rôle d'informatisation du BCR

Het wordt niet betwist dat vanaffebruari 1987 de infor- Il n'est pas contesté que l'informatisation des PV de la
matisering van de processen-verbaal van de bendecel door cellule Brabant Wallon a été demandée par le juge d'ins-
onderzoeksrechter Lacroix aan het CBO werd gevraagd. truction Lacroix au BCR à partir de février 1987.
Van bij zijn komst in februari-maart 1988 vraagt onder- La saisie informatique des procès-verbaux de l'enquête
zoeksrechter Hennart de informatisering van de proces- Mendez a été demandée par le juge d'instruction Hennart,
sen-verbaal van het onderzoek-Mendez. dès son arrivée, en février-mars 1988.
De informatisering op basis van de na lezing van de L'informatisation sur la base de fiches établies par les
processen-verbaal door de speurders opgestelde fiches is enquêteurs, après lecture des procès-verbaux, a également
eveneens verricht voor het Delta-onderzoek dat werd ge- été faite pour l'enquête Delta, menée par le juge d'instruc-
leid door onderzoeksrechter Troch (hoorzitting met kolonel tion Troch (audition du colonel Michaux, 9 juillet 1997,
Michaux, 9 juli 1997, blz. 59-61). pp. 59-61).
Kolonel Michaux van het CBO, nationaal rijkswacht- Le colonel Michaux du BCR, coordinateur national gen-
coördinator voor de bende, beschrijft de werking van die darmerie pour le Brabant Wallon, décrit le fonctionnement
informatisering als volgt: « Het doel was de magistraten en de cette informatisation: «Le but était de permettre aux
de speurders van het dossier de mogelijkheid te geven snel magistrats et aux enquêteurs du dossier de retrouver facile-
elk stuk terug te uinden, vanaf het moment dat ze een naam ment toute pièce, dès qu'ils se posaient une question sur un
ingaven. U wil bijvoorbeeld weten of mevrouw X onder- nom. Vous voulez, par exemple savoir si Mme X a été
vraagd werd in het raam van de bende van Nijvel. U stelt de interrogée dans le cadre du Brabant Wallon. Vous posez la
vraag aan « mevrouw X» en u bekomt : mevrouw X werd question à « Mme X» et vous obtenez: Mme X a été interro-
70 maalondervraagd en naast die 70 maal vindt u : het gée 70 fois, et à côté des 70 fois, vous trouvez : la pièce se
stuk bevindt zich in bundel n"42, in map n"33 en het is stuk trouve dans le carton ri" 42, sous-farde ri" 33, et c'est la pièce
n"29. Volgens mij bestaat dat in geen enkel ander gerechte- n029. A mon avis, cela n'existe dans aucune autre enquête
lijk onderzoek ... Men heeft mij de toelating gegeven een judiciaire ... On m'a autorisé à créer une banque de don-
gegevensbank op te richten die geconsulteerd kon worden nées, qui pouvait être consultée par les enquêteurs de n'im-
door speurders van om het even welke dienst. De speurder porte quel service. L'enquêteur obtenait donc immédiate-
bekwam bijgevolg onmiddellijk alle referenties, met inbe- ment toutes les références, y compris celles du dossier de M.
grip van die van het dossier van de heer Hennart. Het was Hennart. Il n'était donc plus possible de cacher des pièces
dus niet meer mogelijk stukken te verbergen aangezien hij puisque sur base de la recherche informatique, il pouvait
op basis van de geïnformatiseerde zoektocht de informatie immédiatement localiser l'information. Il pouvait dire que
onmiddellijk kon lokaliseren. Hij kon zeggen dat de gezoch- l'information recherchée se trouvait dans tel PY, rangé à tel
te informatie zich in dat proces-verbaal beoond, op die endroit. » (audition du 9 juillet 1997, pp. 59 à 60).
plaats geklasseerd. »(hoorzitting van 9 juli 1997, blz. 59 tot
60).
De onderzoeksrechters hebben eveneens een beschrij- Les juges d'instruction ont également décrit le fonction-
ving gegeven van dat geïnformatiseerd systeem: nement de ce système informatisé:
De heer Hennart : « De onderzoeksrechters waren ooer- M. Hennart : «Les juges d'instruction étaient convenus
eengekomen de dossiers samen te voegen. Zij hebben het de joindre les dossiers. Ils n'ont toutefois pas chargé le BCR
CBO echter niet opgedragen alle informatie te bestuderen d'étudier toutes les informations et d'établir des liens éven-
en eventuele verbanden te leggen. Het was duidelijk afge- tuels. Il était convenu clairement que le BCR se limiterait à
sproken dat het CBO alleen een inventaris zou opetellen, de établir un inventaire, l'informatisation du dossier. C'est
informatisering van de bundel. Punt uit. Ik sluit mij aan bij tout. Je me rallie à ce qu'a dit M. Lacroix à ce sujet. Ce
de uitspraak van de heer Lacroix terzake. Een vraag om n'était pas le BCR, mais l'autre juge d'instruction concerné
informatie van een onderzoeksrechter werd niet door het qui répondait à une demande d'information d'un juge
CBO maar wel door de andere betrokken onderzoeksrechter d'instruction ... ».
beantwoord ... ».
 [ 87 ] - 573 / 12 - 95 / 96

De heer Lacroix stipt aan: «Als we bijvoorbeeld wilden Précision de M. Lacroix: «Si on voulait savoir, par
weten of een bepaald persoon verhoord was door een van de exemple, si telle personne avait été entendue dans l'une des
drie cellen, beschikten we over een werkinstrument. We 3 cellules, nous disposions d'un outil de travail. Nous ne
konden de kopie van het CBO niet krijgen; we moesten de pouvions pas avoir la copie au BCR; il fallait demander la
kopie van het verhoor ofwel aan de cel-Mendez ofwel aan copie de l'audition soit à la cellule Mendez, soit à Termon-
Dendermonde vragen. ». de. ».
- Precisering van de heer Hennart : « Dat is een vol- - Précision de M. Hennart : « C'est un système de fonc-
strekt normale werkwijze aangezien iedereen de controle tionnement absolument normal car cela permettait à cha-
kon behouden. ». cun de garder le contrôle. ».
- Precisering van de heer Lacroix: « Op dit ogenblik - Précision de M. Lacroix: « A présent, nous souhaite-
zouden we het dossier willen kunnen scannen om over de rions pouvoir scanner le dossier afin de disposer de son
inhoud te beschikken. Als de « rue des Pêcheries» bijooor- contenu. Lorsque la rue des Pêcheries est citée, par exemple,
beeld wordt geciteerd, kunnen we makkelijk weten of er in on peut aisément savoir s'il en est question dans l'ensemble
het dossier over gesproken wordt. Op dit ogenblik is het du dossier. A présent, c'est faisable, mais ce ne l'était pas à
mogelijh, maar destijds niet. » (confrontatie van de onder- l'époque. » (confrontation des juges d'instruction, 15 juillet
zoeksrechters, 15 juli 1997, blz. 58 en 61). 1997, pp. 58 et 61).
Kolonel Michaux situeert zijn opdracht als nationaal Le colonel Michaux situe sa mission en tant que coordi-
rijkswachtcoördinator voor de bende en bevoorrecht ge- nateur national gendarmerie Brabant Wallon et interlocu-
sprekspartner van de cel-Mendez: «Het CBO was een teur privilégié cellule enquête Mendez: «Le BCR, c'était
dienst die op verzoek diensten leverde. Maar zoals ik u un service qui rendait des services à la demande. Mais
gezegd heb, hebben we de politionele documentatie of de comme je vous l'ai dit, nous n'avons pas classé au BCR la
processen-verbaal van Mendez niet bij het CBO geklas- documentation policière ou bien les procès-verbaux de Men-
eeerd, aangezien we ze niet ontvingen. Kolonel Michaux is dez, vu que nous ne les recevions pas. Le colonel Michaux
niet de best ingelichte, hij is over een beetje van alles inge- n'est pas le mieux informé, il est informé un peu de tout,
licht, dus kan hij relaties aanknopen. De magistraten nodi- donc il peut faire des relations. Les magistrats m'invitent à
gen me uit op hun briefings. Op de gemengde briefing van leurs briefings. Donc le 18 janvier 1988, lors du briefing
18 januari 1988 in Nijvel waarover de heer Doreane u mixte qui se déroule à Nivelles et dont M. Doraene vous a
gesproken heeft, ben ik aanwezig. Ik ben op de hoogte van parlé, je suis présent. Et puis j'ai connaissance de toutes les
alle relaties. Eigenlijk zijn de speurders van de uerschillen- relations. Dans le fond, les mieux informés, ce sont les
de cellen het best geïnformeerd. Ze kennen de dossiers door enquêteurs des différentes cellules. Ils connaissent les dos-
en door. Ik ben bijgevolg sterk geïnteresseerd wanneer ik zie siers à fond. Donc, moi je suis très intéressé quand je vois
dat er tot oktober 1988 een uitstekende relatie heerst tussen que jusqu'à octobre 1988, il y a une excellente relation entre
Jumet en Nijoel, dat de rechters elkaar ontmoeten, dat de Jumet et Nivelles, que les juges se rencontrent, que les
speurders elkaar ontmoeten en dat Gaffinan tot 5 oktober enquêteurs se rencontrent et que Gaffinan fait des exposés
1988 aan de cel-Jumet uiteenzettingen geeft over het dos- jusqu'au 5 octobre 1988 sur le dossier Mendez à la cellule de
eier-Mendez, in aanwezigheid van de heer Hennart. »{hoor- Jumet, en présence de M. Hennart. » (audition du 9 juillet
zitting van 9 juli 1997, blz. 18 en 19). 1997, pp. 18 et 19).
Kolonel Michaux preciseert bij het zien van de geschre- Le colonel Michaux, confronté au libellé écrit de sa
ven tekst van zijn opdracht die hem aanduidt als operatio- mission qui le désigne comme chef opérationnel des gen-
neel hoofd van de rijkswachters die geaffecteerd zijn bij de darmes affectés aux différentes cellules dans le cadre de
verschillende cellen in het raam van die onderzoeken naar ces enquêtes relatives aux tueries du Brabant Wallon,
de bende van Nijvel: «I]: denk dat men «operationeel précise: «Je crois qu'il faut entendre «chef opérationnel»
hoofd » moet begrijpen als iemand die verantwoordelijk comme étant quelqu'un qui est responsable ... Disons que
is ... Laten we zeggen dat wij, om voltijds over rijkswach- nous, pour avoir des gendarmes à temps plein, nous devons
ters te kunnen beschikken, ze bij de plaatselijke hiërarchie les soustraire à la hiérarchie locale; sans cela, nous aurions
moeten weghalen; zoniet zouden we tegenkanting hebben subi des résistances de la part de la hiérarchie locale en cas
ondervonden vanwege de plaatselijke hiërarchie wanneer te d'affectation de trop nombreux gendarmes. C'est ce qui a
veel rijkswachters zouden worden geaffecteerd. Dat heeft fait que nous avons pu soutenir les cellules avec un effectif
gemaakt dat we de cellen met een aanzienlijke permanente important en permanence. Lorsque vous parlez du chef
personeelsformatie hebben kunnen ondersteunen. Wanneer opérationnel, il ne s'agit pas du chef opérationnel à qui l'on
u spreekt over het « hoofd van de operaties », gaat het niet rend compte des investigations et de qui l'on attend des
om het « hoofd van de operaiies » bij wie men verslag uit- prescriptions. Mon rôle de chef opérationnel s'est adapté au
brengt over het onderzoek en van wie men voorschriften fur et à mesure de la volonté des différents magistrats.
verwacht. Mijn rol als « hoofd van de operaties » werd aan J'aime insister sur le fait que mon rôle s'est toujours adapté
de verschillende magistraten aangepast. Ik wil de nadruk dans le temps exactement à ce que le magistrat attendait de
leggen op het feit dat mijn rol steeds werd aangepast aan moi. Dans le fond, mon rôle n'a été mis en question que dans
hetgeen de magistraat van mij verwachtte. Mijn rol uierd, une période très courte courant de février 1988 à mars 1988,
denk ik, eigenlijk slechts gedurende een korte periode - je crois... Mon rôle était donc de jouer la coordination
van februari 1988 tot maart 1988 - in vraag gesteld ... passive, à savoir : mettre en place tous les éléments de
Mijn rolomvatte dus de passieve coôrdinatie, dat wil zeg- soutien, informatisés au BCR, dans cette cellule spécialisée
gen: instaan voor alle ondersteuningeelementen, geïnfor- qui est installée au BCR mais qui ne fait pas partie du BCR;
matiseerde elementen bij het CBO, in die gespecialiseerde elle est externe au BCR : le colonel Luyten qui dirige le BCR
cel die bij het CBO werd opgericht, maar die geen deel n'a pas la tutelle sur cette cellule. » (audition du 9 juillet
uitmaakt van het CBO; ze is extern aan het CBO : kolonel 1997, pp. 4 à 13).
Luyten die het CBO leidt, superviseert die cel niet. » (hoor-
zitting van 9 juli 1997, blz. 4 tot 13).
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 88 ]

Deel B Section B

Incidenten tijdens de samenwerking La survenance d'incidents dans

vanaf begin 1989 la collaboration dès le début 1989

Kolonel Michaux situeert die incidenten in april 1989 Le colonel Michaux situe ces incidents quant à la colla-
met betrekking tot de samenwerking tussen onderzoeks- boration entre les juges d'instruction Lacroix et Hennart
rechters Lacroix en Hennart : « Het enige waarop we vanaf en avril 1989 : «La seule chose sur laquelle on a buté, à
1 april 1989 zijn gestuit is een incident tussen de heer partir du t-: avril 1989: il y a eu un incident entre
Hennart en de heer Lacroix, wanneer de heer Hennart heeft M. Hennart et M. Lacroix, lorsque M. Hennart a appris que
vernomen dat de heer Lacroix Beijer ondervroeg zonder het M. Lacroix interrogeait Beijer sans le lui dire, si je me
hem te zeggen, als ik het me goed herinner, maar ik denk rappelle bien, mais je crois que cela date de cette époque. A
dat het van toen dateert. Vanaf dat ogenblik heeft de heer partir de ce moment, M. Hennart a dit qu'il voulait rester
Hennart gezegd dat hij in zijn dossier wilde blijoen, dat hij dans son dossier, qu'il ne voulait plus que des pièces soient
niet meer wilde dat er stukken werden uitgewisseld zonder échangées sans son accord. Nous parlons de pièces de dos-
zijn toestemming. We hebben het over dossierstukken, niet siers, non d'informations. Jusqu'alors, des échanges
over informatie. Tot dan hadden uitwisselingen plaatsge- avaient lieu. » (audition du 9 juillet 1997, p. 46) (5).
vonden. » (hoorzitting van 9 juli 1997, blz. 46) (5).
Tijdens de confrontatie tussen de onderzoeksrechters Lors de la confrontation entre les juges d'instruction,
verklaart de heer Hennart niet op de hoogte te zijn geweest M. Hennart déclare ne pas avoir été au courant de cette
van dat initiatief van zijn collega, wat zijn woede heeft initiative de son collègue, ce qui a suscité sa colère (con-
opgewekt (confrontatie van 15 juli 1997, blz. 13 tot 15 en frontation du 15 juillet 1997, pp. 13 à 15 et 70).
70).
Dat incident vindt plaats in een periode waarin onder- Cet incident prend place à une période où le juge d'ins-
zoeksrechter Hennart in april1989 huiszoekingen verricht truction Hennart perquisitionne, en avril 1989, à la Sûreté
bij de Veiligheid van de Staat om na te gaan of er elemen- de l'Etat afin de vérifier s'il existe des éléments qui pou-
ten bestaan die de beschuldigingen van Beijer kunnen vaient corroborer les accusations de Beijer impliquant la
staven dat de Veiligheid van de Staat bij de verhuur van Sûreté de l'Etat dans la location de boxes et de flats:
boxen en flats betrokken is : « In de zaak van de bende van «Dans l'affaire du Brabant Wallon - et c'est ce qui sera
Nijvel - en dat is nu juist moeilijk bij de verhoudingen aussi difficile en termes de rapports entre les juges d'ins-
tussen de onderzoeksrechters - onderhield de heer Raes truction - M. Raes avait des contacts avec M. Lacroix, et
contacten met de heer Lacroix en ook met de andere onder- aussi avec les autres cellules d'enquêtes d'ailleurs où on le
zoekscellen trouwens, waar men hem inderdaad beschouw- considérait effectivement comme une personne susceptible
de als iemand die als « deskundige » in een aantal zaken de donner des informations intéressantes comme un «ex-
interessante informatie zou kunnen verschaffen... Mijn pert» sur un certain nombre de choses ... Ma position est
houding is zeer duidelijk. Ik zeg de heer Lacroix: « Aange- très claire. Je dis à M. Lacroix: « Puisque vous avez des
zien u contacten heeft met de heer Raes - ik zeg niet dat contacts avec M. Raes - je ne dis pas qu'il a eu tort, mais
hij ongelijk heeft gehad, maar ik beweer dat er een onver- je dis qu'il y avait une incompatibilité - demandez-lui les
enigbaarheid was - vraag hem de dossiers die u interes- dossiers qui vous paraissent intéressants. Et si M. Raes
sant lijken. En als de heer Raes u zegt dat het de heer vous répond que c'est M. Hennart qui les a saisis, vous venez
Hennart is die ze heeft, dan komt u naar mij en geef ik ze u. chez moi et je vous les donne. Mais il ne faut pas venir lire
Maar je moet niet alles komen lezen wat zich in die overtui- tout ce qui se trouve dans ces pièces à conviction. Cela ne va
gingsstukken bevindt. Dat gaat niet, dat is geen manier van pas, ce n'est pas une manière de travailler ... J'essaie sim-
werken ... Ik tracht gewoon het Wetboek van strafvordering plement de respecter le code d'instruction criminelle. »
te volgen. » (hoorzitting van 17 juni 1997, blz. 96 tot 103). (audition du 17 juin 1997, pp. 96 à 103).
De houding van onderzoeksrechter Hennart zal later L'attitude dujuge d'instruction Hennart ne se modifiera
niet wijzigen; hij wil zijn onderzoek blijven leiden en zelf pas par la suite, dans la mesure où il entend rester maître
beslissen wat hij wel of niet aan zijn collega's wil meedelen. de son instruction et décider lui-même ce qu'il entend ou
non communiquer à ses collègues.
- Vraag van volksvertegenwoordiger Deleuze: « U - Sur une question du député Deleuze: « Votre opinion
meent dat er onvoldoende redenen zijn om zich langdurig te est qu'il n Ji a pas de raison suffisante pour se pencher
buigen over de verbanden tussen de bende van Nijvel en de longuement sur les liens entre les tueries du Brabant et les
dossiers-Mendez. Het staat u vrij er die mening op na te dossiers Mendez. C'est votre droit de le penser. Vous défen-
houden. U verdedigt dat met verve. Maar wat maakt het dez cela avec fougue. Mais au fond, qu'est-ce que cela peut
eigenlijk voor u uit? Waarom staat u niet onverschillig vous faire? Pourquoi ne restez-vous pas largement indiffé-
tegenover de hele zaak? Waarom gaat u met zoveel onstui- rent à cette question ? Pourquoi, avec tant de fougue, allez-
migheid op zoek naar box n" 1, de rode Fiat, ... Wat maakt vous rechercher le box n."I, la Fiat rouge, ... Qu'est-ce que
het uit voor u ? ». cela peut vous faire ? »,
- Antwoord van de heer Hennart : «De onderzoeks- - Réponse de M. Hennart : «Effectivement, le juge
rechter kan niet onverschillig zijn. Hij wordt immers met d'instruction ne peut pas être indifférent. Parce qu'il est
een feit belast ... Ik heb respect voor de bekommernissen van saisi d'un fait ... Je respecte les préoccupations de mon
mijn collega onderzoeksrechter. Wat ik vraag is dat men de collègue juge d'instruction. Ce que je demande, c'est qu'on

(5) Zie ons eerste verslag van 16 januari 1997, bijlage II, (5) Voyez notre premier rapport du 16 janvier 1997, annexe II,
blz. 50, dat melding maakt van een verhoor door onderzoeksrech- p. 50, faisant état d'une audition par le juge d'instruction Lacroix
ter Lacroix van R. Beijer op 18 apri11989. de R. Beijer en date du 18 avril 1989.
 [ 89 ] - 573 / 12 - 95 / 96

mijne respecteert. Wat stel ik tijdens het onderzoek vast? veuille aussi respecter les miennes. Qu'est-ce que je constate
Dat ik er totaal geen leiding meer over heb! Totaal geen dans l'enquête? C'est que j'en suis totalement dépossédé!
leiding meer! Onderzoeksrechter Schlicker is in 1987 weg. Totalement dépossédé! Le juge d'instruction Schlicker, en
Alles wat in de zaak-Mendez wordt ondernomen, is voor de 1987, il n'existe plus. Vous avez un seul juge d'instruction
bende van Nijvel. Hij verklaart dat vanwege de context. Het dans cette affaire: M. Lacroix. M. Schlicker n'existe plus.
is waar dat wanneer ik aankom ... Als de heer Lacroix de Tout ce qu'on entreprend dans l'affaire Mendez, c'est pour le
verplichting heeft te weten of de heer Bouhouche en de heer Brabant Wallon. Il explique cela par le contexte. Il est vrai
Beijer betrokken zijn bij de bende van Nijoel, heb ik er een que lorsquej'arrive ... Si M. Lacroix a l'obligation de savoir
ten opzichte van hen. Ik ben ook volstrekt eerlijk ten opzich- si M. Bouhouche et M. Beijer sont impliqués dans l'affaire
te van de heer Bouhouche en de heer Beijer ... Ik wilde dat du Brabant Wallon, moi j'en ai une vis-à-vis d'eux. J'ai
alles in het dossier terecht kwam ... Men is me komenzeggen également une loyauté indispensable, vis-à-vis de M. Bou-
dat ik de heer Bouhouche naar het hof van assisen zond houche et de M. Beijer ... Je voulais que tout soit dans le
voor de zaak-Mendez, voor de vrijspraak. Wel dat stoort me dossier ... On est venu me dire que j'envoyais M. Bouhouche
niet. Dat stoort me niet want ik ben eerlijk geweest ten devant la Cour d'assises pour l'affaire Mendez, pour l'ac-
opzichte van Beijer en Bouhouche, welke feiten men hen ook quittement. Et bien, cela ne me dérange pas. Cela ne me
ten last moge leggen. Men mag nooit vergeten dat u en ik ons dérange pas, parce que j'ai été loyal vis-à-vis de Beijer et de
in die situatie zouden kunnen bevinden en tevreden zouden Bouhouche quels que soient les faits qu'on leur reproche. Il
zijn iemand te hebben die vasthoudt aan zijn principes om ne faut jamais oublier que vous et moi pourrions nous
te kunnen zeggen: men gaat me niet om het even wat ten retrouver dans cette situation et être content d'avoir quel-
laste leggen.. (hoorzitting van 15 juli, blz. 67 tot 70). qu'un qui soit arc-bouté à ses principes pour pouvoir se dire
: on ne va pas me reprocher n'importe quoi. » (audition du
15 juillet, pp. 67 à 70).
Er zal worden voorgesteld dat het puur wettelijke stand- L'attitude légaliste du juge d'instruction Hennart sera
punt van onderzoeksrechter Hennart gesteund wordt door présentée comme étant soutenue par le substitut Van Lier-
substituut Van Lierde en de door procureur des Konings de et par le procureur du Roi de Charleroi Defourny (audi-
van Charleroi Defourny. (hoorzittingen van 21 maart en tion des 21 mars et 30 mai 1997, pp. 29 à 31 et 12 à 15).
30 mei, blz. 29 tot 31 en 12 tot 15).
Onderzoeksrechter Hennart verschuilt zich eveneens Le juge d'instruction Hennart se retranche également
achter artikel125 van het tariefin strafzaken dat niet aan derrière l'existence de l'article 125 du tarif criminel qui
de onderzoeksrechter, die aan het geheim van het onder- donne compétence, non pas au juge d'instruction tenu par
zoek gehouden is, maar aan de procureur des Konings de le secret de l'instruction, mais au procureur du Roi de
bevoegdheid geeft een afschrift van de processen-verbaal délivrer copie des procès-verbaux à qui de droit, ainsi que
aan de rechthebbenden af te leveren, alsook achter de derrière la disposition qui autorise en cas de dysfonction-
bepaling die, in geval van slecht functioneren van de on- nement d'un juge d'instruction, la Chambre des mises en
derzoeksrechter, de kamer van inbeschuldigingstelling accusation à prononcer le dessaisissement de celui-ci au
machtigt de onttrekking van deze laatste ten voordele van profit d'un autre juge d'instruction (audition du 17 juin
een ander onderzoeksrechter uit te spreken. (hoorzitting 1997, pp. 10 et 70).
van 17 juni 1997, blz. 10 en 70).

Deel C Section C

De houding van onderzoeksrechter Hennuy L'attitude dujuge d'instruction Hennuy

vanafjanuari 1990 tegenover de terughoudendheid à partir de janvier 1990 face aux réticences
van onderzoeksrechter Hennart du juge d'instruction Hennart

Er wordt een uitgebreid schrijven gericht aan onder- Une correspondance nourrie est adressée au juge d'ins-
zoeksrechter Hennart om te wijzen op zijn gebrek aan truction Hennart pour souligner son manque de collabora-
medewerking in het verzenden van kopies van processen- tion dans l'envoi de copies de procès-verbaux provenant de
verbaal komende van het onderzoek-Mendez. l'instruction Mendez.
Deze briefwisseling betreft eveneens het verzenden van Cet échange de correspondance concerne également
kopies van processen-verbaal naar onderzoeksrechter l'envoi de copies de procès-verbaux vers le juge d'instruc-
Troch van Dendermonde. Dit is onder meer terug te vinden tion Troch de Terrnonde, notamment dans une correspon-
in een schrijven van 25 januari 1990 van de procureur- dance du 25 janvier 1990 du procureur général de Bruxel-
generaal van Brussel, gericht aan de heer Hennart, dat de les adressée à M. Hennart, reprenant les doléances de M.
klachten van de heer Troch bevat. (Verhoor van de heer Troch. (Audition de M. Hennart, 17 juin 1997, pp. 80 à 85.
Hennart, 17 juni 1997, blz. 80 tot 85. Confrontatie van Confrontation du 15 juillet 1997, p. 94).
15 juli 1997, blz. 94).
De heer Hennart verklaart dit op de volgende manier: M. Hennart s'explique à ce propos en ces termes:
« De heer Troch heeft veel werk verzet in deze zaak, maar op « M. Troch a beaucoup travaillé dans cette affaire, mais à
een bepaald ogenblik raakten zijn piste, de opzoekingen die un moment, la piste qui était la sienne, les recherches qu'il
hij uitooerde, de materiële elementen, uitgeput. Hij was aan faisait, les éléments matériels se tarissaient. Il était au bout
het einde gekomen van zijn werk als onderzoeksrechter. Er de sa démarche de juge d'instruction. Il n'y avait plus rien
was niks nieuws meer ... Wat er in 1989 in Dendermonde de nouveau ... Ce qui se passait en 1989 à Termonde, c'est
gebeurde, was dat het onderzoek afliep, en dit met een que l'enquête se terminait, et sur un constat terrible pour
verschrikkelijk vaststelling voor elke onderzoeksrechter: er tout juge d'instruction: on n'a pas trouvé. Donc, il n'y avait
is niks gevonden. Er was dus niks meer om verder op te plus rien à se mettre sous la dent ...
bouwen ...
- 573 / 12 - 95 / 96 [90 ]

Ook al was men het comateuze stadium allicht al ver Alors que le coma était sans doute largement dépassé, on
voorbij, toch heeft men een bepaalde situatie in leven gehou- a maintenu une situation en vie. Cela était l'une des sources
den. Dat was één van de moeilijkheden. Aangezien het de difficulté. Puisque le travail interne à l'enquête était
interne onderzoekswerk afgelopen uias, had men voor de essoufflé, au lieu de communiquer à toute fin, comme cela
goede orde het einde moeten meedelen, zoals dit moet uior- doit se faire conformément au code d'instruction criminelle,
den gedaan conform het Wetboek van strafvordering, maar on a continué. On a continué en se disant: « On pourrait
men is verder gegaan. Men is verder gegaan en heeft zich peut-être bien s'occuper de l'affaire Mendez, ou d'une autre
afgeoraagd :« We zouden ons misschien kunnen bezighou- affaire ... » C'était cela le drame, je crois. » (audition du
den met de zaak-Mendez, of een andere zaak ... » Dat uias, 17 juin 1997, pp. 80 à 82).
denk ik, het drama. »{verhoor van 17 juni 1997, blz. 80 tot
82).
Onderzoeksrechter Hennart herneemt hetzelfde thema Le juge d'instruction Hennart reprend le même thème
inzake de klachten die door onderzoeksrechter Hennuy en ce qui concerne les doléances qu'aurait émises le juge
werden geuit aangaande de zwakke samenwerking die d'instruction Hennuy sur le peu de collaboration manifes-
onderzoeksrechter Hennart tentoonspreidde voor het ver- tée par le juge d'instruction Hennart dans l'envoi des co-
sturen van de kopies van de processen-verbaal en het pies de ces procès-verbaux ou dans l'accès donné à son
verlenen van toegang tot het dossier-Mendez. dossier Mendez.
Onderzoeksrechter Hennuy geeft als antwoord op de S'exprimant sur la raison de ses nombreuses demandes
reden voor deze talrijke geschreven vragen: « Persoonlijk écrites, le juge d'instruction Hennuy répond: « Personnel-
was ik daar niet bij betrokken (bij de piste van extreem- lement, je n'étais pas intéressé (par la piste de l'extrême-
reclits) omwille van het feit dat ik pas aan het onderzoek droite) pour la bonne raison que j'entrais à peine dans le
meewerkte. Mijn onderzoekers waren erbij betrokken. Ik dossier. Mes enquêteurs étaient intéressés. Je ne faisais que
speelde alleen de vragen door die me werden gesteld ... », répercuter des demandes qui m'étaient faites ... »,
Vraag van de president: « U heeft dus geleidelijk aan Question du président: « C'est donc progressivement que
kennis genomen van de overheveling van het dossier. Vanaf vous avez pris connaissance du dossier qui a été transféré. A
mei 1992 heeft u vastgesteld dat u niet geïnteresseerd was in partir de mai 1992, vous avez constaté que vous n'étiez pas
het onderzoek-Mendez. In de brief die hij op 19 mei 1992 intéressé dans l'enquête Mendez. Dans la lettre du 19 mai
schrijft aan de procureur-generaal, zegt de procureur des 1992 qu'il écrit au procureur général, le procureur du Roi
Konings: « De onderzoeksrechter is niet van mening dat de dit: «M. le juge d'instruction n'estime pas que la cellule
cel Bende van Nijvel kennis moet nemen van de dossiers Brabant Wallon devrait prendre connaissance des dossiers
inzake Bouhouche-Beijer. Substituut Labar en ikzelf delen en cause de Bouhouche-Beijer. M. le substitut Labar et moi-
deze mening aangezien niks in het dossier dat bij de onder- même partageons cette opinion pour la raison que rien dans
zoeksrechter aanhangig is gemaakt, laat veronderstellen le dossier dont est saisi M. lejuge d'instruction ne permet de
dat de heren Bouhouche en Beijer bij de misdaden van de supposer que M. Bouhouche et Beijer sont mêlés aux crimes
Bende van Nijvel betrokken zijn », U was dus van mening du Brabant Wallon». Votre opinion était donc qu'il n'était
dat het helemaal niet nodig was kennis te nemen van het pas du tout nécessaire de prendre connaissance du dossier
dossier-Mendez? ». Mendez? ».
Antwoord van de heer Hennuy : «Ja, en ik blijf bij dit Réponse de M. Hennuy ;« Oui, etje le maintiens, non par
standpunt, niet uit koppigheid of halsstarrigheid maar entêtement ou obstination mais parce que ce n'était pas la
omdat dat niet de enige reden was, er zijn er verscheidene. seule raison, il y en a plusieurs. Comme l'a très justement
Zoals de heer Labar terecht heeft neergeschreven, er was écrit M. Labar, il n Ji avait aucun élément précis permettant
geen enkel precies element dat ons in staat stelde een link te d'établir une liaison entre les deux dossiers. Deuxièmement,
leggen tussen de twee dossiers. Ten tuieede, de heer Hennart M. Hennart ou ses enquêteurs avaient répondu à toutes nos
of zijn onderzoekers hadden op al onze vragen geantwoord. questions. Enfin, ... avant de lire les dossiers des autres, il
Tot slot ... vooraleer men de dossiers van anderen leest, moet faut d'abord lire et connaître son dossier de façon approfon-
men eerst zijn eigen dossier grondig lezen en kennen ... Ik die ... Je n'ai pas dit que je ne prenais pas cette piste au
heb niet gezegd dat ik die piste niet ernstig nam, maar er sérieux mais qu'il n Ji avait pas de raison de demander la
was geen enkele reden om de lezing van dat dossier aan te lecture de ce dossier dès l'instant où nous ne disposions pas
vragen wanneer we niet beschikten over een concreet ele- d'élément concret permettant d'établir une liaison. » (audi-
ment om een verband te leggen. » (verhoor van 2 juni 1997, tion du 2 juin 1997, pp. 16-17).
blz. 16-17).
Over het vervolg van die samenwerking, preciseert on- Sur le suivi de cette collaboration, l'enquêteur Riva de la
derzoeker Riva van de cel Bende van Nijvel: « Ik ben zeker cellule Brabant Wallon précise: «Je suis certain que, sur
dat er op de 36 verzoekschriften afgeleverd door onderzoeks- les 36 réquisitoires délivrées par le juge d'instruction Hen-
rechter Hennuy geen enkel bezwaar is gekomen van de heer nuy, il n Ji a eu aucun obstacle de la part de M. Hennart
Hennart aangezien alle opdrachten werden uitgevoerd. puisque les devoirs ont été exécutés. Mais en ce qui concerne
Maar in verband met de toegang tot het dossier spreidde de l'accès au dossier, il y a eu, entre 1989 et 1992 - si je peux
onderzoeksmagistraat van Nijvel tussen 1989 en 1992 - situer les premiers devoirs en 1992 - une autre attitude de
als ik de eerste opdrachten in 1992 mag situeren - een la part du magistrat instructeur de Nivelles ... Il y a une
andere houding ten toon... Er is een verschil tussen de différence entre pouvoir lire le dossier dans son intégralité
mogelijkheid een dossier in zijn geheel te mogen lezen en et pouvoir effectuer des devoirs ponctuels. Ici, il s'agit d'une
gerichte opdrachten te mogen uitvoeren. Hier gaat het om autorisation de procéder à des devoirs ponctuels ... Les
een toelating om over te gaan tot gerichte opdrachten ... De réquisitoires avaient pour objet de vérifier si l'élément était
verzoekschriften hadden als doel te verifiëren of een element positif ou négatif S'il était positif, il fallait automatique-
positief of negatief was. Als het positief uias, moest het ment continuer à mener les investigations dans l'axe des
speurwerk naar de in het dossier-Mendez geciteerde en personnes citées ou inculpées dans le dossier Mendez. Nous,
beschuldigde personen, worden voortgezet. Wat wij wilden ce que nous voulions, c'était franchir une étape supérieure,
was een stap verder gaan, namelijk toegang krijgen tot het c'est-à-dire obtenir l'accès au dossier afin d'être certain que
 [ 91 ] - 573 / 12 - 95 / 96

dossier om zeker te zijn dat ons geen elementen uit het des éléments du dossier Mendez ne nous échappent pas.
dossier-Mendez zouden ontgaan. Dat is het probleem ... Voor C'est ça le problème ... Nous n'avons pu avoir accès au
1993, zijn we er, door een beslissing van de bevoegde ooer- dossier qu'à partir de 1993, par décision des autorités com-
heid, niet in geslaagd toegang te krijgen tot het dossier. Dat pétentes. Ce dossier se trouvait à la Cour d'appel de Bruxel-
dossier bevond zich in het hof van beroep te Brussel aange- les puisque les intéressés étaient renvoyés devant la Cour
zien de betrokkenen doorgestuurd waren naar het Assisen- d'assises ... Personnellement, je n'ai pas pu tout lire. Il y
hof .. Ikzelf heb niet alles kunnen lezen. Er waren een avait une septantaine de cartons. Il a fallu attendre que ces
zeventigtal dozen. We moesten wachten op de kopies van de dossiers soient photocopiés par le greffe de la Cour d'appel
dossiers die door de griffie van het hof van beroep werden et que nous allions les chercher. Les derniers cartons sont
gemaakt en die wij moesten afhalen. De laatste dozen zijn arrivés le 11 mai 1994. Je quittais la cellule 15 jours plus
op 11 mei 1994 toegekomen. Ik verliet de cel15 dagen later. tard. Les 20 premiers cartons sont arrivés en décembre
De 20 eerste dozen zijn aangekomen in december 1993 ». 1993 », (audition du 3 juin 1997, pp. 6 à 8).
(verhoor van 3 juni 1997, blz. 6 tot 8).
Uit de stukken die door commandant Schot aan de Dans les pièces communiquées par le commandant
onderzoekscommissie zijn overhandigd, blijkt dat de eerste Schot à la Commission d'enquête, il apparaît que ce serait
politieaanvraag om een kopie te krijgen van het dossier- en date du 14 janvier 1993 que la première demande
Mendez zou zijn gedaan op 14 januari 1993. policière aurait été faite pour obtenir copie du dossier
Mendez.
Voorheen werd al gesproken over de recente integratie Il a déjà été fait mention précédemment de l'intégration,
van de heer Doraene, die had meegewerkt aan het onder- récente, au service d'appui de la cellule Brabant Wallon, de
zoek-Mendez, in de steundienst van de cel Bende van M. Doraene, qui avait participé à l'enquête Mendez.
Nijvel.

DeelD Section D

Coärdinatiemoeilijkheden schadelijk voor Difficultés de coordination préjudiciables

het onderzoek naar de Bende van Nijvel ? pour l'enquête sur les tueries du Brabant?

Hebben de clichématige stellingen van de heren Hen- Les thèses clichées de MM. Hennart et Lacroix ont-elle
nart en Lacroix schade toegebracht aan het onderzoek porté préjudice à l'enquête sur les tueries du Brabant? Le
naar de Bende van Nijvel? Onderzoeksrechter Hennart juge d'instruction Hennart a répété que toutes les informa-
heeft herhaald dat alle voor het onderzoek naar de Bende tions utiles et tous les PV utiles à l'enquête sur les tueries
van Nijvel nuttige informatie en PV's op tijd werden door- du Brabant ont été communiqués en leur temps, puisque
gestuurd daar ze voorkomen in het onderzoeksdossier van figurant au dossier d'instruction de Charleroi sous la côte
Charleroi onder de vermelding F14; hij houdt vol dat on- F14; il soutient que le juge d'instruction Lacroix n'apporte
derzoeksrechter Lacroix geen enkel nieuwelement aan- aucune nouveauté quant aux faits par rapport à 1987-1988
brengt in verband met de feiten in vergelijking met 1987- et qui établirait un lien avec l'affaire Bouhouche-Beijer.
1988 en dat een link zou kunnen leggen met de zaak (Confrontation du 15 juillet 1997, pp. 17 et 38).
Bouhouche-Beijer. (Confrontatie van 15 juli 1997, blz. 17
en 38).
Natuurlijk werden er tijdens de verhoren wel enkele Certes, quelques exemples de liens entre les 2 dossiers
verbanden tussen de 2 dossiers verklaard: de huur van de ont été explicités lors des auditions: location de la Buande-
Buanderie waar de heer Mendez tussenbeide zou zijn geko- rie dans laquelle M. Mendez serait intervenu, découverte
men, de ontdekking van het bolognaise-pistool, de WNP, de du pistolet à la bolognaise, WNP, Fiat 132 rouge.
rode Fiat 132.
Uit de studie van het onderzoeksdossier van Charleroi, Il résulte de l'examen du dossier d'instruction de Char-
die we uitvoerden bij ons eerste verslag van 16 januari leroi, que nous avons réalisé dans notre premier rapport du
1997, blijkt dat de cel Bende van Nijvel in 1989 reeds wist 16 janvier 1997, que ces documents, en 1989, étaient déjà
dat die documenten door Nijvel naar Charleroi waren ver- connus de la cellule Brabant Wallon pour avoir été trans-
stuurd (6). mis par Nivelles à Charleroi (6).
Toch zouden nieuwe opdrachten kunnen worden ge- Cependant, les nouveaux devoirs pourraient être réser-
pland: vés:
- De heer Lacroix: « Op dit ogenblik worden tal van - M. Lacroix: «A l'heure actuelle, on a encore mis en
zaken naar voor gebracht, die destijds niet bekend waren! évidence toute une série de choses qui ne l'avaient pas été à
Dat is toch het bewijs! ». l'époque! C'est bien la preuve! ».
De heer Hennart : « Wat? Ik blijf de vraag stellen. ». - M. Hennart : «Quoi? Je continue à poser la ques-
tion. ».
De heer Lacroix: « U zal het antwoord kennen uian- - M. Lacroix : «Vous connaîtrez la réponse lorsque
neer we deze vraag zullen hebben gesteld aan de belangrijh- nous aurons posé cette question aux premiers intéressés. ».
ste betrokkenen. ».
- De heer Hennart : «En wie zijn de belangrijkste - M. Hennart : « Et qui sont les premiers intéressés? ».
betrokkenen? ».
- De voorzitter: « Mijnheer Hennart, kan u niet aan- - Le président : «M. Hennart, ne pouvez-vous pas
vaarden dat de h.uidige onderzoeksrechter, voorzitter accepter que l'actuel juge d'instruction, soit le président

(6) Zie het eerste verslag van 17 januari 1997, bijlage II, blz. 45 (6) Voyez le premier rapport du 17 janvier 1997, annexe II,
tot 53. pp. 45 à 53.
- 573 / 12 - 95 / 96 [92 ]

Lacroix, zegt dat er nog elementen zijn die hij wil onderzoe- Lacroix, dise qu'il y a encore des éléments sur lesquels il
ken ? Er is geen enkele reden om te twijfelen aan de woorden veut enquêter? Il n Ji a aucune raison de douter des paroles
van de heer Lacroix. Ik begrijp dat hij zich daarooer, gelet de M. Lacroix. Je comprends qu'il ne s'explique pas en
op het onderzoeksgeheim, in openbare zitting niet uit- séance publique, étant tenu au secret de l'instruction. ».
spreekt. ».
- De heer Hennart : «Mijnheer de ooorzitter, indien - M. Hennart : « M. le président, si on vous fournit des
men u antwoorden biedt omdat het hier gaat om een parle- réponses parce que vous êtes une commission parlementaire
mentaire onderzoekscommissie, kan men zich afvragen wat d'enquête, on peut se demander ce qui se passera une fois
er zal gebeuren zodra uw onderzoekscommissie is afgelo- votre Commission d'enquête terminée. Va-t-on rester avec
pen. Gaat men met het idee blijven zitten dat er enorm veel cette idée qu'il y avait énormément d'éléments et que celui
elementen waren en dat de heer Hennart degene was die de qui a empêché la communication de ces éléments aux enquê-
communicatie van de elementen verhinderde ? Men moet teurs; c'est M. Hennart ? Il faut dépasser le stade de la
het stadium van de parlementaire onderzoekscommissie commission parlementaire d'enquête. Car nous courons un
overstijgen. Want we lopen groot gevaar. Ik kan de antuioor- grand danger. Je ne puis pas accepter les réponses qu'on
den die men u hier vandaag geeft, niet aanvaarden omdat vous donne aujourd'hui car on vous jette de la poudre aux
men u zand in de ogen strooit. Als ik de antwoorden die de yeux. Si j'en juge par ce qu'a dit M. Lacroix devant la
heer Lacroix u vóór de eerste parlementaire onderzoekscom- première commission parlementaire d'enquête en 1989 -
missie gaf, bekijk - ik heb daarover een artikel gele- j'ai relu un article à ce sujet -, ses déclarations étaient
zen -, dan zijn die verklaringen identiek aan die welke hij identiques à celles qu'il fait aujourd'hui, soit 7 années plus
nu, 7jaar later, aflegt. En dat is een groot probleem ... ». tard. Et je dis qu'il y a là un véritable problème ... ».
- De heer Lacroix: «I]: heb gezegd dat onze grote - M. Lacroix: « J'ai dit qu'un grand progrès que nous
vooruitgang was dat we tot de robotfoto's zijn gekomen door avions fait, c'était d'avoir utilisé l'hypnose pour arriver à
middel van hypnose. We hopen namen te kunnengeven aan établir des portraits robots. L'espoir que nous avons, c'est de
de gezichten die werden getekend. En ik zeg dat er nog een pouvoir mettre des noms sur les visages qui ont été dessinés.
kans is om daarin te slagen aangezien we genetische af- Et je dis que nous avons encore une chance de réussir dans
drukken hebben. Indien een genetische afdruk overeenkomt la mesure où nous avons des empreintes génétiques. Si nous
met een robotfoto, dan is er een onomstotelijk materieel avons une empreinte génétique qui correspond à un portrait
element. De laatste kans die we hebben, is dat belangrijke robot, l'élément matériel sera indiscutable. La dernière
materiële element te vinden ... ». chance que nous avons, c'est de retrouver cet élément maté-
riel important ... ».
- De heer Hennart : «Mijnheer de ooorzitter, ik zou M. Hennart : « M. le président, je voudrais quand même
toch willen reageren op een klein aspect van wat de heer réagir sur un petit aspect de ce qu'a dit M. Lacroix. Parlant
Lacroix zonet heeft gezegd. Hij heeft het over de interessante des éléments intéressants sur lesquels il est en train de
elementen waarmee hij aan het werken is, de hypnose en de travailler, l'hypnose et les empreintes génétiques. Je ne vois
genetische afdrukken. Ik zie niet in wat de zaak-Mendez pas ce que vient faire l'affaire Mendez là-dedans. Il a pu
hiermee te maken heeft. Die hypnose had hij al in 1987 faire l'hypnose depuis 1987,je ne vois pas en quoije suis un
kunnen uitooeren, ik zie niet in hoe ik een obstakel ben bij obstacle à l'hypnose. Pour les empreintes génétiques, il don-
deze hypnose. Betreffende de genetische afdrukken maakt ne les comparaisons avec qui il veut, il travaille comme il
hij vergelijkingen met wie hij ioil, hij werkt verder zoals hij veut. Donc, je reste avec mon interrogation: par rapport à
wil. Ik blijf dus met mijn vraag zitten: hoe zit het nu Mendez, qu'en est-il précisément? Cette question reste pour
eigenlijk met de zaak-Mendez ? Deze vraag blijft voor mij moi une grande énigme, et je serai ravi un jour de voir ce
een groot raadsel, ik zou graag zien welk resultaat hij qu'il en sortira. ». (confrontation du 15 juillet 1997, pp. 38 à
boekt. » (confrontatie van 15 juli 1997, blz. 38 tot 46). 46).
Tot slot heeft onderzoeksrechter Lacroix meermaals Enfin, le juge d'instruction Lacroix a, à plusieurs repri-
verwezen naar het feit dat een zelfde advocaat toegang kon ses, fait référence à la circonstance qu'un même avocat
hebben tot de twee dossiers, indien hij enerzijds de verde- pouvait avoir accès aux 2 dossiers, dans la mesure où celui-
diging op zich neemt van een lid van de bende van de ci a assuré d'une part la défense d'un membre de la filière
Borinage, en anderzijds de verdediging verzorgt van een boraine, et d'autre part la défense d'un accusé dans le cadre
beschuldigde uit het dossier-Mendez. Daaruit besluit de du dossier Mendez, le juge d'instruction concluant qu'alors,
onderzoeksrechter dat de advocaten uiteindelijk meer we- finalement, ces avocats en connaissaient plus qu'eux (con-
ten dan zijzelf (confrontatie van 15 juli 1997, blz. 4 en 29). frontation du 15 juillet 1997, pp. 4 et 29).

Deel E Section E

Addendum: het lot van een PV Addendum: le sort réservé à un PV

van 1988 inzake Bouhouche de 1988 en cause de Bouhouche

Vraag van volksvertegenwoordiger Deleuze: «Kent u Répondant à une question du député Deleuze: «Avez-
een document, gedateerd van 5 augustus 1988, ondertekend vous connaissance d'un document, datant du 5 août 1988,
door de heer J. Gilbert, hoofdcommissaris voorgerechtelijke signé de M. J. Gilbert, commissaire en chef aux délégations
opdrachten, met als titel « Zaak van de zogenaamde Bende judiciaires et intitulé . Affaire dite tueurs du Brabant Wal-
van Nijvel, zaak Madani Bouhouche » ? Daar wordt gewag lon, affaire Madani Bouhouche » ? Il fait état d'une proposi-
gemaakt van een voorstel van de heer Bouhouche die zegt in tion de M. Bouhouche se disant à même de fournir à l'enquê-
staat te zijn aan de onderzoeker enkele namen door te spelen teur les noms des personnes qui ont commis les faits du
van personen die de feiten van de Bende van Nijvel hebben Brabant Wallon. Selon lui, des contacts qu'il avait eu avec
gepleegd. Volgens hem heeft hij door contact met deze perso- elles, ces personnes lui ont permis, en fonction des rensei-
nen, op grond van de inlichtingen die hem werden gevraagd gnements qui lui ont été demandés sur l'organisation des
 [93 ] - 573 / 12 - 95 / 96

over de organisatie van de politiebewaking op de Delhaize- surveillances exercées par les services de police sur les ma-
winkels en de precieze verificatie die hij erna uitooerde, gasins Delhaize et le recoupement précis qu'il a pu faire par
zekerheid gekregen over de schuld van deze personen. Dit la suite, d'avoir une conviction certaine sur la culpabilité de
document dateert van 5 augustus 1988 en is gericht aan de ces personnes. Ce document daté du 5 août 1988 est adressé
procureur des Konings van Nijvel. Heeft men u dat doorge- au procureur du Roi de Nivelles. Vous l'a-t-on transmis? ».
geven? ».
- Onderzoeksrechter Troch antwoordt: «Dat kan ik - Le juge d'instruction Troch répond: « Dat kan ik mij
mij niet herinneren. » (verhoor van 25 april 1997, blz. 28- niet herinneren. » (audition du 25 avril 1997, pp. 28-29). Le
29). Onderzoeksrechter Lacroix geeft hetzelfde negatieve juge d'instruction Lacroix fournira la même réponse néga-
antwoord (verhoorvan 23 mei 1997, blz. 74 tot 76). Evenals tive (audition du 23 mai 1997, pp. 74 à 76). De même que
de onderzoeker uit de cel Bende van Nijvel, de heer Riva l'enquêteur de la cellule Brabant Wallon Riva (audition du
(verhoor van 3 juni 1997, blz. 13 tot 17, onder voorbehoud 3 juin 1997, pp. 13 à 17, en avançant cependant les réserves
evenwel), Hetzelfde geldt voor onderzoeksrechter Hennart d'usage). Et de même que le juge d'instruction Hennart
(verhoor van 17 juni 1997, blz. 39). Voor het verdere onder- (audition du 17 juin 1997, p. 39). Nous renvoyons pour le
zoek van deze vraag verwijzen we naar titel II van dit surplus de l'examen de cette question au titre II du présent
verslag, hoofdstuk 5. rapport, chapitre 5.

TITEL VI TITRE VI

Conclusies Conclusions

HOOFDSTUKI CHAPITRE r-
Inleiding Introduction

In ons eerste verslag van 16 januari 1997 werd het Notre premier rapport daté du 16 janvier 1997 avait
strafonderzoek naar de Bende van Nijvelonder de loep examme l'enquête criminelle sur les tueurs du Brabant
genomen met betrekking tot de eventuele betrokkenheid quant à l'implication éventuelle de certains (anciens) mem-
van bepaalde (gewezen) leden van de Veiligheid van de bres de la Sûreté de l'Etat et/ou du Service général du
Staat en/of van de Algemene Dienst Inlichtingen en Veilig- renseignement et de la sécurité et/ou de la gendarmerie.
heid en/of van de rijkswacht.
De analyse van dat eerste verslag spitste zich toe op het Ce premier rapport avait concentré l'analyse sur l'exa-
onderzoeksdossier met betrekking tot de Bende van Nijvel, men du dossier d'instruction des tueries du Brabant, sur
op de interne rapporten en de coördinatierapporten van de les rapports internes et les rapports de coordination des
parketten van aanleg en van de parketten-generaal, op de parquets d'instance et des parquets généraux, sur les rap-
interne rapporten van de rijkswacht, van de Veiligheid van ports internes de la gendarmerie, de la Sûreté de l'Etat et
de Staat en van de ADIV, op het dossier-Mendez en op een du SGR, sur le dossier de l'affaire Mendez et sur une série
reeks bijkomende documenten die ter beschikking waren de documents annexes mis à la disposition de la Commis-
gesteld van de parlementaire onderzoekscommissie. sion d'enquête parlementaire.
Met het oog op dat eerste verslag diende te worden Il s'agissait, pour ce premier rapport, de vérifier dans
geverifieerd in welke mate in het dossier van de Bende van quelle mesure ces deux griefs publics étaient ou non ren-
Nijvel met die twee publiek gemaakte grieven al dan niet contrés dans le dossier des tueries du Brabant.
rekening werd gehouden.
Andere publiek gemaakte grieven kwamen tevens aan D'autres griefs publics ont fait également l'objet d'un
bod in een eerste verslag dat door de Nederlandstalige premier rapport rédigé par les experts néerlandopholes
deskundigen Fijnaut en Verstraeten werd opgesteld. collègues Fijnaut et Verstraeten.
Gelet op de opdracht van de huidige parlementaire on- L'analyse se devait évidemment d'être prolongée à la
derzoekscommissie moest de analyse natuurlijk worden lumière des missions de la présente Commission d'enquête
voortgezet. parlementaire.
Het ging er eigenlijk om nuttige informatie te halen uit Il s'agissait en effet de tirer profit de l'ensemble des
de verklaringen van de door de huidige parlementaire dépositions des témoins entendus par la présente Commis-
onderzoekscommissie gehoorde getuigen en uit de talrijke sion d'enquête parlementaire et de tirer profit des nom-
bijkomende documenten die aan die commissie werden breux documents complémentaires adressés à cette Com-
gericht of in verscheidene instellingen ter beschikking wer- mission ou mis à la disposition des experts au sein de
den gesteld van de deskundigen. diverses institutions.
Bij de voorstelling van dit verslag hebben wij toegelicht Nous avons précisé, lors de l'introduction du présent
dat de aan de deskundigen gevraagde analyse bestond uit rapport, que l'analyse qui avait été demandée aux experts
een objectieve beschrijving van de relevante informatie uit consistait en une description objective des informations
de getuigenverhoren en het onderzoek van de bijkomende pertinentes recueillies au cours des auditions et de l'exa-
stukken. men des pièces complémentaires.
Dit verslag strekte er niet toe een waardeoordeel uit te Il ne s'agissait pas, pour le présent rapport, d'émettre un
spreken over een bepaald element, een houding, een per- jugement de valeur sur tel ou tel élément, telle ou telle
soon of over de adequatie van een bepaalde onderzoeks- attitude, tel ou tel protagoniste, ou sur l'à propos de telle ou
daad, maar veeleer die zaken aan alle gegevens uit het telle démarche d'enquête, mais au contraire d'en confron-
dossier te toetsen. ter la réalité à l'ensemble des données du dossier.
- 573 / 12 - 95 / 96 [94 ]

Rekening houdend met die overwegingen en na overleg A la lumière de ces precrstons, et après concertation
tussen de deskundigen en de commissie, werd overeenge- entre les experts et la Commission, il a été convenu que le
komen dat in dit verslag vier onderwerpen zouden worden présent rapport aborderait quatre titres, à savoir:
behandeld, met name:
- de persoonlijkheid van de procureur des Konings - la personnalité du procureur du Roi de Nivelles
van Nijvel, de heer Deprêtre; M. Deprêtre;
- het door de BOB van Waver gevoerde onderzoek en - les recherches menées par la BSR de Wavre et la
het al dan niet uit het onderzoek uitsluiten van de speur- mise à l'écart ou non des enquêteurs Bihay-Balfroid-Dus-
ders Bihay, Balfroid en Dussart; sart;
- de betrokkenheid van de inlichtingendiensten Mili- - l'implication des services de renseignement, Sûreté
taire Veiligheid en Veiligheid van de Staat bij het onder- militaire et Sûreté de l'Etat, dans l'enquête sur les tueries
zoek naar de Bende van Nijvel; du Brabant;
- de coördinatie van het onderzoek naar de Bende van la coordination des enquêtes Brabant wallon et Men-
Nijvel en het onderzoek-Mendez. dez.

HOOFDSTUK II CHAPITRE II

De persoonlijkheid van de procureur des Konings La personnalité du procureur

van Nijvel, de heer Deprêtre du Roi de Nivelle, M. Deprêtre

Reeds naar aanleiding van de eerste parlementaire on- Déjà lors de la première Commission d'enquête parle-
derzoekscommissie naar de Bende van Nijvel was de pro- mentaire sur les tueries du Brabant, la personnalité du
cureur des Konings van Nijvel, de heer Deprêtre, een om- procureur du Roi de Nivelles, M. Deprêtre, avait été contro-
streden figuur. Zijn sterke, dualistische persoonlijkheid versée, sa forte personnalité dite manichéenne étant mise
kwam fel naar voren. Sommigen beweerden tevens dat hij en exergue, de même que sa volonté dénoncée par certains
alle sporen die het onderzoek naar extreem-rechtse krin- d'exclure toutes pistes menant l'enquête vers les milieux
gen leidden of het een crimineel-politieke richting uit- d'extrême droite ou vers une direction politico-criminelle.
stuurden, trachtte uit te sluiten.
Bij het onderzoek van dat aspect van het dossier hebben Lors de l'examen de cet aspect du dossier, dans le cadre
we in het kader van dit verslag de volgende vaststellingen du présent rapport, nous avons isolé les éléments sui-
gedaan: vants:

1. Het gebrek aan belangstelling voor het crimi- 1. Absence d'intérêt pour la piste politico-crimi-
neel-politieke spoor nelle

De procureur des Konings heeft ontkend dat hij sporen Le procureur du Roi de Nivelles s'est défendu d'avoir
die het onderzoek naar de Bende van Nijvel in een crimi- mis à l'écart toute piste pouvant mener l'enquête des tue-
neel-politieke richting konden sturen of naar extreem- ries du Brabant vers une hypothèse politico-criminelle ou
rechtse kringen konden leiden, terzijde zou hebben gescho- vers les milieux d'extrême droite.
ven.
De procureur des Konings van Nijvel heeft verscheidene Le procureur du Roi de Nivelles a communiqué diffé-
documenten overgemaakt, met name de verslagen van rents documents, étant les comptes rendus de réunions
geregeld gehouden vergaderingen met de speurders en de régulières, avec les enquêteurs et le juge d'instruction, sur
onderzoeksrechter inzake de stand van zaken van het dos- l'avancement du dossier.
sier,
Er dient te worden opgemerkt dat het onderzoek in de Il est à la vérité de constater que le seul exemple d'en-
richting van extreem-rechts beperkt bleef tot huiszoekin- quête menée dans la direction de l'extrême droite concerne
gen in de «practical shooting clubs ». Geen enkel document des perquisitions menées dans les clubs de tir pratique; ces
daaromtrent vermeldt de naam van een lid van extreem- documents ne mentionnent pas une seule fois le nom d'un
rechts, van groep-G ofvan gewezen rijkswachters, noch de membre de l'extrême-droite, ou le nom du WNP, ou le nom
naam WNP of Latinus. de Latinus, ou du groupe G, ou d'anciens gendarmes.
Uit de rapporten die door het parket van Nijvel aan het De même, les rapports transmis par le parquet de Nivel-
parket-generaal van Brussel werden doorgegeven, bleek les au parquet général de Bruxelles traduisaient la seule
wat de enige bekommernis van dat ogenblik was: het préoccupation de l'époque, à savoir l'enquête dirigée vers la
onderzoek gericht op het spoor van de Bende van de Bori- filière boraine pour l'essentiel à l'exclusion d'autres élé-
nage, vooral met uitsluiting van andere onderzoeksele- ments d'enquête.
menten.
In het dossier-Mendez, waarnaar het onderzoek even- Par contre, dans le dossier Mendez également instruit à
eens in Nijvel wordt verricht, schuift de procureur des Nivelles, le procureur du Roi avance, de manière directe,
Konings daarentegen openlijk de mogelijke betrokkenheid l'implication possible d'anciens gendarmes ou de membres
van gewezen rijkswachters of van mensen uit hun omge- de leur entourage.
ving naar voren.
Er werd ook vastgesteld dat de procureur des Konings Il a également été observé que le procureur du Roi de
van Nijvel de uitwisseling van processen-verbaal tussen de Nivelles a favorisé le système d'échange de procès-verbaux
verschillende onderzoekscellen - de Bende-cel, de Delta- entre les différentes cellules d'enquêtes Brabant wallon,
cel en de cel-Mendez - heeft aangemoedigd. Delta et Mendez.
 [95 ] - 573 / 12 - 95 / 96

Het volgens sommigen overhaast afsluiten van het ge- La clôture hâtive, selon certains, de l'instruction dans le
rechtelijk onderzoek in het dossier-Latinus versterkte het dossier de la mort de M. Latinus, a renforcé les suspicions
vermoeden van bepaalde mensen nog dat de procureur des de certains quant à la volonté du procureur du Roi de
Konings van Nijvel elke mogelijke politieke betrokkenheid Nivelles d'exclure toute possibilité d'implication politique
bij de dood van Latinus wou uitsluiten. dans le cadre de ce décès.

2. De invloed van de procureur des Konings van 2. L'influence du procureur du Roi de Nivelles
Nijvel op het onderzoek sur l'instruction

Iedereen is het erover eens dat de procureur des Ko- Chacun s'accorde à qualifier la personnalité du procu-
nings van Nijvel een sterke persoonlijkheid kan worden reur du Roi de Nivelles de forte.
toegeschreven.
Die goede of slechte karaktertrek werd door de diverse Cette qualité ou ce défaut ont été diversement appréciés
getuigen op uiteenlopende wijzen ervaren. par les différents témoins.
Door zijn sterke persoonlijkheid oefende hij invloed uit Cette forte personnalité s'est traduite en une certaine
op onderzoeksrechter Schlicker. Op onderzoeksrechter emprise sur le juge d'instruction Schlicker, mais a été
Hennart, die met het dossier-Mendez was belast, had hij réduite à néant avec le juge d'instruction Hennart, chargé
evenwel geen enkele invloed. du dossier Mendez.
De nagenoeg geheime contacten van de procureur des Les contacts menés de manière presque secrète, par le
Konings van Nijvel met de administrateur-generaal van de procureur du Roi de Nivelles avec l'administrateur général
Veiligheid van de Staat, de heer Raes, vergrootte nog de de la Sûreté de l'Etat, M. Raes, alimentait la controverse;
controverse: hoewel die contacten volkomen legaal wa- ces contacts pour légaux qu'ils soient, même en l'absence de
ren - ook al werd er geen enkel schriftelijk proces-ver- tout procès-verbal rédigé, laissent apparaître qu'était sé-
baal van opgemaakt -, tonen ze toch aan dat de hypothe- rieuse l'hypothèse d'une direction de l'enquête vers les
se dat het onderzoek naar extremistische kringen zou milieux extrémistes.
leiden, ernstig werd genomen.

3. Het lot van het deskundigenverslag van het 3. Le sort réservé à l'expertise du BKAde Wiesba-
BKAvan Wiesbaden en de daaraan verbonden tucht- den et les prolongements disciplinaires de cette
maatregelen question

Tijdens de getuigenverhoren door de onderzoekscom- Il apparut invraisemblable à de nombreux commissai-

missie leek het talrijke commissieleden onwaarschijnlijk res, lors des auditions de la présente Commission d'enquê-
dat de procureur des Konings van Nijvel, die in eigen te, que le procureur du Roi de Nivelles, siégeant en person-
persoon zitting had in de Raadkamer toen de aanhoudings- ne à la Chambre du conseil lors des audiences de
bevelen moesten worden bevestigd of ongedaan gemaakt, confirmation ou d'infirmation des mandats d'arrêt, n'abor-
het niet zou hebben gehad over het belang van dat docu- de pas même sans avoir vérifié la réalité de la présence au
ment, zelfs zonder het te hebben nagetrokken in het dos- dossier du rapport de Wiesbaden, la question de l'impor-
sier van het verslag van Wiesbaden, terwijl de verdediging tance de ce document, alors que, précisément, la défense y
er net belang in stelde. était très intéressée.
Als uit de chronologie van de stukken van het dossier en La chronologie révélée par les pièces du dossier et la
de vergelijking met de beschikbare documenten niet blijkt confrontation aux documents disponibles, si elles n'appor-
dat de procureur des Konings ervan op de hoogte was dat tent pas la preuve de la connaissance positive, dans le chef
het verslag bewust uit het dossier werd geweerd, rijst de du procureur du Roi, que ce rapport était sciemment écarté
vraag of de procureur des Konings, al was het maar monde- du dossier, posent la question de l'obligation, dans le chef
ling, geen volledige en objectieve vordering diende te for- du procureur du Roi, d'avancer un réquisitoire, même ver-
muleren. Hij is namelijk partij bij het proces en is belast bal, de manière complète et objective, étant une partie au
met de verdediging van de belangen van de maatschappij procès chargé de la défense des intérêts de la société pour
voor wie enkel het zoeken naar de waarheid voor ogen moet laquelle seule doit importer la découverte de la vérité.
worden gehouden.
Het lijkt onwaarschijnlijk dat, terwijl de procureur des Il semble invraisemblable que, alors que le procureur du
Konings van Nijvel afwist van het bestaan van dat verslag Roi de Nivelles connaissait l'existence de ce rapport favora-
ten gunste van de verdediging, er in de Raadkamer maan- ble à la défense, personne n'en ait fait mention en Chambre
denlang niemand over heeft gesproken. du conseil pendant plusieurs mois.
Het verhoor van advocaat-generaal Jaspar heeft de aan- L'audition de l'avocat général M. Jaspar a mis l'accent
dacht gevestigd op de strekking van een schriftelijke vor- sur la teneur d'un réquisitoire écrit devant la Chambre des
dering voor de kamer van inbeschuldigingstelling van mises en accusation de Bruxelles dans lequel il s'est, selon
Brussel waarin volgens de vaststelling van een commissie- la constatation d'un commissaire, avéré qu'en août 1986, il
lid in augustus 1986 het tegengestelde van de waarheid a été écrit le contraire de la vérité, alors que l'avocat
werd geschreven, terwijl advocaat-generaal Jaspar de door général M. Jaspar recevait les rapports transmis par le
het parket van Nijvel aan het parket-generaal overge- parquet de Nivelles au parquet général dans lesquels il
maakte rapporten ontving, waarin gewag werd gemaakt était fait mention de l'expertise de Wiesbaden favorable à
van het deskundigenverslag van Wiesbaden ten gunste la défense.
van de verdediging.
Het verslag van Wiesbaden, dat niet aan het onder- Cette question du rapport de Wiesbaden, tenu à l'écart
zoeksdossier werd toegevoegd, heeft tuchtrechtelijke ge- du dossier d'instruction, a eu des prolongements discipli-
volgen gehad voor de procureur des Konings van Nijvel. naires en ce qui concerne le procureur du Roi de Nivelles.
- 573 / 12 - 95 / 96 [96 ]

De procureur des Konings van Nijvel heeft namelijk Le procureur du Roi de Nivelles a eu à s'expliquer dans
verantwoording moeten afleggen in het kader van een le cadre d'une enquête disciplinaire sur son attitude relati-
tuchtonderzoek naar zijn houding ten aanzien van het vement à ce rapport d'expertise de Wiesbaden.
deskundigenverslag van Wiesbaden.
De conclusie van dat tuchtonderzoek van juni 1990, dat La conclusion de cette enquête disciplinaire, en JUIll
de procureur des Konings van Nijvel geen enkele fout ten 1990, ne retenant aucune faute dans le chef du procureur
laste legde, werd bevestigd door de voortzetting van dat du Roi de Nivelles, a été renforcée par le prolongement de
tuchtonderzoek in september 1990, aangezien onderzoeks- cette enquête disciplinaire, en septembre 1990, dès lors
rechter Schlicker voor de tuchtrechtelijke overheid formeel que le juge d'instruction M. Schlicker, entendu par l'autori-
heeft gepreciseerd dat de heer Deprêtre volgens hem niet té disciplinaire, a précisé formellement qu'à son avis,
wist dat het verslag van Wiesbaden niet bij het dossier was M. Deprêtre ignorait que le rapport de Wiesbaden n'était
gevoegd. pas joint au dossier.
Een nieuwe voortzetting van het tuchtonderzoek, nog Un nouveau prolongement disciplinaire concernant tou-
steeds met betrekking tot de heer Deprêtre en het verslag jours M. Deprêtre et le rapport de Wiesbaden, a eu lieu en
van Wiesbaden, vond plaats in februari 1993. De conclusie février 1993 et la conclusion a été similaire, au départ
werd gemaakt op grond van een onderzoek van de docu- d'une enquête sur documents.
menten en was vergelijkbaar.
De andere in dit verslag onderzochte tuchtaspecten met Les autres aspects disciplinaires concernant M. Deprê-
betrekking tot de heer Deprêtre hebben geen invloed op het tre, examinés dans le présent rapport, n'ont pas d'inciden-
eigenlijke gerechtelijke onderzoek naar de Bende van Nij- ce sur l'instruction même des tueries du Brabant, sauf à
vel. Er dient enkel te worden opgemerkt dat diverse perso- considérer que le procureur du Roi de Nivelles a fait l'objet
nen een klacht tegen de procureur des Konings van Nijvel de plusieurs plaintes de différentes personnes.
hebben ingediend.
Geen van die tuchtonderzoeken heeft geleid tot een Aucune de ces enquêtes disciplinaires n'a abouti à une
sanctie tegen de procureur des Konings van Nijvel. De sanction envers le procureur du Roi de Nivelles; la plainte
klacht betreffende de rechtstreekse dagvaardingen van het relative aux citations directes du parquet de Nivelles dites
parket van Nijvel, waarvan wordt gezegd dat ze werden antidatées pour sauver certains dossiers de la prescription,
geantidateerd om bepaalde dossiers van de verjaring te n'a pas abouti ni au pénal, ni au disciplinaire, pour des
redden, heeft noch tot een strafrechtelijke, noch tot een motifs juridiques appréciés différemment d'une part par le
tuchtmaatregel geleid. De gronden daartoe waren noch- procureur général de Bruxelles et d'autre part par l'instan-
tans juridisch van aard, maar werden verschillend geïnter- ce disciplinaire.
preteerd door de procureur-generaal van Brussel enerzijds
en door de tuchtrechtelijke overheid anderzijds.

4. Achterhouden van een PV Bouhouche - Bende 4. Rétention d'un PV Bouhouche - Brabant wal-
van Nijvel lon

Er is gebleken dat een document gedateerd op 5 augus- Il est apparu qu'un document daté du 5 août 1988 avait
tus 1988 door een inspecteur van de gerechtelijke politie été transmis par un inspecteur de la police judiciaire de
van Nijvel werd doorgegeven aan de procureur des Ko- Nivelles au procureur du Roi de Nivelles.
nings van Nijvel.
Dat document meldde dat de heer Bouhouche inlichtin- Ce document indiquait que M. Bouhouche aurait des
gen en opvattingen zou hebben over de schuld van de renseignements et des convictions sur la culpabilité des
daders van de moordaanslagen gepleegd door de Bende auteurs des tueries du Brabant.
van Nijvel.
Het document werd opgesteld in het kader van de zaak- Ce document a été établi dans le cadre de l'enquête
Mendez. Mendez.
Er stond duidelijk op vermeld « moordaanslagen Bende Il indiquait clairement la mention «tueries Brabant
van Nijvel ». wallon ».
Noch onderzoeksrechter Lacroix, noch de speurders van Aussi bien le juge d'instruction Lacroix que les enquê-
de Bende-cel herinneren zich een kopie van dat document teurs de la cellule Brabant wallon n'ont aucun souvenir
te hebben ontvangen. De onderzoekscommissie heeft de d'avoir reçu copie de ce document; le procureur du Roi de
procureur des Konings van Nijvelover dat punt niet onder- Nivelles n'a pas été entendu par la Commission d'enquête
vraagd, aangezien het pas ter sprake kwam na zijn hoorzit- sur cette question, survenue après son audition; le juge
ting. Onderzoeksrechter Hennart had zijn speurders ver- d'instruction Hennart avait fait défense à ses enquêteurs
boden vertrouwelijke informatie in ontvangst te nemen die de recevoir des informations confidentielles tenues à l'écart
niet in het dossier werd opgenomen. du dossier.
Uit de verklaringen van de mensen die de leiding had- Il apparaît des déclarations des responsables de l'enquê-
den over het Bende-onderzoek blijkt dat zij pas over deze te Brabant wallon qu'ils n'ont pu disposer de cette informa-
informatie konden beschikken in 1994, 1995 of 1996. tion qu'en 1994 ou 1995 ou 1996.
 [97 ] - 573 / 12 - 95 / 96

HOOFDSTUK III CHAPITRE III

Het onderzoek gevoerd door de BOB Waver en het Les recherches menées par la BSR de Wavre
al dan niet opzijschuiven van de speurders Bihay, et la mise à l'écart ou non des enquêteurs
Balfroid en Dussart Bihay, Balfroid et Dussart

1. De relevantie van het speurwerk van de BOB 1. Pertinence des recherches de la BSR de Wavre
van Waver

Tegenover de overtuiging van rijkswachters Bihay en A la conviction des gendarmes Bihay et Balfroid d'avoir
Balfroid dat zij een politiek-misdadig spoor van het groot- mis au jour une piste politico-criminelle de première im-
ste belang hebben blootgelegd, staat de zeer terughouden- portance, s'oppose une appréciation en très net recul no-
de beoordeling van advocaat-generaal Morlet en rijks- tamment de l'avocat général Morlet et du gendarme La-
wachter Lachlan, lid van de Bende-cel, die kritiek leveren chlan, membre de la cellule Brabant wallon, critiquant en
op het principe zelfvan een dergelijk onderzoek. elle-même la démarche de ce type d'enquête.
Voor hen zijn de verslagen van de BOB van Waver in Pour ceux-ci, en effet, les rapports de la BSR de Wavre
feite werkdocumenten, eerder dan een verslag over de sont plus des documents de travail qu'un compte rendu de
stand van zaken. l'état des lieux.
Dat afzwakkende oordeelover de verslagen van de BOB Cette appréciation, en demi-teinte, des rapports de la
van Waver werd indertijd gedeeld door de procureur des BSR de Wavre, a été partagée en son temps par le procu-
Konings van Nijvel, door bepaalde leden van de rijks- reur du Roi de Nivelles, par certains membres de la hiérar-
wachtleiding en door bepaalde speurders. chie de la gendarmerie et par certains enquêteurs.
Tegenover substituut Godbille en op een ander domein Par contre, l'avocat général Michaux qualifie la méthode
bestempelt advocaat-generaal Michaux de onderzoeksme- d'enquête des gendarmes Bihay et Balfroid de technique de
thode van de rijkswachters Bihay en Balfroid daarentegen précurseur, technique chère, dans un autre domaine, au
als een baanbrekende en dure techniek. substitut Godbille.
Er worden dus twee onderzoeksmethodes tegenover el- Deux logiques d'enquêtes s'affrontent dès lors.
kaar gesteld.
Rijkswachters Bihay en Balfroid hebben het feit dat hun Les gendarmes Bihay et Balfroid ont perçu le peu d'en-
methode weinig enthousiasme wekte bij de procureur des thousiasme de leur méthode d'enquête auprès du procu-
Konings van Nijvel en de rijkswachtleiding geïnterpre- reur du Roi de Nivelles et de la hiérarchie de la gendarme-
teerd als een teken dat men hen opzij wilde schuiven omdat rie, comme traduisant une volonté de les mettre à l'écart
zij sporen natrokken die men liever links liet liggen. car soulevant des pistes qu'il aurait fallu ne pas envisager.

2. Confrontatie van bepaalde specifieke feiten 2. Confrontation de certains faits précis relevés
die door rijkswachters Bihay en Ba1froid werden par les gendarmes Bihay et Balfroid, avec les docu-
opgetekend, met de documenten en hoorzittingen ments et les auditions de témoins
van getuigen

Tijdens de lange hoorzitting voor de parlementaire on- Dans leur longue audition par la Commission d'enquête
derzoekscommissie hebben de rijkswachters Bihay en parlementaire, les gendarmes Bihay et Balfroid ont avancé
Balfroid een reeks precieze feiten naar voor gebracht. une série de faits précis.
Sommige feiten zijn overeind gebleven, andere werden Certains sont restés en l'état, d'autres ont été formelle-
formeel tegengesproken door andere getuigen. Eén feit ment démentis par d'autres témoins, un fait traduisant
bleek zelfs een vergissing te zijn betreffende de persoon même une méprise sur la personne d'un juge d'instruction
van een onderzoeksrechter die een apostille zou hebben qui aurait déchiré une apostille.
verscheurd.
Al de precieze feiten die door rijkswachters Bihay en Tous ces faits précis dénoncés par les gendarmes Bihay
Balfroid aan het licht werden gebracht, zijn gebaseerd op et Balfroid participent de l'idée qu'existait une volonté de
het idee dat de wil aanwezig was om bepaalde zaken te cacher certaines choses et donc de manipuler l'enquête en
verzwijgen en dus het onderzoek te manipuleren door be- étouffant certaines pistes.
paalde sporen te verwaarlozen.

3. De tuchtprocedure tegen de rijkswachters Bi- 3. La procédure disciplinaire à l'encontre des

hay en Balfroid gendarmes Bihay et Balfroid

De procureur des Konings van Nijvel heeft ontkend dat Le procureur du Roi de Nivelles s'est défendu d'être
hij eerder was tussengekomen in het kader van de tucht- intervenu préalablement dans le cadre des ennuis discipli-
problemen van rijkswachters Bihay en Balfroid. Wel heeft naires connus par les gendarmes Bihay et Balfroid, mais
hij, vóór welke tussenkomst ook van zijn kant, zijn beoor- avoir au contraire donné son appréciation qui lui était
deling gegeven toen hem dat werd gevraagd in het raam demandée dans le cadre d'un examen de la situation de ces
van het onderzoek naar de situatie van de twee rijkswach- deux gendarmes, avant toute intervention de sa part.
ters.
In 1990 werd de administratieve toestand van de rijks- Le réexamen de la situation administrative des gendar-
wachters Bihay en Balfroid opnieuwonderzocht, wat aan- mes Bihay et Balfroid, en 1990, a donné lieu à une procédu-
leiding heeft gegeven tot een procedure die onder geheim- re menée de manière secrète et sans audition des intéres-
houding verliep en waarbij de betrokkenen niet werden sés.
gehoord.
- 573 / 12 - 95 / 96 [98 ]

4. Niet-uitvoering van apostilles door adjudant- 4. Non-exécution d'apostilles par l'adjudant-chef

chef Dussart Dussart

In het raam van het onderzoek in het dossier-Latinus is Dans le cadre de l'instruction du dossier Latinus, il est
gebleken dat adjudant-chef Dussart 22 apostilles van on- apparu que l'adjudant-chef Dussart n'avait pas exécuté,
derzoeksrechter Schlicker niet heeft uitgevoerd maar wel mais avait conservé par devers lui, 22 apostilles qui
in zijn bezit heeft gehouden. avaient été délivrées par le juge d'instruction Schlicker.
Sommige van de onderzoeksdaden die in die apostilles Certains devoirs prescrits dans ces apostilles intéres-
werden opgedragen, waren van belang voor het onderzoek saient l'instruction des tueries du Brabant wallon, dans la
naar de Bende van Nijvel, in de mate dat er bepaalde mesure où certains liens pouvaient y résider.
verbanden konden in voorkomen.
Uit het dossier en de verklaringen van verschillende Il apparaît cependant du dossier et de la déclaration de
getuigen blijkt echter dat het niet-uitvoeren van de apostil- différents témoins que cette non-exécution d'apostilles n'a
les het onderzoek naar de Bende van Nijvel niet heeft pas porté préjudice à l'enquête sur les tueries du Brabant,
geschaad, aangezien de opgedragen onderzoeksdaden voor les devoirs prescrits ayant été réalisés par ailleurs.
het overige werden uitgevoerd.
Men moet vaststellen dat de raadkamer een beschik- Il s'impose de constater qu'une ordonnance de non-lieu
king van buitenvervolgingstelling heeft uitgevaardigd ter- est intervenue en Chambre du conseil, après rapport du
wijl bepaalde apostilles nog altijd in uitvoering waren en juge d'instruction, alors que certaines apostilles étaient
nog niet waren terugbezorgd op het kantoor van de onder- toujours en cours et non rentrées dans le cabinet de ce juge
zoeksrechter. d'instruction.
Onderzoeksrechter Schlicker heeft verklaard dat hij, Le juge d'instruction Schlicker a précisé qu'il ne tenait
wat het uitvoeren van de afgegeven apostilles betreft, geen pas d'agenda ni d'échéancier en ce qui concerne le devenir
agenda of planning bijhield. des apostilles délivrées.

HOOFDSTUK IV CHAPITRE IV

De betrokkenheid van de inlichtingendiensten bij L'implication des services de renseignement

het onderzoek naar de Bende van Nijvel dans les enquêtes des tueries du Brabant

1. Wat er gebeurde met de randvragen 1. Sort réservé à des questions périphériques

Het onderzoek naar de betrokkenheid van de inlichtin- L'examen de l'implication des services de renseigne-
gendiensten bij het onderzoek naar de Bende van Nijvel ment dans les enquêtes des tueries du Brabant a porté
heeft de analyse tot een aantal randvragen gebracht die l'analyse vers des questions périphériques, apparues lors
tijdens de hoorzittingen van de parlementaire onderzoeks- des auditions de la Commission d'enquête parlementaire.
commissie zijn opgerezen.
Onder die randvragen hebben wij genoemd: Au rang de ces questions périphériques, nous avons
mentionné:
- de onduidelijke rol van commissaris Smets van de - le rôle trouble du commissaire Smets de la Sûreté de
Veiligheid van de Staat inzake WNP: l'Etat envers le WNP :
de vroegere baas van de Veiligheid van de Staat, de heer aux constatations de la première Commission d'enquête
Raes, brengt tegen de vaststellingen van de eerste parle- parlementaire, l'ancien patron de la Sûreté de l'Etat,
mentaire onderzoekscommissie het arrest in dat op M. Raes, objecte la teneur de l'arrêt de la Cour d'appel de
18 april1997 door het hofvan beroep van Brussel is gewe- Bruxelles du 18 avril 1997 dans l'affaire de Bonvoisin; il
zen in de zaak-de Bonvoisin. Men kan tevens vermelden peut également être fait mention de la réintégration, en
dat de heer Smets in juni 1996 met terugwerkende kracht juin 1996, de M. Smets dans ses fonctions de commissaire
in zijn functie van hoofdcommissaris werd hersteld; principal avec effet rétroactif;
- de vakbekwaamheid van de deskundige in de ballis- - les qualifications professionnelles de l'expert en ba-
tiek, de heer Dery, werd opnieuw in twijfel getrokken door listique, M. Dery, ont à nouveau été mises en cause par de
tal van getuigen die voor de onderzoekscommissie versche- nombreux témoins entendus par la Commission d'enquête;
nen;
- tijdens de hoorzittingen kwam de kwestie naar bo- - a émergé au cours des auditions la question de l'ar-
ven van de - door sommigen als laattijdig bestempel- restation, jugée tardive par certains, de Pierre Carrette
de - aanhouding van Pierre Carrette in het dossier- dans le cadre du dossier CCC, au vu d'un rapport dressé
CCC, terwijl er door commissaris De Vroom een verslag par le commissaire De Vroom, 14 mois avant l'arrestation
was opgesteld 14 maanden vóór de aanhouding van de P. Carrette.
P. Carrette.
De huidige baas van de Veiligheid van de Staat, de heer Le patron actuel de la Sûreté de l'Etat, M. Van Lijse-
Van Lijsebeth, heeft de precieze rol uiteengezet die in het beth, a explicité le rôle exact imparti à la Sûreté de l'Etat
dossier aan de Veiligheid van de Staat werd toebedeeld en dans le dossier et mis en lumière les éléments permettant
heeft bepaalde elementen belicht die verklaren waarom er de comprendre la longueur de ce délai entre le signalement
zo veel tijd verliep tussen het signalement van een ver- d'un suspect et son arrestation effective; M. De Vroom,
dachte en zijn eigenlijke aanhouding. De heer De Vroom réentendu par la Commission d'enquête, a reconnu le rôle
heeft, toen hij opnieuw door de onderzoekscommissie werd de la Sûreté de l'Etat dans l'arrestation des membres des
gehoord, de rol van de Veiligheid van de Staat bij de CCC et a précisé que pour lui aussi, il était possible à une
 [99 ] - 573 / 12 - 95 / 96

aanhouding van de CCC-leden erkend en heeft verklaard personne recherchée de vivre en Belgique dans la clandes-
dat het ook volgens hem mogelijk was dat een gezochte tinité pendant plus d'une année;
persoon in België langer dan een jaar in de clandestiniteit
kon leven.
- de vernietiging, door de ADIV, van het archiefvan de - la destruction des archives du GRT (Groupe de ré-
GRT (Groep voor Repressie van het Terrorisme) van de pression du terrorisme) de la police judiciaire de Bruxelles,
gerechtelijke politie van Brussel is nog een randvraag die par le SGR est également une question périphérique appa-
is gerezen tijdens de hoorzittingen van de onderzoekscom- rue au cours des auditions de la Commission d'enquête; les
missie. Mettertijd werden er verschillende officiële versies versions officielles présentées pour expliquer cette destruc-
gegeven om die vernietiging te verklaren, wat de duidelijk- tion ont varié dans le temps, ajoutant ainsi à la confusion;
heid niet in de hand heeft gewerkt. Er werd vastgesteld dat il a été établi que la procédure légale n'avait pas été respec-
de wettelijke procedure voor het vernietigen van dat ar- tée pour la destruction de ces archives; une enquête des
chief niet werd gevolgd. Een onderzoek van de comités P en comités P et R n'a pas permis de préciser qui avait pris
I heeft niet aan het licht gebracht wie het initiatief had l'initiative de cette collaboration pour assurer cette des-
genomen om samen te werken bij de vernietiging van die truction; aussi bien la police judiciaire que le SGR avaient
documenten. Zowel de gerechtelijke politie als de ADIV des motifs à être intéressés par cette destruction: pour la
hadden redenen om belangstelling te tonen voor die vernie- police judiciaire : souci de place et de se débarrasser de
tiging : de gerechtelijke politie had plaatsgebrek en wilde documents dits insignifiants, pour le SGR : exploitation de
af van documenten waarvan werd gezegd dat ze van geen la documentation et prestation du service demandé par la
belang waren; voor de ADIV ging het om het gebruik van police judiciaire; en raison de la destruction, et de l'absence
de documentatie en om de dienstverlening waarom de de tout répertoire, l'impossibilité subsiste de déterminer la
gerechtelijke politie had gevraagd. Doordat de documenten teneur des documents détruits; ce qui a été appelé « rap-
werden vernietigd en elke inventaris ontbreekt, kan de ports de synthèse » dressés par le SGR suite à la lecture de
inhoud van de vernietigde documenten onmogelijk worden ces archives soumises à la destruction, constitue, en réali-
vastgesteld. De zogenoemde « syntheseverslagen » die door té, à la seule lumière de ce qui nous a été exhibé au SGR
de ADIV werden opgemaakt na het doorlezen van de ar- même, des annotations de très faible importance portées
chiefstukken die later zouden worden vernietigd, zijn (wij dans des dossiers individuels ou de groupements déjà con-
vormen hier ons oordeel uitsluitend op grond van wat ons nus du SGR, et pour des informations pour la plupart
bij de ADIV zelf werd getoond) eigenlijk slechts notities antérieures à 1990 et de peu d'actualité.
van gering belang die werden aangebracht in dossiers van
reeds bij de ADIV bekende personen of groeperingen. Het
betreft voornamelijk inlichtingen die dateren van vóór
1990 en die weinig actualiteitswaarde hebben.

2. Medewerking van de inlichtingendiensten bij 2. La collaboration des services de renseigne-

het onderzoek naar de Bende van Nijvel ment à l'enquête sur les tueries du Brabant

Noch bij de Veiligheid van de Staat, noch bij de ADIV Aussi bien à la Sûreté de l'Etat qu'au SGR, il n'existe
bestaat er enig apart dossier met betrekking tot de Bende pas le moindre dossier constitué de manière autonome
van Nijvel. relativement aux tueries du Brabant.
Voor deze strafzaak - de belangrijkste in België in de Pour cette affaire criminelle la plus importante en Bel-
jaren 80 - hebben de Belgische inlichtingendiensten geen gique dans les années 80, les services de renseignement
aparte, specifieke, vergelijkende documentatie opgesteld belges n'ont pas constitué une documentation séparée, spé-
met de inlichtingen die in hun bezit waren en die verspreid cifique, transversale des informations en leur possession,
waren over verschillende dossiers met betrekking tot indi- ces informations se trouvant disséminées dans différents
viduen of groeperingen. Door de manier waarop de dossiers dossiers individuels ou de groupements; cette politique de
werden geklasseerd, kon men dus geen algemeen overzicht classement des dossiers interdit dès lors d'avoir une vue
krijgen van wat de inlichtingendiensten hebben onderno- générale sur l'activité des services de renseignement en-
men tegen de misdaden van de Bende van Nijvel. vers cette criminalité des tueries du Brabant.
Volgens verschillende getuigen die door de onderzoeks- Il a été soutenu, par différents témoins entendus par la
commissie werden gehoord, was er erg weinig contact was Commission d'enquête, que très peu de contacts existaient
tussen de politiediensten en de gerechtelijke overheid entre les services de police et les autorités judiciaires d'une
enerzijds, en de inlichtingendiensten anderzijds. Die be- part, et les services de renseignement d'autre part; l'appré-
oordeling wordt echter genuanceerd door andere getuigen, ciation est cependant nuancée par d'autres témoins qui
die blijkbaar bevoorrechte relaties genoten. semblent avoir bénéficié de rapports privilégiés.
Hangt het ter beschikking stellen van de politie en La mise à disposition au bénéfice des services de police
gerechtelijke overheid van informatie die door de inlichtin- et des autorités judiciaires, des renseignements collectés
gendiensten wordt verzameld dan af van de persoonlijke par les services de renseignement dépendrait-elle des rela-
relatie tussen deze of gene speurder of die onderzoeksrech- tions personnelles entre tel ou tel enquêteur ou tel juge
ter, die substituut of procureur enerzijds, en dat lid van de d'instruction ou tel substitut ou procureur d'une part et tel
inlichtingendiensten anderzijds? Er bestaat op dit ogen- membre des services de renseignement d'autre part?
blik geen enkele inventaris of enig spoor van de werkelijke Aucun répertoire et aucune trace du suivi réel des informa-
opvolging van de inlichtingen die door de inlichtingendien- tions mises à disposition des enquêteurs et des autorités
sten ter beschikking werden gesteld van de speurders en judiciaires, en provenance des services de renseignement
van de gerechtelijke overheid. n'existent à l'heure actuelle.
De eventuele samenwerking werd door geen enkel orga- Aucun cadre organique de collaboration n'a présidé à
niek kader geregeld. une possible collaboration.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 100]

Volkomen toevallig heeft de ADIV toen het bestaan C'est tout à fait fortuitement que le SGR a découvert
ontdekt van door een van zijn agenten opgestelde rappor- l'existence, en son temps, de rapports rédigés par un de ses
ten betreffende de aanslagen van de Bende van Nijvel. De agents et concernant directement les tueries du Brabant;
procedure voor de interne behandeling van die informatie la procédure de traitement interne de cette information au
binnen de ADIV werd niet gevolgd. Volgens de personen sein du SGR n'a pas été respectée; selon les responsables
die de leiding hadden over het onderzoek naar de Bende de l'enquête relative aux tueries du Brabant, cette absence
van Nijvel heeft het niet-doorspelen van die specifieke de transmission de ces informations particulières n'a pas
informatie het onderzoek geen schade berokkend, aange- porté préjudice à l'enquête, s'agissant de données connues
zien het ging om gegevens die via andere kanalen waren par ailleurs.
verkregen.

3. Welke inlichtingendienst voor de rijkswacht? 3. Quel service de renseignement pour la gendar-

merie?

Het verhoor van de diverse getuigen door de parlemen- L'audition des différents témoins par la Commission
taire onderzoekscommissie heeft niet aan het licht kunnen d'enquête parlementaire n'a pas permis de déterminer
brengen welk orgaan bepaalde over welke bevoegdheid de quelle était l'autorité qui disposait de la compétence de
inlichtingendienst beschikte ten aanzien van de leden van service de renseignements envers les membres de la gen-
de rijkswacht. Elk orgaan dat ervoor in aanmerking kon darmerie, chaque autorité susceptible d'y être intéressée
komen - ofhet nu de Veiligheid van de Staat, de ADIV of réfutant cette compétence, que ce soit la Sûreté de l'Etat, le
de rijkswacht zelf was - beweerde immers hiervoor niet SGR ou la gendarmerie elle-même.
bevoegd te zijn.

HOOFDSTUKV CHAPITRE V

De coördinatie van het onderzoek naar de La coordination des enquêtes

« bende van Nijvel » en het onderzoek-Mendez Brabant Wallon - Mendez

1. Schijncoördinatie 1. Un faux-semblant de coordination

Wegens zijn rol van nationaal rijkswachtcoördinator Le colonel Michaux, intervenant en qualité de coordina-
voor het onderzoek naar de Bende van Nijvel en als bevoor- teur national gendarmerie pour les enquêtes du Brabant
recht gesprekspartner in het dossier-Mendez, zou kolonel wallon et comme interlocuteur privilégié, de fait, dans le
Michaux volgens sommigen een sleutelpersoon zijn bij de dossier Mendez, pourrait apparaître aux yeux de certains
verwezenlijking van de cordinatie tussen het onderzoek comme un personnage-clef dans la mise en oeuvre de la
naar de Bende van Nijvel en het onderzoek-Mendez. coordination entre les enquêtes du Brabant wallon et Men-
dez.
Toen hij door de parlementaire onderzoekscommissie Le rôle précis que le colonel Michaux s'est reconnu, lors
werd gehoord, bleek echter dat de precieze rol die kolonel de son audition par la Commission d'enquête parlementai-
Michaux zichzelf toeschrijft, niet met die analyse strookt. re, ne cadre pas avec cette analyse.
Kolonel Michaux neemt genoegen met een minder rui- Le colonel Michaux se plaît à réduire son rôle désigné de
me interpretatie van zijn rol van «operatieleider ». Vol- «chef opérationnel", non pas au rôle de celui à qui l'on
gens hem is hij niet de persoon aan wie verslag van het rend compte des investigations et de qui l'on attend des
verrichte onderzoek wordt uitgebracht en van wie men prescriptions, mais bien à celui de répondre aux demandes
opdrachten verwacht, maar de persoon die op de vragen des magistrats, dans des limites de coordination passive,
van de magistraten antwoordt, binnen de grenzen van de spécialement la mise en place de tous les éléments de
passieve coördinatie, meer bepaald met betrekking tot het soutien, informatisés au BCR.
uitwerken van alle op het CBO geïnformatiseerde onder-
steuningselementen.
Kolonel Michaux is ervan overtuigd dat er bij de huidige Le colonel Michaux se dit convaincu qu'à ce stade, il
stand van zaken geen materieel bewijs bestaat dat een n'existe pas d'élément matériel reliant les faits des tueries
verband aantoont tussen de Bende van Nijvel en het dos- du Brabant au dossier Mendez.
sier-Mendez.
De rol van nationaal magistraat-coördinator, die na de Le rôle de magistrat national coordinateur attribué par
mislukking van het assisenproces betreffende de bende le collège des procureurs généraux à M. Jonckheere, après
van de Borinage door het college van procureurs-generaal l'échec du procès d'assises de la filière boraine, est perçu
aan de heer Jonckheere werd toegekend, wordt door de très négativement par l'intéressé lui-même, précisant no-
betrokkene zelf als zeer negatief ervaren. Hij beweert na- tamment que les moyens de sa fonction ne lui avaient pas
melijk dat hij niet beschikte over de middelen die nodig été donnés; le procureur général de Mons Demanet a concé-
waren voor de uitoefening van zijn functie. De procureur- dé que ce magistrat national n'avait pas les pouvoirs d'in-
generaal van Bergen, de heer Demanet, heeft toegegeven fléchir la position de M. Hennart lorsque ce dernier a
dat die nationaal magistraat de heer Hennart er niet toe refusé l'échange systématique des procès-verbaux; faut-il
kon verplichten zijn houding te wijzigen toen die weigerde rappeler que ce procès d'assises de la filière boraine avait
om systematisch processen-verbaal uit te wisselen. Ook été reporté parce que certains éléments étaient présentés
 [ 101 ] - 573 / 12 - 95 / 96

dient te worden herhaald dat het assisenproces van de comme faisant un lien entre les accusés Bouhouche et
Bende van de Borinage werd uitgesteld omdat bepaalde Beijer et les faits du Brabant wallon.
elementen werden voorgesteld als zouden die een verband
leggen tussen de beschuldigden Bouhouche en Beijer en de
aanslagen van de Bende van Nijvel.

2. Het gebrek aan materiële verbanden tussen de 2. Absence de liens matériels entre les faits du
Bende van Nijvel en het dossier-Mendez Brabant wallon et le dossier Mendez

Hoewel alle getuigen het er blijkbaar over eens zijn dat Si tous les témoins, à les entendre, s'accordent pour
er geen materieel verband bestaat tussen de aanslagen van préciser l'absence de liens matériels entre les faits du
de Bende van Nijvel en het dossier-Mendez, beweren som- Brabant wallon et le dossier Mendez, certains considèrent
migen dat de onderzoeken in dezelfde richting kunnen qu'il peut s'agir d'hypothèses convergentes ou au contraire
gaan en beweren anderen dat het integendeel om ernstige sérieuses pour d'autres.
vermoedens kan gaan.
Specifieke elementen werden ter kennis gebracht van Des éléments précis ont été fournis à la Commission
de parlementaire onderzoekscommissie. Die elementen d'enquête parlementaire pour nourrir l'intérêt qui devait
wezen erop dat meer belang moest worden gehecht aan dat être porté à cette piste, qui n'est cependant qualifiée que de
spoor, dat evenwel slechts werd aangeduid als «te onder- piste à explorer.
zoeken spoor ».

3. De verschillende fasen in de moeilijke samen- 3. Les différentes phases de la collaboration diffi-

werking tussen de onderzoeksrechters cile entre les juges d'instruction

De eerste fase wordt gekenmerkt door het feit dat er La première phase est caractérisée par l'unicité de juge
slechts één enkele onderzoeksrechter is : de heer Schlicker d'instruction puisque M. Schlicker est en charge de l'en-
is namelijk zowel belast met het dossier-Mendez als met semble des dossiers Mendez et Brabant wallon; cette unici-
het dossier-Bende van Nijvel. Dat volstond evenwel niet té n'était cependant pas suffisante pour assurer un traite-
opdat de informatie voldoende zou worden verwerkt. De ment suffisant de l'information: il n'y avait pas d'unité
onderzoekscel-Mendez en de onderzoekscel-Bende van Nij- entre les cellules d'enquête Mendez et Brabant wallon; le
vel vormden geen eenheid. De onderzoeksrechter was de juge d'instruction était le seul pour faire la liaison entre les
enige link tussen beide trouwens omvangrijke dossiers. deux dossiers, par ailleurs volumineux; le juge d'instruc-
Onderzoeksrechter Schlicker zegt dat hij niet de reflex tion Schlicker dit ne pas avoir eu le réflexe de mettre les
heeft gehad de interessante informatie aangaande bijvoor- informations intéressantes concernant par exemple Lati-
beeld Latinus en Mendez bij het dossier van de Bende van nus et Mendez dans le dossier des tueries pour les faire
Nijvel te voegen, zodat die informatie ook in dit onderzoek valoir dans cette dernière enquête; son acquit de liens
kon worden aangewend. Zijn ervaring die kon worden possibles a été perdu dès son départ de l'instruction.
aangewend om eventuele linken te leggen, ging verloren
toen hij het onderzoek uit handen gaf.
In de tweede fase centraliseert onderzoeksrechter Lac- La deuxième phase ne paraît pas poser de difficultés
roix de dossiers inzake de Bende van Nijvel en blijft het particulières lorsque le juge d'instruction Lacroix centrali-
dossier-Mendez nog een korte tijd bij onderzoeksrechter se les dossiers des tueries du Brabant et que le dossier
Schlicker. Deze fase lijkt geen bijzondere problemen op te Mendez reste, un dernier temps, chez le juge d'instruction
leveren. Schlicker.
Een derde, meer problematische fase, begint wanneer Une troisième phase, plus problématique, survient lors-
onderzoeksrechter Hennart het onderzoek van het dossier- que le juge d'instruction Hennart reprend l'instruction du
Mendez overneemt en de onderzoeksrechters Lacroix, en dossier Mendez et que les juges d'instruction Lacroix
daarna Hennuy, een meer diepgaande samenwerking wil- d'abord, Hennuy ensuite, entendent obtenir une collabora-
len om het dossier van de Bende van Nijvel en het dossier- tion plus importante pour mettre en liaison le dossier des
Mendez met elkaar in verband te brengen. tueries du Brabant avec le dossier Mendez.
De episode van een proces-verbaal, gedateerd op 5 au- L'épisode déjà évoqué d'un procès-verbal daté du 5 août
gustus 1998, waarin gewag wordt gemaakt van mogelijke 1988 faisant état de possibles révélations de Bouhouche
onthullingen door Bouhouche over de Bende van Nijvel sur les tueries du Brabant, déclarations actées dans le
(verklaringen die zijn neergeschreven in het kader van het cadre du dossier Mendez, est révélateur de ces difficultés.
dossier-Mendez) is tekenend voor deze moeilijkheden.
Onderzoeksrechter Hennart beweert dat er veel minder Le juge d'instruction Hennart soutient que les difficul-
moeilijkheden waren met onderzoeksrechter Troch in die tés étaient nettement moins réelles avec le juge d'instruc-
zin dat hij over het algemeen zei niet geïnteresseerd te zijn tion Troch dans la mesure où celui-ci, pour l'essentiel, se
in de gegevens van het dossier-Mendez tot op het moment disait non intéressé par les données du dossier Mendez
dat, nog steeds volgens de heer Hennart, het onderzoek in jusqu'à ce que, toujours selon M. Hennart, l'instruction de
Dendermonde op zijn einde liep, aangezien alle onder- Termonde soit arrivée à un point de non-retour en ayant
zoekspistes waren uitgeput. épuisé les axes d'enquête.
Deze moeilijkheden in de samenwerking tussen de on- Ces difficultés de collaboration entre juges d'instruction
derzoeksrechters staken de kop op, ondanks het feit dat de ont surgi malgré la mise en œuvre de l'informatisation des
processen-verbaal van de diverse cellen via het CBO wer- procès-verbaux des différentes cellules par le biais du BCR.
den geïnformatiseerd.
Zoals we al hebben gezegd, konden deze samenwer- Ces difficultés de collaboration, nous l'avons dit, n'ont
kingsmoeilijkheden niet worden overwonnen ondanks de pas pu être surmontées malgré l'intervention d'un magis-
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 102]

tussenkomst van een coördinerend nationaal magistraat, trat national coordinateur en la personne de M. Jonckhee-
de heer Jonckheere. re.
Onderzoeksrechter Hennart verklaart zijn houding als Le juge d'instruction Hennart s'est expliqué sur les
volgt: raisons de son attitude:
- Hij licht toe dat hij een stroevere houding heeft - Il explique avoir raidi sa position à l'occasion de
aangenomen na een incident dat zich heeft voorgedaan l'incident survenu lors de la perquisition qu'il a effectuée à
toen hij de huiszoeking hield bij de Veiligheid van de Staat. la Sûreté de l'Etat, alors que celle-ci paraissait mise en
De Veiligheid van de Staat leek evenwel in moeilijkheden difficulté dans le cadre du dossier Mendez et alors que les
te zijn geraakt in het raam van het dossier-Mendez. De responsables de la Sûreté avaient des contacts à tout le
mensen die de leiding hadden over de Veiligheid van de moins positifs avec d'autres magistrats et enquêteurs; le
Staat hadden nochtans op zijn minst positieve contacten juge d'instruction Hennart souligne également l'incident
met andere magistraten en speurders. Onderzoeksrechter né de l'interrogatoire de Beijer par la cellule Brabant wal-
Hennart wijst eveneens op het incident dat ontstond inge- lon, à son insu.
volge het verhoor van Beijer door de Bende-cel, waarvan
hij niets afwist.
- Onderzoeksrechter Hennart schermt ook met de be- - Le juge d'instruction Hennart se retranche égale-
palingen van het Wetboek van Strafvordering en met het ment derrière les dispositions du code d'instruction crimi-
feit dat hij niet wilde dat hij van het dossier zou worden nelle et derrière sa volonté de ne pas être dépossédé de son
gehaald, zoals eerder al was gebeurd met onderzoeksrech- dossier, comme l'avait été précédemment le juge d'instruc-
ter Schlicker. Hierbij voert hij ook de verplichting tot loya- tion Schlicker, en avançant également les devoirs de loyau-
liteit aan van een onderzoeksrechter tegenover de beschul- té d'un juge d'instruction envers les inculpés du dossier
digden in het dossier dat hij onderzoekt. qu'il instruit.
- Onderzoeksrechter Hennart herinnert eveneens aan - Le juge d'instruction Hennart rappelle également
het bepaalde in artikel125 van het Tariefin Strafzaken en les dispositions de l'article 125 du tarif criminel et les
aan de bevoegdheden van de kamer van inbeschuldiging- pouvoirs de la Chambre des mises en accusation, disposi-
stelling. Er werd geen beroep gedaan op die bepalingen om tions qui n'ont pas été utilisées pour contrer l'attitude qu'il
iets te veranderen aan de houding die hij had aangenomen. avait prise.
Onderzoeksrechter Lacroix heeft trouwens benadrukt Le juge d'instruction Lacroix a par ailleurs souligné qu'il
dat hij zonder enig probleem alle andere dossiers heeft avait obtenu communication, sans difficulté, de tous les
kunnen inkijken die hij wou consulteren, met uitzondering autres dossiers qu'il souhaitait, à l'exception donc du dos-
dus van het dossier dat werd onderzocht door zijn collega sier instruit par son collègue Hennart.
Hennart.

4. Welke schade liep het onderzoek naar de Ben- 4. Quel préjudice pour l'enquête sur les tueries
de van Nijvel op door deze moeilijke samenwerking du Brabant de cette collaboration difficile avec le
met de mensen die de leiding hadden over het onder- dossier Mendez?
zoek in het dossier-Mendez?

Deze vraag kan op zich uiteraard niet worden beant- Cette question ne peut évidemment pas recevoir répon-
woord aangezien de feiten die door de Bende van Nijvel se en tant que telle, dès lors que les faits du Brabant wallon
werden gepleegd, niet zijn opgehelderd. ne sont pas élucidés.
Aangezien het spoor dat de link legt tussen de feiten Dans la mesure où la piste reliant les faits du Brabant
gepleegd door de Bende van Nijvel enerzijds en het dossier- wallon au dossier Mendez est toujours d'actualité et fait
Mendez anderzijds nog steeds actueel is en nog steeds het toujours l'objet d'investigations importantes, il va de soi
voorwerp uitmaakt van verregaand onderzoek, spreekt het que l'exploitation des renseignements actuellement à dis-
voor zich dat het grondig natrekken van de inlichtingen position se fait avec un retard équivalent aux années sépa-
waarover men nu beschikt, een vertraging van jaren heeft rant la demande de communication du dossier et la mise à
opgelopen, namelijk de jaren die voorbijgingen tussen de disposition réelle de ce dossier; ce retard peut être préjudi-
aanvraag tot toegang tot het dossier en het werkelijk ter ciable.
beschikking stellen van dat dossier. Deze vertraging kan
nadelige gevolgen hebben.
Het grondig natrekken van de inlichtingen in het PV L'exploitation des renseignements contenus dans le PV
van 5 augustus 1988 betreffende Bouhouche zou daarvan du 5 août 1988 concernant Bouhouche pourrait en être une
een illustratie kunnen zijn. illustration.
Onderzoeksrechter Hennart heeft beweerd dat het ge- Le juge d'instruction Hennart a soutenu que l'ensemble
heel aan elementen aan de hand waarvan een ernstige des éléments pouvant établir une hypothèse sérieuse de
hypothese zou kunnen worden gestaafd met betrekking tot lien entre les deux dossiers, étaient déjà connus en 1987-
een verband tussen de twee dossiers, reeds in 1987-1988 1988 et qu'il n'y aurait pas d'éléments nouveaux qui lui
bekend was en dat hem nu geen nieuwe elementen werden seraient objectés actuellement; le juge d'instruction
aangebracht. Onderzoeksrechter Lacroix heeft daarop ge- Lacroix a rétorqué avoir mis en évidence toute une série de
antwoord dat hij tal van zaken naar voor heeft gebracht choses qui ne l'avaient pas été à l'époque, réservant ces
waarop destijds niet de aandacht was gevestigd, en dat hij « nouveautés » aux premiers intéressés; M. Hennart a con-
die « nieuwe elementen» heeft voorbehouden aan de be- testé que ces nouveautés puissent être l'utilisation de
langrijkste betrokkenen. De heer Hennart heeft betwist l'hypnose pour l'établissement des portraits robots ou l'uti-
dat deze nieuwe elementen bestaan uit het aanwenden van lisation des empreintes génétiques, pour lesquelles il sou-
hypnose om robotfoto's te maken of uit het gebruik van tient n'avoir jamais été un obstacle.
genetische afdrukken. Zulks heeft hij, zo beweert hij, nooit
verhinderd.
 [ 103 ] - 573 / 12 - 95 / 96

BIJLAGE VI (vervolg) ANNEXE VI (suite)

Aanvullende analyse Analyse complémentaire

De teruggave van de geluiddempers na de La question de la restitution des silencieux

overval op wapenhandel Dekaise suite à l'attaque de l'armurerie Dekaise

Brussel, 2 oktober 1997 Bruxelles, le 2 octobre 1997

Adrien Masset Adrien Masset
Universiteit Luik Université de Liège

1. - PROBLEEMSTELLING 1. - EXPOSE DE LA QUESTION

Op de bladzijden 40 tot 42 van ons verslag van 30 juli En page 40 à 42 de notre rapport du 30 juillet 1997, il
1997, was er sprake van de teruggave, door de heer Deprê- était question de la restitution, par M. Deprêtre, de silen-
tre, van illegale geluiddempers aan wapenhandelaar De- cieux illégaux à l'armurier Dekaise.
kaise.
De rijkswachters Bihay en Balfroid hadden tijdens hun Les gendarmes Bihay et Balfroid avaient en effet préci-
openbare hoorzitting van 21 februari 1997 voor de parle- sé lors de leur audition publique du 21 février 1997 devant
mentaire onderzoekscommissie immers het volgende ver- la Commission d'enquête parlementaire, que «ensemble,
klaard : « We zijn samen overgegaan tot een huiszoeking in nous avons fait une perquisition à Court-Saint-Etienne
Court-Saint-Etienne bij een werkman die voor Dekaise chez un artisan qui travaillait pour Dekaise. Nous avons
werkte. We hebben een veertigtal geluiddempers in beslag saisi une quarantaine de silencieux; or, des silencieux sont
genomen; geluiddempers zijn immers verboden. Normaal des engins prohibés. Normalement, il faut une autorisation
gezien dient men over een machtiging van de gouverneur te du Gouverneur pour pouvoir commencer la fabrication.
beschikken om met de productie ervan te beginnen. Dekaise Dekaise n'avait rien! Nous avons saisi cette quarantaine de
had niets! We hebben dat veertigtal stukken in beslag pièces dont certaines étaient en cours de fabrication et
genomen. Een aantal ervan was nog in productiefase, ande- d'autres étaient terminées. Cela a été déposé au greffe du
re waren reeds afgewerkt. Dat werd in bewaring gegeven bij tribunal correctionnel de Nivelles. Par la suite tout a été
de griffie van de correctionele rechtbank van Nijvel. Vervol- restitué à M. Dekaise »,
gens werd alles aan de heer Dekaise teruggegeven. »,
Op bladzijde 42 van ons verslag hebben wij ook naar de En page 42 de notre rapport, nous avions également
verklaring verwezen van een getuige die, tijdens een hoor- relaté la déclaration d'un témoin qui, en audition à huis
zitting met gesloten deuren, had gepreciseerd dat de pro- clos, avait précisé qu'à l'époque la fabrication et la déten-
ductie en het bezit van die geluiddempers door een wapen- tion de ces silencieux par un armurier n'étaient pas inter-
handelaar destijds niet verboden waren. dites.
Er moest dus enerzijds worden nagegaan of die inbe- Il importait donc de vérifier si ces silencieux saisis
slaggenomen geluiddempers daadwerkelijk aan de heer avaient effectivement été restitués à M. Dekaise d'une
Dekaise waren teruggegeven, en anderzijds diende men uit part, et d'autre part, quand bien même cette restitution
te kienen of de productie en het bezit van die geluiddem- aurait-elle eu lieu, de savoir si la fabrication et la détention
pers destijds illegaal waren. de ces silencieux étaient à l'époque illégales.

II. - CONTEXT VAN DE INBESLAGNEMING II. - CONTEXTE DE LA SAISIE

VAN DIE GELUIDDEMPERS DE CES SILENCIEUX

Uit het dossier blijkt duidelijk dat die inbeslagneming L'examen du dossier d'instruction révèle la réalité de
wel degelijk heeft plaatsgevonden. cette saisie.
In werkelijkheid hebben de rijkswachters Bihay en En réalité, par procès-verbal du 14/10/1983, les gendar-
Balfroid, bij proces-verbaal van 14 oktober 1983 inderdaad mes Bihay et Balfroid, ont effectivement interrogé, dans un
ene M.V. te Court-Saint-Etienne ondervraagd in PV PV n? 512/83 de la BSR de Wavre, un certain M. V., à
n' 512/83 van de BOB van Waver. De betrokkene verklaar- Court-Saint-Etienne. L'intéressé a déclaré notamment:
de onder meer het volgende: « Zelf exploiteer ik een werk- « Personnellement, j'exploite un atelier autonome de méca-
plaats algemene werktuigkunde; daarbij gaat het hoofdza- nique générale, soit principalement la réparation de maté-
kelijk om de herstelling van zwaar civieltechnisch riel lourd de génie civil. Outre ce travail, j'ai une licence de
materieel. Naast dat werk heb ik een vergunning om wa- fabrication et réparation d'armes. J'effectue ce travail à
pens te vervaardigen en te herstellen. Ik doe dat werk al l'atelier précité depuis environ 2 ans et j'ai une licence
zowat twee jaar in voormelde werkplaats, en sinds 16 juni depuis le 16/6/1981. Il y a longtemps que j'avais demandé
1981 heb ik een vergunning. Ik had die vergunning al lang cette licence. J'exerce ce travail uniquement pour l'armu-
aangevraagd. Ik doe dat werk uitsluitend voor wapenhan- rier Daniël Dekaise de Wavre. Dans le domaine de l'armu-
delaar Daniël Dekaise uit Waver. Wat de wapenhandel rerie, mon travail consiste à démilitariser des armes de
betreft, bestaat mijn werk erin om oorlogswapens onge- guerre, soit que je reçois de Dekaise des armes démontées,
schikt voor militair gebruik te maken. Soms ontvang ik van ou seulement une pièce, soit démonter le canon, fraiser la
Dekaise gedemonteerde uiapens, of alleen een onderdeel, moitié de la chambre, éventuellement boucher le canon,
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 104 ]

ofwel moet ik de loop eruit nemen, de helft van de kamer forer l'emplacement du percuteur et détruire le percuteur,
uitboren, eventueel de loop afsluiten, de plaats waar de affaiblir la carcasse à l'endroit du verrouillage, insérer une
slagpin zich bevindt uitboren en de slagpin onklaar maken, bille d'acier dans le canon d'une arme de poing et la souder.
het geraamte van het wapen minder sterk maken op de J'effectue également la réparation du mécanisme d'armes,
plaats waar het vergrendelingsmechanisme zit, een stalen soit fabriquer des pièces défectueuses, ou simplement répa-
bolletje in de loop van een handvuurwapen lassen. Ik voer rer des défectuosités. Un travail que j'effectue également
ook herstellingen uit aan wapenmechanismen; zo vervaar- consiste à modifier des armes de guerre en armes civiles en
dig ik nieuwe stukken voor stukken die defect zijn of herstel modifiant le calibre. Pour ce faire, je fore la chambre et j'y
ik die laatste gewoon. Wat ik ook nog doe, is oorlogswapens insère un morceau d'acier dans l'alésage, que je soude à
demilitariseren door er het kaliber van te wijzigen. Daartoe l'argent; ensuite, j'usine la chambre pour obtention d'un
boor ik de kamer uit en breng een stuk staal in het uitge- nouveau calibre, commercial et civil ... A une époque dont je
boorde stuk in, dat ik vervolgens met argon dichtlas; nadien ne puis me rappeler plus exactement que dans le courant de
bewerk ik de kamer om een nieuw kaliber te verkrijgen (dat l'année 1981,j'ai commencé à fabriquer des modérateurs de
voor burgers in de handel kan worden gebracht). In een son pour l'armurier Dekaise ... Durant le séjour de Dekaise à
bepaalde periode, waarvan ik me alleen kan herinneren dat l'hôpital, j'ai à nouveau été contacté par P. pour la fabrica-
het in de loop van 1981 uias, ben ik begonnen met geluid- tion des 250 silencieux (ndlr :pour des P. M. INGRAM) »,
dempers voor wapenhandelaar Dekaise te vervaardigen ...
Tijdens het verblijf van Dekaise in het ziekenhuis, werd
opnieuw contact met me opgenomen door P., voor de aan-
maak van 250 geluiddempers (nodr: voor INGRAM mi-
trailleur-pistolen) »,
N a die verklaring te hebben afgenomen, voerden de Après avoir recueilli cette déclaration, les gendarmes
rijkswachters Bihay en Balfroid, bij PV n' 515/83 van de- Bihay et Balfroid, par PV du même jour n? 515/83, ont mis
zelfde dag, bij de genaamde M.V. te Court-Saint-Etienne à exécution une ordonnance de perquisition chez le dit
een bevel tot huiszoeking uit; het PV eindigt met de volgen- M.V. à Court-Saint-Etienne, clôturée dans la déclaration
de verklaringvan de betrokkene:« Na uw onderzoek stel ik suivante de l'intéressé : «A l'issue de vos recherches, je
vast dat u 49 geluiddempers in beslag neemt, die alleen nog constate que vous saisissez 49 modérateurs de son, dont il
moeten afgewerkt worden vooraleer ze op de markt kunnen ne manque que la finition pour pouvoir être mis sur le
worden gebracht. Die stukken behoren alleen mij toe. Ik marché. Ces pièces sont ma propriété exclusive. Je n'ai
maak geen enkele opmerking over de wijze waarop u uw aucune remarque à formuler quant à la manière dont vous
onderzoek heeft uitgevoerd. U hebt een lijst opgemaakt met avez effectué vos recherches. Vous avez dressé une liste des
de stukken die zich voor bewerking in mijn werkplaats pièces d'armes qui se trouvaient à l'usinage dans mon ate-
bevonden en die aan de heer Dekaise toebehoren, teneinde lier, et qui sont la propriété de M. Dekaise, afin de procéder
de nodige controles uit te voeren. Ik neem er nota van dat ik à des vérifications. Je prends note que je ne puis me dessai-
me zonder uw toestemming niet van deze stukken kan ont- sir de ces pièces sans votre accord. »,
doen. »,
Datzelfde proces-verbaal eindigt met een controle die op Le même procès-verbal se termine par une vérification
17 oktober 1983 heeft plaatsgevonden: « De heer Dekaise intervenue le 17/10/1983: «M. Dekaise s'est présenté en
heeft zich op ons kantoor gemeld en had het register in notre bureau, porteur de son registre concernant les armes.
verband met de wapens bij zich. Wij hebben kunnen natrek- Nous avons pu vérifier que les pièces découvertes chez V. à
ken dat de stukken die bij V. werden ontdekt en die klaar l'usinage, soit transformation de calibre militaire en calibre
lagen om te worden bewerkt, met name om wapens van een civil, s'y trouvaient mentionnées, et qu'il n'y a donc pas lieu
militair tot een gedemilitariseerd kaliber om te tiormen, de les retenir ... M. le juge d'instruction Wezel nous a
daarin vermeld etonden, en dat er dus geen reden is om ze in demandé de saisir les 49 modérateurs de son en qualité de
beslag te nemen ... Onderzoeksrechter Wezel heeft ons ge- pièces à conviction. »,
vraagd de 49 geluiddempers als bewijsmateriaal in beslag
te nemen. »,
Als bijlage van het genoemde proces-verbaal gaat inder- Ledit procès-verbal contient effectivement en annexes
daad een inventaris van de in beslag genomen voorwerpen un inventaire des objets saisis déposés au greffe, indiquant
die ter griffie werden neergelegd. Volgens die inventaris la saisie de 19 photos de pièces de mitraillettes et la saisie
werden 19 foto's van onderdelen van machinegeweren en de 49 modérateurs de son.
49 geluiddempers in beslag genomen.
Die PV's zijn terug te vinden in het onderzoeksdossier Ces différents PV figurent dans le dossier d'instruction
van Nijvel, karton 38. Nivelles, carton 38.
Uit diezelfde raadpleging van het dossier, karton 38, Il apparaît également de la même consultation du dos-
map bewijsstukken, neerlegging 32, blijkt tevens dat die in sier, carton 38, farde PAC, dépôt 32, que ces objets saisis
beslag genomen voorwerpen onder het referentienum- ont été déposés au greffe du tribunal correctionnel de
mer 19.175 ter griffie van de correctionele rechtbank van Nivelles sous le n? de référence PAC 19.175.
Nijvel werden neergelegd.

III. -HET NIET TERUGGEVEN III. - ABSENCE DE RESTITUTION

VAN DIE GELUIDDEMPERS DE CES SILENCIEUX

N a de raadpleging van het onderzoeksdossier van Nij- La consultation du dossier d'instruction de Nivelles,
vel, karton 38, map teruggave van de bewijsstukken, kan carton 38, farde restitution des PAC, ne permet pas de
 [ 105 ] - 573 / 12 - 95 / 96

niet met zekerheid worden gesteld dat die bewijsstukken, soutenir qu'il y a eu restitution de ces pièces à conviction, à
met name de 49 geluiddempers, werden teruggegeven. savoir de ces 49 silencieux.
Uit de raadpleging van het onderzoeksdossier dat in Par ailleurs, la consultation du dossier d'instruction
Charleroi werd samengesteld nadat de zaak aan Nijvel constitué à Charleroi, après le déssaisissement de Nivelles,
was onttrokken, meer bepaald de mappen Charleroi, kar- à savoir les fardes Charleroi, carton PAC noe95 à 97, ensei-
ton bewijsstukken nummers 95 tot 97, blijkt overigens dat gne que la pièce à conviction 19.175 a été transférée à
bewijsstuk 19.175 naar Charleroi werd overgebracht. Daar Charleroi où elle s'est vu attribuer un nouveau n? de PAC,
heeft het vervolgens een nieuw stuknummer gekregen, à savoir les noe274 et 275.
namelijk de nee274 en 275.
Uit de raadpleging van het onderzoeksdossier van Char- Il résulte en effet de la consultation du dossier d'instruc-
leroi, karton 97, map III, blijkt immers dat de cel Waals- tion de Charleroi, carton 97, farde III, que, par PV de la
Brabant via PV n' 20.660 van de CWB van 14 juli 1987, cellule Brabant Wallon du 14/7/1987 n? 20 660, p. 59K, la
blz. 59 K, verscheidene bewijsstukken uit de griffie van de cellule Brabant Wallon a retiré différentes pièces à convic-
correctionele rechtbank van Charleroi heeft weggehaald tion du greffe correctionnel de Charleroi et réceptionné des
en bewijsstukken met betrekking tot de zaak-Dekaise pièces à conviction de l'affaire Dekaise du greffe du tribu-
heeft overgenomen van de griffie van de correctionele nal correctionnel de Nivelles.
rechtbank van Nijvel.
De CWB heeft in PV n' 20.665 van 15 juli 1987 expliciet Il est explicitement écrit, par la CBW, selon PV
geschreven dat de heer Bertrand, officier van gerechtelijke n? 20.665 du 15/7/1987, que M. Bertrand, officier judiciaire
politie van de CWB op 3 juli 1987 de verzegelde neerleg- de la CBW, a retiré, en date du 3/7/1987, les dépôts scellés
ging met de n'" ... 19.175 ... van de griffie van de correctio- portant les noe ... 19.175 ... du greffe correctionnel de Ni-
nele rechtbank van Nijvel heeft opgenomen om ze vervol- velles et les a déposés en les locaux de la CBW à Jumet;
gens in de lokalen van de CWB in Jumet neer te leggen. selon relevé du PV 20.660, un nouveau n? de dépôt CBW
Tevens blijkt uit PV n' 20.660 dat bewijsstuk 19.175 bij de est attribué à cette PAC 19.175; à savoir les noe274 et 275.
CWB een nieuw neerleggingnummer heeft gekregen, na-
melijk de n'e274 en 275.
Al die opdrachten blijken te zijn verricht op verzoek van Il apparaît que l'ensemble de ces devoirs ont été réalisés
onderzoeksrechter Lacroix in zijn dossier 42/86, sur prescription du juge d'instruction Lacroix dans son
nummer E 23, in verband met de zaak-Dekaise. dossier 42/86, cote E23 (qui correspond à l'affaire Dekaise),
De opsplitsing van bewijsstuk 19.175 in de nummers Le dédoublement de la PAC 19.175 en PAC CBW 274 et
274 en 275 kan worden verklaard door het feit dat twee 275, paraît s'expliquer dans la mesure où deux types de
verschillende soorten stukken onder nummer 19.175 in pièces avaient été saisies sous le cote 19.175, à savoir d'une
beslag waren genomen, namelijk bewijsstuk 19.175 ener- part 19 photos et d'autre part 49 modérateurs de son (ou
zijds en 49 geluiddempers bij fabrikant V van Court-Saint- silencieux), chez le fabriquant V. de Court-Saint-Etienne.
Etienne anderzijds.
Bij het doornemen van het onderzoeksdossier wordt L'examen du dossier d'instruction interdit dès lors de
derhalve duidelijk dat niet mag worden gesteld dat de soutenir qu'il y aurait eu restitution de ces silencieux à
geluiddempers door de heer Deprêtre aan de heer Dekaise M. Dekaise par M. Deprêtre, puisque ces silencieux se
werden teruggegeven, aangezien die geluiddempers zich retrouvent déposés dans les PAC de la CBW après le
bij de bewijsstukken van de CWE bevinden nadat Nijvel déssaisissement de Nivelles.
van de zaak werd ontheven.

IV. - WETTELIJKE REGELING IV. - REGIME LEGAL

INZAKE GELUIDDEMPERS DES SILENCIEUX

Gelet op het feit dat de geluiddempers niet aan de heer Prolongeant l'analyse, sachant qu'il n'y a donc pas eu
Dekaise werden teruggegeven, is het bij de voortzetting restitution de ces silencieux à M. Dekaise, il est encore
van de analyse tevens interessant op de wettelijke regeling intéressant de s'interroger sur le régime légal de ces silen-
inzake geluiddempers in te gaan. CIeux.
De geluiddempers in kwestie werden in 1983 in beslag La saisie de ces silencieux a été effectuée en 1983.
genomen.
Toentertijd vielen wapens onder de wettelijke bepalin- Le régime légal des armes était à l'époque fixé par la loi
gen van de wet van 3 januari 1933 op de vervaardiging van, du 3 janvier 1933 relative à la fabrication, au commerce et
de handel in en het dragen van wapens en op de handel in au port des armes et au commerce des munitions, sans qu'il
munitie. Op dat moment diende nog geen rekening te doive, à l'époque, être tenu compte de la modification légale
worden gehouden met de wijziging van die wet bij de wet intervenue par la loi du 30 janvier 1991, qui a bouleversé le
van 30 januari 1991, waardoor die regeling inzake die régime de ces armes.
wapens grondig werd herwerkt.
In 1983 kon een geluiddemper - en als zodanig dus En 1983, un silencieux, en tant que tel et donc pris
afzonderlijk beschouwd - niet als een verboden wapen isolément, ne pouvait pas être considéré comme une arme
worden gezien. Alleen als de geluiddemper op een wapen prohibée; ce n'était que dans l'hypothèse où le silencieux
was aangebracht, werd het geheel (een wapen én een ge- était accouplé à une arme, que l'ensemble, arme plus silen-
luiddemper) als een verboden wapen beschouwd omdat het cieux, était considéré comme arme prohibée pour être une
als geheim ofverborgen wapen kon worden gebruikt. Vóór arme secrète ou cachée; la saisie en tant qu'arme prohibée
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 106 ]

1991 kon de geluiddemper alleen als verboden wapen in ne pouvait intervenir, avant 1991, que dans l'hypothèse où
beslag worden genomen indien hij op een wapen was beves- le silencieux était monté sur une arme.
tigd.
De rechtspraak verwoordt het als volgt: «Hoeuiel een Ainsi en avait décidé la jurisprudence: « Une carabine
geluiddemper op zichzelf geen wapen is en afzonderlijk 22 LR munie d'un silencieux doit être considérée comme une
beschouwd niet verboden is, en een karabijn long rifle 22 arme prohibée, bien que séparément ni l'une ni l'autre ne
evenmin een verboden wapen is, (.. .) toch worden door het soient des armes prohibées. Par la position d'un silencieux
aanbrengen van een geluiddemper op een vuurwapen de sur une arme à feu, celle-cipeut servir d'une manière moins
twee bestanddelen zodanig samengevoegd dat ze één enkel perceptible, elle devient donc une arme clandestine, et en ce
wapen worden dat op een minder waarneembare wijze sens interdite. » (Anvers, 19 décembre 1975, RW 1975-76,
dienst kan doen en aldus een verdoken dit is een verboden 1629, Cass., 28 juin 1989, Pas, 1989 I, 1188).
wapen wordt. »(Antwerpen, 19 december 1975, RW 1975-
76, 1629, Cass.,28juni 1989,Pas, 19891, 1188).
Het duurt tot de wet van 30 januari 1991 voor de wetge- Ce n'est que par la loi du 30 janvier 1991 que le législa-
ver een bijzondere wettelijke regeling uitwerkt voor ieder teur a prévu un régime légal particulier pour les accessoi-
toebehoren, met inbegrip van die geluiddempers, die res, dont les silencieux considérés, isolément et pris en tant
voortaan ook, afzonderlijk en als dusdanig, als een verbo- que tels, dorénavant comme arme prohibée.
den wapen worden beschouwd.
Maar zelfs al zouden die geluiddempers wel degelijk aan Quand bien même y aurait-il donc eu restitution de ces
de eigenaar zijn terugbezorgd, dan nog ging het hier niet silencieux à leur propriétaire, il ne pouvait en être déduit
om een onwettige daad, gelet op de toen geldende wetge- aucune illégalité sur le plan de la législation applicable à
ving. l'époque.
Bovendien is er nog een tweede reden waarom de even- En outre, un second motif privant de toute illégalité
tuele teruggave van die geluiddempers aan hun eigenaar l'éventuelle restitution de ces silencieux à leur propriétai-
geenszins als onwettig mag worden beschouwd: zowel de re, réside dans la circonstance qu'aussi bien M. Dekaise
heer Dekaise als de heer V., de maker van de 49 geluiddem- que M. V., l'artisan ayant fabriqué ces 49 silencieux,
pers, waren wapenhandelaars. Dat blijkt althans uit de étaient l'un et l'autre armurier, selon déclaration faite en
beroepsaangifte die werd gedaan overeenkomstig de wette- conformité avec les dispositions légales en vigueur en 1983.
lijke bepalingen die in 1983 van kracht waren.
Een bijlage bij een niet genummerd PV van 14 juli 1983 Dans une annexe à un PV non numéroté du 14 juillet
werd ondertekend door rijkswachter Bihay en had betrek- 1983 signé par le gendarme Bihay concernant la synthèse
king op de samenvatting van de hoorzittingen en informa- des auditions et renseignements obtenus sur les recher-
tie aangaande het onderzoek naar het feit dat de overvalap ches concernant le fait que l'agression chez l'armurier De-
de Waverse wapenhandelaar Dekaise, op 30 september kaise à Wavre le 30 septembre 1982 aurait eu lieu dans le
1982, zou passen in een wapensmokkel. Die bijlage ver- cadre d'un trafic d'armes, il est spécifiquement précisé que
meldt uitdrukkelijk dat de heer V., wonende te Court- M. V., de Court-Saint-Etienne, est présenté comme dispo-
Saint-Etienne, «in het bezit is van een vergunning als sant «d'une licence d'armurier ri" 9 de la commune de
wapenhandelaar n" 9 van de gemeente Court-Saint-Etien- Court-Saint-Etienne fabricant d'armes, artisanat armu-
ne, met name wapenfabrikant, wapenambacht, wapen- rier, armurerie-détaillant, fabricant de munitions, avec
kleinhandel, munitiefabrikant, met werkplaats achter zijn atelier situé derrière son habitation ».
woning ».
Aangezien zowel de heer Dekaise als de heer V. over die Dès lors qu'aussi bien M. Dekaise que M. V. disposaient
beroepsaangifte als wapenhandelaar beschikten, vielen zij de cette déclaration d'armurier, il s'impose de leur appli-
onder de soepele wetgeving van 1933, die pas werd gewij- quer le régime laxiste de la législation de 1933 seulement
zigd in 1991. Op basis van de oude regeling kon iedere modifiée en 1991, autorisant la fabrication et la détention
wapenhandelaar dergelijke verboden wapens aanmaken of de ces armes prohibées par tout armurier.
in het bezit hebben.
Overigens dient te worden opgemerkt dat de 49 geluid- Il est d'ailleurs à observer que les 49 silencieux ont été
dempers in 1983 in beslag werden genomen als bewijsstuk- saisis en 1983 comme pièces à conviction « pouvant servir à
ken « die de waarheid konden helpen te onthullen » en niet la manifestation de la vérité» et non comme pièces à convic-
als bewijsstukken « die bestemd waren om het misdrijf te tion « ayant été destinées à commettre l'infraction, ou ayant
begaan of die er het resultaat van uiaren . (zie PV van été le produit de l'infraction» (voir PV de saisie).
inbeslagname),

V. - CONCLUSIES V. - CONCLUSIONS

Uit deze analyse blijkt dat de heer Deprêtre de 49 ge- Il résulte de cette analyse que ces 49 silencieux n'ont pas
luiddempers niet aan de heer Dekaise heeft terugbezorgd, été restitués à M. Dekaise par M. Deprêtre, mais ont été
maar dat zij in 1987 van de griffie van de correctionele transférés du greffe correctionnel de Nivelles en 1987 vers
rechtbank van Nijvel werden overgebracht naar de CWE. la CBW.
Tevens volgt uit de analyse van de destijds vigerende Il résulte également de l'analyse légale applicable à
wetgeving dat de teruggave van die geluiddempers zelfs l'époque qu'une restitution de ces silencieux n'aurait même
niet illegaal zou zijn geweest. pas été illégale.
 [ 107 ] - 573 / 12 - 95 / 96

De affaire inzake « de koffer van Beaurir » La question de « la cantine Beaurir »

1. Waarover gaat het? 1. Etat de la question

Op de bladzijden 43 tot 44 van ons verslag van 30 juli En page 43 à 44 de notre rapport du 30 juillet 1997, nous
1997 wordt melding gemaakt van de verklaring die rijks- faisons écho à la déclaration du gendarme Balfroid de la
wachter Balfroid van de BOB van Waver op 21 februari BSR de Wavre tenue lors de son audition par la commis-
1997 heeft afgelegd tijdens zijn hoorzitting voor de onder- sion d'enquête du 21 février 1997, précisant avoir décou-
zoekscommissie; hij stipte aan dat hij, bij de inzage van de vert, lors de la consultation de pièces saisies chez Dossogne
in het raam van de zaak-de Bonvoisin bij Dossogne in dans le cadre de l'affaire de Bonvoisin, dans une cantine
beslag genomen stukken, in een koffer vrij belangrijke des choses assez importantes:
dingen had ontdekt:
« Ik ben er tijdens de middagpauze heen gegaan, alhoe- «Je vais voir pendant le temps de midi, bien que je n'aie
wel ik dat recht niet had. Wat heb ik er met die rijkswach- pas le droit de le faire. Qu'est-ce que je trouve, avec ces
ters gezien ? Een brief van generaal Beaurir, met het rijks- gendarmes? Une lettre du général Beaurir entête gendar-
wacht-opschrift, door hem ondertekend en waarin hij het merie, signée de sa main, dans laquelle il remercie le Front
Front de la Jeunesse bedankt voor de verleende diensten en de la Jeunesse pour les services rendus et l'idéal qu'ils
voor het ideaal dat ze nastreven. » poursuivent »,

II. Onderzoek van die koffer II. Examen de cette cantine

De drie deskundigen van de parlementaire onderzoeks- Les trois experts de la commission d'enquête parlemen-
commissie hebben op 1 oktober 1997 op het parket-gene- taire ont consulté, en date du 1ec octobre 1997, au parquet
raal van Brussel de bewijsstukken doorgenomen die in het général de Bruxelles, les pièces à conviction saisies dans le
raam van het dossier-de Bonvoisin-Cidep in beslag werden cadre du dossier de Bonvoisin - Cidep.
genomen.
Er werd een verslag (karton 14bis) opgemaakt van een Une perquisition effectuée chez Victor Dossogne le
huiszoeking die op 27 april 1990 bij Victor Dossogne werd 27 avril 1990 fait l'objet d'un compte rendu dans un
uitgevoerd. carton 14bis.
We werden in het bezit gesteld van de bewijsstukken Les pièces à conviction elles-mêmes ont été mises physi-
zelf. quement à notre disposition.
In karton 14bis werd onze aandacht in het bijzonder Dans ce carton 14bis, notre attention a été particulière-
getrokken door de volgende stukken: ment attirée par les documents suivants:
stuk 1 : inbeslagneming van documenten betreffende de pièce 1 : saisie de documents relatifs au groupe G, avec
groep G, met vermelding van de namen GI tot G5 en het indications des noms GI à G5 et contact pour G6, pièces qui
contact van G6, stukken waarvan we het bestaan reeds nous sont déjà connues, avec différentes pièces provenant
kenden, met meerdere stukken afkomstig van de rijks- de la gendarmerie, spécialement des fiches de signalement
wacht, in het bijzonder fiches voor het signalement bij het au BCS;
CSB;
stuk 8: een aan NEM (Nouvel Europe Magazine) ge- pièce 8 : une lettre de Lekeu du 4 mars 1978 adressée à
richte brief van Lekeu van 4 maart 1978 over de ideologie NEM (Nouvel Europe Magazine) sur l'idéologie de ce mou-
van die beweging; vement;
stuk 9 : een lijst van de linkse tegenstanders van het pièce 9 : une liste des opposants de gauche au régime
Zaïrese regime; zaïrois;
stuk 10: bewijsstuk n" 11.365/90 met een lijst van pièce 10 : PAC n? 11.365/90 reprenant une liste de
111 inschrijvingsformulieren voor het Front de la Jeunes- 111 bulletins d'adhésion au Front de la Jeunesse et/ou au
se enlofNEM, alsook 92 controlelijsten voor de toegangvan NEM, ainsi que 92 listes de contrôle d'accès de différentes
verschillende personen tot het lokaal van het Front de la personnes au local du Front de la Jeunesse à Bruxelles;
Jeunesse in Brussel;
stuk 13/4 : bij Dossogne in beslag genomen telefoonklap- pièce 13/4 : répertoires téléphoniques saisis chez Dosso-
pers waarin de gegevens van generaal Beaurir trouwens gne dans lesquels ne figurent d'ailleurs pas les coordon-
niet voorkomen; nées du général Beaurir;
stuk 16 : bewijsstuk nr 12.263/93 met in de stukken 1 tot pièce 16 : PAC n? 12.263/93 reprenant en pièce 1 à 408
408 brieven van sympathisanten van het Front de la Jeu- des lettres de sympathisants du Front de la Jeunesse, dont
nesse, waaronder een stuk 16/48, met name briefwisseling une pièce 16/48 étant un échange de correspondance entre
tussen Francis Dossogne en een in 1977 op rust gestelde Francis Dossogne et un colonel en retraite V. en 1977;
kolonel V.;
stuk 17/31 tot 17/56 met een lijst van linkse hoogge- pièce 17/31 à 17/56 reprenant une liste de personnalités
plaatste personen, onder de letters A tot G, een lijst waarop de gauche, sous les lettres A à G, liste dans laquelle ne
generaal Beaurir niet voorkomt; figure pas l'identité du général Beaurir;
bewijsstuk 90/12.259 met een leden- en aanwezigheids- PAC 90/12.259 reprenant une liste des membres et de
lijst van het Front de la Jeunesse die het voorwerp uit- présences au Front de la Jeunesse, faisant l'objet d'une
maakt van een afzonderlijke nota van professor Fijnaut; note séparée du professeur Fijnaut;
bewijsstuk 90/12.260 dat hieronder wordt behandeld. PAC 90/12.260 dont il sera question ci-dessous.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 108 ]

III. Bewijsstuk 90/12.260 : verwarring met generaal C. III. PAC 90/12.260: confusion avec le général C.

In een envelop (bewijsstuk 90/12.260) bevinden zich Dans une enveloppe PAC 90/12.260 figurent divers do-
verscheidene documenten en brieven betreffende de con- cuments et lettres relatifs aux contacts entre le Front de la
tacten tussen het Front de la Jeunesse en militaire krin- Jeunesse et le monde militaire.
gen.
Daarin bevindt zich met name een brief van comman- On y trouve notamment une lettre du commandant M.
dant M. van 7 december 1979, gericht aan Dossogne die als adressée le 7 décembre 1979 à Dossogne et le désignant
« leider Francis » wordt aangeduid. comme « mon cher Francis ».
De envelop bevat eveneens een briefuit 1976 van onder- On y trouve également une lettre de 1976 d'un sous-
luitenant F., alsook een steunbriefvan 21 maart 1980, van lieutenant F., ainsi qu'une lettre de soutien du colonel en
de op rust gestelde kolonel V., alsook het adres van de op retraite V. du 21 mars 1980, ainsi que l'adresse d'un colonel
rust gestelde kolonel S, sergeant J. en luitenant-kolonel D. en retraite S., d'un sergent J., d'un lieutenant colonel D.
(zonder nadere uitleg). (sans autre spécification).
De envelop bevat ook een briefvan 7 november 1979 van On y trouve encore une lettre du 7 novembre 1979 de
P.B. van de ADIV waarbij een inschrijvingsformulier voor P.B. du SGR renvoyant un bulletin d'adhésion à « Nieuwe
« Nieuwe Krachten » wordt teruggezonden. krachten ».
Daarin vindt men tot slot een briefvan 2 februari 1977 On y trouve enfin une lettre du 2 février 1977 de Francis
van Francis Dossogne aan generaal C. waarin hij die mili- Dossogne au général C. encourageant ce chef militaire
taire chef aanmoedigt in zijn strijd en de generaal prijst pour appuyer le combat et la lucidité de ce général contre le
voor zijn lucide kijk op de sovjetpletwals. rouleau compresseur soviétique.
In een briefmet briefhoofd van het leger, van 4 februari Dans une lettre à entête de l'armée, du 4 février 1977, le
1977 bedankt generaal C. Francis Dossogne voor « zijn général C. remercie Francis Dossogne pour « votre char-
vriendelijke brief . en heeft hij het over de jeugd en de mante lettre », échange des propos sur la jeunesse et la
verdediging van Europa. Tot besluit van zijn brief betuigt défense de l'Europe, en clôturant la lettre en adressant
hij hem zijn achting en vriendschap. «ses sentiments les plus distingués et aussi très amicaux ».
Er zit nog een briefbij die dateert van 22 februari 1980. Figure encore un courrier du 22 février 1980 adressé par
Het is een briefvan Victor Dossogne aan diezelfde generaal Victor Dossogne à ce même général C. de la même teneur,
C., met dezelfde teneur. Voorts is er nog een brief met et un courrier à entête du même général C. du 8 mars 1980
briefhoofd van dezelfde generaal C. van 8 maart 1980 pour le remercier de ce témoignage et de cet appui.
waarin hij hem bedankt voor die eer- en steunbetuiging.

IV. Conclusies IV. Conclusions

De raadpleging van de bewijsstukken die bij Dossogne La consultation des pièces à conviction saisies chez Dos-
in beslag werden genomen in het raam van het dossier-de sogne dans le cadre du dossier de Bonvoisin ne permet donc
Bonvoisin bewijst dus niet dat er zich tussen die geraad- pas de soutenir la présence, parmi ces pièces à conviction
pleegde bewijsstukken een briefbevond met briefhoofd van consultées, d'une lettre à entête gendarmerie, émanant du
de rijkswacht, die van de hand van generaal Beaurir zou général Beaurir et encourageant le Front de la Jeunesse.
zijn en waarin het Front de la Jeunesse zou worden aange-
moedigd.
Er zit niettemin wel een brief bij met briefhoofd van Par contre, figure bien une lettre à entête du général C.
generaal C. Indien rijkswachter Balfroid zich heeft vergist, S'il y a eu confusion de la part du gendarme Balfroid, il ne
dan gaat het toch niet om het briefhoofd, de handtekening s'agit cependant pas de l'entête ni de la signature ni d'un
of een briefvan generaal Beaurir. courrier du général Beaurir.
 [ 109 ] - 573 / 12 - 95 / 96

BIJLAGEVII ANNEXEVII

Het strafrechtelijk onderzoek L'enquête criminelle sur

van de « bende van Nijvel » les « tueurs du Brabant»

Een aanvullende analyse van de organisatie Une analyse complémentaire de l'organisation de

van het onderzoek in de jaren 1986-1997 l'enquête au cours des années 1986 à 1997

Prof. dr. C. Fijnaut Prof. dr. C. Fijnaut

Prof. dr. R. Verstraeten Prof. dr. R. Verstraeten

K.U. Leuven K.U. Leuven

Faculteit der Rechtsgeleerdheid Faculté de droit
Instituut voor Strafrecht Institut de droit pénal

loktober 1997 Le leeoctobre 1997

INHOUDSOPGAVE SOMMAIRE
Blz. Page

I. INLEIDING . 111 I. INTRODUCTION . 111

II. DE VERHOUDING TUSSEN MIDDELEN EN OP- II. LE RAPPORT ENTRE LES MOYENS ET LES
DRACHTEN . 112 MISSIONS . 112

11.1. De middelen van de CBW . 112 11.1. Les moyens de la CBW . 112
11.1.1. De evolutie van de personele sterkte 11.1.1. L'évolution des effectifs au cours de la
in de periode 1987-1995 . 112 période 1987-1995 . 112
11.1.1.1. De bepaling van de sterkte 11.1.1.1. La fixation de l'effectif en
in 1987 . 112 1987 . 112
11.1.1.2. De terugtrekking van de
gerechtelijke politie in 11.1.1.2. Le retrait de la police judi-
1988 . 114 ciaire en 1988 . 114
11.1.1.3. De daling van de totale 11.1.1.3. La diminution de l'effectif
sterkte in de jaren 1989- total au cours des années
1992 . 116 1989-1992 . 116
11.1.1.4. De afbouw van de sterkte 11.1.1.4. La réduction des effectifs
in 1993-1995 . 117 en 1993-1995 . 117
11.1.1.5. De operationele samenstel- 11.1.1.5. La composition qualitative
ling van de CBW tot 1995 118 de la CBWjusqu'en 1995 .. 118
11.1.2. Le renforcement dans la forme et
11.1.2. De formele en feitelijke versterking dans les faits de la CBW en 1996-
van de CBW in 1996-1997 . 119 1997 . 119
11.1.3. Enkele opmerkingen over de mate- 11.1.3. Quelques observations au sujet des
riële middelen . 122 moyens matériels . 122
11.2. De opdrachten van de CBW . 124 11.2. Les missions de la CBW . 124
11.2.1. Het aantal deelonderzoeken dat werd 11.2.1. Le nombre d'enquêtes partielles ef-
verricht . 124 fectuées . 124
11.2.2. De omvang van de uitgevoerde taken 125 11.2.2. L'importance des tâches réalisées . 125
11.2.3. De organisatie van de taakuitvoering 127 11.2.3. L'organisation de l'enquête . 127
11.2.4. Het trage verloop van de deelonder-
zoeken . 130 11.2.4. La lenteur des enquêtes partielles . 130
II. 3. Besluit . 133 11.3. Conclusion . 133

III. DE VERHOUDING TUSSEN RIJKSWACHT EN III. LES RELATIONS ENTRE LA GENDARMERIE

GERECHTELIJKE POLITIE . 133 ET LA POLICE JUDICIAIRE . 133

III.1. De toestand in de Delta-cel . 134 III.1. La situation au sein de la cellule Delta . 134
III.2. De toestand in de cel « Mendez » •••••••••••••••••• 137 III.2. La situation à la cellule « Mendez » •••••••••••••• 137
III.3. De toestand in de CBW . 141 1II.3. La situation à la CBW . 141
Excursus: het dossier de Bonvoisin en de rijkswacht . 147 Excursus: le dossier de Bonvoisin et la gendarmerie . 147
III.4. De negatieve gevolgen van de terugtrekking
van de gerechtelijke politie voor het onder- III.4. Les conséquences néfastes pour l'enquête du
zoek . 148 retrait de la police judiciaire . 148
III.5. De toestand op bovenlokaal niveau . 155 III.5. La situation au niveau supralocal.. . 155
III.5.1. De mislukte poging tot interne cen-
tralisering van het onderzoek bij de III.5.1. La tentative ratée de centralisation
rijkswacht . 155 interne de l'enquête à la gendarmerie 155
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 110 ]

III.5.2. De mislukte poging tot monopolise- III.5.2. La tentative manquée de monopoli-

ring van het onderzoek bij de gerech- sation de l'enquête par la police judi-
telijke politie . 162 ciaire . 162
III.5.3. De mislukte poging tot coördinatie bij III.5.3. L'échec de la tentative de coordina-
de magistratuur . 167 tion à la magistrature . 167
III.6. Besluit . 170 III.6. Conclusion . 170

IV. DE VERHOUDING TUSSEN REACTIEVE EN IV. LA RELATION ENTRE LA RECHERCHE REAC-

PROACTIEVE OPSPORING . 172 TIVE ET LA RECHERCHE PROACTIVE . 172

V. ALGEMEEN BESLUIT . 176 V. CONCLUSION GENERALE . 176

 [111] - 573 / 12 - 95 / 96

1. - INLEIDING 1. - INTRODUCTION

De analyses die tot nu toe door ons op verzoek van de Les analyses que nous avons effectuées jusqu'à présent
Onderzoekscommissie werden vervaardigd, hebben alle à la demande de la commission d'enquête concernent tou-
betrekking op de grieven die in de publieke discussie wer- tes les griefs qui ont été formulés dans le cadre de la
den geventileerd over de oriëntatie en het verloop van het discussion publique au sujet de l'orientation et du déroule-
strafrechtelijk onderzoek naar de «bende van Nijvel ». ment de l'enquête criminelle sur les tueurs du Brabant. Il
Vanzelfsprekend komen in deze analyses ook wel proble- va de soi que ces analyses traitent également des problè-
men aan de orde die te maken hebben met de organisatie mes liés à l'organisation de l'enquête - par exemple, des
van het onderzoek - bijvoorbeeld de discussies inzake de discussions concernant la fusion de la cellule d'enquête
samenvoeging van de onderzoekscellen Delta en CBW -, Delta et de la CBW -, mais ces problèmes ne sont pas
maar deze problemen zijn in de bijhorende rapporten niet abordés en tant que tels de manière thématique dans le
als zodanig gethematiseerd. Hier staat echter tegenover cadre des rapports y afférents. Par contre, la proposition
dat in het oprichtingsbesluit van de Commissie duidelijk visant à instituer la commission précitée prévoit explicite-
wordt gestipuleerd dat zij ook moet nagaan welke aanpas- ment qu'il lui incombe également d'examiner quelles adap-
singen van de organisatie en werking van het politie- en tations il conviendrait d'apporter à l'organisation et au
justitiewezen nodig zijn om fenomenen als de « bende van fonctionnement des appareils policier et judiciaire afin de
Nijvel » efficiënt te bestrijden, en dat - in het verlengde combattre efficacement un phénomène tel que celui des
van deze doelstellingen - in de hoorzittingen ook heel wat tueries du Brabant et en conséquence, la commission s'est
aandacht is besteed aan de manier waarop het onderzoek également longuement intéressée, dans le cadre des audi-
naar de «bende van Nijvel . is georganiseerd. Om deze tions, à la manière dont l'enquête sur les tueries du Bra-
reden heeft de Commissie ons gevraagd om in een aanvul- bant a été organisée. Aussi la commission nous a-t-elle
lend rapport alsnog de belangrijkste organisatorische pro- demandé d'éclairer à présent, dans le cadre d'un rapport
blemen te belichten die tijdens de verhoren zijn besproken. complémentaire, les principaux problèmes organisation-
Met het oog op een goed begrip van wat volgt moeten de nels qui ont été examinés au cours de auditions. Pour la
volgende kanttekeningen worden geplaatst bij de uitvoe- bonne compréhension de ce qui suit, il convient de formuler
ring van deze opdracht. les observations suivantes quant à l'exécution de cette
mISSIOn.
Ten eerste is het zo dat in deze analyse hoofdzakelijk En premier lieu, cette analyse porte principalement sur
wordt ingegaan op de organisatie van het onderzoek voor l'organisation de l'enquête, pour autant qu'il s'agisse de
zover het gaat om het onderzoek dat vanaf 1987 tot op de l'enquête que la CBW a menée depuis 1987 jusqu'à ce jour
dag van vandaag wordt verricht te Charleroi, door de à Charleroi. C'est donc intentionnellement que nous avons
CBW. Met opzet wordt dus voorbijgegaan aan een aantal passé sous silence une série de problèmes qui se sont posés
van de problemen die zich plaatselijk hebben voorgedaan, au niveau local (par exemple, le manque de moyens techni-
bijvoorbeeld het gebrek aan meer geavanceerde technische ques sophistiqués à Termonde), non parce que ces problè-
middelen te Dendermonde. Niet dat dit geen belangrijke mes ne sont (n'ont pas été) importants, mais parce que
problemen zijn (geweest), maar het lag buiten onze moge- nous n'étions pas en mesure d'en traiter également dans le
lijkheden om die in dit rapport ook nog te behandelen. cadre de ce rapport. Il convient par ailleurs de tenir compte
Verder moet hierbij in aanmerking worden genomen dat du fait qu'un examen des problèmes liés à l'organisation de
een bespreking van de problemen die te maken hebben met l'enquête à Charleroi revêt en tout cas plus d'importance,
de organisatie van het onderzoek te Charleroi, in elk geval pour l'avenir de cette enquête, qu'un examen des problè-
voor de toekomst van dit onderzoek relevanter is dan een mes locaux qui se sont posés jadis à Termonde et à Nivel-
behandeling van de lokale problemen die eertijds in Den- les. «Termonde » et «Nivelles » ne sont donc pas totale-
dermonde en Nijvel hebben gespeeld. « Dendermonde » en ment ignorées. Pour autant que certains des problèmes qui
«Nijvel . blijven hierna dus ook weer niet helemaal buiten se sont posés à Charleroi soient indissociables du fait
beeld. Voorzover bepaalde problemen die te Charleroi heb- qu'une enquête y a aussi été menée, l'organisation de cette
ben gespeeld, onlosmakelijk waren verbonden met het feit enquête sera également prise en considération.
dat er ook « hier » onderzoek werd uitgevoerd, zalook de
organisatie van dit onderzoek in de beschouwingen worden
betrokken.
De tweede kanttekening is dat in dit rapport niet alle Il convient d'observer en deuxième lieu que le présent
problemen aan bod zullen komen die in de loop van de rapport ne traitera pas de tous les problèmes qui ont été
hoorzittingen zijn geformuleerd betreffende de organisatie soulevés lors des auditions en ce qui concerne l'organisa-
van het onderzoek te Charleroi. Om praktische redenen tion de l'enquête menée à Charleroi. Il nous a fallu procé-
drong zich hier een forse beperking op. De problemen waar der à une sélection très restrictive des problèmes pour des
wel nader op zal worden ingegaan, zijn door ons gekozen in raisons pratiques. Nous n'avons retenu que les problèmes
functie van hun belang voor een goed begrip van het ver- qui sont importants pour bien comprendre le déroulement
loop van het onderzoek naar de « bende van Nijvel ». Het de l'enquête sur les «tueurs du Brabant ». Il s'agit des
gaat om de volgende problemen: problèmes suivants:
- de verhouding tussen middelen en opdrachten; - le rapport entre les moyens et les devoirs;
- de verhouding tussen rijkswacht en gerechtelijke - les relations entre la gendarmerie et la police judi-
politie; ciaire;
- en de verhouding tussen reactieve en proactieve op- - le rapport entre la recherche réactive et la recherche
sporing. proactive.
Ten derde moet er met klem op worden gewezen dat hier Il convient en troisième lieu de souligner que, contraire-
- anders dan in de rapporten die zijn vervaardigd over de ment aux rapports consacrés aux analyses des diverses
analyses van de diverse deelonderzoeken - minder uitvoe- sous-enquêtes, le présent rapport n'examinera pas de ma-
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 112]

rig zal worden stilgestaan bij allerhande menigsverschil- mere aussi détaillée les divergences d'opinions en tous
len die in de hoorzittingen aan het licht zijn gekomen, al genres apparues au cours des auditions, qu'elles soient ou
dan niet in relatie tot de inhoud van bepaalde documenten, non en rapport avec le contenu de certains documents, et
en ook niet zo uitgebreid zal worden geciteerd uit de afge- qu'il ne citera pas aussi abondamment les déclarations
legde verklaringen en de bijbehorende stukken. Waar het faites et les documents s'y rapportant. Dans la mesure du
mogelijk is wordt dit aanvullend rapport goeddeels vol- possible, ce rapport complémentaire se bornera essentielle-
staan met de identificatie van de voornaamste pijnpunten. ment à identifier les principaux problèmes. Les notes en
Via voetnoten zal wel de grondslag worden verantwoord bas de pages préciseront le fondement sur lequel reposent
waarop probleemstellingen, beschrijvingen en conclusies l'énoncé des problèmes, les descriptions et les conclusions.
berusten.
En ten vierde moet worden onderstreept dat bij de re- Enfin, il convient de souligner que ce rapport a été
dactie van dit rapport er met zorg over is gewaakt om de rédigé en veillant soigneusement à ne nuire en aucune
legitieme belangen van de opsporing op geen enkele ma- manière aux intérêts légitimes de la recherche. En consé-
nier in het gedrang te brengen. Dit heeft met zich meege- quence, un certain nombre de développements, de problè-
bracht dat een aantalontwikkelingen, problemen en ge- mes et d'événements ont été sciemment passés sous silence
beurtenissen hier bewust niet of niet volledig worden ou abordés de manière incomplète.
behandeld.

II. - DE VERHOUDING TUSSEN II. - LE RAPPORT ENTRE LES

MIDDELEN EN OPDRACHTEN MOYENS ET LES MISSIONS

Met het oog op een beoordeling van de organisatie, en Si l'on veut porter un jugement sur l'organisation ainsi
ook het verloop van het onderzoek dat werd verricht, is het que sur le déroulement de l'enquête, il est évidemment
natuurlijk van primordiaal belang om te weten over welke capital de savoir de quels moyens la CBW disposait au
middelen de CBW in de voorbije jaren beschikte om welke cours des années antérieures et quelles étaient les mis-
opdrachten uit te voeren. sions qui lui étaient assignées.

11.1. De middelen van de CBW 11.1. Les moyens de la CBW

II.l.l. De evolutie van de personele sterkte in de periode 11.1.1. L'évolution des effectifs au cours de la période
1987-1995 1987-1995

II.l.l.l. De bepalingvan de sterkte in 1987 II.l.l.l. La fixation de l'effectif en 1987

Het is geen sinecure om een helder beeld te verschaffen Se forger une image claire de l'évolution de l'effectif de la
van de evolutie van de personele sterkte van de CBW, CBW n'est pas une sinécure, parce que les données disponi-
omdat de beschikbare gegevens niet altijd concorderen bles ne concordent pas toujours ou sont parfois incomplè-
respectievelijk onvolledig zijn. Hoe dan ook, onderzoeks- tes. Quoi qu'il en soit, le juge d'instruction Lacroix a décla-
rechter Lacroix heeft verklaard dat hij in 1987 het aantal ré qu'en 1987, il estimait qu'il fallait 30 enquêteurs et qu'à
benodigde speurders op 30 schatte, en dat hij toen voorts l'époque, il pensait en outre que le groupe d'enquêteurs à
van mening was dat de te vormen groep speurders ener- former devait être composé, d'une part, de membres de la
zijds deels uit BOB'ers en deels uit GPP'ers zou moeten BSR et de péjistes et, d'autre part, d'enquêteurs qui étaient
bestaan, en anderzijds deels uit speurders die reeds ver- déjà familiarisés avec certaines enquêtes et de nouveaux
trouwd waren met bepaalde deelonderzoeken en deels uit enquêteurs. Lacroix n'a pas précisé le nombre d'enquêteurs
nieuwe speurders. Met hoeveel speurders hij eigenlijk ef- avec lequel il a effectivement commencé à travailler. Il a
fectief was gestart, gaf Lacroix niet aan. Hij sprak wel van toutefois parlé de la formation de 6 équipes de 3 enquê-
de vorming van 6 ploegen van 3 speurders, in totaal dus teurs, soit 18 hommes au total. Cela représente donc
18 man. Dit is dus 12 man beneden de sterkte die hij nodig 12 unités de moins que l'effectif qu'il jugeait nécessaire (1).
achtte (1).
Volgens de notulen van vergaderingen die tussen 23 en Selon les procès-verbaux des réunions qui se sont tenues
29 januari 1987 hebben plaatsgevonden inzake de oprich- entre le 23 et le 29 janvier 1987 concernant la création de la
ting van de CBW, werd het volgende afgesproken (2) : CBW, les principes suivants ont été convenus (2) :
1. er worden 4 equipes van 3 speurders gevormd, sa- 1. quatre équipes de 3 enquêteurs sont formées, elles
mengesteld uit 2 GPP'ers en 1 BOB'er; de GPP'ers zouden sont composées de 2 membres de la PJ et d'un membre de
worden gedetacheerd vanuit Brussel, Nijvel en Charleroi; la BSR; les membres de la PJ doivent être détachés de
Bruxelles, de Nivelles et de Charleroi;

(') Verhoor Lacroix, 23 mei 1997, 9-10, en 31januari 1997, 6-7. (') Auditions Lacroix, 23 mai 1997, 9-10 et 31janvier 1997, 6-7.
(2) Het betreft hier de ongedateerde «Nota met betrekking tot (2) Il s'agit ici de la note non datée intitulée «Note concernant
de" Groupe Platon"" van Ch. de Vroom in zijn hoedanigheid van legroupe Platon" de Ch. de Vroom en sa qualité de commissaire en
ad interim hoofdcommissaris van de gerechtelijke politie te Char- chef ad interim de la police judiciaire de Charleroi, sur les dicus-
leroi, over besprekingen die hij vanaf 23 januari 1987 met deze en sions qu'il a eues à partir du 23 janvier 1987 avec diverses person-
gene had gevoerd over de op te richten cel, en het verslag van nes concernant la future cellule, et le rapport de février 1987, de la
februari 1987, van de hand van F. Reyniers, toen nog commissaris main de F. Reyniers, alors encore commissaire de la policejudiciai-
van gerechtelijke politie bij de brigade Brussel, over vergaderin- re auprès de la brigade de Bruxelles, concernant les réunions qui
gen die op 29 januari 1987 doorgingen te Nijvel en te Mans. se sont tenues le 29 janvier 1987 à Nivelles et à Mons.
 [113] - 573 / 12 - 95 / 96

2. er wordt 1lid van een GPP-Iaboratorium ter beschik- 2. un membre d'un laboratoire de la PJ est mis à dispo-
king gesteld; sition;
3. er wordt 1lid van de gerechtelijke politie aangeduid 3. un membre de la police judiciaire est désigné comme
als secretaris die wordt bijgestaan door een administratie- secrétaire et est assisté par un employé administratif;
ve kracht;
4. de rechterlijke leiding over het onderzoek berust bij 4. la direction juridique de l'enquête est confiée au juge
onderzoeksrechter Lacroix; d'instruction Lacroix;
5. de politiële leiding over het onderzoek ligt in handen 5. la direction policière de l'enquête est assurée par un
van een officier van de rijkswacht en een officier van de officier de la gendarmerie et par un officier de la police
gerechtelijke politie. judiciaire.
Wat de invulling van dit laatste punt betreft spreken de En ce qui concerne l'interprétation de ce dernier point,
notulen elkaar echter enigermate tegen. In de notulen die les procès-verbaux se contredisent dans une certaine me-
zijn opgemaakt door de Vroom wordt gezegd dat de « orga- sure. Dans les procès-verbaux rédigés par de Vroom, il est
nisatieleiding » in handen zou zijn van de Vroom zelf en dit que la « Direction d'organisation » sera assurée par de
een rijkswachtofficier. In de notulen die nadien zijn ver- Vroom et un officier de la gendarmerie. Dans les procès-
vaardigd door Reyniers staat dat de «coôrdinatie van het verbaux qui ont été rédigés ultérieurement par Reyniers, il
onderzoeh:» in handen zou zijn van luitenant-kolonel Mi- est indiqué que la « Coordination de l'enquête » sera confiée
chaux en Reyniers zelf. lnjuli 1997 heeft Lacroix de Com- au lieutenant-colonel Michaux et à Reyniers. Mais en
missie echter schriftelijk medegedeeld dat de Vroom hem juillet 1997, Lacroix a communiqué par écrit à la Commis-
begin februari 1987 liet weten dat hij het er niet mee eens sion que de Vroom lui avait indiqué au début février 1987
was dat Reyniers zou worden belast met de coördinatie van qu'il n'était pas d'accord avec le fait que de Vroom soit
het onderzoek, vermits het door het Hofvan Cassatie was chargé de la coordination de l'enquête étant donné que
toevertrouwd aan het arrondissement Charleroi. Sinds- celle-ci avait été confiée à l'arrondissement de Charleroi
dien was Lacroix er altijd van uitgegaan dat de Vroom par la Cour de cassation. Depuis lors, Lacroix est toujours
moest worden beschouwd als de opvolger van Reyniers parti du point de vue que de Vroom devait être considéré
{« zelfs al was hij nooit ter plaatse aanwezig ») (3). de Vroom comme le successeur de Reyniers {« même si en réalité il
van zijn kant verklaarde voor de Commissie dat het par- n'était jamais présent sur place »] (3). de Vroom a quant à
ket-generaal te Bergen en het parket van Charleroi hem lui déclaré devant la Commission que le parquet général de
wel hadden willen aanwijzen als « onderzoekshoofd van de Mons et le parquet de Charleroi avaient voulu le désigner
CBW », maar dat dit « nooit gebeurd is » (4). Eerder al - in comme «chef d'enquête de la cellule du Brabant wallon »,
mei 1997 - berichtte hij ook al aan de Commissie dat hij mais que cela «n'a jamais été le cas» (4). Il avait déjà
nooit « onderzoekshoofd » van de CBW was geweest, maar indiqué à la Commission auparavant - en mai 1997-
dat - voor de GPP - Fabrot als zodanig was opgetreden, qu'il n'avait jamais été « chef d'enquête » de la CBW, mais
en dit onder de toevoeging: « Er zijn geen onderzoekshoof- que Fabrot avait joué ce rôle - pour la PJ - en ajoutant:
den in deze cel, enkel dienstoversten. » (5). «Il n'y a pas de chef d'enquête dans cette cellule, mais des
dirigeants de service. » (5).
Hoe dan ook, de totale formele sterkte (14) van de cel die Quoi qu'il en soit, abstraction faite de la direction, l'ef-
werd opgericht lag in 1987 dus al direct - afgezien van de fectiftotal formel (14) de la cellule créée en 1987 était déjà
leiding - fors onder de sterkte die Lacroix nodig achtte directement très inférieur à l'effectif jugé nécessaire par
(30). Deze tegenstelling is echter tot op zekere hoogte Lacroix (30). Mais cette contradiction n'est - dans une
schijn. Uit stukken van de rijkswacht kan worden opge- certaine mesure - qu'apparente. On peut déduire de docu-
maakt dat er in februari 1987 niet 4 rijkswachters deel ments de la gendarmerie qu'en février 1987, sans compter
uitmaakten van de cel maar 12 (10 onderofficieren en les 4 gendarmes restés à Nivelles, la cellule se composait
2 officieren), afgezien nog van de 4 rijkswachters die te non pas de 4 mais bien de 12 gendarmes (10 sous-officiers
Nijvel waren achtergebleven. En andere stukken tonen et 2 officiers). Et d'autres documents montrent qu'en mars
aan dat er in maart 1987 niet 10 maar 13 GPP'ers verbon- 1987, 13 membres de la PJ et non 10 étaient attachés à la
den waren aan de CBW. Dus in feite bedroeg haar totale CBW. Donc, son effectiftotal en février-mars 1987 était en
feitelijke sterkte in februari-maart 1987 : 25 personen fait de 25 personnes (13 membres de la PJ et 12 membres
(13 GPP en 12 RW), dit wil zeggen «maar» 5 personen de la gendarmerie), ce qui «ne » représente «que » 5 per-
minder dan Lacroix voor wenselijk hield. En de verhouding sonnes de moins que ce que Lacroix estimait souhaitable.
tussen de gerechtelijke politie en de rijkswacht was op dat Et le rapport entre la police judiciaire et la gendarmerie
moment aardig in balans, temeer omdat er later in dat jaar était bien équilibré à cette époque, d'autant plus qu'un

(3) BR 2 juli 1997, OR Lacroix aan Onderzoekscommissie. Zie (3) LT 2 juillet 1997, JI Lacroix à la Commission d'enquête.
ook het verhoor van Lacroix, 23 mei 1997, 19-21. Voir également ci-après l'audition de Lacroix, 23 mai 1997, 19 - 21.
(4) Verhoor de Vroom, 7 juli 1997, 8-9. (4) Audition de Vroom, 7 juillet 1997, 8-9.
(5) BR 26 mei 1997, de Vroom aan Onderzoekscommissie. On- (5) LT 26-5-1997, de Vroom à la Commission d'enquête. Dans le
derzoeksrechter Lacroix liet zich in zijn verhoor evenwel bijzonder cadre de son audition, le juge d'instruction Lacroix s'est également
bitter uit over het gebrek aan leiding bij de gerechtelijke politie: exprimé avec amertume sur l'absence de direction à la police
«Hoe verwacht men dat iemand zich in een dossier vastbijt, de judiciaire: « Comment voulez-vous investir dans un dossier, diri-
leiding voert over tien of elf man zonder daarbij geholpen te uior- ger dix ou douze hommes sans qu'on m'aide. .». Voir audition
den. » Zie verhoor Lacroix, 23 mei 1997, 23-24. Lacroix, 23 mai 1997, 23-24.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 114 ]

nog een rijkswachter werd aangeduid om het secretariaat gendarme a encore été désigné pour le secrétariat de la
van de CBW te bemannen. Toen werd het dus 13 tegen CBW. Le rapport de force est alors devenu 13 contre 13 (6).
13 (6).

II.1.1.2. De terugtrekking van de gerechtelijke politie II.1.1.2. Le retrait de la police judiciaire en 1988
in 1988

Nog in de tweede helft van 1987 begon de gerechtelijke Dès la deuxième moitié de 1987, la police judiciaire a
politie echter al te spreken over het terugtrekken van haar cependant commencé à envisager de retirer son personnel
personeel, zoniet uit het onderzoek, dan toch uit de CBW sinon de l'enquête, à tout le moins de la CBW en tant que
als zodanig (7). Wat er in het najaar van 1987 is gebeurd, telle (7). La lettre manuscrite et confidentielle, sur papier à
kan met name worden opgemaakt uit een handgeschreven en-tête de la CBW, adressée le 5 octobre 1987 par le substi-
vertrouwelijke briefvan substituut Jonckheere van 5 okto- tut Jonckheere au procureur du Roi de Charleroi permet de
ber 1987, op papier van de CBW, aan de procureur des retracer ce qui s'est passé au cours de l'automne 1987 (8). Il
Konings van Charleroi (8). In deze brief stelde hij onder Y déclarait notamment ce qui suit:
meer het volgende:
1. op 29 september 1987 heeft de procureur-generaal 1. le 29 septembre 1987, le procureur général de
van Brussel voorgesteld om de detachering van 2 Brusselse Bruxelles a proposé de mettre un terme au détachement de
GPP'ers te beëindigen; 2 membres de la PJP de Bruxelles;
2. ook alomdat het onderzoek naar de «bende van 2. étant donné notamment que l'enquête sur les
Nijvel » niet eindeloos kan doorgaan moet de CBW momen- « tueurs du Brabant » ne pourra être poursuivie éternelle-
teel echter kunnen rekenen op alle ervaren speurders; ment, la CBW doit pouvoir compter actuellement sur tous
les enquêteurs expérimentés;
3. omdat de hoeksteen van de CBW het evenwicht is 3. l'équilibre entre la gendarmerie et la police judiciaire
tussen rijkswacht en gerechtelijke politie zou het vertrek étant la clé de voûte de la CBW, le départ des membres
van de bedoelde GPP'ers nadelig zijn voor het werk van de visés de la PJP serait préjudiciable au travail de la CBW et
CBW en voor haar contacten naar buiten, in het bijzonder à ses contacts avec l'extérieur, plus particulièrement avec
naar de brigade Brussel van de gerechtelijke politie; la brigade de police judiciaire de Bruxelles;
4. de betrokkenheid van de brigade Brussel is - in 4. la participation de la brigade de Bruxelles est déjà
verhouding tot haar sterkte - toch al minimaal : slechts minime - en fonction de son effectif: 2 inspecteurs, l'un
2 inspecteurs waarvan er 1 sedert 1 september 1987 nog suivant en outre des cours à l'Ecole de criminologie et de
cursussen volgt aan de School voor Criminologie en Crimi- criminalistique depuis le 1er septembre 1987;
nalistiek;
5. de 4leden van de Nijvelse brigade van de gerechtelij- 5. les 4 membres de la brigade de police judiciaire de
ke politie zijn ook al niet voltijds beschikbaar voor het Nivelles ne peuvent pas non plus se consacrer à temps
onderzoek, omdat zij in de nachtdienst moeten mee- plein à l'enquête, parce qu'ils doivent également assurer
draaien. des services de nuit.
De boodschap die in deze brief lag besloten, haalde Le message contenu dans cette lettre n'a cependant été
evenwel niets uit. Terwijl in de loop van 1988 het aantal d'aucune utilité. Alors que dans le courant de 1988 le
rijkswachters bij de CBW opliep naar 16, daalde het aantal nombre de gendarmes affectés à la CBW est passé à 16, le
GPP'ers naar 9 waarvan 8 op tijdelijke (en deeltijdse) nombre d'hommes de la PJ est tombé à 9 dont 8 tra-
basis. Dit aantal bleef constant tot 1991 (9). Hoe ontstond vaillaient pour la cellule sur une base temporaire (et à
dit belangrijke onevenwicht dat in de jaren 1990 nog erger temps partiel). Ce nombre est resté inchangé jusqu'en
zou worden ? Het antwoord is - op het eerste gezicht - 1991 (9). D'où provient cet important déséquilibre qui s'ac-
eenvoudig. centuerait encore dans les années 1990 ? A première vue,
la réponse est simple.
Met instemming van de procureur-generaal van Mans Le 15 février 1988, les 7 agents de la PJP de Charleroi
werden op 15 februari 1988 de 7 GPP'ers van Charleroi ont été retirés de la CBW, avec le consentement du procu-
verwijderd uit de CBW en weer geïntegreerd in hun eigen reur général de Mons, et ont réintégré leur propre brigade
brigade {« waar zij bij voorrang belast zullen worden met {« où ils seront affectés, en priorité, à l'enquête du « Brabant
het onderzoek naar de « Bende van Nijoel » »), En op 19 fe- wallon »), Le 19 février 1988, il a été décidé que les mem-
bruari 1988 werd beslist dat de leden van de andere briga- bres des autres brigades de police judiciaire, y compris
des van de gerechtelijke politie, inclusief die van de ceux de la 23e brigade - à l'exclusion du commissaire qui
23e brigade - op de commissaris na die de documentatie tenait la documentation de la CBW - devaient quitter la
van de CBW bijhield -, de kazerne van de rijkswacht caserne de la gendarmerie et seraient installés à la brigade
moesten verlaten en zouden worden gehuisvest bij de bri- de Charleroi. Ultérieurement dans le courant de la même
gade Charleroi. Later dat jaar (mei en september 1989) année (en mai et en septembre 1989), les membres concer-

(6) Vergelijk Nota van MDL Buvens aan Maj. Van Damme (6) Camp. Note du MDL Buvens au Maj. Van Damme (DOJU)
(DOJU) van 10 maart 1987 over de totale sterkte van de CBW, en du 10 mars 1987 concernant l'effectif total de la CBW, et la lettre
de brief van de Vroom aan de Onderzoekscommissie van 5 juni adressée par de Vroom à la Commission d'enquête le 5 juin 1997.
1997.
C) Verhoor Lacroix, 23 mei 1997,19-20. C) Audition Lacroix, 23 mai 1997, 19 - 20.
(8) Een kopie van deze briefwerd door Jonckheere overhandigd (8) Jonckheere a remis une copie de cette lettre à la commis-
aan de Commissie. sion.
n Deze gegevens zijn verstrekt door commandant Schot. n Ces données ont été fournies par le commandant Schot.
 [ 115 ] - 573 / 12 - 95 / 96

kregen de betrokken leden van de brigade Charleroi even- nés de la brigade de Charleroi se sont cependant vu attri-
wel nieuwe taken binnen deze brigade toegewezen (!"), buer de nouvelles missions au sein de cette brigade (!"),
Overigens blijkt uit een nota van 4 januari 1988 aan Il ressort du reste d'une note du 4 janvier 1988 adressée
luitenant-kolonel Michaux dat commandant Schot zich au lieutenant-colonel Michaux qu'à l'époque le comman-
toen ook wel zorgen maakte over de sterkte van de rijks- dant Schot était également préoccupé par l'effectif de la
wacht in de CBW. Hij vreesde een terugloop hiervan naar gendarmerie au sein de la CBW. Il craignait que cet effectif
7 of 6 man. Maar de argumenten die hij aanvoerde om dit soit ramené à 6 ou 7 hommes. Mais les arguments qu'il a
niet te laten gebeuren, vonden bij het commando van de avancés pour empêcher cette réduction ont manifestement
rijkswacht blijkbaar gehoor. Een dergelijke ontwikkeling, été entendus par le commandement de la gendarmerie.
zo schreef hij, «kan zowel in het nadeel spelen van de Une telle réduction, écrivit-il, «serait préjudiciable, tant
kwaliteit van de gerechtelijke onderzoeken die gevoerd moe- pour la qualité des devoirs judiciaires à effectuer que pour
ten uiorden, als voor de goede faam van de rijkswacht. Het l'image de marque de la gendarmerie. Elle serait également
kan tevens in het nadeel spelen van het bestaan van de préjudiciable à l'existence de la CBW En 1988, le nombre
N.

CBW. NIn 1988 bleef het aantal rijkswachters bij de de gendarmes présents au sein de la CBW a été maintenu
CBW 16. Het jaar daarop - 1989 - daalde het slechts à 16. L'année suivante - 1989 - ce nombre a seulement
naar 15. été ramené à 15.
Golden dergelijke argumenten dan niet voor de gerech- De tels arguments n'étaient-ils pas valables pour la
telijke politie? Stukken uit de eerste maanden van 1988 police judiciaire? Des pièces datant des premiers mois de
laten - om te beginnen - zien dat er bij de gerechtelijke 1988 montrent - pour commencer - que la police judi-
politie de gedachte leefde dat het beter was dat GPP'ers- ciaire pensait qu'il valait mieux que les PJistes - même
óók als zij reeds geen deel meer uitmaakten van de CBW - s'ils ne faisaient déjà plus partie de la CBW - n'effectuent
in het kader van het onderzoek naar de «bende van Nij- plus de missions avec des gendarmes dans le cadre de
vel » geen opdrachten meer zouden uitvoeren samen met l'enquête sur les « tueurs du Brabant ». C'est ce qu'à en
rijkswachters. Op 24 februari 1988 schreef de hoofdcom- tout cas écrit, le 24 février 1988, le commissaire en chef de
missaris van de gerechtelijke politie te Nijvel dit in elk la police judiciaire de Nivelles dans une lettre adressée au
geval in een brief aan onderzoeksrechter Lacroix (11). Maar juge d'instruction Lacroix (11). Mais on a apparemment
er werd in haar schoot kennelijk veel verder vooruit ge- pensé beaucoup plus loin au sein de la PJ. Le commissaire
dacht. De commissaris die bij de CBW het secretariaat qui assurait le secrétariat de la CBW a en effet fait savoir à
waarnam, liet immers op 15 april1988 aan zijn hoofdcom- son commissaire en chef, le 15 avril 1988, quelles seraient
missaris weten welke gevolgen de opheffing van de CBW les conséquences de la suppression de la CBW pour la
zou hebben voor het beheer en het gebruik van haar docu- gestion et l'utilisation de sa documentation. Il a même
mentatie. Hij ontwikkelde zelfs gedetailleerde voorstellen développé des propositions détaillées pour une «sépara-
voor een eventuele boedelscheiding (l2). De gerechtelijke tion de biens » éventuelle (l2). La police judiciaire ne conce-
politie zag de CBW kennelijk dus niet meer zitten en wilde vait manifestement plus que la CBW puisse subsister et
in elk geval afvan de samenwerking met de rijkswacht (zie voulait en tout cas en finir avec la collaboration avec la
verder § IIL1.). gendarmerie (voir plus loin, §IIL1.).
Dit alles ontging onderzoeksrechter Lacroix natuurlijk Tout ceci n'a évidemment pas échappé aujuge d'instruc-
niet. Op 30 juni 1988 bekloeg hij zich bij de procureur des tion Lacroix. Le 30 juin 1988, il s'est plaint auprès du
Konings van Charleroi dan ook zeer over de rol van de procureur du Roi de Charleroi du rôle joué par la police
gerechtelijke politie in het onderzoek naar de « bende van judiciaire dans l'enquête sur les « tueurs du brabant » (").
Nijvel » ("). Zijn bezwaren tegen de gang van zaken waren Ses objections étaient les suivantes:
de volgende:
1. Er is een volwaardig speurder vervangen door ie- 1. Un enquêteur à part entière a été remplacé par une
mand die slechts de 5 andere GPP'ers leidt: «Il assiste aux personne qui ne dirige que les 5 autres PJistes : « Il assiste
briefings hebdomadaires, mais ne participe nullement à aux briefings hebdomadaires, mais ne participe nullement
l'enquête. N (l4). à l'enquête. » (l4).
2. Men heeft 2 andere ervaren speurders - zonder enig 2. On a remplacé 2 autres enquêteurs expérimentés -
overleg - vervangen door mensen die nog van niets we- sans la moindre concertation - par des personnes qui
ten: «ceci n'engendre que désorganisation et perte de n'étaient au courant de rien:« ceci n'engendre que désorga-
temps. » nisation et perte de temps. »
3. «Ce qui me paraît encore plus inquiétant, c'est la 3. «Ce qui me paraît encore plus inquiétant, c'est la
mauvaise volonté constatée dans la manière d'exécuter les mauvaise volonté constatée dans la manière d'exécuter les
devoirs prescrits. En dan volgen zes stuitende voorbeel-
N devoirs prescrits. » Six exemples choquants de mauvaise
den van slecht onderzoek, gevolgd door de mededeling dat enquête sont ensuite cités, après quoi il est dit que le

(10) Uittreksels van de desbetreffende dienstorders zijn ge- (10) Des extraits des ordres de service en question sont joints à
voegd bij: BR 2 juli 1997, OR Lacroix aan Onderzoekscommissie. la LT 2 juillet 1997, JI Lacroix à commission d'enquête. Lors de
Tijdens zijn verhoor bekloeg Lacroix zich dan ook over de opstel- son audition, Lacroix s'est dès lors plaint de la position adoptée
ling van de hoofdcommissarissen van de gerechtelijke politie die par les commissaires en chef de la police judiciaire qui ont tous
allemaal « op een bepaald ogenblik zoveel mogelijk van hun man- «voulu, à un moment, retirer un maximum de leurs hommes ».
nen. wilden terugtrekken ». Zie verhoor Lacroix, 23 mei 1997, 24. Voir audition Lacroix, 23 mai 1997, 24.
(") BR 24 februari 1988, HC HumbIet aan OR Lacroix. (") LT 24 février 1988, CC HumbIet au JI Lacroix.
('2) BR 15 apri11988, C Rousseau aan HC Charleroi. ('2) LT 15 avril 1988, C Rousseau au CC Charleroi.
('3) BR 30 juni 1988, OR Lacroix aan PK Charleroi. ('3) LT 30 juin 1988, JI Lacroix au PR Charleroi.
('4) Bij briefvan 5 mei 1988 schreef de Vroom over deze vervan- ('4) Dans sa lettre du 5 mai 1988, de Vroom a écrit à Lacroix à
ger aan Lacroix evenwel dat hij « n'a pas de rôle de coordinateur, propos de ce remplaçant qu'il « n'a pas de rôle de coordinateur,
cette fonction ayant été dévolue, par décision de monsieur le procu- cette fonction ayant été dévolue, par décision de monsieur le procu-
reur général, à monsieur le substitut Jonckheere. .». reur général, à monsieur le substitut Jonckheere. ».
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 116 ]

de hoofdcommissaris van de gerechtelijke politie werd ver- commissaire en chef de la police judiciaire a été prié de
zocht om de toewijzing van 2 GPP'ers voorlopig op te suspendre momentanément la désignation de 2 PJistes.
schorten.
Kennelijk beoordeelde de leiding van de gerechtelijke Ainsi donc, en 1988, la direction de la police judiciaire
politie in 1988 de situatie dus inderdaad heel anders dan appréciait manifestement la situation d'une tout autre
de leiding van de rijkswacht. manière que le commandement de la gendarmerie.

II.1.1.3. De daling van de totale sterkte III de jaren II.1.1.3. La diminution de l'effectif total au cours des
1989-1992 années 1989-1992

Volgens de beschikbare gegevens daalde de totale sterk- Selon les données disponibles, l'effectif total de la CBW
te van de CBW in de jar en 1989-1992 van 24 naar 18 perso- a été ramené, au cours des années 1989-1992, de 24 à
nen. De verdeling tussen rijkswacht en gerechtelijke poli- 18 personnes. Pendant ces années, la répartition entre
tie was is deze jaren als volgt: gendarmerie et police judiciaire a été la suivante:
1. Rijkswacht: 1989 : 15 1. Gendarmerie: 1989 : 15
1990: 10 1990: 10
1991: 13 1991: 13
1992: 10 1992: 10
Al deze personeelsleden waren voltijds betrokken bij het Tous ces hommes travaillaient à temps plein pour l'en-
onderzoek in de CBW. quête au sein de la CBW.
2. Gerechtelijke politie: 1989: 9 2. Police judiciaire: 1989 : 9
1990: 9 1990: 9
1991: 9 1991: 9
1992: 8 1992: 8
N.B. Van de 9 personeelsleden in de jaren 1989-1991 N.B. Huit des 9 hommes affectés à la cellule au cours des
waren er 8 deeltijds betrokken bij het onderzoek. In 1992 années 1989-1991 participaient à l'enquête à temps par-
werden er van de 8 personeelsleden 4 slechts deeltijds tiel. En 1992,4 des 8 hommes n'étaient affectés à l'enquête
ingezet bij het onderzoek. qu'à temps partiel.
Dus, hoewel de verhouding tussen rijkswacht en gerech- Ainsi donc, bien que le rapport entre gendarmerie et
telijke politie in deze jaren getalsmatig weer in evenwicht police judiciaire parût équilibré dans les chiffres, il ne
leek, was zij feitelijk nog altijd uit balans, omdat de gerech- l'était toujours pas dans les faits, puisque la policejudiciai-
telijke politie slechts deeltijds participeerde aan het onder- re ne participait que partiellement à l'enquête.
zoek.
Is er een verklaring voor deze verlaging van de sterkte? Il Y a une explication à cette réduction d'effectif et nous
Die is er wel, en zij zal verderop (§ III.1.3.) aan de hand van l'examinerons par ailleurs (§ III.1.3.) sur la base des docu-
de beschikbare stukken worden besproken. En haar be- ments disponibles. Cet examen permettra de mieux com-
spreking aldaar zal tevens een helderder licht werpen op prendre les véritables raisons du retrait de la police judi-
de werkelijke redenen die schuilgingen achter de terug- ciaire en 1988. Quoi qu'il en soit, il importe cependant de
trekking van de gerechtelijke politie in 1988. Nu moet noter que quelques-uns des responsables de l'enquête
echter vooral worden aangestipt dat enkele leiders van het étaient convaincus de la nécessité de suivre la voie inverse
onderzoek overtuigd waren van de noodzaak van het tegen- de celle qui l'a été et de renforcer l'effectif de la CBW.
deel van wat er gebeurde: personele versterking van de
CBW.
Onderzoeksrechter Hennuy was, blijkens de verklaring Il ressort de la déclaration faite par le juge d'instruction
die hij heeft afgelegd voor de Onderzoekscommissie, in elk Hennuy devant la commission d'enquête que celui-ci esti-
geval de opvatting toegedaan dat er met name aan de kant mait en tout cas que l'effectif disponible du côté de la police
van de gerechtelijke politie onvoldoende mankracht be- judiciaire était insuffisant, mais que, selon ses propres
schikbaar was, maar hij berustte volgens zijn eigen woor- paroles, il s'est incliné parce qu'il n'avait pas le pouvoir de
den in de situatie omdat hij niet de macht had haar te changer les choses (15). Il fit toutefois part de sa préoccupa-
veranderen (15). Hij bracht zijn bezorgdheid echter wel tion au cours d'une réunion avec le procureur général
naar voren in een vergadering met procureur-generaal Demanet en date du 31 janvier 1991 (16). Cette discussion
Demanet op 31 januari 1991 (16). Het resultaat van deze eut pour résultat qu'à partir du 4 février 1991, 3 membres
bespreking was dat met ingang van 4 februari 1991 3leden de la 23e brigade vinrent renforcer la CBW (17).
van de 23e brigade de CBW zouden komen versterken (17).

('5) Verhoor Hennuy, 23 mei 1997, 8-10. ('5) Audition Hennuy, 23 mai 1997, 8 - 10.
('6) BR 4 februari 1991, PG Demanet aan kabinetchefWathe- ('6) LT du 4 février 1991, PG Demanet au chef de cabinet de
let. Deze vergadering werd wellicht georganiseerd naar aanlei- Wathelet. Sans doute cette réunion a-t-elle été organisée à la suite
ding van een brief die Rennuy op 20 december 1990 schreef aan de d'une lettre adressée le 20 décembre 1990 par Rennuy au procu-
procureur van Charleroi. Hij kaartte in deze brief overigens niet reur de Charleroi. Dans cette lettre, il ne se borna pas à évoquer le
alleen het gebrek aan mankracht aan, maar wees ook op de manque d'effectifs, mais insista également sur la nécessité d'aug-
noodzaak om het materieel uit te breiden met onder meer 2 auto's menter les moyens matériels de la cellule en mettant à sa disposi-
en een fotocopieermachine. tion notamment 2 voitures et une photocopieuse.
('7) Tijdens een van zijn verhoren merkte Lacroix op dat hij ('7) Au cours de l'une de ses auditions, Lacroix fit observer qu'il
van procureur-generaal Demanet altijd « un soutien exceptionnel" avait toujours reçu du procureur général Demanet un « soutien
had gekregen in de discussies over de sterkte van de gerechtelijke exceptionnel" dans les discussions au sujet de l'importance de
politie bij de CBW. Zie verhoor Lacroix, 26 mei 1997, 2-9. l'effectif de la policejudiciaire à la CBW.Voir audition Lacroix, 26
mai 1997, 2-9.
 [117] - 573 / 12 - 95 / 96

Bij briefvan 11 februari 1991 berichtte minister Wathe- Par lettre du 11 février 1991, le ministre Wathelet - à
let - tot wie de procureur-generaal zich bij brief van qui le procureur général s'était adressé par lettre du 4 fé-
4 februari 1991 had gewend - dat hij akkoord kon gaan vrier 1991- marqua son accord sur ce renforcement, ainsi
met deze versterking, en ook met de detachering van in- que sur le détachement de l'inspecteur Van Den Berghe à
specteur Van Den Berghe bij de CBW. Overigens maakte la CBW. Le ministre profita d'ailleurs de l'occasion pour
de minister van de gelegenheid gebruik Demanet het vol- recommander ce qui suit à Demanet : « J'insiste tout parti-
gende op het hart te drukken: « J'insiste tout particulière- culièrement pour que tous les moyens appropriés en hom-
ment pour que tous les moyens appropriés en hommes et en mes et en matériel soient mis à la disposition du magistrat
matériel soient mis à la disposition du magistrat instruc- instructeur afin de garantir la procédure diligentée par le
teur afin de garantir la procédure diligentée par le juge juge d'instruction de Charleroi. » (18). A notre connaissance,
d'instruction de Charleroi. »(18). Voorzover bekend heeft cette recommandation n'a pas incité les autorités judiciai-
deze aansporing niet geleid tot een grondige evaluatie van res de Charleroi à procéder à une évaluation approfondie
de middelen van de CBW door de gerechtelijke autoriteiten des moyens mis à la disposition de la CBW.
in Charleroi.
Toch was daar alle reden voor geweest. Commandant Pourtant, elles en auraient eu toutes les raisons de le
Schot liet op 9 januari 1989 namelijk weten aan kolonel faire. Le commandant Schot a en effet signalé au colonel
Michaux dat het - mede gelet op de terugtred van de Michaux, le 9 janvier 1989, qu'il était nécessaire - eu
gerechtelijke politie - nodig was om de CBW te versterken égard au retrait de la police judiciaire - de renforcer la
met 5 à 6 rijkswachters. Het onderzoek zou anders echt in CBW en lui adjoignant 5 ou 6 gendarmes supplémentaires,
moeilijkheden kunnen komen (zie verder § II.2.2. en à défaut de quoi l'enquête risquerait de rencontrer de
§ II.3.). Dit voorstelleidde in de schoot van de rijkswacht réelles difficultés (voir infra § II.2.2. et § II.3.). Si elle a
wel tot discussie maar niet tot inwilliging het verzoek van suscité un débat au sein de la gendarmerie, cette proposi-
Schot. Of, beter gezegd, juist het tegendeel gebeurde. Zoals tion n'a pas été suivie. Mieux, c'est exactement le contraire
hiervoor werd aangegeven daalde het aantal rijkswachters qui s'est produit. Ainsi qu'il a été souligné ci-dessus, le
in 1989 van 16 naar 15, en in 1990 van 15 naar 10. Hierbij nombre de gendarmes est tombé, en 1989, de 16 à 15 et, en
moet wel in aanmerking worden genomen dat de rijks- 1990, de 15 à 10. Il convient toutefois de faire observer à cet
wacht de CBW niet alleen rechtstreeks bemande, maar ook égard que la gendarmerie a mis des hommes à la disposi-
onrechtstreeks, namelijk via het CBO. Op 2 juli 1990 wa- tion de la CBW non seulement directement, mais aussi
ren er hier in totaal 4 rijkswachters (inclusief kolonel indirectement, à savoir par le biais du BCR. Le 2 juillet
Michaux) belast met de ondersteuning van zowel het on- 1990, il y avait au total 4 gendarmes (dont le colonel
derzoek naar de « bende van Nijvel » (op 2 juli 1990 : naast Michaux) qui étaient chargés du soutien de l'enquête sur
de 13 rijkswachters van de CBW ook nog 4 rijkswachters les «tueurs du Brabant» (le 2 juillet 1990: outre les
bij Delta) als van het onderzoek in de zaak « Mendez » (op 13 gendarmes de la CBW, 4 gendarmes au sein de la cellule
dezelfde datum waren 8 rijkswachters betrokken bij dit Delta) et de l'enquête sur l'affaire « Mendez » (à la même
onderzoek). In totaal zette de rijkswacht in 1989-1990 dus date, 8 gendarmes participaient à l'enquête). Au total, la
29 van haar leden voltijds in voor de genoemde onderzoe- gendarmerie a donc affecté, en 1989-1990, 29 de ses mem-
ken (19). Hoeveelleden van de gerechtelijke politie toen in bres à temps plein aux enquêtes précitées (19). Le nombre
totaal waren ingeschakeld in de diverse onderzoeken is total des membres de la police judiciaire qui sont interve-
onbekend. nus dans les différentes enquêtes, est inconnu.

II.1.1.4. De afbouwvan de sterkte in 1993-1995 II.1.1.4. La réduction des effectifs en 1993-1995

De sterkte-cijfers van de CBW over de jaren 1993-1995 Les chiffres concernant les effectifs de la CBW dans les
tonen duidelijk aan dat in deze periode, zoniet die onder- années 1993-1995 montrent clairement que si l'on n'a pas,
zoekscel, dan toch haar sterkte, werd afgebouwd. Het aan- durant cette période, démantelé cette cellule d'enquête, on
tal rijkswachters liep terug van 10 voltijdse rijkswachters n'en a pas moins réduit progressivement ses effectifs. Le
in 1993, naar 7 (waarvan 1 deeltijds) in 1994 en 4 (waarvan nombre de gendarmes est tombé de 10 gendarmes à temps
2 deeltijds) in 1995. De sterkte van de gerechtelijke politie plein en 1993, à 7 (dont 1 mi-temps) en 1994 et à 4 (dont
verminderde van 4 in 1993 en 1994 (waarvan 2 deeltijds) 2 mi-temps) en 1995. Celui des membres provenant de la
naar 3 in 1995 (waarvan 1 deeltijds). Wij beschikken niet police judiciaire est tombé quant à lui, de 4 en 1993 et 1994
over documenten waarin deze afbouw stap voor stap wordt (dont 2 mi-temps) à 3 en 1995 (dont 1 mi-temps). Nous ne
toegelicht en verantwoord. De enkele stukken die wel voor- disposons pas des documents qui expliquent et justifient
handen zijn, geven de indruk dat de afbouw van de sterkte cette réduction progressive étape par étape. Les seules

('8) BR 11 februari 1991, Minister Wathelet aan PG Demanet. ('8) LT du 11 février 1991, Ministre Wathelet au PG Demanet.
Ret concept van deze brief ging vergezeld van een nota aan de le projet de cette lettre était accompagné d'une note au ministre du
minister van 7 februari 1991 waarin positief werd geadviseerd 7 février 1991 dans laquelle était donné un avis favorable sur la
over het verzoek van Demanet. Overigens liet commissaris Fabrot requête de Demanet. D'ailleurs, le 9 juin 1997, le commissaire
op 9 juni 1997 de Commissie weten dat minister Wathelet op Fabrot informa la commission qu'en date du 10 décembre 1990, le
10 december 1990 een bezoek had gebracht aan de CBW,en dat hij ministre Wathelet avait rendu visite à la CBW et qu'à cette
hem bij deze gelegenheid had gevraagd om weer voltijds te worden occasion, il lui avait de se consacrer à nouveau à temps plein à la
verbonden aan de CBW. Wellicht is er dan ook een relatie tussen CBW. Sans doute y a-t-il une relation entre cette visite et la lettre
dit bezoek en de briefvan Hennuy waarnaar in de vorige noot werd d'Hennuy, à laquelle renvoie la note précédente.
verwezen.
('9) Vorenstaande cijfers zijn ontleend aan nota's van luite- ('9) Ces chiffres sont tirés des notes que le lieutenant colonel
nant-kolonel Michaux aan commandant Koekelberg op de genera- Michaux a adressées les 20 janvier 1989 et 2 juillet 1990 au
le staf van de rijkswacht d.d. 20 januari 1989 en d.d. 2 juli 1990. commandant Koekelberg de l'état-major général de la gendarme-
rie.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 118 ]

het gevolg was van de afronding respectievelijk de stopzet- pièces disponibles donnent l'impression que la réduction
ting van de diverse deelonderzoeken (20). Advocaat-gene- progressive des effectifs résultait de l'achèvement ou de
raal Michaux ontkende overigens tijdens zijn verhoor dat l'arrêt des différentes enquêtes partielles (20). Lors de son
het in 1994-1995 de bedoeling van de verantwoordelijke audition, l'avocat général Michaux a par ailleurs nié que
magistraten was geweest om de CBW als zodanig op te les magistrats responsables aient eu l'intention, en 1994-
heffen (21). Anderzijds valt de uitlating van de rijkswachter 1995, de supprimer la CBW en tant que telle (21). D'autre
Ruth tijdens zijn verhoor {« On n'a jamais détaché pour part, on comprendra aisément la déclaration du gendarme
l'affaire du Brabant wallon les mêmes effectifs qu'à Ruth lors de son audition ( : « On n'a jamais détaché pour
Neufchâteau ») gemakkelijk te begrijpen in het licht van de l'affaire du Brabant wallon les mêmes effectifs qu'à Neuf-
evolutie van de sterkte van de CBW in de jaren 1987- château ») à la lumière de l'évolution des effectifs de la
1995 (22). CBW dans les années 1987-1995 (22).

II.1.1.5. De operationele samenstelling van de CBW tot II.1.1.5. La composition qualitative de la CBW jusqu'en
1995 1995

Het spreekt voor zichzelf dat de personele sterkte van Il est évident que le nombre des effectifs d'une cellule
een cel als de CBW zeer belangrijk is voor de schaal waarop telle que la CBW détermine de manière importante à quel-
en het tempo waarin een onderzoek als dat naar de « bende le échelle et à quel rythme une enquête comme celle qui a
van Nijvel » kan worden verricht. De uitvoering van een été menée sur les « tueurs du Brabant» peut être effectuée.
dergelijk onderzoek is echter niet alleen een kwestie van L'exécution d'une telle enquête n'est toutefois pas qu'une
kwantiteit, maar ook van kwaliteit. Het is immers niet question de quantité, mais aussi de qualité. Il ne suffit en
alleen de vraag hoeveelonderzoek er binnen een bepaald effet pas de savoir quel volume d'investigations on peut
tijdsbestek kan worden gedaan, maar ook wat voor onder- effectuer en un certain délai, encore faut-il déterminer le
zoek er kan worden verricht. En het antwoord op de laatste type d'investigations que l'on doit être en mesure de faire.
vraag is niet alleen gelegen in de aard van de methoden en Cela dépend non seulement de la nature des méthodes et
bevoegdheden die mogen worden aangewend (zie § IV), des compétences qui peuvent être utilisées (voir § IV), mais
maar ook in de kwalitatieve samenstelling van een onder- aussi de la composition qualitative d'une cellule d'enquête
zoekscel en de bijzondere middelen die zij overigens kan et des moyens particuliers qu'elle peut par ailleurs mobili-
mobiliseren. ser.
Beziet men vanuit dit laatste oogpunt de samenstelling Si l'on considère sous cet angle la composition de la CBW
van de CBW tot 1995, dan kan men slechts tot de conclusie jusqu'en 1995, on ne peut que conclure que cette cellule
komen dat die - operationeel gesproken - bijzonder een- était - d'un point de vue opérationnel- particulièrement
zijdig was: nagenoeg allemaal algemene taktische speur- uniforme: elle se composait presqu'exclusivement d'en-
ders, met meer of minder ervaring. De enige kwalitatieve quêteurs tactiques généraux ayant plus ou moins d'expé-
differentiatie die er tot 1995 was, bestond uit 1 à 2 takti- rience. La seule différenciation qualitative constatée jus-
sche speurders die speciaal de documentatie van de CBW qu'en 1995 se résumait à la présence d'un ou de deux
bijhielden en 1 technische rechercheur die af ten toe een enquêteurs tactiques chargés spécialement de tenir à jour
handje toestak. Voor het overige werd er wel beroep ge- la documentation de la CBW et à l'aide apportée de temps
daan op externe deskundigen, maar hierbij ging het hoofd- en temps par un enquêteur technique. Pour le reste, la
zakelijk om ballistische experten in binnen- en buitenland. cellule a fait appel à des experts extérieurs: il s'agissait
principalement d'experts en balistique belges et étrangers.
Hoewel de juiste samenstelling van onderzoekscellen Même si la composition exacte de cellules d'enquête
als de CBW altijd een voorwerp van discussie zal blijven, telles que la CBW restera toujours un sujet de discussion,
mag er toch op worden gewezen dat binnen de CBW in elk on peut toutefois signaler qu'un certain nombre de spéciali-
geval een aantal specialismen duidelijk niet of niet vol- tés étaient en tout cas clairement absentes ou insuffisam-
doende aanwezig waren: een eenheid dossier-analisten ment présentes au sein de la CBW : une équipe d'analystes
(een «leesploeg »), een vaste sectie technische recher- de dossiers (une «équipe de lecture »), une section perma-
cheurs, een speciale groep runners van informanten, een of nente d'enquêteurs techniques, un groupe spécial de colla-
meer terreur-specialisten, financiële analisten en een ob- borateurs chargés des rapports avec les informateurs, un
servatiegroep. Wel is het zo dat de CBW binnen de rijks- ou plusieurs spécialistes du terrorisme, des analystes fi-
wacht of de gerechtelijke politie bij tijd en wijle op sommige nanciers et un groupe d'observation. Il est toutefois évident
van deze specialismen en specialisten beroep kon doen en que la CBW pouvait, au sein de la gendarmerie ou de la
ook metterdaad beroep heeft gedaan (zie IV). police judiciaire, faire appel de temps en temps à certains
de ces spécialistes et spécialités, ce qu'elle a d'ailleurs fait
(voir IV).
De operationele consequenties van deze situatie zijn Les suites opérationnelles de cette situation n'ont évi-
natuurlijk niet gering geweest. Zij heeft niet alleen met demment pas été minces. Elle a non seulement eu pour
zich meegebracht dat bepaalde onderzoeken (bijvoorbeeld conséquence que certaines enquêtes (par exemple des en-
financiële onderzoeken) niet of slechts op beperkte schaal quêtes financières) n'ont pas été effectuées ou ne l'ont été

(20) De stukken waarover wij beschikken, hebben betrekking (20) Les pièces dont nous disposons concernent la fin du déta-
op de afloop van de detachering van de 2 rijkswachters die een chement de deux gendarmes qui s'étaient chargés d'une partie
belangrijk deel van het ballistisch onderzoek voor hun rekening importante de l'expertise balistique. Cf. LT 8 décembre 1993,
hadden genomen. Vgl. BR 8 december 1993, Commandant Schot Commandant Schot au commandant Hainaut.
aan commandant Hainaut.
(2') Verhoor Michaux, 10 juni 1997, 21-23. (2') Audition Michaux, 10 juin 1997, 21-23.
(22) Verhoor Ruth en Lachlan, 6 juni 1997, 89. (22) Audition Ruth et Lachlan, 6 juin 1997, 89.
 [ 119 ] - 573 / 12 - 95 / 96

zijn gedaan, maar zij hield haast automatisch in dat de que de manière limitée, mais elle a impliqué presque auto-
CBW tot 1995 enkel op een zeer traditionele, overwegend matiquement que la CBW n'a plus enquêté que d'une
reactieve, manier heeft gerechercheerd, heeft moeten re- manière très traditionnelle, principalement réactive, a
chercheren zelfs: uitgaande van de vaststellingen op en même dû enquêter dans la direction d'auteurs possibles ou
rond de plaats delict in de richting van mogelijke daders of de groupes d'auteurs sur la base des constatations effec-
dadergroepen. Een eerder omgekeerde aanpak (waarbij de tuées sur et autour du lieu du délit. Une approche plutôt
eerder genoemde vaststellingen natuurlijk een belangrijk inverse (dans le cadre de laquelle les constatations men-
referentiepunt blijven vorrnen) of een meer gecombineerde tionnées ci-dessus continuent évidemment à former un
aanpak - al was 't maar in bepaalde deelonderzoeken - point de référence important) ou une approche plus combi-
was niet alleen kwantitatief, maar ook kwalitatief niet of née - ne fût-ce que dans certains volets de l'enquête-
nauwelijks mogelijk, toch niet op een systematische ma- n'était pas ou pratiquement pas possible non seulement
nier. De analyses die door ons zijn uitgevoerd van de quantitativement, mais aussi qualitativement, en tout cas
onderzoeken die de CBW rond bepaalde (sub- )sporen heeft d'une manière systématique. Nos analyses des enquêtes
verricht, schragen overigens deze gevolgtrekking. Al deze menées par la CBW concernant certaines (sous-) pistes
onderzoeken werden op een traditionele manier verricht. viennent d'ailleurs étayer ces conclusions. Toutes ces en-
Daarenboven moest door het volslagen gebrek aan diffe- quêtes ont été effectuées de manière traditionnelle. De
rentiatie en specialisatie elke rechercheur zowat alles zelf plus, étant donné l'absence complète de différentiation et
doen (23). de spécialisation, chaque enquêteur devait à peu près tout
faire lui-même (23).
Bij het vorenstaande moet worden aangetekend dat in Il convient de noter à cet égard qu'au cours des années,
de loop der jaren door sommigen in de CBW werd beseft dat certains au sein de la CBW ont compris que l'enquête
het onderzoek misschien op een andere leest moest worden devait peut-être être menée autrement, ne fût-ce que parce
geschoeid, al was 't maar omdat er geen vooruitgang werd que l'on n'enregistrait pas le moindre progrès. Ainsi, le
geboekt. Zo schreef commandant Schot op 23 september 23 septembre 1992, le commandant Schot écrivait au colo-
1992 aan kolonel Michaux dat hij nog eens - hij had dit nel Michaux qu'il souhaitait insister une fois encore - il
kennelijk ook al in 1988-1989 gedaan - wilde aandringen l'avait déjà fait clairement en 1988 - 1989 - pour que
op uitbreiding van de CBW met een aantalopgeleide mis- quelques analystes criminels qualifiés (24) soient adjoints à
daad-analisten (24). Bepaalde operationele analyses zouden la CBW. Certaines analyses opérationnelles pourraient
van groot belang kunnen zijn voor de voortgang van het revêtir une grande importance pour l'avancement de l'en-
onderzoek. Maar kennelijk vond hij geen gehoor voor zijn quête. Mais son souhait n'a manifestement trouvé aucun
verzuchting. écho.

II.1.2. De formele en feitelijke versterking van de CBW II.1.2. Le renforcement dans la forme et dans les faits de
in 1996-1997 la CBW en 1996-1997

Onder invloed van de publieke commotie die eind 1995 Sous l'influence de l'émotion qui a secoué l'opinion pu-
losbarstte over de toestand van het strafrechtelijk onder- blique en 1995 concernant l'état de l'enquête criminelle sur
zoek naar de « bende van Nijvel » werd de CBW begin 1996 les « tueurs du Brabant », la CBW a été redynamisée. Le
nieuw leven ingeblazen. Op 24 januari 1996 stelde procu- 24 janvier 1996, le procureur général Demanet a rédigé -
reur-generaal Demanet - in samenspraak met substi- en accord avec le substitut du procureur général Michaux,
tuut-procureur-generaal Michaux, onderzoeksrechter le juge d'instruction Hennuy et le procureur du Roi Mar-
Hennuy en procureur des Konings Marchandise - een chandise - une note dans laquelle il est précisé que - pour
nota op waarin werd bepaald dat - met het oog op het maintenir l'efficacité de la CBW - un groupe de soutien

(23) Zie ook de verklaring van Ruth hieromtrent: «A la cellule, (23) Voir également la déclaration de Ruth à ce sujet: "A la
et on revient au problème d'effectifs, on doit tout faire nous-mêmes, cellule, et on revient au problème d'effectifs, on doit tout faire nous-
y compris régler les problèmes administratifs. » Verhoor Ruth en mêmes, y compris régler les problèmes administratifs. .» Audition
Lachlan, 6 juni 1997, 103. Van den Berghe heeft overigens ook met de Ruth et Lachlan, 6 juin 1997, 103. Van den Berghe a d'ailleurs
klem gewezen op het volslagen gebrek aan differentiatie en specia- mis l'accent sur l'absence complète de différentiation et de spécia-
lisatie in de CBW. Zie verhoor Van den Berghe, 13 mei 1997, 45- lisation au sein de la CBW. Vair audition de Van den Berghe,
46. 13 mai 1997, 45-46.
(24) BR 23-9-1992, Commandant Schot aan kolonel Michaux. (24) LT 23 septembre 1992, Commandant Schot au colonel
Verder heeft Doraene er tijdens de hoorzittingen op gewezen dat Michaux. De plus, Doraene a indiqué pendant les auditions qu'il
er in 1994 sprake van was om de CDGFID bepaalde financiële était question en 1994 de faire réaliser par l'OCDEFO certaines
analyses met betrekking tot de Delhaize te laten maken. Zie analyses financières relatives à Delhaize. Voir audition Doraene
verhoor Doraene en Noël, 30 juni 1997, 64-65. et Noël, 30 juin 1997, 64-65.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 120 ]

behoud van de doeltreffendheid van de CBW - een steun- serait mis à la disposition de Hennuy (25). La composition
groep ter beschikking zou worden gesteld van Hennuy (25). de ce groupe serait la suivante:
Deze groep zou als volgt worden samengesteld:
een lid van de dienst enquêtes van het Comité P; un membre du service Enquêtes du Comité P;
een lid van de BOB Halle; un membre de la BSR de Hal;
het hoofd van de BOB Sint-Niklaas; Ie chef de la BSR de Saint-Nicolas;
een commissaris van de gerechtelijke politie; un commissaire de la police judiciaire;
een lid van de CDGFID; un membre de l'OCDEFO;
een misdaad-analist van de rijkswacht; un analyste criminel de la gendarmerie;
een verbindingsofficier van de Veiligheid van de un officier de liaison de la Sûreté de l'Etat.
Staat.
Uit latere stukken blijkt dat er ook nog een lid van de Il ressort de pièces postérieures que l'on y adjoindrait
BOB Charleroi zou worden toegevoegd. encore un membre de la BSR de Charleroi.
In een brief van 15 april 1996 aan advocaat-generaal Dans une lettre du 15 avril 1996 adressée à l'avocat
Michaux deelde de commandant Schot deze mee hoe het op général Michaux, le commandant Schot a décrit à ce der-
dat moment was gesteld met deze steungroep (26). Hierin nier quelle était la situation de ce groupe de soutien à
werd aangegeven dat er nog wel wat haken en ogen vastza- l'époque (26). Il y faisait état des problèmes qui se posaient
ten aan dit initiatief. Zo werkte toen de medewerker van dans le cadre de cette initiative. C'est ainsi que le collabo-
het Comité P slechts deeltijds mee, de misdaad- analist van rateur du Comité P ne travaillait qu'à temps partiel, l'ana-
de rijkswacht was wel al aan het werk maar voorlopig lyste criminel de la gendarmerie y travaillait déjà, mais n'y
maar voor 3 maanden, het lid van de CDGFID had nog était affecté provisoirement que pour 3 mois, le membre de
slechts een beleefdheidsbezoek afgelegd, en het hoofd van l'OCDEFO n'avait fait qu'une visite de politesse et le chef
de BOB St Niklaas kon zich slechts een halve dag per week de la BSR de Saint-Nicolas ne pouvait se libérer qu'une
voor de CBW vrijmaken. Voor de rest ging het echter demi-journée par semaine pour la CBW. Pour le reste, tout
goed (27). De integratie van de « nieuwelingen » was zonder allait bien (27). L'intégration des « petits nouveaux » s'était
grote problemen verlopen en had geleid tot interessante faite sans grands problèmes et avait débouché sur d'inté-
discussies over de aanpak van onderzoeken. Tijdens de ressantes discussions concernant la manière d'aborder les
hoorzittingen is echter gebleken dat diverse leden van de enquêtes. Au cours des auditions, il s'est toutefois avéré
CBW zich toch wel wat overvallen voelden door deze po- que plusieurs membres de la CBW ressentaient comme
ging de CBW te revitaliseren, temeer omdat zij er op geen une attaque personnelle cette tentative de redynamiser la
enkele manier in waren gekend (28). Anderzijds moet erop cellule, d'autant plus qu'ils n'en avaient pas du tout été
worden gewezen dat ook advocaat-generaal Michaux er informés (28). Par ailleurs, il y a lieu de faire observer que,
tijdens de hoorzittingen op heeft gewezen dat enkele leden pendant les auditions, l'avocat général Michaux a égale-
van de steungroep « in feite de stuwende kracht geworden ment souligné que quelques membres du groupe de soutien
zijn achter de twee belangrijkste pistes die wij thans vol- «sont devenus les moteurs des deux axes principaux sur
gen. » (29). lesquels nous travaillons actuellement. » (29).
Wat in deze brief ook buiten beschouwing bleef, was dat Cette lettre a également fait abstraction du fait que la
de wat plotse samenstelling van de steungroep tot vinnige brusque constitution du groupe d'appui avait donné lieu à

(25) «Nota inzake het onderzoek naar de « Bende van Nijoel » .» (25) Cette note - intitulée: « Note concernant l'enquête relative
- werd door alle genoemden op dezelfde dag ondertekend. Tijdens au dossier des" tueurs du Brabant wallon"" - a été signée le
zijn verhoor stelde Demanet onverbloemd dat hij had aangedron- même jour par toutes les personnes précitées. Au cours de son
gen op de aanwijzing van een bepaalde BOB'er omdat een van de audition, Demanet a déclaré sans ambages qu'il avait insisté pour
onderzoeksrechters - Hennuy - naar zijn oordeel « immers geen qu'un certain membre de la BSR soit désigné, parce qu'à son avis,
rekening hield met bepaalde pistes die voor mij wel belangrijk un des juges d'instruction - Rennuy - « négligeait en effet cer-
waren. "Zie verhoor Demanet, 16-6-1997,90-91. Vergelijk ook de taines pistes auxquelles j'attachais de l'importance. .». Voir audi-
verklaringen van onder meer: Van Den Berghe, 13-5-1997,22-23; tion Demanet, 16 juin 1997, 90-91. Comparer également, entre
Michaux, 9-6-1997, 67-68; en Collewaert, 29-4-1997, 41-45. Deze autres, les déclarations de : Van Den Berghe, 13 mai 1997, 22-23;
laatste stelde overigens dat hij niet de indruk had dat Rennuy veel Michaux, 9 juin 1997, 67-68; et Collewaert, 29 avril 1997, 41-45.
zag in de oprichting van de steungroep. Ce dernier a du reste déclaré qu'il avait l'impression que Rennuy
attendait beaucoup de la création du groupe de soutien.
(26) BR 15 april 1996, Commandant Schot aan advocaat-gene- (26) L T 15 avril 1996, Commandant Schot à avocat général
raal Michaux. Doraene gaf in zijn verhoor te kennen dat hij Michaux. Doraene a déclaré lors de son audition qu'il avait entre-
ondertussen een heel eind was gevorderd met de financiële analy- temps bien progressé dans l'analyse financière qui avait été de-
se waarom was gevraagd. Zie verhoor Doraene en Noël, 30 juni mandée. Voir audition Doraene et Noël, 30 juin 1997, 4. Rennuy
1997, 4. Hennuy liet zich evenwel nogallaatdunkend uit over de s'est toutefois exprimé de manière assez méprisante au sujet des
prestaties van de CDGFID tot op dit moment: « En ik heb nooit prestations de l'OCDEFO jusqu'à ce mornent-là ;« Etje n'ai jamais
enig antwoord gekregen op de vragen die toch zeker twee jaar eu de réponses aux questions qui avaient été posées certainement
voordien gesteld werden. Maar goed, we praten er niet meer over. .» deux ans auparavant. Fini, on n'en parle plus.". Voir audition
Zie verhoor Hennuy, 15 juli 1997, 42. Hennuy, 15 juillet 1997, 42.
(27) Zie ook: verhoor Lacroix, 26 mei 1997, 18-19; verhoor (27) Voir également: audition Lacroix, 26 mai 1997, 18-19;
Fabrot, 30 juni 1997, 24-25; verhoor Van Lysebeth, 1juli 1997, 52- audition Fabrot, 30 juin 1997, 24-25; audition Van Lysebeth,
53. 1" juillet 1997, 52-53.
(28) Zie over een en ander onder meer ook: verhoor Schot, 9 juni (28) Voir également, entre autres, sur ces deux sujets: audition
1997,82; verhoor Ruth en Lachlan, 6 juni 1997, 96-98 (Ruth). Schot, 9 juin 1997, 82; audition Ruth et Lachlan, 6juin 1997, 96-98
(Ruth).
(29) Verhoor Michaux, 10 juni 1997, 7. Hij ging dus niet ak- (29) Audition Michaux, 10 juin 1997, 7. Il n'était donc pas
koord met degenen die de oprichting van de steungroep alleen d'accord avec ceux qui voulaient dénigrer la création de ce groupe
maar als «uiindoio dressing » willen afdoen. Zie verklaring Van de soutien en disant qu'il ne s'agissait que de" window dressing .»;
Rie, 29 apri11997, 49-50. Voir déclarations Van Rie, 29 avril 1997, 49-50.
 [ 121 ] - 573 / 12 - 95 / 96

discussies had geleid met sommige instanties en dienst- d'âpres discussions avec certains chefs de service et instan-
hoofden. Van de zijde van het Comité P rees bijvoorbeeld de ces. C'est ainsi que le Comité P a posé la question de savoir
vraag waarom er geen overleg was gepleegd over de deta- pourquoi il n'y avait eu aucune concertation au sujet du
chering van een van de leden van de Dienst Enquêtes. Ook détachement d'un des membres du Service Enquêtes. Ce
werd door dit Comité de vraag opgeworpen in welk kader comité a également demandé dans quel cadre ce collabora-
deze medewerker nu eigenlijk zou participeren aan de teur participerait aux travaux du groupe d'appui. Il a été
werkzaamheden van de steungroep. In de loop van februari répondu à ces questions au cours du mois de février 1996:
1996 werden deze vragen beantwoord : de detachering « le détachement s'est effectué sur la base de la loi réglant le
gebeurde op grond van de Wet tot regeling van het toezicht contrôle des services de police et de renseignements, et plus
op de politie- en inlichtingendiensten, meer bepaald een précisément sur la base d'une réquisition du juge d'instruc-
vordering van de onderzoeksrechter, en was bedoeld om tion, et visait à définir de manière précise les relations
nauwgezet de mogelijke relaties tussen de rijkswacht en de éventuelles entre la gendarmerie et la firme Wittock- Van
firma Wittock-Van Landeghem in kaart te brengen (30). Landeghem » (30).
Later in 1996 en in de loop van 1997 werd de CBW La CBW a néanmoins encore été renforcée ultérieure-
niettemin verder versterkt. Hoe deze versterking precies ment en 1996 et au cours de 1997. Il est difficile de détermi-
in haar werk ging, valt aan de hand van de liggende ner, sur la base des documents dont nous disposons, com-
stukken moeilijk na te gaan. Stukje bij beetje werden ment ce renforcement s'est précisément effectué. De
immers - zowel vanuit de rijkswacht als vanuit de ge- nouveaux agents ont en effet progressivement été détachés
rechtelijke politie, en zelfs de gemeentepolitie Charleroi - à la CBW - tant depuis la gendarmerie que depuis la police
nieuwe mensen bij de CBW gedetacheerd. Op 12 mei 1997 judiciaire et même depuis la police communale de Charle-
zag haar samenstelling er in elk geval als volgt uit (3') : roi. Le 12 mai 1997, sa composition était en tout cas la
suivante (3') :
1. Rijkswacht: in totaal 18 personen (voltijds en deel- 1. Gendarmerie: au total, 18 personnes (à temps plein
tijds); et à temps partiel);
2. Gerechtelijke politie: in totaal 8 personen (voltijds 2. Police judiciaire: au total, 8 personnes (à plein temps
en deeltijds); et à temps partiel);
3. Gemeentepolitie: in totaal 2 personen; 3. Police communale: au total, 2 personnes;
4. Veiligheid van de Staat: 1 persoon. 4. Sûreté de l'Etat: une personne.
In totaal dus 29 personen, de sterkte die door Lacroix in Ce qui représente donc 29 personnes au total, soit les
1987 - bij de aanvang van het onderzoek - ook nodig effectifs que M. Lacroix avait jugé nécessaires en 1987 -
werd geacht. Maar het zijn 22 politiemensen meer dan in au début de l'enquête. Mais cela fait 22 policiers de plus
1995 bij de CBW werkzaam waren. que n'en comptait la CBW en 1995.
Zoals de samenstelling van de steungroep aangeeft, Ainsi qu'il ressort de la composition du groupe d'appui,
gaat het hier niet alleen om een kwantitatieve versterking la CBW est non seulement renforcée en termes quantita-
van de CBW, maar ook om een kwalitatieve verruiming tifs, mais ses capacités sont également élargies sur le plan
van haar capaciteit. Deze verruiming houdt enerzijds ver- qualitatif. Cet élargissement tient, d'une part, à une autre
band met een andere aanpak van onderzoeken (rol veilig- approche des enquêtes (rôle de la Sûreté de l'Etat, analyses
heid van de staat, financiële analyses), anderzijds met de financières) et, d'autre part, à l'application possible de
mogelijke toepassing van nieuwe wettelijke bevoegdheden nouvelles compétences légales telles que les « écoutes télé-
zoals de « telefoontap » (zie § IV). Maar een kwantitatieve phoniques» (voir § IV). Une extension des effectifs s'impo-
versterking was in 1996 zeker ook geboden omdat er bij- sait certainement aussi en 1996 du fait du volume de
zonder veel werk kwam kijken bij de vervaardiging van de travail énorme découlant de la réalisation des portraits-
robot-foto's en de opvang van de binnenkomende reac- robots et de la prise en charge des réactions qu'ils ont
ties (32). suscité (32).
Hierbij mag evenwel niet uit het oog worden verloren On ne peut toutefois perdre de vue que le nouveau
dat ook de verdere versterking van de CBW - dus na de renforcement de la CBW - c'est-à-dire après l'instaura-
instelling van de steungroep - niet zonder problemen is tion du groupe d'appui - ne s'est pas fait sans problème.
verlopen. Meer bepaald de bereidheid en/of de mogelijk- C'est ainsi que, plus particulièrement, la police judiciaire
heid van de gerechtelijke politie om aan het welslagen van ne s'est guère montrée vraiment disposée et/ou en mesure
deze verruimingsoperatie een behoorlijke bijdrage te leve- de contribuer largement au succès de cette opération d'ex-
ren, was niet zo groot. Wat de problemen met de kwantita- tension. En ce qui concerne l'extension sur le plan quanti-
tieve vergroting van haar aandeel betreft kan worden ver- tatif de sa part, on peut renvoyer à une lettre adressée le

(30) Zie onder meer: BR 30 januari 1996, Voorzitter Troch aan (30) Voir notamment: LT 30 janvier 1996, Président Troch au
PG Demanet, BR 31 januari 1996, PG Demanet aan voorzitter PG Demanet, LT 31 janvier 1996, PG Demanet au président
Troch, en BR 8 februari 1996, PG Demanet aan PK Charleroi. In Troch, et LT 8 février 1996, PG Demanet au PR Charleroi. Au
de loop van zijn verhoor gafDemanet te kennen dat het Comité P cours de son audition, Demanet a précisé que, selon lui, le Comité
volgens hem veel drukte had gemaakt om niets. Zie verhoor Dema- P s'était alarmé pour rien. Voir l'audition de Demanet, 16 juin
net, 16 juni 1997, 89-90. Troch zag het natuurlijk niet zo : verhoor 1997,89-90. Troch n'était évidemment pas de cet avis: audition de
Troch, 28 apri11997, 85-91. Ook de detachering van een lid van de Troch, 28 avril 1997, 85-91. Le détachement d'un membre de la
veiligheid van de staat verliep niet zonder problemen. Zo liet Sûreté de l'Etat a également posé des problèmes. C'est ainsi que le
procureur-generaal Demanet het hoofd van deze dienst op 4 april procureur général Demanet a fait savoir, le 4 avril 1996, au chef de
1996 weten dat de magistraten van de CBW van mening waren ce service que les magistrats de la CBW estimaient qu'« une
dat « een doorlichting van het dossier door (...) op dit ogenblikgeen lecture du dossier de la part de (...) ne se justifie pas à l'heure
nut heeft en hoe dan ook aanleiding zou kunnen geven tot hritiek » actuelle, et en tout cas risquerait de donner lieu à des critiques. .».
(Zie ook § III.1.6.). (Voir aussi § III.1.6.)
(3') BR 12 mei 1997, Commandant Schot aan OR Lacroix. (3') LT 12 mai 1997, Commandant Schot au JI Lacroix.
(32) Zie verhoor Lacroix, 26 mei 1997, 12. (32) Voir audition Lacroix, 26 mai 1997, 12.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 122 ]

wezen naar een briefvan advocaat-generaal Michaux aan 28 février 1997 par l'avocat général Michaux au procureur
procureur-generaal Demanet van 28 februari 1997 waarin général Demanet, dans laquelle il déclare sans ambages:
zonder omwegen werd vastgesteld:
« De rijkswacht speelt op meer dan voldoende wijze in op « Si la gendarmerie contribue plus que largement à l'ef-
de inspanning waarom verzocht werd. Hetzelfde geldt ook fort demandé de même que la police communale de Charle-
voor de gemeentepolitie van Charleroi die ons zopas 3 man roi qui vient de mettre 3 hommes à notre disposition pour
ter beschikking heeft gesteld om (...J. De gerechtelijke politie (...J, par contre et malgré nos demandes répétées la police
stelt daarentegen maar een minimum aantal personen ter judiciaire n'engage qu'un minimum d'effectifs dans cette
beschikking voor deze strafzaak, en welondanks en in affaire criminelle, en particulier la P.J. de Charleroi qui ne
tegenstelling tot hetgeen waar wij meermaals om verzocht nous a détaché aucun enquêteur (sauf il est vrai 1 homme
hebben. Dit is met name het geval voor de G.P. van Charle- que M. le Commissaire en Chef (...J nous a envoyé récem-
roi die ons geen enkele speurder heeft bezorgd (behalve dan ment et dont nous avons dû nous séparer en raison de son
één man die ons niet zo lang geleden door hoofdcommissa- (.. .J. »
ris (...J werd bezorgd en van wie wij ons hebben moeten
ontdoen omwille van zijn (...J. »,
Een concreet voorbeeld op kwalitatief vlak betreft de Un exemple concret de l'apport qualitatif est la désigna-
aanduiding van een misdaadanalyste in 1997. Waar de tion d'un criminaliste en 1997. Alors qu'en janvier 1997, la
rijkswacht in januari 1997 onmiddellijk haar belofte ge- gendarmerie a directement honoré sa promesse de mettre
stand deed om een nieuwe analyst ter beschikking te stel- un nouveau criminaliste à disposition (qui avait déjà ana-
len (die op 13 mei 1997 al 7 dossiers had geanalyseerd), lysé 7 dossiers le 13 mai 1997), la police judiciaire a simple-
daar kwam de gerechtelijke politie haar belofte om het- ment manqué à sa promesse de faire de même (33). Le
zelfde te doen, maar niet na (33). Het zou te ver voeren hier commentaire de toutes les lettres échangées, entre le
alle brieven te bespreken die tussen la december 1996 en la décembre 1996 et le 9 juillet 1997, entre diverses briga-
9 juli 1996 zijn gewisseld tussen diverse brigades van de des de la police judiciaire, le commissariat général de la
gerechtelijke politie, het commissariaat-generaal van de police judiciaire, le parquet général de Mons, divers procu-
gerechtelijke politie, het parket-generaal te Mans, diverse reurs du Roi, l'inspecteur général de la police judiciaire, le
procureurs des Konings, de inspecteur-generaal van de ministère de la Justice et le juge d'instruction Lacroix nous
gerechtelijke politie, het parket-generaal te Mans, diverse ferait sortir du cadre de notre propos. On comprend cepen-
procureurs des Konings, de inspecteur-generaal van de dant que, dans une lettre du 23 mai 1997 à l'avocat général
gerechtelijk politie, het ministerie van Justitie en onder- Michaux, Lacroix désespérait et demandait «Dans quel
zoeksrechter Lacroix. Maar begrijpelijk is wel dat deze pays vivons-nous? », parce que le procureur du Roi de
laatste zich in een brief van 23 mei 1997 aan advocaat- Tournai refusait d'appliquer un arrêté ministériel du
generaal Michaux wanhopig afvroeg: «Dans quel pays 24 avril 1997 (l'analyste concerné étant détaché à la CBW).
vivons-nous? », omdat de procureur des Konings van Door- Le nouveau procureur général de Mons trancha finale-
nik een ministerieel besluit van 24 april 1997 (waarbij de ment, le 9 juillet 1997 et demanda par écrit au commissaire
betrokken analyste werd gedetacheerd bij de CBW) wei- général de la police judiciaire d'ordonner le détachement
gerde uit te voeren. De nieuwe procureur-generaal van de l'analyste en question. On ignore encore aujourd'hui si
Mans hakte eindelijk de knoop door en vroeg de commissa- cet ordre a finalement été suivi d'effet.
ris-generaal van de gerechtelijke politie op 9 juli 1997
schriftelijk om de detachering van de analyste in kwestie te
bevelen. Of dit bevel uiteindelijk wel effect heeft gehad, is
ons vandaag niet bekend.

II.1.3. Enkele opmerkingen over de materiële middelen II.1.3. Quelques observations au sujet des moyens maté-
riels

In de loop van de hoorzittingen merkte een van de Un des témoins a fait observer au cours des auditions:
getuigen op : « On n'a jamais donné à l'enquête Brabant « On n'a jamais donné à l'enquête Brabant wallon l'impor-
wallon l'importance qu'elle méritait. ». Deze uitspraak tance qu'elle méritait », Cette déclaration visait, d'une part,
sloeg enerzijds op de krappe personele middelen {« On n'a les moyens réduits en personnel {« On n'a jamais détaché
jamais détaché pour l'affaire du Brabant wallon ») en an- pour l'affaire du Brabant wallon ») et, d'autre part, les
derzijds op de minimale materiële middelen waarmee de moyens matériels minimaux avec lesquels la CBW a dû
CBW lange jaren heeft moeten werken (34). Zelf gaf hij het travailler pendant de longues années (34). Il a même donné
voorbeeld van een auto die hem in 1986 ter beschikking l'exemple d'une voiture mise à sa disposition en 1986 et
was gesteld en waar hij in 1996, 200 000 km verder, nog avec laquelle il continuait à rouler en 1996, 200 000 km
mee reed. Dat er tussen 1986 en 1996 nauwelijks werd plus loin. Il ressort également de divers autres exemples
geïnvesteerd in de materiële infrastructuur van de CBW qu'entre 1986 et 1996, on a à peine investi dans l'infras-
blijkt echter ook uit diverse andere voorbeelden. Het pijn- tructure matérielle de la CBW. Le plus douloureux de ces
lijkste van deze voorbeelden is dit van de computerisering exemples est celui de l'informatisation de la CBW, qui était
van de CBW - toch een informatieverwerkende eenheid quand même par excellence une unité où les informations
bij uitstek. devaient être traitées.

(33) BR 13 mei 1997, Commandant Schot aan OR Lacroix. Zie (33) LT 13 mai 1997, Commandant Schot au JI Lacroix. Voir
ook het relaas hierover in : verhoor Lacroix, 23 mei 1997, 22-23; également ce qu'a dit à ce sujet Lacroix, audition 23-5-1997,22-23;
verhoor De Vroom, 25 maart 1997, 16, 19-20; verhoor Michaux, audition De Vroom, 25 mars 1997, 16, 19-20; audition Michaux,
10 juni 1997, 40-43. 10 juin 1997, 40-43.
(34) Verhoor Ruth en Lachlan, 6 juni 1997, 89, 95 (Ruth). (34) Audition Ruth et Lachlan, 6 juni 1997, 89, 95 (Ruth).
 [ 123 ] - 573 / 12 - 95 / 96

De CBW beschikte in het begin slechts over 7 typema- Au début, la CBW ne disposait que de 7 machines à
chines (voor 25 speurders ... 1). Desalniettemin vond de écrire (pour 25 enquêteurs ... 1). Malgré cela, en février
hoofdcommissaris van de gerechtelijke politie te Charleroi 1988, le commissaire en chef de la police judiciaire de
het in februari 1988 nodig om 6 van deze 7 schrijfmachines, Char1eroijugea nécessaire de faire enlever à la CBW de ces
waaronder de enige elektrische machine, weg te laten ha- 7 machines à écrire, dont la seule machine électrique. Le
len bij de CBW. Waarom hij dit deed, wist commandant commandant Schot n'a pu indiquer le motif de cette déci-
Schot niet te zeggen, maar het was wel hard: «se vair sion, mais celle-ci a fait mal: « se voir démuni sans préavis,
démuni sans préavis, c'est dur. » (35). Het ligt echter voor de c'est dur» (35). Il va cependant de soi que cela s'est fait dans
hand dat dit gebeurde in het kader van de terugtrekking le cadre du retrait de la police judiciaire de l'enquête sur les
van de gerechtelijke politie uit het onderzoek naar de « tueurs du Brabant ». L'équipement en machines à écrire
«bende van Nijvel ». Het typemachine-bestand werd na- a été complété par la suite par la gendarmerie. Et tout le
dien kennelijk opgevuld door de rijkswacht. En tot in de travail écrit a ainsi pu être réalisé jusque dans les années
jaren 1990 werd hier alle schriftelijke werk mee verzet. 1990. Ce n'est qu'il y a environ cinq ans que quelques PC,
Enkele PC's (2) met de mogelijkheid van tekstverwerking avec possibilité de traitement de texte, ont été intro-
werden pas zo'n 5 jaar geleden geïntroduceerd (36). Het duits (36). Le premier fax a été installé en mars 1992 (37).
eerste fax-apparaat werd geïnstalleerd in maart 1992 (37).
In dezelfde tijd werd er na veel vijven en zessen beslist A la même époque, et après beaucoup de tergiversa-
om over te gaan tot de aanschaf van de nodige hard- en tions, on décida d'acquérir le matériel informatique et les
software om de resultaten van het nationale ballistische logiciels nécessaires au traitement des résultats de l'en-
onderzoek te verwerken. De discussie over de noodzaak quête balistique nationale. La discussion sur la nécessité
hiervan was gestart in oktober 1990. Toen was het meer de cet achat avait débuté en octobre 1990. Il était alors
dan duidelijk dat het gegevensbestand dat was opgebouwd, apparu clairement qu'il n'était plus possible de continuer à
manueel eigenlijk niet langer te hanteren viel (38). Procu- gérer manuellement la banque de données qui avait été
reur-generaal Demanet onderstreepte in januari 1991 - constituée (38). En janvier 1991, le procureur général De-
in een brief aan het kabinet van de minister van Justi- manet soulignait une fois encore - dans une lettre au
tie - nog eens dat de automatisering van dit bestand cabinet du ministre de la Justice - que l'automatisation
inderdaad dringend geboden was (39). En in maart van de cette banque de données s'imposait en effet de toute
datzelfde jaar liet het kabinet hem weten dat er prijsoffer- urgence (39). Et en mars de la même année, le cabinet
tes waren aangevraagd. Wanneer de benodigde appara- l'informa que des offres de prix avaient été demandées.
tuur effectief werd geleverd, weten wij niet. Dat het ge- Nous ignorons quand l'équipement nécessaire a été réelle-
vraagde systeem momenteel in bedrijfis, hebben wij echter ment livré. Nous avons pu vérifier de visu que l'équipe-
met eigen ogen gezien. ment demandé est actuellement opérationnel.
Begin 1991 was door de Vroom evenwel al de vraag Au début 1991, de Vroom avait déjà posé la question de
opgeworpen of het hele dossier van het onderzoek naar de savoir s'il ne fallait pas automatiser tout le dossier de
«bende van Nijvel . niet zou moeten worden geautomati- l'enquête sur les «tueurs du Brabant », par exemple au
seerd, bijvoorbeeld met behulp van het speciale «Hol- moyen du programme spécial « Holmes » (40). En juillet de
mes »-programma (40). In juli van datzelfde jaar bezorgde la même année, il fournit au procureur général Demanet
hij procureur-generaal Demanet een gedetailleerde specifi- les spécifications détaillées du matériel qui devrait être
catie van de apparatuur die daartoe zou moeten worden acheté à cet effet (41). Toutefois, rien ne s'est passé ... La
aangekocht (41). Er gebeurde echter niets ... Ook het voor- proposition faite par la suite par Van Den Berghe de scan-
stel dat later door Van Den Berghe werd ontwikkeld om ner d'une certaine manière l'ensemble du dossier, y com-
het hele dossier, inclusief de politiële documentatie, op een pris la documentation policière, ne provoqua aucune réac-
bepaalde maniet te scannen, leidde niet tot enige actie. tion. Ainsi donc, il fallait bien s'en remettre, par la force des
Noodgedwongen bleef men dus maar vertrouwen op het choses, à la mémoire collective d'un nombre de plus en plus
«mémoire collective» van steeds minder speurders. En réduit d'enquêteurs. Et malgré qu'au cours des dernières
ofschoon er ook in de voorbije jaren meer dan eens op werd années, on ait souligné plus d'une fois que le scannage
gehamerd dat scanning de enige manier is om het verval était la seule façon d'éviter que cette mémoire ne s'estom-
van dit geheugen tegen te gaan, is het nog steeds niet pe, on n'a pas encore eu recours à ce procédé (42).
gebeurd (42).
Overigens stelde Schot reeds in september 1991 dat het Schot a d'ailleurs déclaré en septembre 1991 qu'il était
hoog tijd was om over te gaan tot de computerisering van grand temps de procéder à l'informatisation de la CBW -
de CBW - los van wat er ondertussen bij het CBO ge- indépendamment de ce qui s'était passé entre-temps au
beurde. Hij deed toen het bescheiden voorstelom 2 PC's BCR. Il alors proposé d'acquérir modestement deux PC
aan te schaffen voor tekstverwerking in het algemeen, en pour le traitement de texte en général et pour la consulta-

(35) Verhoor Schot, 9 juni 1997, 1, 17. (35) Audition Schot, 9 juni 1997, 1, 17.
(36) Verhoor Van Den Berghe, 13 mei 1997, 42-43. (36) Audition Van Den Berghe, 13 mei 1997, 42-43.
(37) BR 18-3-1992, Kabinetsmedewerker Meerman aan PG De- (37) LT 18 mars 1992, collaborateur de cabinet Meerman au PG
manet. Demanet.
(38) Nota 24 oktober 1991, Commandant Schot aan OR Hennuy (38) Note 24 octobre 1991, commandant Schot au JI Hennuy et
en PK Labar. au PRLabar.
(39) BR 23 januari 1991, PG Demanet aan Kabinet minister (39) LT 23 janvier 1991, PG Demanet au cabinet du ministre de
van Justitie. la Justice.
(40) BR 4 februari 1991, PG Demanet aan minister van Justi- (40) LT 4 février 1991, PG Demanet au ministre de la Justice.
tie. (41) LT 8 juillet 1991, commissaire en chef de Vroom au PG
(41) BR 8 juli 1991, HC De Vroom aan PG Demanet. Demanet.
(42) Verhoor Van Den berghe, 13 mei 1997, 41-43; verhoor Mi- (42) Audition Van Den Berghe, 13 mai 1997, 41-43; audition
chaux, 10 juni 1997, 8. Michaux, 10 juin 1997, 8.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 124 ]

voor de ondervraging van deelbestanden, de vervaardiging tian des fichiers, la rédaction des rapports et ainsi de
van rapporten en andere (43). Een kleine 2 maanden la- suite (43). Deux mois plus tard - le 4 novembre 1991 -
ter - 4 november 1991 - liet de betrokken beheers- le service de gestion concerné de la gendarmerie a indiqué
dienst van de rijkswacht weten, welke apparaten het beste quels appareils répondaient le mieux à ces besoins. Et,
aan deze noden tegemoetkwamen. En, zoals uit recente comme cela ressort de documents récents, ces PC ont été
stukken blijkt, die PC's werden ook metterdaad aange- achetés immédiatement.
schaft.
Pas na alle commotie rond de stand van het onderzoek Il a fallu attendre la fin de la commotion concernant
naar de « bende van Nijvel » in het najaar van 1995 werd er l'enquête sur les « tueurs du Brabant », à l'automne 1995,
eindelijk serieus werk gemaakt van een algemene evalua- pour que l'on procède enfin sérieusement à une évaluation
tie van de materiële middelen van de CBW. Op verzoek van générale des moyens matériels de la CBW. A la demande
Hennuy gaven commandant Schot en commissaris Fabrot de Hennuy, le commandant Schot et le commissaire Fabrot
op 31 januari 1996 een overzicht van wat er naar hun ont donné le 31 janvier 1996 une liste complète de tout ce
mening nodig was: auto's, PC's en printers, mobiele tele- qui était nécessaire à leurs yeux : automobiles, PC et
foons, een scanner, enzovoort (44). Op een vergadering van imprimantes, mobilophones, un scanner, et ainsi de sui-
de CBW en het ministerie van Justitie d.d. 9 februari 1996 te (44). Lors d'une réunion entre la CBW et le ministère de
werd beslist om het merendeel van deze apparaten onmid- la Justice, le 9 février 1996, il a été décidé d'acheter immé-
dellijk aan te kopen (45). In april 1996 maakten Van Den diatement la majorité de ces appareils (45). En avril 1996,
Berghe en Schot voor advocaat-generaal Michaux nog aan- Van Den Berghe et Schot ont encore dressé des listes
vullende lijsten met wensen van de CBW op. Deze inventa- reprenant les vœux de la CBW à l'intention de l'avocat
risaties belandden - om onduidelijke redenen - ech- général Michaux. Pour des raisons floues, ces inventaires
ter pas in juli 1996 op het bureau van de toenmalige n'ont toutefois abouti sur le bureau du chef de cabinet de
kabinetschef van de huidige minister van Justitie (46). In l'époque de l'actuel ministre de la Justice qu'en juillet
hoeverre en in welk tempo de nieuwe wensen van de CBW 1996 (46). Nous n'avons pu établir à quelle cadence il a été
werden vervuld, kon door ons niet worden nagegaan. Wel répondu aux nouveaux souhaits de la CBW. Il est établi
staat het vast dat de politiële leiding van de CBW tot in que, jusqu'en février 1997, la direction policière de la CBW
februari 1997 allerhande materiële behoeften (aan PC's, a informé la magistrature de Charleroi de ses besoins
aanprinters, aan GSM's en Sema's, aan auto's, enzovoort) matériels divers (PC, imprimantes, GSM et sémaphones,
kenbaar heeft gemaakt bij de magistratuur in Charleroi. automobiles, et ainsi de suite). En avril 1997 enfin, Schot a
In april 1997 tenslotte werd door Schot nog maar eens encore dressé un inventaire précis des moyens matériels
precies geïnventariseerd over welke materiële middelen de dont la CBW disposait à ce moment (47).
CBWop dat moment beschikte (47).

II.2. De opdrachten van de CBW II.2. Les missions de la CBW

II.2.1. Het aantal deelonderzoeken dat werd verricht II.2.1. Le nombre d'enquêtes partielles effectuées

In de rapporten die door ons voor de Commissie zijn Les rapports que nous avons établis à l'intention de la
vervaardigd, werd uitvoerig ingegaan op zes van de belang- commission traitent de manière détaillée six des pistes
rijkste zwaartepunten in het strafrechtelijk onderzoek principales de l'enquête sur les «tueurs du Brabant» :
naar de «bende van Nijvel . : extreem-rechts (algemeen), l'extrême-droite (d'un point de vue général), les clubs de tir
de practical shooting clubs, de slachtoffers, de « roze ballet- pratique, les victimes, les «ballets roses », la bande De
ten », de bende De Staerke en de (ex-Irijkswachters, In Staercke et les (anciens) gendarmes. Ces dix dernières
totaal werden er in de voorbije 10 jaren echter zo'n années, environ 15 pistes principales ont toutefois été sui-
15 hoofdsporen gevolgd. Bij de andere zwaartepunten kan vies au total. En ce qui concerne ces autres pistes, on peut
onder meer worden gedacht aan het spoor van de eventuele notamment envisager le racket éventuel du Delhaize, la
afpersing van Delhaize, dat van de ballistische gegevens, piste des données balistiques, et celle des « Yougoslaves ».
en het spoor van « de Joegoslaven ».
Het spreekt welhaast voor zichzelf dat al deze zwaarte- Il est évident que toutes ces pistes d'enquête n'ont pas
punten in het onderzoek niet even zwaar hebben gewogen mobilisé dans la même mesure les effectifs de la CBW.
op de capaciteit van de CBW. Het onderzoek van sommige Certaines ont mobilisé plus de personnel et de matériel
zwaartepunten vroeg natuurlijk om meer, en soms ook pendant plus de temps que d'autres. Cela ressort égale-
langduriger, inzet van materiële en personele middelen ment clairement de l'aperçu que le commandant Schot a
dan het onderzoek van andere. Dit blijkt ook heel duidelijk présenté à la commission au sujet des enquêtes partielles
uit het overzicht dat commandant Schot voor de Commis- que la CBW a effectuées au fil des ans en ce qui concerne
sie heeft opgesteld van de deelonderzoeken die de CBW in les 15 pistes. Certaines pistes figurent depuis des années

(43) Nota 10 september 1991, Commandant Schot aan kolonel (43) Note 10 septembre 1991, du commandant Schot au colonel
Michaux. Michaux.
(44) Nota 31 januari 1996, Commandant Schot en commissaris (44) Note du 31 janvier 1996. Du commandant Schot et du
Fabrot aan OR Rennuy. Ret verzoek van Hennuy dateerde van commissaire Fabrot au JI Rennuy. La demande de Hennuy datait
24 januari 1996. du 24 janvier 1996.
(45) Verslag van de vergadering van 9 februari 1996. (45) Rapport de la réunion du 9 février 1996.
(46) Nota 16 juli 1996, Secretaris-generaal Baret aan kabinets- (46) Note du 16 juillet 1996, du secrétaire général Baret au chef
chef minister van Justitie. de cabinet du ministre de la Justice.
(47) BR 6 februari 1997, Commandant Schot en commissaris (47) LT 6 février 1997, du commandant Schot et du commissai-
Fabrot aan AG Michaux. De laatstbedoelde inventarisatie werd op re Favrot à l'AG Michaux. Cet inventaire a été transmis par Schot
18 april1997 door Schot overgemaakt aan Michaux. à Michaux le 18 avril 1997.
 [ 125 ] - 573 / 12 - 95 / 96

relatie tot de 15 zwaartepunten door de jaren heen heeft au programme d'enquête de la CBW, d'autres n'y figurent
uitgevoerd. Sommige zwaartepunten hebben jaren achter- que depuis un an ou deux.
een op het onderzoeksprogramma van de CBW gestaan,
andere zwaartepunten slechts één of twee jaar.
Omdat het niet mogelijk is om hier precies aan te geven Vu l'impossibilité de déterminer avec exactitude quelle
welk onderzoek in welke jaren op het programma van de enquête a figuré durant quelles années au programme de
CBW heeft gestaan, wordt hier volstaan met een kwantita- la CBW, nous nous limiterons à une présentation quantita-
tieve voorstelling van de deelonderzoeken in kwestie: tive des enquêtes partielles en question:

Evolutie aantal deelonderzoeken Evolution du nombre d'enquêtes partielles

1987 : 15 deelonderzoeken; 1987 : 15 enquêtes partielles;

1988 : 31 deelonderzoeken; 1988 : 31 enquêtes partielles;
1989 : 40 deelonderzoeken; 1989 : 40 enquêtes partielles;
1990 : 34 deelonderzoeken; 1990 : 34 enquêtes partielles;
1991 : 25 deelonderzoeken; 1991 : 25 enquêtes partielles;
1992 : 19 deelonderzoeken; 1992 : 19 enquêtes partielles;
1993 : 6 deelonderzoeken; 1993 : 6 enquêtes partielles;
1994 : 7 deelonderzoeken. 1994 : 7 enquêtes partielles.

Vanzelfsprekend waren deze deelonderzoeken niet alle- Ces enquêtes partielles n'ont évidemment pas toutes eu
maal even omvangrijk. Hierom mogen aan de bovenge- la même ampleur. On ne peut dès lors pas tirer de conclu-
noemde cijfers ook niet al te vergaande conclusies worden sions trop larges des chiffres précités. Ce qu'ils montrent
verbonden. Wat zij echter duidelijk laten zien is dat het clairement, c'est que l'enquête sur les «tueurs du Bra-
onderzoek naar de « bende van Nijvel » als zodanig in 1987 bant» en tant que telle a véritablement démarré en 1987,
echt op gang kwam, in de jaren 1988-1991 over de volle qu'elle a connu son régime maximum dans les années
breedte op volle toeren draaide, in 1992 nog even op tempo 1988-1991, qu'elle a gardé le rythme en 1992, mais qu'elle
bleef, maar vanaf 1993 doodbloedde. Overigens ligt het s'est effilochée à partir de 1993. Il est par ailleurs évident
natuurlijk voor de hand dat er van jaar tot jaar een zekere qu'une certaine relation doit avoir existé au fil des ans
wisselwerking moet hebben bestaan tussen de (evolutie entre l'évolution du volume des moyens disponibles et le
van de) omvang van de beschikbare middelen en het aantal nombre des enquêtes partielles effectuées. Faute d'avoir
uitgevoerde deelonderzoeken. Welke deze wisselwerking is étudié ce point, il ne nous est pas possible de préciser cette
geweest, moet hier bij gebrek aan onderzoek buiten be- relation dans le présent contexte. Nous avons toutefois
schouwing blijven. Hiervoor (§ II.1.1.4.) werd er wel al op déjà souligné ci-avant (§ II.1.1.4.) que la réduction des
gewezen dat de inkrimping van de sterkte onder meer een effectifs a notamment résulté de l'achèvement ou de l'arrêt
gevolg is geweest van de afronding respectievelijk de stop- de certaines enquêtes partielles.
zetting van bepaalde deelonderzoeken.

II.2.2. De omvang van de uitgevoerde taken II.2.2. L'importance des tâches réalisées

Het zou vanzelfsprekend mooi zijn wanneer per deelon- Il serait évidemment idéal de pouvoir quantifier les
derzoek zou kunnen worden gekwantificeerd welke taken tâches effectuées pour chaque volet de l'enquête. Cepen-
er werden vervuld. De administratieve organisatie van de dant, l'organisation administrative de la CBW ne permet
CBW maakt de uitvoering van een dergelijk onderzoek pas une telle étude. Heureusement toutefois, nous ne som-
echter niet mogelijk. Toch staan we hier gelukkig niet mes pas confrontés à une absence totale d'informations à ce
helemaal met lege handen. Er zijn een aantal cijfers be- sujet. Nous disposons de chiffres qui donnent une certaine
schikbaar die enigermate een indruk geven van het werk idée du travail presté par la CBW au cours des années
dat in de jaren 1987-1997 door de CBW werd gepresteerd. 1987-1997. Elles nous donnent l'image suivante, exprimée
Uitgedrukt in termen van input, throughput en output en termes d'input, de throughput et d'output (48).
bieden zij het volgende beeld (48).
Voor wat de input betreft zijn er cijfers over het aantal En ce qui concerne l'input, il existe des chiffres concer-
kantschriften dat van jaar tot jaar door de betrokken on- nant les apostilles transmises d'année en année par les
derzoeksrechters aan politiemensen van de CBW is overge- juges d'instruction concernés aux policiers de la CBW. Ces
maakt. Dit aantal zegt dus iets - zeker niet alles: een nombres ont donc une signification - mais ils ne disent
kantschrift kan meerdere opdrachten omvatten, en de pas tout: une apostille peut contenir plusieurs devoirs, et
draagwijdte van opdrachten kan zeer verschillend zijn - la portée des devoirs peut être très différente - concer-
over het aantalopdrachten dat in het kader van de vele nant le nombre de devoirs effectués dans le cadre de nom-
deelonderzoeken is gegevens, al dan niet op verzoek van breux volets de l'enquête, à la demande ou non des enquê-
speurders: teurs:

(48) De cijfers die in deze subparagraafworden gepresenteerd, (48) Tous les chiffres présentés dans ce sous-paragraphe ont été
zijn allemaal verschaft door commandant Schot. fournis par le commandant Schot.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 126 ]

Evolutie aantal kantschriften Evolution du nombre d'apostilles

1987 386 1987 386

1988 654 1988 654
1989 419 1989 419
1990 367 1990 367
1991 227 1991 227
1992 122 1992 122
1993 50 1993 50
1994 33 1994 33
1995 28 1995 28
1996 194 1996 194
1997 187 1997 187

Totaal 2666 Total 2666

Dit staatje levert dus wel hetzelfde beeld van het onder- Ce relevé nous donne donc la même image de l'enquête
zoek op als het overzicht van de uitgevoerde deelonderzoe- que la vue d'ensemble des volets de l'enquête menés à bien.
ken. Het onderzoek nam zijn grootste vlucht in de jaren L'enquête a pris son essor dans les années 1988-1991. Elle
1988-1991. Daarna liep het snel in omvang terug. Om in a ensuite rapidement perdu en importance, puis elle a
1996-1997 - duidelijk mede onder druk van de publieke repris vigueur en 1996-1997, sous la pression notamment
opinie - weer tot leven te komen. de l'opinion publique.
Als een maat voor de output van de CBW kan het aantal On peut prendre le nombre de procès-verbaux comme
processen-verbaal worden genomen. De evolutie hiervan mesure de l'output de la CBW. Son évolution a été la
was de volgende : suivante:

Evolutie aantal processen-verbaal Evolution du nombre de procès-verbaux

1987 1115 1987 1115

1988 1168 1988 1168
1989 993 1989 993
1990 823 1990 823
1991 754 1991 754
1992 614 1992 614
1993 204 1993 204
1994 82 1994 82
1995 62 1995 62
1996 237 1996 237
1997 392 (tot 1-6-1997) 1997 392 (jusqu'au 1-6-1997)

Totaal 6444 Total 6444

Het ene proces-verbaal is - uitgedrukt in hoeveelheid Un procès-verbal - exprimé en quantité de travail -

werk - natuurlijk ook het andere niet. Maar ook de evo- n'est évidemment pas l'autre. Mais l'évolution des procès-
lutie van het aantal processen-verbaalliegt er niet om. Zij verbaux fournit des informations fiables. Elle reflète la
weerspiegelen volkomen hetzelfde beeld van het verloop même image du déroulement de l'enquête criminelle (dans
van het strafrechtelijk onderzoek (in zijn geheel) als in de son ensemble) que les vues générales précédentes.
voorgaande overzichten tot uiting is gekomen.
Met betrekking tot de throughput van de CBW zijn er in En ce qui concerne le throughput de la CBW, on dispose
de eerste plaats cijfers over het aantal mensen dat is en premier lieu de chiffres concernant les personnes enten-
verhoord door de CBW (het aantal mensen dat in de verho- dues par la CBW (nous ne prendrons pas en compte le
ren is genoemd laten we buiten beschouwing) : nombre de personnes mentionnées dans le cadre des audi-
tions) :

Evolutie aantal verhoorde personen Evolution du nombre de personnes entendues

1987 550 1987 550

1988 402 1988 402
1989 385 1989 385
1990 123 1990 123
1991 70 1991 70
1992 37 1992 37
1993 27 1993 27
1994 5 1994 5
1995 7 1995 7

Totaal 1599 Total 1599

 [ 127 ] - 573 / 12 - 95 / 96

De cijfers in dit staatje spreken zozeer voor zichzelf dat Les chiffres de ce relevé sont à ce point éloquents que
elk commentaar achterwege kan blijven. Hetzelfde geldt tout commentaire est inutile. Il en est de même pour les
voor de cijfers aangaande de evolutie van het aantal uitge- chiffres concernant le nombre de perquisitions effectuées:
voerde huiszoekingen:

Evolutie aantal huiszoekingen Evolution du nombre de perquisitions

1987 65 1987 65
1988 26 1988 26
1989 25 1989 25
1990 4 1990 4
1991 1 1991 1
1992 1 1992 1
1993 5 1993 5
1994 2 1994 2
1995 1 1995 1

Totaal 130 Total 130

Het onderzoek is in 1994-1995 dus zo goed als stilgeval- L'enquête est pratiquement tombée au point mort en
len. Dit werd trouwens voor de Onderzoekscommissie ook 1994-1995. Ceci a d'ailleurs été reconnu explicitement pour
met zoveel woorden erkend door de toenmalige procureur la Commission d'enquête par le procureur du Roi de l'épo-
des Konings Defourny : «Cette affaire a stagné, pendant que, M. Defourny : « Cette enquête a stagné, pendant cette
cette période, c'est clair, ce qui décourageait d'ailleurs de période, c'est clair, ce qui décourageait de temps en temps
temps en temps les enquêteurs eux-mêmes. » (49). les enquêteurs eux-mêmes. » (49).

II.2.3. De organisatie van de taakuitvoering II.2.3. L'organisation de l'enquête

Naast het aantal verrichtte deelonderzoeken en de om- Outre le nombre de sous-enquêtes effectuées et l'impor-
vang van de uitgevoerde taken is de manier waarop deze tance des devoirs accomplis, la manière dont ces enquêtes
onderzoeken respectievelijk taken werden uitgevoerd, ze- et devoirs ont été exécutés est certainement un autre point
ker ook een punt dat hier in ogenschouw moet worden sur lequel il convient de se pencher ici.
genomen.
Uit diverse beschikbare stukken blijkt dat de deelonder- Divers documents révèlent que les sous-enquêtes et de-
zoeken respectievelijk taken in de betrokken periode - voirs ont toujours été confiés, au cours de la période consi-
1986-1996 - steeds werden toevertrouwd aan één, twee dérée (1986-1996), à un, deux et, dans un seul cas, trois ou
en, in een enkel geval, drie of vier speurders. En het hoeft quatre enquêteurs. Et il est clair que la répartition des
weinig betoog dat de onderlinge taakverdeling geregeld tâches a régulièrement fait l'objet de mises au point. Les
werd bijgesteld. Waarom wie welke opdrachten kreeg toe- documents cités ne nous apprennent évidemment pas sur
gewezen, leren de onderhavige stukken natuurlijk niet. quelle base les missions ont été réparties entre les diffé-
Wel wijzen zij uit dat de politiële chefs de opeenvolgende rents enquêteurs. En revanche, ils montrent que les chefs
onderzoeksrechters regelmatig schriftelijk op de hoogte policiers ont régulièrement informé par écrit les juges
brachten van de stand van de werkzaamheden die door de d'instruction qui se sont succédé de l'état d'avancement des
speurders werden uitgevoerd (50). devoirs accomplis par les enquêteurs (50).
Verder hebben verschillende getuigen de Commissie Par ailleurs, plusieurs témoins ont remis à la commis-
stukken overhandigd waaruit kan worden opgemaakt dat sion des documents qui permettent d'établir que la CBW a
er binnen de CBW geregeld werd vergaderd over de voort- régulièrement organisé des réunions consacrées à la pro-
gang van onderzoeken. Op grond van de gegevens die gression des enquêtes. Les données transmises par le com-
commandant Schot heeft overgemaakt, kan het verloop mandant Schot permettent de chiffrer comme suit l'évolu-

(49) Verhoor Defourny, 30 mei 997, 21. (49) Audition Defourny, 30 mai 1997, 21.
(50) Commandant Schot heeft de Commissie een reeks van (50) Le commandant Schot a remis une série de lettres et de
brieven en nota's overhandigd waaruit één en ander duidelijk notes qui confirment clairement ce qui précède.
blijkt.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 128 ]

van het aantal « briefings dirigés par les magistrats respon- tian du nombre de «briefings dirigés par les magistrats
sables » als volgt in cijfers worden uitgedrukt (51) : responsables » (51) :

Evolutie aantal briefings Evolution du nombre de briefings

1987 24 1987 24
1988 46 1988 46
1989 55 1989 55
1990 42 1990 42
1991 26 1991 26
1992 30 1992 30
1993 12 1993 12
1994 7 1994 7
1995 9 1995 9
1996 14 1996 14

Totaal 265 Total 265

Het ligt nogal voor de hand dat de evolutie van deze Il est assez évident que l'évolution de ces briefings suit
briefings goeddeels parallel loopt met de evolutie van de en grande partie celle des données présentées ci-avant.
gegevens die hiervoor werden gepresenteerd. Daarom C'est pourquoi il est inutile d'approfondir, ici encore, la
hoeft er hier ook niet verder op worden ingegaan. Een question. Une note du juge d'instruction Hennuy précise
notitie van onderzoeksrechter Hennuy geeft echter eniger- toutefois quelque peu la nature de ces briefings dans la
mate aan om wat voor soorten briefings het in de praktijk pratique. Entre 1990 et 1995, M. Hennuy a organisé
zoal ging. In de periode 1990-1995 hield hij 65 briefings 65 briefings réunissant l'ensemble des enquêteurs de la
met alle speurders van de CBW, en 47 briefings alleen met CBW et 47 briefings réunissant uniquement les enquê-
de speurders die betrokken waren bij bepaalde deelonder- teurs concernés par certaines sous-enquêtes. Au cours de
zoeken. Tevens vonden er in dit tijdvak 9 officiële briefings la même période, 9 briefings officiels ont également été
met andere onderzoekscellen plaats. Daarenboven had hij organisés en présence des membres d'autres cellules d'en-
in de jaren 1990-199624 keer formeeloverleg met procu- quête. En outre, M. Hennuy et le procureur général Derna-
reur-generaal Demanet. net se sont concertés formellement à 24 reprises entre 1990
et 1996.
Uit de vergelijking van de gegevens van Schot en Hen- La comparaison entre les données fournies par Schot et
nuy kan worden opgemaakt dat in elk geval in de onderha- celles fournies par Hennuy permet d'établir qu'au cours de
vige periode een groot aantal briefings plaatsvond waraan la période considérée, Hennuy n'a en tout cas pas participé
Hennuy niet deelnam (of dit ook ten tijde van Lacroix het à un grand nombre des briefings qui ont eu lieu (nous ne
geval is geweest, weten wij niet). Deze vaststelling roept savons pas si ce fut également le cas de Lacroix). Cette
vanzelfsprekend de vraag op die ook reeds bij andere vast- constatation soulève évidemment une question qui aurait
stellingen had kunnen worden opgeworpen: welke was in déjà pu être posée précédemment lorsque nous avons fait
de CBW de rolverdeling tussen de onderzoeksrechters en certaines constatations: comment les rôles étaient-ils ré-
de politiechefs bij de uitvoering van het onderzoek? partis, au sein de la CBW, entre les juges d'instruction et
les chefs policiers dans le cadre de l'exécution de l'enquête?
Verschillende getuigen hebben deze kwestie - al dan Plusieurs témoins ont évoqué cette question lors des
niet op aandringen van de voorzitter van de Commissie auditions - sur les instances ou non du président de la
aangeroerd tijdens de hoorzittingen (52). Een enigermate commission (52). Schot a toutefois donné une description
uitgewerkte beschrijving van de onderscheiden rollen werd assez élaborée du rôle de chacun:
evenwel aangeleverd door Schot :

«a. De magistraat «a. Le magistrat

De magistraat leidt het onderzoek. Als het onderzoek in Le magistrat dirige l'enquête. Si l'affaire est à l'informa-
opsporing is, is de procureur de onderzoeksdirecteur. Als de tion, c'est le procureur qui est le directeur de l'enquête. Si
zaak in onderzoek is, is de onderzoeksrechter de onderzoeks- l'affaire est à l'instruction, c'est lejuge d'instruction qui est
directeur. Het zijn dus de magistraten die de richtlijnen van directeur d'enquête. Ce sont donc les magistrats qui doivent
het onderzoek moeten definiëren. définir les lignes directrices de l'enquête.
In de praktijk en a fortiori in een cel waar politiemensen Dans la pratique, et a fortiori dans une cellule où poli-
en magistraten elkaar dagelijks zien, hangt de gekozen ciers et magistrats se côtoient journellement, la situation
werkwijze vaak af van ieders persoonlijkheid. De ene ma- adoptée est bien souvent fonction de la personnalité de
gistraat zal makkelijker initiatieven nemen zonder vooraf- chacun. Tel magistrat prendra plus facilement des initiati-
gaandelijk overleg te plegeri met de politiechef; een andere ves sans nécessairement se concerter préalablement avec le
magistraat zal ambtshalve een beroep doen op de sugges- chefpolicier; tel autre magistrat recourra d'office aux sug-

(51) BR 13 mei 1996, Commandant Schot aan AG Michaux. (51) BR 13 mai 1996, commandant Schot à AG Michaux.
(52) Zie onder meer: verhoor Riva, 3 juni 1997, 11-12, en ver- (52) Voir notamment l'audition de Riva, 3 juin 1997, 11-12, et
hoor Schot, 9 juni 1997, 28-29. l'audition de Schot, 9 juin 1997, 28-29.
 [ 129 ] - 573 / 12 - 95 / 96

ties ook al is hij het er niet mee eens en volgt hij ze niet gestions - quitte à ne pas lespartager ni les suivre - du
op - van de poiitiechefïs), ou des chefs policiers.
Ik ben niettemin van mening dat de magistraat, in de Je pense cependant qu'en qualité de directeur de l'enquê-
hoedanigheid van onderzoeksdirecteur, een zekere afstand te, le magistrat doit garder un certain recul vis-à-vis de
moet behouden met betrekking tot de zaak, om een breder celle-ci, afin d'avoir une meilleure ampleur de vue sur
inzicht te hebben in het geheel van alle behandelde zaken. l'ensemble des affaires traitées. Personnellement, en la ma-
Persoonlijk ben ik op dit vlak voorstander van drie grote tière, je suis partisan de trois grands principes:
principes:
- Rolverwarring moet absoluut worden vermeden: de - Il faut absolument éviter des confusions de rôles: le
politieman moet op zijn plaats blijven; de magistraat ook. policier doit rester à sa place; le magistrat aussi.
- De politieman moet een afgewerkt, oftoch bijna afge- - Il faut que le policier fournisse au magistrat un pro-
werkt product aan de magistraat afleveren; hierbij moet de duit fini ou quasi fini; étant entendu que le magistrat doit
magistraat wel de richtlijnen van het werk vastleggen en hij fixer les lignes directrices du travail et doit pouvoir exercer
moet voortdurend zijn controlebevoegdheid kunnen uitoefe- en permanence son pouvoir de contrôle de la légalité des
nen inzake de wettelijkheid van de acties die door de politie- actions menées par le policier.
man worden ondernomen.
- Structurele problemen vallen onder de bevoegdheid - Les problèmes structurels sont du domaine de la
van de politie. responsabilité policière.

b. De politiechef b. Le chef policier

Zijn rol is zeker niet die van onderzoeksleider. Om die Son rôle n'est certainement pas d'être un chef d'enquête.
functies uit te oefenen, beschikt hij over onderzoekers die op Il dispose, pour exercer ces fonctions là, d'enquêteurs proba-
dat vlak waarschijnlijk beter zijn opgeleid dan hijzelf Vol- blement mieux qualifiés en cette matière que lui. Selon moi,
gens mij omvat de rol van de politiechef in een cel meer le rôle du chef policier dans une cellule consiste notam-
bepaald: ment:

tegenover de magistraat: vis-à-vis du magistrat:

- Toezien op een weloverwogen en evenwichtige verde- - Veiller à une répartition judicieuse et équilibrée des
ling van de apostilles. apostilles.
- Erop toezien dat de uitvoering van de apostilles geen - Veiller à ce que l'exécution des apostilles ne prenne
uitzonderlijke vertraging oploopt. pas de retard anormal.
- Hem inlichten over de vooruitgang van de bevolen - L'éclairer sur l'état d'avancement des devoirs ordon-
opdrachten (de politieman bevindt zich op het terrein maar nés (le policier est sur le terrain, mais il fait son compte-
brengt verslag uit over zijn activiteiten tijdens de politie- rendu d'activités lors du briefing policier).
briefing).
- Hem voorstellen doen inzake al dan niet uit te voeren - Lui suggérer des devoirs à effectuer ou à ne pas
opdrachten. effectuer.
Voorbeeld: Exemple:
* Uit te voeren: verdeling van de haart « parcage» (op- * A effectuer: diffusion de la carte «parcage» (dépôt
slagplaats Derscheid) bij internationale franstalige politie- Derscheid) vers des revues policières francophones interna-
magazines (Frankrijk, Zwitserland, Canada .. .J nadat de tionales (France, Suisse, Canada .. .J après avoir épuisé les
traditionele middelen, zoals het CBO, zijn uitgeput. voies habituelles telles que le BCR.
* Niet uit te voeren: niet massaal rekening houden met * A ne pas effectuer: ne pas tenir compte en bloc des
de « inlichtingen » die werden meegedeeld door deze of gene « informations» communiquées par telle personne, laquelle
persoon die zich op de rode lijst van informanten bevindt bij se trouve sur la liste rouge des informateurs des services de
de politiediensten. police.
- Hem zijn mening meedelen inzake dat dossier. - Lui fournir sont point de vue sur tel dossier.
- Hem op eigen initiatief of op zijn verzoek, een synthe- - Lui fournir un travail de synthèse, d'initiative ou à la
se leveren. demande.

tegenover de onderzoekers: vis-à-vis des enquêteurs:

- Zorgen voor een goede algemene administratie (uierk- - Veiller à une bonne administration générale (heures
uren, vakantiedagen, uitvoeringstermijnen .. .J. de prestations, congés, délais d'exécution .. .J.
- Zorgen dat ze, binnen een redelijke termijn, de nodige - Veiller à leur fournir, dans les limites raisonnables,
traditionele materiële middelen krijgen om hun gerechtelij- les moyens matériels traditionnels nécessaires pour pouvoir
ke opdrachten uit te voeren (ooertuigen, bureau-uitrus- exercer les missions judiciaires (véhicules, matériel de bu-
ting .. .J. reau .. .J.
- Toezien op een voortdurende wederzijdse informatie- - Veiller à un échange mutuel permanent des informa-
uitwisseling tussen de onderzoekers. tions entre les enquêteurs.
- Samen met de onderzoeksteams en indien dit nodig - Rechercher, avec les équipes d'enquête et en cas de
is, het meest geschikte middel zoeken om de door de magie- besoin, le moyen le plus adapté afin de réaliser les devoirs
traat gevraagde opdrachten uit te voeren. demandés par le magistrat.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 130]

Voorbeeld: Exemple:
* Contact opnemen met het hoofd van de dienst Inlich- * Prendre contact avec le chef du Service de Renseigene-
tingen bij het leger om de onderzoeker aan hem voor te ments de l'armée, afin d'introduire l'enquêteur auprès de ce
stellen. dernier.
* Contact opnemen met de commandant van het CBO * Prendre contact avec le commandant du BCR, afin
om specifiek materiaal te verkrijgen dat nodig is voor het d'obtenir du matériel spécifique nécessaire au bon déroule-
goede verloop van sommige onderzoeken. ment de certaines enquêtes.
- Erop toezien dat de onderzoekers worden ingelicht - Veiller à informer les enquêteurs de directives ou
inzake nieuwe richtlijnen of wetgevingen op juridisch législations nouvelles en matière judiciaire. ».
vlak. ».
In hoeverre deze rolbeschrijvingen stroken met de prak- Il est toutefois impossible, par manque d'informations,
tijk in de CBW is een kwestie waarop hier, door gebrek aan d'examiner ici dans quelle mesure la description des rôles
gegevens, evenwel niet kan worden ingegaan. est conforme à la réalité.
Tenslotte moet erop worden gewezen dat in de loop der Enfin, il faut souligner qu'au fil des ans, de nombreuses
jaren vele - alles bij elkaar 25 - deelonderzoeken wer- enquêtes partielles - 25 au total - ont été clôturées
den afgerond met een synthese-proces-verbaal, Deze pro- par un procès-verbal de synthèse. Pour des raisons compré-
cessen-verbaal lopen - begrijpelijk - zowel qua om- hensibles, ces procès-verbaux divergent considérablement,
vang als qua inhoud ver uiteen. De synthese die in 1992 tant par leur volume que par leur contenu. La synthèse -
werd vervaardigd over de gegevens betreffende alle over- réalisée en 1992 - des données concernant toutes les
vallen en aanslagen van de «bende van Nijvel . is vele attaques commises par les « tueurs du Brabant » est plu-
malen omvangrijker en gaat ook over heel andere dingen sieurs fois plus épaisse et traite de sujets tout autres que
dan de syntheses van bepaalde persoonsgerichte onderzoe- les synthèses de certaines enquêtes portant sur des person-
ken. Voor een groot aantal deel-onderzoeken kan men zich nes. On peut donc, pour bon nombre d'enquêtes partielles,
dus een beeld vormen van de resultaten die de CBW heeft se faire une idée des résultats obtenus par la CBW. Il faut
geboekt. Verder is het echter zo dat de betrokken proces- toutefois souligner que les procès-verbaux en question di-
sen-verbaal ook qua opzet zeer uiteenlopen. Nu eens gaat vergent considérablement quant à leur structure. Il s'agit
het om een geïntegreerd verslag van alle bevindingen, dan en effet tantôt d'un rapport intégré sur toutes les constata-
weer vooralom een bundeling van relevante stukken. Dit tions, tantôt d'un recueil de pièces concernant l'enquête.
belangrijke verschil bevordert de toegankelijkheid van de Ces différences importantes ne favorisent évidemment pas
onderzoeksbevindingen natuurlijk niet. Ook moet worden l'accessibilité des sources concernant l'évolution de l'en-
opgemerkt dat in verreweg de meeste van de hier bedoelde quête. Il faut également souligner que dans leur grande
processen-verbaal niet of nauwelijks direct wordt ingegaan majorité, les procès-verbaux en question n'évoquent pas ou
op al het onderzoek dat werd verricht om tot bepaalde en tout cas pas de façon directe tout le travail d'enquête qui
bevindingen te komen; indirect kan dit - althans in gro- a dû être mené pour aboutir à certaines constatations; on
te lijnen - natuurlijk wel uit de bevindingen zelfworden peut cependant - indirectement - se faire une idée, au
opgemaakt. En tot slot mag niet ongezegd blijven dat er moins générale, de ce travail en analysant les constata-
geen enkel document bestaat waarin op een enigszins sa- tions. Enfin, il convient encore de faire observer qu'il
menhangende manier het onderzoek dat tot op de dag van n'existe aucun document retraçant et/ou évaluant de façon
vandaag werd verricht, wordt weergegeven en/of geëvalu- quelque peu cohérente la manière dont l'enquête a été
eerd. Dit maakt een rationele discussie over verdere plan- menée jusqu'à ce jour. Cette carence rend extrêmement
ning van het strafrechtelijk onderzoek tot een uiterst moei- difficile toute discussion rationnelle sur l'établissement
lijke opgave, in elk geval ten aanzien van « nieuwkomers » d'un planning pour la poursuite de l'enquête, certainement
die per definitie geen achtergrondkennis hebben van de à l'égard des « nouveaux venus », qui, par définition, igno-
opbouw van het onderzoek. rent tout de la manière dont l'enquête s'est construite
avant leur arrivée.

II.2.4. Het trage verloop van de deelonderzoeken II.2.4. La lenteur des enquêtes partielles

Mede omdat de synthese-processen-verbaal geen over- Il est impossible, eu égard notamment au fait que les
zicht bieden van het tijdsverloop van het onderzoek dat in procès-verbaux de synthèse ne fournissent aucun aperçu
de desbetreffende gevallen werd gedaan, is het niet moge- quant à la chronologie de l'enquête concernée, de chiffrer
lijk om hier algemene becijferingen te presenteren over de globalement l'incidence qu'a eu l'insuffisance des moyens
doorwerking van de krapte aan middelen - natuurlijk in mis en œuvre - insuffisance qui s'est notamment aggra-
het bijzonder verergerd door de terugtrekking van de ge- vée lors du retrait de la police judiciaire - sur la durée
rechtelijke politie - op de duur van de onderscheiden des différentes enquêtes partielles. On peut toutefois citer
deelonderzoeken. Wel kan hier commandant Schot worden le commandant Schot, qui, dans une note du 9 janvier
geciteerd die in een nota van 9 januari 1989 aan kolonel 1989, signalait en termes généraux au colonel Michaux que
Michaux in algemene zin duidelijk maakte dat het onder- l'enquête ne progressait que très lentement en raison de
zoek slechts zeer traag vooruitging omdat er volstrekt l'insuffisance totale des moyens (en personnel) (53) :
onvoldoende (personele) middelen waren (53) :

(53) Nota 9 januari 1989, Commandant Schot aan kolonel Mi- (53) Note du 9 janvier 1989, commandant Schot au colonel
chaux. Michaux.
 [ 131 ] - 573 / 12 - 95 / 96

«(2) Rijkswacht «(2) Gendarmerie

De andere feiten. Les autres faits.
(a) door personeelsgebrek, moesten er prioriteiten toor- (a) par manque d'Ef], il a fallu assurer des priorités à
den toegekend aan twee hoofdpistes in het onderzoek; deux axes d'Enq principaux:
- (...) - (...)
- (...) - (...)
(b) Tegelijkertijd heeft de magistraat een aantal onont- (b) Simultanément, le magistrat a demandé certains
beerlijke opdrachten aangevraagd om een beter algemeen devoirs indispensables pour permettre une bonne vision
inzicht te krijgen in de onderzoeken (meer bepaald de ver- globale des Enq (notamment, parachever et compléter soi-
schillende door het CBO opgestelde syntheses zorgvuldig gneusement les diverses synthèses élaborées par le BCR).
aanvullen en afroerken}.
(c) Anderzijds zijn tal van andere - voorlopig minder (c) D'autre part, de nombreux autres axes - provisoi-
belangrijke - pistes uitgediept of noch uit te diepen; bij- rement moins importants - sont explorés ou restent à
voorbeeld: explorer; par exemple:
- (...) - (...)
- kritische studie van de verscheidene gevolgde pistes - étude critique des diverses pistes suivies mais soit
die ofwel werden opgegeven ofwel niet ten gronde werden abandonnées, soit non exploitées à fond (cf les classeurs
uitgediept (cf de mappen « niet-uitgediepte inlichtingen »). «Rens non exploités).
(d) Tot slot zal er onvermijdelijk een toenadering moeten (d) Enfin, de manière inéluctable, un rapprochement
gebeuren tussen de 3 cellen om - volgens een afte spreken devra se faire entre les 3 cellules afin de mettre en com-
systeem - alle eigen gegevens van elke cel gemeenschap- mun - selon un système à déterminer - toutes les don-
pelijk te stellen. Welnu, onze omvangrijke dossiers bevatten nées propres à chaque Cel. Or, nos volumineux dossiers
een heel aantal slecht beheerde inlichtingen. contiennent une somme d'lnfo mal maîtrisée.

2. Voorstel 2. Proposition

(a) Wat voorafgaat (a) Préalable

Sinds negen maanden (mei 1988 - janvier 1989), onder- Depuis neuf mois (mai 1988 - janvier 1989), les mem-
zoeken de leden van de rijkswacht van de CBW Jumet bres Gd de la CBW Jumet enquêtent sur plusieurs dossiers
meerdere belangrijke dossiers. Alleen een weliswaar gron- importants. Seul un travail d'approche, mais cependant en
dige toenadering kon worden uitgevoerd; dit werk is nog profondeur, a pu être réalisé; il n'est pas terminé et de
niet af en er moeten nog heel wat verhoren worden vastge- nombreuses Aud restent à programmer.
legd.
Anderzijds kan op dit ogenblik geen enkel lid van de D'autre part, actuellement, aucun membre Gd CBW Ju-
rijkswacht CBW Jumet beweren dat hij alle dossiers heeft met ne peut prétendre avoir lu tous les dossiers, les avoir
gelezen, heeft opgenomen en dat hij er de lacunes evenals assimilés et en connaître les lacunes ainsi que toutes les
alle te volgen onderzoeksrichtingen van kent. directions de recherche à poursuivre.
Het lijkt met niet wijs noch gepast om deze zware taak toe Il ne me paraît ni sage, ni opportun, de confier cette
te vertrouwen aan de personen die op dit ogenblik gedeta- lourde tâche au Pers actuellement Dét à la CBW Jumet. De
cheerd zijn bij de CBW Jumet. Booendien, gezien de hierbo- plus, vu les arguments ci-avant développés, il n'est que
ven uitgewerkte argumenten, is het heel normaal dat het normal que l'enquête progresse très lentement; le temps, de
onderzoek heel traag vooruitgaat; bovendien speelt de tijd plue.jouant à notre désavantage. Une certaine lassitude -
in ons nadeel. Er kan zich een zekere gelatenheid meester dans le chef des Autorités comme des enquêteurs - peut
maken van zowel de leiding als de onderzoekers en dat kan également s'installer et aboutir à un désintérêt total de ce
uitlopen op een algehele desinteresse voor al wat de rijhs- qui a déjà coûté tant d'efforts à la Gd.
wacht zoveel inspanningen heeft gekost.
(b) Nieuwe personeelsdetachering bij de CBW Jumet (b) Nouveau Det Pers à CBW Jumet
Na rijp beraad, waarbij ik realistisch moest blijven inza- Après mûre réflexion, tout en me devant de rester réaliste
ke mijn uooretellen, stel ik een nieuwe pereoneelsdetache- dans mes propositions, je sollicite un nouveau Det Pers qui
ring voor van 4 of 5 onderofficieren en 1 eliteonderofficier. ». serait de l'ordre de 4 à 5 SOffr et 1 SOE. ».
Verder zijn er stukken voorhanden die voor enkele deel- Il existe par ailleurs d'autres documents indiquant, à
onderzoeken aangeven hoe de uitvoering ervan, in meer of propos de certaines enquêtes, que si les investigations
mindere mate ook door het gebrek aan capaciteit, lange avaient duré de nombreuses années, c'était notamment et
jaren heeft aangesleept. jusqu'à un certain point, en raison d'un manque de capaci-
té.
Het meest duidelijke voorbeeld waarover wij beschik- L'exemple le plus frappant dont nous disposons est celui
ken, is het vergelijkend ballistisch onderzoek dat door twee de l'expertise balistique comparée qui a été effectuée par
leden van de CBW werd ondernomen om te achterhalen of deux membres de la CBW pour déterminer si les armes
wapens die door de « bende van Nijvel » werden gebruikt, utilisées par les «tueurs du Brabant» n'avaient pas été
misschien ook in heel andere onderzoeken waren opgedo- signalées dans le cadre d'autres enquêtes (54). Cette enquê-
ken (54). Dit onderzoek startte in september 1988. De twee te a démarré en septembre 1988. A cette date, les deux
betrokken speurders kenden op dat moment niets van enquêteurs en question ne connaissaient encore rien à la
ballistiek, maar schoolden zichzelf bij op dit gebied: « Op balistique et ont dû s'y initier par leurs propres moyens:
eigen initiatief hebben we contact opgenomen met de heer « De notre propre initiative, nous avions pris contact avec

(54) Hiervoor (§ 11.1.3.)werd dit voorbeeld ook al gebruikt om (54) Cet exemple avait déjà été cité (§ 11.1.3.) pour illustrer le
het probleem van de informatisering te demonstreren. problème de l'informatisation.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 132]

Fermand Demanet die was aangeduid als ballistisch des- M. Fernand Demanet qui avait été désigné comme expert
kundige. Hij heeft ons de basis van de ballistiek uitgelegd, balistique. Celui-ci nous a expliqué les rudiments de la
namelijk de manier waarop we de richting en het aantal balistique, à savoir la façon de reconnaître le sens et le
trekken van een geweerloop kunnen herkennen, hoe we de nombre de rayures du canon d'une arme, de voir la percus-
percussie en de grote technische karakteristieken van uia- sion et les grandes caractéristiques techniques des armes en
pens in het algemeen kunnen achterhalen. Daarbuiten ge- général. Sinon, nous n'avions pas de formation particulière
noten we vooraf geen enkele bijzondere opleiding op dat dans ce domaine auparavant. » (55). En juin 1991, les deux
vlak » (55). In juni 1991 waren deze speurders al een heel enquêteurs avaient déjà bien progressé, mais plusieurs
eind met het onderzoek gevorderd, maar er moesten toen enquêtes spécifiques importantes devaient encore être ef-
nog diverse grote deelonderzoeken binnen dit project wor- fectuées dans le cadre de ce projet. Dans une note du
den uitgevoerd. In een nota van 20 februari 1992 werden 20 février 1992, ils décrivent ces enquêtes et signalent que
deze onderzoeken door hen nader omschreven en voorzien leur exécution prendrait encore deux et demi à trois
van een tijdslijn : hun uitvoering zou nog eens 2,5 tot 3 jaar ans ... (56).
in beslag nemen ... (56).
Het andere voorbeeld is dat van het vergelijkende on- L'autre exemple est celui de la confrontation des don-
derzoek tussen de gegevens uit het onderzoek « bende van nées de l'enquête sur les tueurs du Brabant avec les don-
Nijvel » en de gegevens in de zaak «Mendez » (57). Zoals nées concernant l'affaire Mendez (57). Comme on sait, il
bekend was het voor 1994 niet mogelijk om dit onderzoek n'était pas possible, avant 1994, d'effectuer cette enquête
uit te voeren op grond van alle stukken in de beide « dos- sur la base de toutes les pièces figurant dans les deux
siers » omdat geen volledige kopie van het dossier « Men- dossiers, étant donné que l'on n'avait pas transmis de copie
dez » aan de CBW werd overgemaakt. Het enige wat voor complète du dossier Mendez à la CBW. La seule possibilité,
die tijd mogelijk was, was een discussie tussen leden van avant cette époque, était d'organiser une discussion entre
de betrokken onderzoekscellen aan de hand van vragen die les membres des cellules d'enquête concernées à l'aide des
in het onderzoek « bende van Nijvel » waren gerezen. Deze questions qui s'étaient posées dans le cadre de l'enquête
discussie vond plaats op 30 januari 1992, en verliep vol- sur les tueurs du Brabant. Cette discussion a eu lieu le
gens commandant Schot erg onbevredigend {« Deze verga- 30 janvier 1992 et s'est déroulée, selon le commandant
dering ontgoochelde nochtans de onderzoekers (onuoijken- Schot, de manière très insatisfaisante {« Cette réunion a
de of niet steeds even duidelijke antuioorden) »), Het is dan cependant déçu les enquêteurs (réponses évasives ou pas
ook geen wonder dat men juist in de kring van speurders toujours très claires »). Il n'est dès lors pas étonnant que
bleef aandringen op een grondiger onderzoek. Dit werd in c'est précisément dans milieu des enquêteurs que l'on a
de loop van 1994 eindelijk mogelijk omdat vanaf december continué à insister pour qu'une enquête approfondie soit
1993 een kopie van het dossier «Mendez » in 4 stappen menée, ce qui a finalement été possible dans le courant de
werd bezorgd bij de CBW (de bijbehorende politiële docu- 1994, étant donné qu'à partir de décembre 1993, une copie
mentatie kwam evenwel pas in de loop van het eerste du dossier Mendez a été remise en quatre étapes à la CBW
semester 1995 over) (58). De bestudering van de verschil- (la documentation policière y afférente n'est cependant
lende onderdelen van dit dossier werd in 1994 toever- parvenue qu'au cours du premier semestre de 1995) (58).
trouwd aan 8 van de resterende speurders van de CBW. Zij L'étude des différentes parties de ce dossier a été confiée en
kwamen in deze periode op gezette tijden bijeen « aux fins 1994 à huit des enquêteurs restants de la CBW. Au cours
d'exposer verbalement le résultat de leurs lectures et con- de cette période, ils se réunissaient régulièrement «aux
fronter leur points de vue. ». In december 1995 «aucun fins d'exposer verbalement le résultat de leurs lectures et de
rapprochement formel n'avait encore pu être établi avec les confronter leur points de vue ». En décembre 1995, « aucun
faits BW. ». Desalniettemin ging het onderzoek door. In rapprochement formel n'avait encore pu être établi avec les
juni van dit jaar was het nog niet afgesloten. Immers, faits BW». L'enquête s'est néanmoins poursuivie. En juin
diverse getuigen hebben toen ten overstaan van de Corn- de cette année, elle n'était pas encore terminée. En effet,
missie verklaard dat er nog altijd opdrachten moesten divers témoins ont alors déclaré devant la commission qu'il
worden uitgevoerd die stamden uit de dossier-analyse van fallait encore effectuer des devoirs qui découlaient de l'ana-
1994-1995 (59). lyse du dossier de 1994-1995 (59).
Wat Schot in 1989 aan kolonel Michaux schreef, ging Ce que Schot écrivait au colonel Michaux en 1989 valait
later dus ook nog op : door het gebrek aan (personele) donc aussi pour l'avenir: l'enquête n'avançait pas du fait
middelen zat er geen tempo in het onderzoek. du manque de moyens (en personnel).

(55) Verhoor Mignolet en Kaschten, 6 juni 1997, 3-4. (55) Audition Mignolet et Kaschten, 6 juin 1997, 3-4.
(56) Nota 5 juni 1991, Wachtmeesters Mignolet en Kaschten, (56) Note 5-6-1991, maréchaux des logis Mignolet et Kaschten,
en Nota 20 februari 1992, Wachtmeesters Mignolet en Kaschten et note 20 février 1992, maréchaux des logis Mignolet et Kaschten
aan OR Hennuy en commandant Schot. au JI Hennuy et au comandant Schot.
(57) Hetgeen volgt, is overwegend gebaseerd op een nota die (57) Ce qui suit est principalement basé sur une note que le
commandant Schot aan de Commissie heeft overgemaakt, en op commandant Schot a transmise à la commission et sur une note du
een nota van 16 december 1996 die door hem hieromtrent werd 16 décembre 1996, qu'il a adressée à ce sujet à l'avocat général
geschreven aan advocaat-generaal Michaux. Michaux.
(58) Riva verklaarde dat deze stapsgewijze overmaking van het (58) Riva a déclaré que cette transmission progressive du dos-
dossier te wijten was aan het gebrek aan middelen bij de griffie sier était due au manque de moyens au greffe de la cour d'appel de
van het Hofvan Beroep te Brussel. Zie verhoor Riva, 3 juni 1997, Bruxelles. Voir l'audition de Riva, 3 juin 1997, 8-10.
8-10.
(59) Zie verhoor Riva, 3 juni 1997, 18, en verhoor Ruth en (59) Voir audition Riva, 3 juin 1997, 18 et voir audition Ruth et
Lachlan, 5 juni 1997, 8-9. Lachlan, 5 juin 1997, 8-9.
 [ 133 ] - 573 112 - 95 / 96

II.3. Besluit II.3. Conclusion

Dit besluit kan kort zijn. Ook al doen de cijfers over het Cette conclusion peut être brève. Même si les chiffres
aantal kantschriften, het aantal gehoorde personen en het concernant le nombre d'apostilles, le nombre de personnes
aantal processen-verbaal wellicht anders vermoeden, feit entendues et le nombre de procès-verbaux laissent suppo-
is dat er sinds 1987 bij de CBW een enorme kwantitatieve ser le contraire, le fait est que depuis 1987, il y a eu à la
discrepantie heeft bestaan tussen de opdrachten die moes- CBW un énorme décalage quantitatif entre les missions
ten worden uitgevoerd en de middelen waarover werd qui devaient être accomplies et les moyens dont on dispo-
beschikt. Het is dan ook maar al te begrijpelijk dat com- sait. On peut dès lors comprendre que le commandant
mandant Schot - onder verwijzing naar de middelen die Schot ait déclaré devant la commission d'enquête - en se
momenteel te Neufchâteau worden ingezet - voor de On- référant aux moyens qui sont actuellement mis en œuvre à
derzoekscommissie verklaarde dat als de CBW had kun- Neufchâteau - que si la CBW avait pu disposer de cent
nen werken met 150 speurders, 10 midaad-analisten, scan- cinquante enquêteurs, de dix analystes criminels, de scan-
ners, enzovoort, « il est évident que nous serions arrivés à de ners, etc., «il est évident que nous serions arrivés à de
meilleurs résultats. » (60). meilleurs résultats. » (60).
Natuurlijk doet deze opmerking de belangrijke vraag Cette observation soulève évidemment l'importante
rijzen waarom degenen die binnen en buiten de CBW al die question de savoir pourquoi ceux qui, au sein et en dehors
jaren verantwoordelijk zijn (geweest) voor het onderzoek de la CBW, ont été responsables, au cours de toutes ces
naar de « bende van Nijvel » deze penibele situatie tot eind années, de l'enquête sur les tueurs du Brabant, ont toléré
1995 hebben gedoogd, en op dit vlak pas acties zijn onder- cette pénible situation jusqu'à la fin de 1995 et n'ont entre-
nomen toen hiertoe van buitenaf druk werd uitgeoefend. pris des actions à ce niveau que lorsque des pressions
extérieures ont été exercées à cet effet.
Aan te stippen is verder dat in hoofde van de speurders Il convient par ailleurs de souligner qu'il existe une
van de CBW enig wantrouwen bestaat met betrekking tot certaine méfiance dans le chef des enquêteurs de la CBW,
de continuïteit van de aandacht voor de middelen van de en ce qui concerne la continuité de l'attention accordée aux
CBW. Tijdens een hoorzitting meende één speurder het moyens de la CBW. Au cours d'une audition, un enquêteur
volgende te moeten opmerken: «Evidemment, je vous di- a cru devoir faire observer ce qui suit: «Evidemment, je
rai, sincèrement, que, quand la commission sera terminée, vous dirai, sincèrement, que, quand la commission sera
il s'agira de maintenir des effectifs suffisants. C'est le pro- terminée, il s'agira de maintenir des effectifs suffisants.
blème; en 1996, nous n'avons pas eu d'ennuis à cause de la C'est le problème; en 1996, nous n'avons pas eu d'ennuis à
commission. Il ne faut pas se leurrer. Il faut essayer de cause de la commission. Il ne faut pas se leurrer. Il faut
continuer. » (61). essayer de continuer. » (61).

III. - DE VERHOUDING TUSSEN III. - LES RELATIONS ENTRE LA

RIJKSWACHT EN GERECHTELIJKE POLITIE GENDARMERIE ET LA POLICE JUDICIAIRE

De organisatie van het strafrechtelijk onderzoek naar L'organisation de l'enquête criminelle sur les « tueurs
de «bende van Nijvel . kan niet alleen worden belicht du Brabant » ne peut être vue uniquement sous l'angle des
vanuit het oogpunt van de middelen die beschikbaar waren moyens disponibles pour exécuter certaines missions. Elle
om bepaalde opdrachten uit te voeren. Zij kan ook worden peut également être considérée à la lumière des principaux
bezien in het licht van de voornaamste diensten - en hun services - et de leurs relations réciproques - associés à la
onderlinge verhouding - die waren betrokken bij de uit- réalisation de cette enquête. Il est du reste opportun de
voering van dat onderzoek. Een dergelijke belichting van considérer l'organisation de l'enquête sous un tel éclairage,
de organisatie van het onderzoek is trouwens aangewezen les relations entre la gendarmerie et la police judiciaire au
omdat de verhouding tussen de rijkswacht en de gerechte- sein même et en marge des différentes cellules d'enquête
lijke politie in en rond de diverse onderzoekscellen die van qui ont eu affaire avec l'enquête sur les « tueurs du Bra-
doen hebben gehad met het onderzoek naar de « bende van bant » ayant à diverses reprises fait l'objet de vives discus-
Nijvel », tijdens het parlementair onderzoek meer dan eens sions orales et écrites au cours de l'enquête parlementaire.
het voorwerp heeft uitgemaakt van harde mondelinge en
schriftelijke discussies.
De verhouding tussen de reguliere politiediensten en de Les relations entre les services de police réguliers et la
veiligheid van de staat in het onderzoek naar de « bende Sûreté de l'Etat dans l'enquête sur les «tueurs du Bra-
van Nijvel » heeft zowel voor als achter de schermen van de bant » ont joué un rôle relativement important, que ce soit
Onderzoekscommissie een relatief belangrijke rol ge- en réunion ou dans les coulisses de la commission d'enquê-
speeld. Alleen al gelet op alle mogelijke verhalen die over te. Il n'y a rien d'étonnant à cela lorsqu'on songe ne fût-ce
deze laatste dienst in relatie tot dit onderzoek de ronde qu'à toutes les histoires qui se racontent au sujet de ce
doen, is dit niet verwonderlijk. Praktische problemen ver- service dans le cadre de cette enquête. Dans le cadre du
hinderden echter dat in dit rapport nader wordt ingegaan présent rapport, il ne nous est cependant pas possible, pour
op de complicaties die zich hebben voorgedaan en nog des raisons d'ordre pratique, de nous pencher davantage
voordoen in de verhouding tussen deze diensten. sur les complications qui ont surgi et qui surviennent
encore dans les relations entre ces services.
Verder willen we er slechts op wijzen dat de gemeente- Nous tenons par ailleurs à souligner simplement qu'as-
politie - merkwaardig genoeg - tot in 1997 nimmer deel sez étonnamment, jusqu'en 1997, la police communale n'a

(60) Verhoor Schot, 9 juni 1997, 20-21. (60) Audition de Schot, 9 juin 1997, 20-21.
(61) Verhoor Fabrot, 31juni 1997, 25. (61) Audition Fabrot, 31 juin 1997, 25.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 134 ]

heeft uitgemaakt van de CBW (Op dit ogenblik zijn er wel jamais fait partie de la CBW (A l'heure actuelle, quelques
enkele leden van de gemeentepolitie Charleroi aan de membres de la police communale de Charleroi ont été
CBW toegevoegd om haar bij de uitvoering van bepaalde adjoints à la CBW pour l'aider dans l'exécution de certaines
taken te helpen), Dit is niet alleen merkwaardig omdat de tâches). On s'en étonnera non seulement parce que, lors de
gemeentepolitie bij diverse overvallen en aanslagen wel divers attentats et attaques, la police communale a effecti-
betrokken is geweest bij het eerste onderzoek op en rondom vement été associée à la première enquête menée sur les
de plaats van het delict. Het is ook opmerkelijk omdat de lieux du délit, mais également parce que, de ce fait, la CBW
CBW hierdoor als het ware automatisch afgesneden is est (a été) en quelque sorte automatiquement coupée de
(geweest) van de informatie die bij grotere (opsporings- l'information dont disposent peut-être (ont peut-être dispo-
diensten van de) gemeentepolitiekorpsen in Midden-België sé) de grands (services de recherche de) corps de police
mogelijk voorhanden is (geweest) over (potentiële) leden communale du centre de la Belgique au sujet de membres
van de « bende van Nijvel ». (potentiels) des « tueurs du Brabant ».
Wat dan de verhouding tussen rijkswacht en gerechte- En ce qui concerne la relation entre la gendarmerie et la
lijke politie betreft moet in het kader van dit rapport de police judiciaire, il va de soi que le contexte général de la
algemene context van de gecompliceerde verhouding tus- relation compliquée entre la gendarmerie et la police judi-
sen rijkswacht en gerechtelijke politie vanzelfsprekend ciaire ne doit pas entrer en ligne de compte dans le cadre de
buiten beschouwing blijven (62). Met het oog op een goed ce rapport (62). Pour permettre une bonne compréhension
begrip van de discussie die betrekking heeft op hun onder- de la discussion concernant leur relation mutuelle au sein
linge verhouding in en rondom de CBW moet hier echter de et autour de la CBW, il convient toutefois de se pencher
wel worden stilgestaan bij de toestand op dit punt in de sur l'état de cette relation au sein de la cellule Delta et de la
Delta-cel en in de cel «Mendez ». In die discussie werd cellule « Mendez ». Comme l'analyse du dossier l'a démon-
er - zoals de dossier-analyse heeft aangetoond - door tré, certains, comme le magistrat coordinateur Jonckheere
sommigen, zoals de coördinerend magistraat Jonckheere en juin 1988, ont d'ailleurs souligné qu'il n'est pas heureux,
in juni 1988, immers op gewezen dat het om diverse rede- pour des raisons diverses, que la gendarmerie ait acquis
nen niet gelukkig is dat de rijkswacht een dominante une position dominante dans toutes les enquêtes sur les
positie in al de onderzoeken naar de « bende van Nijvel » « tueurs du Brabant ». La principale question est dès lors
heeft verworven. De voornaamste vraag is dan ook - als de savoir - si c'est bien le cas - comment cela a pu se
dit inderdaad het geval is - hoe het heeft kunnen gebeu- produire. Il a déjà été démontré au § II. l. l.2. que la police
ren. In § II.l.l.2. werd reeds aangetoond dat de gerechtelij- judiciaire a délibérément retiré une partie importante de
ke politie in 1988 vrijwillig een belangrijk deel van zijn ses hommes de la CBW en 1988, mettant ainsi, sans le
mensen uit de CBW terugtrok en zo zélf de rijkswacht, vouloir, la gendarmerie dans une position dominante. Que
ongewild, in een dominante positie bracht. Wat gebeurde s'est-il passé à l'époque à Termonde et à Nivelles?
er in die tijd te « Dendermonde » en te « Nijvel » ?

IILL De toestand in de Delta-cel IILL La situation au sein de la cellule Delta

Alle beschikbare stukken en ook alle getuigenverklarin- Tous les documents disponibles ainsi que toutes les
gen wijzen erop dat te Dendermonde, in de Delta-cel, de dépositions des témoins indiquent que la relation entre la
verhouding tussen de rijkswacht en de gerechtelijke politie gendarmerie et la police judiciaire n'a pas été source de
geen grote problemen heeft opgeleverd. Integendeel, alle problèmes importants à Termonde, au sein de la cellule
betrokkenen - zowel speurders als magistraten - deden Delta. Au contraire, tous les intéressés - tant enquêteurs
er alles aan om naar binnen en naar buiten toe de twee- que magistrats - ont tout fait pour supprimer à l'intérieur
deling tussen de betrokken korpsen ongedaan te maken en et à l'extérieur la séparation entre les corps concernés et
als één enkele eenheid op te treden. Nochtans liepen de pour se manifester exclusivement comme une entité uni-
bijdragen die beide korpsen leverden aan de organisatie que. Toutefois, les contributions de ces deux corps à l'orga-
van het onderzoek, behoorlijk uiteen. Zo zette de rijks- nisation de l'enquête ont été bien différentes. Ainsi, à la fin
wacht eind 1986 10 manschappen in, en de gerechtelijke 1986, la gendarmerie avait intégré 10 hommes dans la
politie 7. In september 1987 werden deze aantallen - na cellule, contre 7 pour la police judiciaire. En septembre
een tussentijdse verhoging tot 16 respectievelijk 10 man- 1997, après une augmentation intermédiaire jusqu'à res-
schappen - teruggebracht tot 14 manschappen en 7 man- pectivement 16 et 10 hommes, ce nombre a été ramené à
schappen. En in het najaar van 1987 bleven er nog 6 rijks- respectivement 14 et 7 hommes. Et à l'automne 1987, il
wachters en 3 leden van de gerechtelijke politie over (63). restait encore 6 gendarmes et 3 membres de la police
judiciaire (63).
De Delta-cel werd in januari 1986 - kort na haar op- Enjanvier 1986 - peu après sa constitution -la cellule
richting - volledig gehuisvest in de kazerne van de rijks- Delta fut installée complètement dans la caserne de gen-
wacht te Dendermonde. Commissaris Van Rie verklaarde darmerie de Termonde. Le commissaire Van Rie a expliqué
tegenover de Commissie waarom dit gebeurde: « Ik steek à la Commission les motifs de cette installation: «Je ne
de reden hiervan niet onder stoelen of banken: de gerechte- cherche pas à en dissimuler la raison: la police judiciaire
lijke politie gaf me niet de nodige middelen. Dit was de ne m'a pas donné les moyens nécessaires. C'était la seule

(62) Zie C. Fijnaut, Een kleine geschiedenis van de huidige (62) Vair C. Fijnaut, Een kleine geschiedenis van de huidige
organisatie van het Belgische politiewezen, Antwerpen, Kluwer organisatie van het Belgische politiewezen, Antwerpen, Kluwer
Rechtswetenschappen, 1995. Rechtswetenschappen, 1995.
(63) Het voorgaande is gebaseerd op een niet gedateerde nota (63) Ces informations sont basées sur une note non datée du
van kapitein Sack over « Groep Delta -onietaan, evolutie en uier- capitaine Sack intitulée" Groep Delta - ontstaan, evolutie en uier-
king". king".
 [ 135 ] - 573 / 12 - 95 / 96

enige mogelijkheid om de zaak tot een goed einde te brengeri possibilité de mener l'affaire à bonne fin (...J» (64). Cette
(.. .J. » (64).
Deze opstelling werd Van Rie en de andere leden prise de position de Van Rie et des autres membres de la
van de gerechtelijke politie evenwel niet in dank afgeno- police judiciaire fut mal accueillie par leur propre service.
men door hun eigen dienst. Zij werden in Aalst « bestendig A Alost, ils furent « constamment quelque peu pris à partie
een beetje aangeoallen, omdat wij durfden met de rijks- parce que nous osions collaborer avec la gendarmerie », A
wacht samen te werken. » In Brussel kreeg Van Rie een Bruxelles, Van Rie dut entendre un jour de la bouche du
keer van de commissaris-generaal van gerechtelijke politie commissaire général de la police judiciaire: «Il est trop
te horen: « Hij is teveel gendarm om eerlijk te zijn. » (65). gendarme pour être honnête. » (65).
En het bleef niet bij dit soort schampere opmerkingen. Et on n'en est pas resté à ces railleries. Plusieurs an-
Diverse voormalige leden van de Delta-cel hebben ver- ciens membres de la cellule Delta ont déclaré que la police
klaard dat er door de gerechtelijke politie van Brussel, bij judiciaire de Bruxelles avait tenté à plusieurs reprises de
herhaling werd gepoogd om de goede werking van de Delta- perturber le bon fonctionnement de la cellule. On ne pou-
cel te verstoren. Kennelijk kon men het hier - volgens vait visiblement pas admettre - selon eux - que cette
hen - niet verkroppen dat deze . provinciale cel »resulta- «cellule provinciale» enregistre des résultats et qu'en
ten boekte en dat zij daarenboven niets moest hebben van outre, elle n'avait que faire de certaines pratiques ayant
bepaalde praktijken die in Brussel gangbaar waren, met cours à Bruxelles, notamment la manière de travailler avec
name de manier waarop werd omgegaan met informanten: des informateurs: « La manière dont Bruxelles travaillait
« De wijze waarop Brussel met informanten omging, en die avec les informateurs, et les croyait aveuglément, nous don-
ook blindelings geloofde, gaf ons de indruk dat de infor- nait l'impression qu'en fait, c'était les informateurs qui
manten in feite de politiemensen leidden in plaats van menaient les policiers, et non l'inoeree:» (66). Passer en
omgekeerd. » (66). Het zou te ver voeren hier op alle inciden- revue tous les incidents nous mènerait trop loin. Nous nous
ten dieper in te gaan. Een korte opsomming moet vol- contenterons dès lors d'en énumérer quelques-uns:
staan:
- Commissaris Reyniers bleef weg op een belangrijke - Le commissaire Reyniers n'a pas assisté à une im-
coärdinatievergadering betreffende het verdere onderzoek portante réunion de coordination au sujet de la poursuite
van de wapens, enzovoort die te Ronquières uit het kanaal de l'expertise des armes, etc., retirées du canal à Ronquiè-
waren gehaald, maar kwam na afloop van de vergadering res, mais il vint souligner à l'issue de la réunion, dans une
aanzetten met de laconieke mededeling dat deze spullen communication laconique, que toutes ces choses n'avaient
technisch verkeerd waren behandeld (67). pas été traitées comme il convenait sur le plan techni-
que (67).
- Reyniers deelde Van Rie - in december 1986 - via - Furieux, Reyniers téléphona à Van Rie, en décembre
een woedend telefoontje mee dat een lid van de Delta-cel, 1986, pour lui dire qu'un membre de la cellule Delta, un
een rijkswachter, het niet meer moest wagen met (bepaal- gendarme, ne devait plus se risquer à adresser la parole
de) leden van de Brusselse brigade te spreken; met name aux (certains) membres de la brigade de Bruxelles; le
de zogezegde insinuatie vanwege de betrokken rijkswach- gendarme en question avait insinué « que des membres de
ter « dat er leden van de gerechtelijke politie Brussel betrok- la police judiciaire de Bruxelles auraient des liens avec
ken zijn bij extreem-rechts », was de oorzaak van Reyniers l'extrême-droite », était à l'origine de l'attaque de Reyniers
zijn woedende uitval in de richting van Delta (68). contre Delta (68).
- Reyniers misbruikte in de ogen van de Delta-cel zijn - Aux yeux de la cellule Delta, Reyniers a profité de
getuigenverhoor door de Bende-commissie I (op 3 novem- son audition devant la première commission «tueurs du
ber 1988) om af te rekenen met deze onderzoekscel. Op Brabant» (le 3 novembre 1988) pour régler ses comptes
8 november 1988 schreven zowel Troch als Acke een scher- avec cette cellule d'enquête. Le 8 novembre 1988, Troch et
pe brief aan de procureur-generaal van Gent waarin zij Acke ont écrit une lettre virulente au procureur général de
niet alleen de kritiek van Reyniers tegenspraken maar Gand dans laquelle ils contestaient non seulement la criti-
hem ook beschuldigden van voortzetting van de politie- que émise par Reyniers mais accusaient également celui-ci
oorlog op een moment waarop dat totaalongepast was. de continuer la guerre des polices à un moment tout à fait
Acke schreef : «Deze politie-oorlog wordt als het ware inopportun. Acke a écrit: «Cette guerre des polices se dé-
verdergezet voor de ogen van honderduizenden rechtsonder- roule pour ainsi dire sous les yeux de centaines de milliers
horigen, die andermaal niets begrijpend achterblijven en dejusticiables, qui, une fois de plus, n'y comprennent rien et
zich terecht afvragen waartoe hun belastinggelden dan wel se demandent, àjuste titre, à quoi servent leurs impôts, si ce

(64) Verhoor Sack, Van Rie en Collewaert, 28 apri11997, 6. Zie (64) Audition Sack, Van Rie et Collewaert, 28 avril 1997, 7, 6.
verder ook het verhoor van Troch, 31 januari 1997, 15-18. Voir également plus loin l'audition de Troch, 31janvier 1997, 15-18.
(65) Ibidem, p. 4, 32. (65) Ibidem, p. 4, 32
(66) Verhoor Sack, Van Rie en Collewaert, 28 apri11997, 1-7, (66) Audition Sack, Van Rie et Collewaert, 28 avril 1997, 1-7,
31-34. 31-34.
(67) Verhoor De Saeger, 29 apri11997, 28-30. In een briefvan (67) Audition De Saeger, 29 avril 1997, 28-30. Dans une lettre
21 augustus 1977 aan de Commissie over dit conflict liet de voor- du 21-8-1997 adressée à la Commission au sujet de ce conflit,
malige hoofdcommissaris van gerechtelijke politie Reyniers zich l'ancien commissaire en chef de la police judiciaire Reyniers s'ex-
opnieuw zeer kritisch uit over het verhaal van de Delta-cel over de prima à nouveau de manière fort critique au sujet du récit fait par
wijze waarop de vondst te Ronquières tot stand is gekomen. Hij la cellule Delta de la manière dont s'est faite la trouvaille à
rondt zijn kritische beschouwing afmet de opmerking: «Volgen» Ronquières. Il termine ses considérations critiques en faisant
mij was de oprichting van de Delta-cel overbodig. Zelfs de h. Troch observer: «Selon moi, la constitution de la cellule Delta était
pleitte nu voor de Commissie voor één cel te Brussel (sic). »; superflue. Même M. Troch a plaidé maintenant devant la Commis-
sion en faveur d'une cellule unique à Bruxelles (sic). »
(68) Zie onder meer het verslag dat Van Rie omtrent dit inci- (68) Voir notamment le rapport que Van Rie a rédigé le 22-1-
dent op 22 januari 1987 opmaakte voor de procureur des Konings 1987 concernant cet incident à l'intention du procureur du Roi de
te Dendermonde, en het verhoor van Sack, 20 juni 1997, 27-29. Termonde, et l'audition de Sack, 20 juin 1997, 27-29.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 136 ]

dienen, wanneer deze slechts worden aangewend om blun- n'est à payer des policiers gaffeurs, incompétents, trop peu
derende, onbekwame, onbemande en slecht uitgeruste poli- nombreux, mal équipés, et dont les commissaires en chef
tiediensten te betalen, wiens hoofdcommissarissen nog vóór signalent, avant même que ne débutent les enquêtes sur le
de aanvang van de onderzoeken inzake zwaar banditisme grand banditisme, que l'on ne retrouvera quand même
meedelen dat de daders toch nooit zullen gevonden uior- jamais les auteurs. » (69).
den. » (69).
- Reyniers deed op 7 maart 1989 bij de procureur des - Le 7 mars 1989, Reyniers s'est plaint par écrit
Konings van Brussel, Dejemeppe, schriftelijk zijn beklag auprès du procureur du Roi de Bruxelles, Dejemeppe, du
over het feit dat een van zijn mensen op 3 maart 1989 op fait qu'un de ses hommes avait été entendu le 3 mars 1989
last van Troch - en zonder verwittiging van deze procu- à la demande de Troch - et sans avertissement de la part
reur - was verhoord door leden van de Delta-cel over zijn de ce procureur - par les membres de la cellule Delta
connecties met Lekeu en anderen. Dejemeppe nam deze concernant ses liens avec Lekeu et d'autres. Dejemeppe a
klacht over en stuurde haar naar de procureur-generaal pris acte de cette plainte et l'a transmise au procureur
van Brussel die hem via zijn collega te Gent overmaakte général de Bruxelles, qui l'a communiquée à Troch par
aan Traeh. De reactie van deze d.d. 17 april 1989 laat zich l'intermédiaire de son collègue de Gand. La réaction de ce
raden: « Het is echter zielig dat we op die manier het zwaar dernier du 17 avril 1989 était prévisible: « Il est toutefois
banditisme en terrorisme dienen te bestrijden. »(70). Wat déplorable que nous devions combattre le grand banditisme
Troch nog het meest van al stoorde was dat commissaris et le terrorisme de cette manière. » (70). Ce qui a le plus gêné
Marnette op 6 maart 1989 voor Reyniers de betrokken Traeh, c'est le fait que le commissaire Marnette avait, le 6
inspecteur formeelondervroeg over de manier waarop hij mars 1989, interrogé formellement l'inspecteur concerné
door Delta was ondervraagd: «Als ik de procedure op een en présence de Reyniers sur la façon dont il avait été
correcte manier heb gevolgd om iemand van de gerechtelijke interrogé par Delta ;« Si/ai suivi la procédure de manière
politie te uerhoren, waar halen zij dan het lef om een onder- correcte pour entendre un membre de la police judiciaire,
zoek naar mijn onderzoek te doen en die man te verhoren comment osent-ils faire une enquête sur mon enquête et
over de manier waarop hij bij mij is ondervraagd ? De entendre cet homme sur la manière dont je l'ai interrogé?
volgende keer kan ik met die man niets meer doen, die heeft La prochaine fois, je ne pourrai plus rien faire avec cet
geen respect meer voor mij. Dat is voldoende om een onder- homme, qui ne me respecte plus. Cela suffit pour détruire
zoek, of bepaalde aspecten ervan, kapot te maken. Ik heb une enquête ou certains aspects de l'enquête. J'ai d'ailleurs
daarover trouwens aan de procureur-generaal van Gent een adressé un rapport enflammé au procureur général de
vlammend verslag geschreven - dat ik u ook zal bezor- Gand - que je vous remettrai également - qui explique
gen - waarin de hele context wordt uitgelegd. ». l'ensemble du contexte »,
In het licht van deze en andere incidenten moet de C'est dans le contexte de ces incidents, parmi d'autres,
reactie van Sack worden geplaatst op het feit dat, toen de qu'il convient de replacer la réaction de Sack lorsque la
Bende-cornmissie I op bezoek ging bij de Delta-cel, er première commission d'enquête sur les tueurs a rendu
4 commissarissen van de gerechtelijke politie ten tonele visite à la cellule Delta et que quatre commissaires de la
verschenen om te demonstreren hoezeer de gerechtelijke police judiciaire se sont présentés et ont souligné combien
politie - volkomen in strijd met de feiten - begaan la police judiciaire prenait à cœur l'enquête sur les « tueurs
was met het onderzoek naar de «bende van Nijvel ». Hij du Brabant », ce qui était en flagrante contradiction avec
was over dit - in zijn ogen - «hypocriet gedoe » zo ver- les faits. Il était si outré par cette - à ses yeux - «hy-
bolgen dat hij Delta had willen verlaten. Maar de «gene- pocrisie » qu'il aurait voulu quitter la cellule Delta. Mais le
raal Berckmans is zelf persoonlijk tussengekomen en heeft « général Berckmans est intervenu personnellement et m'a
uerboden, niettegenstaande ik het zelf wilde, dat ik uit interdit, bien que ce fût mon souhait, de quitter Termonde
Dendermonde zou weggaan omdat hij van mening was dat parce qu'il estimait que ma présence à Termonde était
mijn aanwezigheid in Dendermonde noodzakelijk was om- nécessaire en raison du dossier des Tueurs du Bra-
wille van het dossier van de Bende van Nijvel » (71). bant. » (71).
Bij wijze van besluit kan hier dus worden gesteld dat de On peut donc dire en guise de conclusion que la gendar-
rijkswacht in «Dendermonde » het leeuwendeel van het merie de Termonde a pris, et devait prendre, à son compte
onderzoek voor haar rekening heeft genomen, en ook wel l'essentiel de l'enquête parce que la police judiciaire n'était
moest nemen, omdat de gerechtelijke politie niet bereid en! pas disposée à et/ou en mesure de dégager davantage de
of in staat was meer middelen voor dit onderzoek vrij te moyens pour cette enquête. La prédominance de la gendar-
maken. De dominantie van de rijkswacht vloeide hier dus merie était dès lors en l'occurrence la conséquence directe
rechtstreeks voort uit de onwil respectievelijk het onver- du refus ou de l'incapacité de la police judiciaire de consa-
mogen van de gerechtelijke politie om meer (personele) crer davantage de moyens (humains) à l'enquête. Manifes-
middelen te investeren in het onderzoek. De brigade Brus- tement, la brigade de Bruxelles de la police judiciaire ne
sel van de gerechtelijke politie kon deze toestand echter pouvait accepter cette situation et a constamment contra-
blijkbaar niet verkroppen en ageerde voortdurend tegen rié la cellule Delta en tant que telle et son enquête en
Delta als zodanig en haar onderzoek in het bijzonder. particulier.

(69) De brieven in kwestie werden door Troch overgemaakt aan (69) Les lettres en question ont été transmises par Troch à la
de Onderzoekscommissie. Zie verder ook verhoor Sack, Van Rie en commission d'enquête. Voir également l'audition de Sack, de Van
Collewaert, 28 apri11997, 27-28. Rie et de Collewaert, 28 avri11997, 27-28.
(70) De desbetreffende correspondentie werd door Troch aan de (70) La correspondance en question a été remise à la commis-
Commissie bezorgd. Het citaat komt uit het verhoor van Troch, sion par Troch. La citation provient de l'audition de Troch, 25 avril
25 apri11997, 76-77. 1997,76-77.
(7') Verhoor Sack, 20 juni 1997, 16. (7') Audition Sack, 20 juin 1997, 16.
 [ 137 ] - 573112 - 95/96

III.2. De toestand in de cel « Mendez » III.2. La situation à la cellule « Mendez»

Vóór de overheveling van het onderzoek naar de meeste Avant que l'enquête sur la plupart des attaques et
overvallen en aanslagen van de « bende van Nijvel » naar agressions des « tueurs du Brabant" eut été transférée à
Charleroi - in januari 1987 - kwamen vertegenwoor- Charleroi - en janvier 1987 -, des représentants des
digers van de diverse cellen - de task farces van rijks- différentes cellules - les task forces de la gendarmerie et
wacht en gerechtelijke politie, hun gemeenschappelijke de la police judiciaire, leur cellule d'information commune
informatiecel, en de cel Waals-Brabant bij het CBO - et la cellule Brabant wallon au BCR - se réunissaient
wekelijks bijeen om de voortgang van onderzoeken te be- chaque semaine pour discuter des progrès des enquêtes et
spreken en nieuwe opdrachten onderling te verdelen. Dit se répartir les nouvelles missions, ainsi qu'il ressort des
kan worden opgemaakt uit de verslagen die in de periode rapports établis sur ces réunions entre novembre 1985 et
november 1985-januari 1987 over deze vergaderingen wer- janvier 1987. Au cours de ces réunions, les rapports de
den opgemaakt. De machtsverhouding tussen rijkswacht force entre la gendarmerie et la police judiciaire étaient
en gerechtelijke politie was in deze bijeenkomsten redelijk assez équilibrés: il y avait en moyenne 3 ou 4 commissai-
in balans: gemiddeld 3-4 commissarissen van gerechtelij- res de police judiciaire contre 4 ou 5 officiers de gendarme-
ke politie tegen 4-5 rijkswachtofficieren. Over de evolutie rie. Nous disposons de trop peu d'éléments pour écrire
van de sterkte-verhouding tussen de diverse cellen in deze quelque chose de sensé sur l'évolution des rapports de force
periode hebben wij niet voldoende gegevens om er hier iets entre les différentes cellules au cours de cette période. On
zinnigs over te kunnen zeggen. Uit een bepaald overzicht peut seulement inférer d'un aperçu qu'en janvier 1986, la
kan alleen worden opgemaakt dat in jan ua ri 1986 de rijks- gendarmerie avait engagé au total 26 hommes et la police
wacht in totaal 26 mensen had ingezet, en de gerechtelijke judiciaire au total 18 hommes (y compris, dans les deux
politie in totaal 18 (in beide gevallen inclusief de leidingge- cas, les officiers dirigeants). Une certaine prépondérance
vende officieren). Op dit niveau tekende zich toen dus wel de la gendarmerie se manifestait donc à ce niveau, d'autant
een zeker overwicht van de rijkswacht af, temeer omdat zij qu'elle pouvait mobiliser plus d'unités d'appui que la police
desgevallend ook meer ondersteunende eenheden kon mo- judiciaire (72).
biliseren dan de gerechtelijke politie (72).
Hoe de personele verhouding tussen de rijkswacht en Nous ne savons pas non plus précisément comment ont
gerechtelijke politie nadien in de cel « Mendez » kwam te évolué par la suite, au sein de la cellule «Mendez », la
liggen, weten wij ook niet precies. Maar vermoedelijk wa- proportion au niveau des effectifs entre gendarmerie et
ren aan deze cel 9 rijkswachters en 5 leden van de gerech- police judiciaire. Mais il semblerait que cette cellule comp-
telijke politie verbonden, in elk geval op het einde van tait 9 gendarmes et 5 péjistes, du moins fin 1990 (73). Il y a
1990 (73). Hierbij moet echter worden opgemerkt dat in dit toutefois lieu de faire observer à cet égard qu'en l'occurren-
geval de term « cel" iets heel anders betekent dan in het ce, le terme «cellule" a une tout autre signification que
geval van Delta. Waar er in Dendermonde sprake was van dans le cas de Delta. Alors qu'à Termonde, on pouvait
een hechte eenheid waarin rijkswachters en gerechtelijke parler d'une unité bien soudée au sein de laquelle gendar-
politiemensen in gemengde ploegen eendrachtig samen- mes et péjistes travaillaient en bonne intelligence dans des
werkten, daar werkten te Nijvel de rijkswachters aan een équipes mixtes, à Nivelles, par contre, les gendarmes tra-
deel van het onderzoek (de moord op Mendez) en de leden vaillaient sur un volet de l'enquête (l'assassinat de Men-
van de gerechtelijke politie aan het andere deel (de diefstal dez) et les péjistes sur l'autre volet (le vol commis chez
bij Mendez), Beide eenheden wisselden via onderzoeks- Mendez), Les deux unités échangeaient leurs procès-ver-
rechter Schlicker en, later, Hennart hun processen-verbaal baux par l'entremise du juge Schlicker et ensuite du juge
uit en kwamen regelmatig onder hun leiding samen om Hennart et se réunissaient régulièrement sous la direction
inlichtingen te bespreken (74). Deze tweedeling was vol- de ces derniers pour discuter de leurs informations (74).
gens commissaris Noël het resultaat van de weigering door Selon le commissaire Noël, cette séparation était le résul-
de gerechtelijke politie van « la mixité telle que la gendar- tat du refus de la police judiciaire de pratiquer « la mixité
merie la concevait ». Beide eenheden werkten trouwens ook telle que la gendarmerie la concevait". Les deux unités
vanafverschillende lokaties: het paleis vanjustitie respec- travaillaient du reste également à partir d'endroits diffé-

(2) Dit overzicht werd op 14 januari 1986 opgemaakt door de (2) Cet aperçu a été établi le 14 janvier 1986 par le coordina-
toenmalige rijkswachtcoördinator Van Der Stock. Over de sterkte- teur de la gendarmerie de l'époque Van Der Stock. Pour les problè-
problemen in Nijvel in de jaren 1982-1985, zie de verhoren van mes d'effectifs à Nivelles dans les années 1982-1985, voir les
Schlicker, 31 januari 1997, 22-23; Mahieu, 26 februari 1997, 10; auditions de Schlicker, 31 janvier 1997, 22-23; Mahieu, 26 février
Kesteloot, 25 februari 1997, 14-15; Wezel, 21 februari 1997, 4-5; 1997, 10; Kesteloot, 25 février 1997, 14-15;Wezel, 21 février 1997,
en De Saeger, 29 apri11997, 10-11. 4-5; et De Saeger, 29 avril 1997, 10-11.
(3) Dit kan worden opgemaakt uit de correspondentie die di- (3) Ces chiffres peuvent être déduits de la correspondance que
rect zal worden besproken. nous examinerons immédiatement.
(4) Zie onder meer verhoor Doraene en Noël, 30 juni 1997, 56, (4) Voir notamment audition Doraene et Noël, 30 juin 1997,
102-103 (Doraene). 102-103 (Doraene).
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 138 ]

tievelijk de kazerne van de rijkswacht. Van een « geïnte- rents: le palais de justice et respectivement la caserne de
greerde cel » was te Nijvel dus geenszins sprake (75). la gendarmerie. A Nivelles, on ne pouvait donc pas parler
d'une « cellule intégrée » (75).
Ondanks deze tweedeling werd er blijkens de verklarin- Il ressort des déclarations de Doraene et Ruth que,
gen van Doraene en Ruth in deze zaak op bepaalde ogen- malgré cette division, la collaboration entre gendarmerie
blikken best goed samengewerkt tussen rijkswacht en ge- et police judiciaire dans cette affaire a très bien fonctionné
rechtelijke politie (76). Maar anderzijds mag hier niet par moments (76). Mais, par ailleurs, il ne faut pas dissimu-
worden verhuld dat commissaris Noël nog tijdens de hoor- ler le fait que, pendant son audition, le commissaire Noël a
zitting herhaaldelijk de rijkswacht beschuldigde van talrij- accusé à plusieurs reprises la gendarmerie de s'être livrée
ke wanpraktijken : valse processen-verbaal, bedrieglijke à de nombreuses pratiques contestables: faux procès-ver-
scenario's, en onbehoorlijke verhoormethodes. Hij ging baux, scénarios trompeurs et techniques d'interrogatoire
zelfs zover dat hij ook nu nog beweerde dat de strikte incorrectes. Il est même allé jusqu'à affirmer que l'appro-
aanpak van Hennart « était nécessaire au regard de certai- che sévère de Hennart « était nécessaire au regard de cer-
nes méthodes de travail de la gendarmerie (.. .J. Mais vis-à- taines méthodes de travail de la gendarmerie (.. .J. Mais vis-
vis de la PJ, je pense que nous avons toujours été loyaux à-vis de la PJ, je pense que nous avons toujours été loyaux
(.. .J. » (77). Hij ging hierbij evenwel voorbij aan het feit dat (.. .J. » (77). Il a toutefois oublié de mentionner, à et égard, le
Hennart zelf van mening was dat voor zijn komst naar fait que Hennart lui-même estimait qu'avant sa venue à
Nijvel niet alleen de rijkswacht maar ook de gerechtelijke Nivelles, non seulement la gendarmerie, mais également
politie processen-verbaalopmaakte «qui ne correspon- la police judiciaire rédigeait des procès-verbaux «qui ne
daient pas tout à fait à la réalité puisqu'il existait des correspondaient pas tout à fait à la réalité puisqu'il existait
rapports disant autre chose » (7S). Verder maakte Noël oak des rapports disant autre chose. » (7S). En outre, Noël n'a
geen melding van het feit dat, toen enkele rijkswachters pas non plus mentionné le fait que, lorsque quelques gen-
met toestemming van onderzoeksrechter Schlicker Bou- darmes ont interrogé Bouhouche à la prison de Nivelles
houche verhoorden in de gevangenis van Nijvel, leden van avec l'autorisation du juge Schlicker, des membres de la PJ
de gerechtelijke politie stiekem de inhoud van diens PC ont consulté ce PV en cachette; il va de soi que, ce faisant,
bekeken; dat zij hiermee het vertrouwen van Bouhouche ils ont ainsi perdu la confiance de Bouhouche, dans la
verspeelden, voorzover dat er al was, spreekt voor zich- mesure du moins où il la leur avait déjà accordée (79). Il faut
zelf (79). En ook mag worden aangestipt dat Hennart bui- également souligner que Hennart était extrêmement satis-
tengewoon tevreden was over het onderzoek dat door de fait de l'enquête que les gendarmes avaient menée dans le
rijkswachters in het kader van het onderzoek « Mendez » cadre de l'affaire «Mendez v : «Ces hommes ont mis le
werd verricht: «Ces hommes ont mis le meilleur d'eux- meilleur d'eux-mêmes dans le travail accompli, un travail
mêmes dans le travail accompli, un travail qui a été fait qui a été fait après le départ de la police judiciaire et de
après le départ de la police judiciaire et de façon remarqua- façon remarquable. Il n'y a pas d'autres mots, c'est un
ble. Il ny a pas d'autres mots, c'est un travail remarqua- travail remarquable. » (SO).
ble. » (SO).
Toch waren de gespannen verhoudingen binnen de Pourtant, ce ne sont pas les tensions au sein de la
« cel» niet de reden waarom Hennart in januari 1991 « cellule » qui ont poussé Hennart à rompre définitivement
definitief brak met de gerechtelijke politie. En de reden les ponts avec la police judiciaire. La raison n'était pas non
was ook niet, zoals Noël suggereerde «que cette éjection plus, comme l'a suggéré Noël, «que cette éjection arrive au
arrive au moment où l'équipe de M. Doraene procède à des moment où l'équipe de M. Doraene procède à des enquêtes
enquêtes assez poussées au sein de la gendarmerie et fait assez poussées au sein de la gendarmerie et fait apparaître

(5) Ibidem, blz. 57. Hierbij mag worden opgemerkt dat deze (5) Ibidem, p. 57. On peut faire observer à cet égard que cette
tweedeling tegen de zin van procureur Deprêtre was. Hij vond - division ne plaisait pas au procureur Deprêtre. Il estimait - dans
met het oog op de geloofwaardigheid en de onpartijdigheid van het le souci de la crédibilité et de l'impartialité de l'enquête - qu'il
onderzoek - dat het beter was (geweest) om de leden van de valait mieux (aurait mieux valu) associer les membres des deux
beide diensten te vermengen, juist ook omdat (ex-)rijkswachters in services, parce que précisément, dans l'affaire Mendez, les princi-
de zaak « Mendez » de voornaamste verdachten waren. Zie ver- paux suspects étaient des (ex-)gendarmes. Voir audition Deprêtre,
hoor Deprêtre, 5 februari 1997, 17-20. Hij schreefin deze zin op 5 février 1997, 17-20. Le 23 novembre 1987, il écrivit à cet égard
23 november 1987 een uitvoerige brief aan onderzoeksrechter une lettre circonstanciée aujuge d'instruction Schlicker, au lieute-
Schlicker, luitenant-kolonel Michaux en de hoofdcommissaris van nant-colonel Michaux et au commissaire en chef de la police
de gerechtelijke politie te Nijvel. judiciaire de Nivelles.
(6) Zie bijvoorbeeld verhoor Doraene en Noël, 30 juni 1997, 19 (6) Voir, par exemple, audition Doraene et Noël, 30 juin 1997,
(Doraene). 19 (Doraene).
(7) Ibidem, blz. 4-8, 48-49. (7) Ibidem, pp. 4-8, 48-49.
CS) Verhoor Hennart, 17 juni 1997, 11. CS) Audition Hennart, 17 juin 1997, Il.
(9) Verhoor Ruth en Lachlan, 6 juni 1997, 73-75 (Ruth). (9) Audition Ruth et Lachlan, 6 juin 1997, 73-75 (Ruth).
(SO) Verhoor Hennart, 17 juni 1997, 16. (SO) Audition Hennart, 17 juin 1997, 16.
 [ 139 ] - 573 / 12 - 95 / 96

apparaître des éléments inquiétants concernant des armes des éléments inquiétants concernant des armes censées être
censées être détruites. C'est ce que j'ai retenu. » (81). détruites. C'est ce que j'ai retenu. » (81).
Wat was de reden dan wel? Onderzoeksrechter Henn- Quelle était alors la raison? Le juge d'instruction Hen-
art zette uiteen dat hij van de hoofdcommissaris van ge- nart a expliqué que le commissaire en chef de la police
rechtelijke politie te Nijvel en van de hoofdonderzoeker judiciaire de Nivelles et le chef enquêteur de la police
van de gerechtelijke politie Doraene geen waterdichte ga- judiciaire Doraene ne lui ont pas donné de garanties abso-
ranties kreeg dat zij procureur des Konings Deprêtre - lues qu'ils n'informeraient pas le procureur du Roi Deprê-
Hennart bezag deze als een gewone procespartij - op tre - Hennart le considérait comme une simple partie au
grond van de wet op de gerechtelijke politie van 1919 niet procès - sur l'état d'avancement de l'enquête sur la base
zouden informeren over de stand van het onderzoek (82). de la loi sur la police judiciaire (82). En effet, s'ils le faisaient
Zouden zij dit namelijk wel doen en de nodige informatie et qu'ils fournissaient les informations nécessaires, le pro-
geven, dan werd de procureur volgens Hennart op een cureur serait selon Hennart injustement favorisé par rap-
onrechtmatige manier bevoordeeld ten opzichte van de port aux autres parties au procès. Et Hennart ne voulait à
andere procespartijen. En daar wenste Hennart onder aucune condition entrer dans ce jeu-là. L'âpreté de cette
geen beding aan mee te werken? Hoe scherp dit principiële querelle de principes ressort parfaitement de la correspon-
conflict werd uitgevochten, blijkt nog het best uit de onder- dance échangée.
liggende correspondentie.
Op 26 augustus 1989 schreefhoofdcommissaris (van de Le 26 août 1989, le commissaire en chef (de la police
gerechtelijke politie) Gilbert een brief aan procureur De- judiciaire) Gilbert adresse au procureur Deprêtre une let-
prêtre waarin hij er deze op wees dat Hennart had ge- tre dans laquelle il attirait son attention sur le fait que
vraagd om versterking van de « cel» aan de kant van de Hennart avait demandé un renforcement de la « cellule»
gerechtelijke politie, dat hij het met dit verzoek eens was de la part de la police judiciaire, qu'il souscrivait à cette
{« il convient d'admettre que l'investissement de la PJ, bien demande {« il convient d'admettre que l'investissement de
qu'étant le maximum de ses possibilités, est dérisoire. Il l'est la PJ, bien qu'étant le maximum de ses possibilités, est
d'autant plus que le dossier dont question met en cause dérisoire. Il l'est d'autant plus que le dossier dont question
d'anciens gendarmes et d'autres qui sont toujours en activi- met en cause d'anciens gendarmes et d'autres qui sont
té »), maar dat hij niet wist hoe hij er, bij gebrek aan toujours en activité »), mais qu'il ne savait pas, faute de
middelen, aan kon voldoen (83). Ruim een jaar later - op moyens, comment satisfaire à cette demande (83). Plus d'un
21 september 1990 - schreef de hoofdcommissaris in an plus tard - le 21 septembre 1990 -, le commissaire
kwestie aan Deprêtre een brief waarin hij hem confron- en chef en question adresse à Deprêtre une lettre dans
teerde met de eis van Hennart : laquelle il lui soumettait la demande de Hennart :
«De onderzoeksrechter is inderdaad van mening dat « Monsieur le juge d'instruction estime en effet que cette
deze wettelijke bepaling niet impliceert dat de hoofdcom- disposition légale n'implique pas que le commissaire en chef
missaris van de gerechtelijke politie verslag moet uitbren- de la police judiciaire soit tenu de faire rapport au procu-
gen bij de procureur des Konings over het verloop van het reur du Roi sur le déroulement de l'instruction, et de lui
onderzoek, en hem op zijn verzoek, inlichtingen moet geven donner, à sa demande, des informations sur les devoirs qui
over de opdrachten die werden voorgeschreven en die zou- ont étéprescrits ou qui devraient être envisagés d'être exécu-
den moeten worden uitgevoerd door de diensten van de tés par les services de la police judiciaire.
gerechtelijke politie.
Vanuit dit standpunt, heeft de onderzoeksrechter mij En fonction de cette façon de voir les choses, monsieur le
gevraagd formeel te beloven niet langer informatie mee te juge d'instruction m'a demandé de m'engager formellement
delen inzake het onderzoek waarvan sprake in de rubriek en devant lui à ne plus vous communiquer aucune information
waarmee hij op dit ogenblik is belast. relative à l'instruction dont il est question en rubrique, dont
il est actuellement chargé.
In de huidige stand van zaken en in functie van de Dans l'état actuel des choses, et en fonction des divergen-
uiteenlopende interpretaties diejullie hebben, heb ik aan de ces d'interprétation qui vous opposent, j'ai fait savoir à
onderzoeksrechter laten weten dat ik dergelijke belofte niet monsieur le juge d'instruction qu'il ne m'était pas possible
kon doen zonder eerst opnieuw jullie advies te vragen. de prendre un tel engagement, sans recueillir un nouvel
avis de votre part.
Ik ben immers van mening dat een dergelijke beslissing J'estime en effet qu'une telle décision ne rélève pas de ma
niet onder mijn bevoegdheid valt. compétence.

(81) Verhoor Doraene en Noël, 30 juni 1997, 58. Men mag trou- (81) Audition Doraene et Noël, 30 juin 1997, 58. Il ne faut du
wens niet uit het oog verliezen dat in bepaalde kringen van de reste pas oublier que, dans certains milieux de la policejudiciaire,
gerechtelijke politie de afkeer van de rijkswacht soms kennelijk l'aversion pour la gendarmerie allait parfois apparemment très
bijzonder ver ging. Zo verklaarde de gewezen onderzoeksrechter loin. C'est ainsi que l'ancien juge d'instruction Bayens a déclaré le
Bayens op 21 februari 1997 (blz. 3)het volgende in verband met de 21 février 1997 (p. 3) ce qui suit à propos des réunions de coordina-
coärdinatievergaderingen die in 1985 werden belegd: tion organisées en 1985 : « M. Reyniers, bien connu de la PJ de
« M. Reyniers, bien connu de la PJ de Bruxelles, est venu à deux Bruxelles, est venu à deux réunions. Il m'a alors dit, dans le
réunions. Il m'a alors dit, dans le couloir: je ne viens plus ici, vous couloir: je ne viens plus ici, vous comprenez que, pour ma dignité,
comprenez que, pour ma dignité, un local de la gendarmerie ... un local de la gendarmerie ... Cela commençait bien, avec Rey-
Cela commençait bien, avec Reyniers qui faisait défaut, unique- niers qui faisait défaut, uniquement parce qu'il se sentait malade
ment parce qu'il se sentait malade de participer à une réunion à de participer à une réunion à l'Etat-major de la gendarmerie, rue
l'Etat-major de la gendarmerie, rue de Louvain. »; de Louvain.".
(82) Verhoor Hennart, 17 juni 1997,11-16. Zie verder ook ver- (82) Audition Hennart, 17 juin 1997, 11-16. Voir également
hoor Doraene en Noël, 30 juni 1997, 39-40 (Doraene); verhoor audition Doraene et Noël, 30 juin 1997, 39-40 (Doraene); audition
onderzoeksrechters, 15 juli 1997, 46-47 (Hennart). juges d'instruction, 15 juillet 1997,46-47 (Hennart).
(83) Deze en volgende brieven werden aan de Commissie be- (83) Cette lettre et les suivantes ont été transmises à la com-
zorgd door Doraene en Hennart. mission par Doraene et Hennart.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 140]

Onderzoeksrechter Hennart heeft me nochtans verwit- M. le JI Hennart m'a cependant avisé que si sa concep-
tigd dat indien zijn zienswijze niet werd aangenomen, hij tion des choses ne devait pas être acceptée, il se verrait
zich dan, met spijt in het hart, verplicht zou voelen in de contraint, avec beaucoup de regrets et d'amertume, de se
toekomst af te zien van de samenwerking met de gerechtelij- passer dans l'avenir de la collaboration de la police judi-
ke politie in zijn dossier. Hij gaf mij als opdracht de lopende ciaire dans son dossier. Il m'a donné comme instructions de
opdrachten door mijn diensten te laten afwerken en geen terminer les devoirs actuellement en cours par mes services
nieuwe opdrachten aan te vatten zonder zijn advies. et de ne plus en entamer d'autres sans un nouvel avis de sa
part.
Onderzoeksrechter Hennart heeft me eveneens laten uie- M. le JI Hennart m'a également fait savoir qu'il n'entrait
ten dat het absoluut niet zijn bedoeling was enige kritiek te nullement dans ses intentions d'émettre une quelconque
leveren inzake het werk dat tot daar toe door het team van critique au sujet du travail qui est jusqu'à présent effectué
de gerechtelijke politie is uitgevoerd. Hij is daarentegen van par l'équipe de la police judiciaire. Il considère bien au
mening dat dat werk steeds van hoogstaande kwaliteit was contraire que ce travail avait toujours été d'une qualité
en dat het werd uitgevoerd met zin voor samenwerking en in exceptionnelle et qu'il s'était effectué dans un esprit de
het volste vertrouwen zowel wat hem als wat de onderzoe- collaboration et d'entière confiance tant en ce qui le concer-
kers van de BOB van Nijvel betreft. ne qu'en ce qui concerne les enquêteurs de la B8R de Nivel-
les.
Vandaar dat u moet weten dat hij niet langer een beroep En conséquence, s'il ne devait plus faire appel à mes
deed op mijn diensten omwille van bepaalde omstandighe- services, il convenait de considérer qu'il aurait été contraint
den. de le faire en raison des circonstances uniquement.
Onderzoeksrechter Hennart heeft me inderdaad gepreci- M. le JI Hennart, m'a en effet précisé que la position qu'il
seerd dat de positie die hij hieromtrent heeft ingenomen, een a prise à ce sujet est une question de principe à laquelle il ne
principeskwestie is waarvan hij niet meer kan afwijken, lui est pas possible de déroger, abstraction faite de toute
onverminderd elke persoonlijke mening. personnalité.
(.. .) (.. .)
Dit basisprobleem is, in functie van de beslissing die zal Ce problème de fond est, en fonction de la décision qui
worden genomen, uiterst belangrijk voor de toekomst van de sera prise, très important pour l'avenir de la policejudiciai-
gerechtelijke politie van de parketten in het algemeen. re des parquets en général.
Moet ze eigenlijk de dienst blijven die belast is met zware En effet doit-elle rester le service chargé des affaires
en gevoelige zaken, zoals de wetgevende macht dit bij haar graves et délicates, comme le pouvoir législatif l'a estimé
oprichting heeft voorzien ? Riskeert ze niet vanaf nu uitge- lors de sa création? Ne risque-t-elle pas d'être dorénavant
sloten te worden van alle zaken waarvoor ze werd opgericht exclue des affaires pour lesquelles elle a été créée et ce par le
en dit alleen door een dubbelzinnige interpretatie van de seul fait d'une interprétation équivoque de la hiérarchie à
hiërarchie waaraan ze is onderworpen ? laquelle elle est soumise ?
Ik zou willen dat u me precieze instructies zou kunnen Je souhaiterais que vous puissiez me donner des instruc-
geven over de houding die ik moet aannemen in deze zaak in tions précises au sujet de la ligne de conduite qu'il me
het bijzonder maar eveneens algemeen gezien, in andere faudra tenir dans cette affaire en particulier, mais égale-
gelijkaardige zaken die zich zouden kunnen voordoen. », ment sur le plan général dans d'autres affaires similaires
qui pourraient se présenter. »,
Hierop schreef Deprêtre een brief aan Hennart waarin Deprêtre a ensuite adressé une lettre à Hennart dans
hij hem meedeelde dat hij contact had gezocht met de laquelle il l'informait qu'il avait cherché à contacter le
procureur-generaal van Brusselover deze kwestie en dat procureur général de Bruxelles au sujet de cette question
hij met deze van mening was dat: et qu'il estimait avec ce dernier que:
« (.. .) het komt uiteraard de gerechtelijke politie toe de « ( •• .) il appartient évidemment à la police judiciaire de
procureur des Konings op de hoogte te houden van de tenir le procureur du Roi informé des devoirs qu'elle est
opdrachten die ze moet uitvoeren en ze zal niet beloven me amenée à exécuter et elle ne s'engagera pas à ne plus me
niet langer inlichtingen mee te delen inzake deze opdrach- communiquer d'informations au sujet de ces devoirs.
ten.
De Procureur-Generaal heeft me eveneens geschreven dat Monsieur le Procureur Général m'a également écrit que
« in de mate evenwel dat deze opdrachten voortkomen van « dans la mesure toutefois où ces devoirs émanent d'un juge
een onderzoeksrechter, het ongepast zou zijn aanwijzingen d'instruction, il serait inopportun de donner des indications
mee te delen aan de gerechtelijke politie inzake de oriente- à la police judiciaire quant à l'orientation d'une enquête
ring van een onderzoek zonder voorafgaandelijk overleg sans concertation préalable avec le magistrat instructeur. »,
met de onderzoeksmagistraat. »,
Deze brief was voor de hoofdcommissaris alle reden om Cette lettre donnait au commissaire en chef toutes les
er op 21 november 1990 bij de (adjunct-lcornmissaris-gene- raisons d'insister, le 21 novembre 1990, auprès du commis-
raal van de gerechtelijke politie op aan te dringen om deze saire général (adjoint) de la police judiciaire pour qu'il
kwestie aan te kaarten bij het college van procureurs- soumette cette question au collège des procureurs géné-
generaal. Er stond, zo herhaalde hij, voor de gerechtelijke raux. Il rappelait l'importance de l'enjeu pour la police
politie toch heel veel op het spel, want Hennart had hem judiciaire, car Hennart lui avait entre-temps fait savoir
ondertussen laten weten dat hij de gerechtelijke politie qu'il écarterait dorénavant la police judiciaire de l'enquête
voortaan zou weren uit het onderzoek « Mendez » : « Mendez » :
« In feite is het daardoor dat de gerechtelijke politie van « Il en résulte qu'actuellement, dans les faits, la police
Nijvel op dit ogenblik volledig uitgesloten is van het onder- judiciaire de Nivelles est exclue totalement d'une instruc-
zoek waarin ze bijzonder veel energie heeft gestoken, waarin tion dans laquelle elle s'est particulièrement investie, dans
ze nooit is tekort geschoten, integendeel, waarin ze een laquelle elle n'a nullement démérité, bien au contraire,
zekere objectiviteit kon waarborgen en waarin het enige dans laquelle elle constitue une certaine garantie d'objecti-
 [ 141 ] - 573 / 12 - 95 / 96

verwijt dat men haar kan mahen, is dat ze de wet en de vité et dans laquelle le seul reproche qui peut lui être
instructies van haar hiërarchie heeft gerespecteerd. adressé est de respecter la légalité et les instructions de sa
hiérarchie.
Dit is een naar mijn mening uiterst verontrustende si- Cette situation est, à mon avis particulièrement inquié-
tuatie voor de gerechtelijke politie in haar geheel. Dit pro- tante pour la police judiciaire dans son ensemble. Elle se
bleem stelt zich nu in Nijvel maar morgen zal het zich pose aujourd'hui à Nivelles, mais elle se posera demain
ergens anders stellen. ailleurs.
Het is evident dat als onderzoeksrechter Hennart trouw Il est évident que si M. le JI Hennart veut rester fidèle à
wil blijven aan zijn interpretatie van de wettelijke bepalin- son interprétation des dispositions légales, il ne fera plus
gen, hij in de toekomst onder geen enkel beding nog een appel, dans l'avenir et dans aucun cas, à la police judiciai-
beroep zal doen op de gerechtelijke politie. re.
Deze manier van zien zou tevens door andere onderzoeks- Cette façon de voir les choses pourrait également être
magistraten kunnen worden ooergenomen, hetgeen als ge- reprise par d'autres magistrats instructeurs, ce qui aurait
volg zou hebben dat men in de toekomst, van de gerechtelij- pour conséquence de faire, dans l'avenir, de la police judi-
ke politie alleen een dienst zou maken die zich kan bedienen ciaire le service uniquement destiné aux informations
van open informatie van de parketten waardoor ze definitief ouvertes par les parquets et l'excluant définitivement des
uitgesloten zou worden uit zaken die in onderzoek zijn (ouer affaires mises à l'instruction (en général les plus graves).
het algemeen zijn dat de zwaardere feiten)
In feite zou de gerechtelijke politie dan uitgesloten zijn Dans les faits, la police judiciaire se verrait retirer en
voor de zaken waarvoor de wetgever haar heeft opgericht. » réalité les affaires pour lesquelles le législateur l'a créée. »
Ofhet college zich daadwerkelijk met deze kwestie heeft On ignore donc si le collège s'est effectivement occupé de
ingelaten, is dus niet bekend. Hennart heeft er zich desge- cette question. Hennart ne s'en est en tout cas pas soucié.
vallend in elk geval niets van aangetrokken. Op 3 januari Le 3 janvier 1991, il a écrit dans une lettre amicale adres-
1991 schreef hij in een vriendelijke brief aan de hoofdcom- sée au commissaire en chef de la police judiciaire:
mis saris van gerechtelijke politie:
« Op het ogenblik waarop mijn besluit om niet langer, in « A l'heure où ma décision de ne plus faire appel, dans le
het kader van de affaire Mendez, een beroep te doen op de cadre de l'affaire Mendez, aux services de la police judiciai-
diensten van de gerechtelijke politie, is genomen, lijkt het re est consommée, il m'a semblé important sinon indispen-
me belangrijh, zoniet onontbeerlijk deze brief tot u te rich- sable de vous adresser la présente.
ten.
Zoals u toeet, heeft deze beslissing niets te maken met de Comme vous le savez, cette décision est sans lien avec la
kwaliteit van het werk van de heren Doraene, Castiaux, qualité du travail des Messieurs Doraene, Castiaux, Redou-
Redouté, Denis en Delcourt. té, Denis et Delcourt.
Het is precies over dit werk dat ik het met u zou willen C'est précisément au sujet de ce travail que je souhaite
hebben: het werd gekenmerkt door een serene doeltreffend- vous entretenir :il fut tout empreint d'une sereine efficacité,
heid, de voortdurende zorg om de toevertrouwde opdrachten du souci constant d'accomplir au mieux les missions con-
zo goed mogelijk uit te voeren, de gehechtheid om de verkre- fiées, de l'attachement à la présentation objective des résul-
gen resultaten objectief weer te geven. tats obtenus.
Maar naast het werk zijn er ook, en bovenal de mensen Mais au-delà du travail, il y a aussi, et surtout, des
die, bij alle moeilijkheden waarmee ze werden geconfron- hommes qui, à l'occasion des difficultés rencontrées, ont fait
teerd, een onwrikbare wil om tot resultaat te komen, aan de montre, en donnant le meilleur d'eux-mêmes, d'une volonté
dag hebben gelegd en dit door steeds het beste van zichzelf te inébranlable d'aboutir.
gegeven.
Ik houd eraan hen daarvoor te bedanken. Je tiens à les en remercier.
Hun afwezigheid laat een leegte na die moeilijk op te Leur absence laisse un vide qui sera bien difficile à
vullen zal zijn. » combler. »
Al het voorgaande maakt - tot slot - duidelijk dat de Il ressort - en guise de conclusion - clairement de ce
dominantie van de rijkswacht in het onderzoek « Mendez » qui précède que la prédominance de la gendarmerie dans
enerzijds een rechtstreeks gevolg was van het gebrek aan l'enquête «Mendez» était, d'une part, une conséquence
bereidheid bij de gerechtelijke politie om aan dit onderzoek directe de la réticence de la police judiciaire à accorder une
meer prioriteit te geven, en anderzijds voortvloeide uit een plus grand priorité à cette enquête, et découlait, d'autre
principieel geschil tussen de zittende en de staande magis- part, de l'antinomie fondamentale des points de vue défen-
tratuur over de positie van dit korps in het onderzoek (84). dus par la magistrature assise et la magistrature debout
en ce qui concerne la place de ce corps dans l'enquête (84).

III.3. De toestand in de CBW III.3. La situation à la CBW

Wat er in de CBW gebeurde, werd eigenlijk reeds be- Ce qui s'est passé au sein de la CBW, a en fait déjà été
schreven in § II.1.1.2. en volgende. In 1988 trok de gerech- décrit aux §§ II. 1.1.2. et suivants. En 1988, la police judi-

(84) Overigens moet hierbij worden aangetekend dat Hennart (84) Du reste, il est à noter à cet égard que Hennart a également
ook een lid van de rijkswacht uit zijn « cel" verwijderde, namelijk écarté un membre de la gendarmerie de sa « cellule ", à savoir le
de roemruchte adjudant Goffinon, omdat hij zich niet hield aan de fameux adjudant Goffinon, parce qu'il ne respectait pas les accords
afspraken die Hennart met hem had gemaakt. Hennart voerde bij que Hennart avait conclus avec lui. Hennart a même effectué une
Goffinon zelfs een huiszoeking uit om te achterhalen of deze daar perquisition chez Goffinon afin de découvrir s'il cachait des infor-
wellicht informatie verborgen hield die zijn « theorieën » over de mations qui étayaient ses «théories" sur les «tueurs du Bra-
« bende van Nijvel » staafde. Zie verhoor Hennart, 17 juni 1997, bant". Voir l'audition de Hennart, 17 mai 1997, 27-30.
27-30.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 142 ]

telijke politie zich - zeker numeriek gezien - verregaand ciaire s'est largement - certainement en termes de nom-
uit de CBW terug en op een bepaald moment overwoog zij bre d'hommes - désengagée de la CBW et a même envisa-
zelfs om deze onderzoekscel helemaal te verlaten. Zover gé, à un moment donné, de quitter complètement cette
kwam het echter niet. Maar evenals in Dendermonde en cellule d'enquête. On n'en est toutefois pas arrivé là. Mais,
Nijvel leverde zij lange jaren slechts een (zeker naar ver- tout comme à Termonde et à Nivelles, elle n'a contribué (en
houding tot de rijkswacht) beperkte (personele en mate- termes de matériel et de personnel) durant des années que
riële) bijdrage aan de organisatie van het onderzoek. Ook de manière limitée (en comparaison avec la gendarmerie) à
de coördinerend magistraat Jonckheere, in de rapporten l'organisation de l'enquête. Dans les rapports qu'il a rédigé
die hij in 1988 en 1990 onder meer over deze kwestie à ce propos en 1988 et 1990, le magistrat coordinateur
schreef, duidde de dominantie van de rijkswacht in het Jonckheere ne tenait pas non plus rigueur à ce corps de la
onderzoek dit korps niet euvel. Hij wilde, zo stelde hij, «de prédominance de la gendarmerie dans l'enquête. Il souli-
vrijwillige inzet van de rijheioacht » niet bekritiseren, maar gnait qu'il ne voulait pas critiquer « l'engagement volontai-
wilde pleiten voor « een vrijere inzet van de diensten van de re de la gendarmerie », mais qu'il voulait plaider en faveur
gerechtelijke politie. » (85). Waarom engageerde de gerech- d' »un. engagement plus volontaire des polices judiciai-
telijke politie zich danjuist minder dan meer in het onder- res » (85). Pourquoi la police judiciaire s'est-elle alors plutôt
zoek naar de «bende van Nijvel », met name ook in de dès engagée de l'enquête sur les «tueurs du Brabant », et
CBW? En dit op een moment, 1988, waarop de minister notamment de la CBW ? Et ce, à un moment, 1988, où le
van Justitie en de procureurs-generaal zelf tot de slotsom ministre de la Justice et les procureurs généraux étaient
waren gekomen dat de onderzoeken naar de «bende van arrivés à la conclusion que les enquêtes sur les « tueurs du
Nijvel » moesten worden «geactiveerd en gecoördineerd », Brabant» devaient être «activées et coordonnées », et que
en dat ook « de gerechtelijke politie intens bij de onderzoe- « la police judiciaire (devait) rester associée de manière
ken betrokken (dient) te blijven. » (86). intensive aux enquêtes » (86).
In de loop van de hoorzittingen werden hier uiteenlo- Des explications divergentes ont été fournies à ce sujet
pende verklaringen voor aangevoerd. Een van de betrok- tout au long des auditions. L'un des commissaires de police
ken commissarissen van gerechtelijke politie stelde dat er judiciaire concernés a déclaré qu'en 1988, il n'y avait aucu-
- objectief gezien - in 1988 helemaal geen reden was om ne raison objective de retirer la police judiciaire de la
de gerechtelijke politie uit de CBW terug te trekken: de CBW: la collaboration entre les représentants des deux
samenwerking tussen de vertegenwoordigers van beide corps était excellente (87). Le procureur du Roi Defourny a
korpsen was uitstekend (87). De procureur des Konings suggéré que les raisons résidaient peut-être dans l'effectif
Defourny gaf aan dat de redenen misschien waren gelegen limité de la police judiciaire et dans les maigres chances de
in de beperkte sterkte van de gerechtelijke politie en in de réussite. Il n'était en tout cas pas parvenu « à maintenir
geringe kansen op sucees. Hij was er in elk geval niet in une équipe constante et globale de la police judiciaire dans
geslaagd « een algemeen en constant team van gerechtelijke cette cellule de Jumet. Retrospectivement,je puis dire que je
politie in die cel van Jumet te behouden. Achteraf bekeken, n'ai peut-être pas assez insisté à l'époque. » (88). Lors de son
kan ik zeggen dat ik destijds misschien niet genoeg heb audition, Lacroix a cherché l'explication dans la même
aangedrongen. » (88). Lacroix zocht in zijn verhoor de ver- direction que Defourny. Plus encore que ce dernier, Lacroix
klaring in dezelfde richting als Defourny. Sterker nog dan a néanmoins souligné que l'enquête sur les «tueurs du
deze beklemtoonde hij evenwel dat het onderzoek naar de Brabant» est à l'heure actuelle ce qu'elle est grâce à la
« bende van Nijvel » op het ogenblik is wat 't is dankzij de gendarmerie: «il est certain que si nous avions mené
rijkswacht: « het is zeker dat we het onderzoek onmogelijk l'enquête uniquement avec la police judiciaire, cela
uitsluitend met behulp van de gerechtelijke politie hadden n'aurait pas été possible. Il est vrai également que si nous
kunnen voeren. Maar het is eveneens zo dat, indien we geen n'avions pas eu l'appui de la gendarmerie, nous ne serions
steun hadden gehad van de rijkswacht, we niet zo ver pas arrivés où nous sommes aujourd'hui. On ne peut pas
zouden staan als waar we nu staan. Men kan geen onder- faire d'enquête sans enquêteurs. » (89).
zoek voeren zonder onderzoekers. » (89).

(85) Zie § VII.3.3.1. en § VII.3.3.2. van Een dossier-analyse van (85) Voir 6 VII.3.3.1. et § VII.3.3.2. de L'examen de quatre
vier pijnpunten. Tijdens zijn verhoor verduidelijkte Jonckheere problèmes sur la base du dossier. Lors de son audition, Jonckheere
enigermate waarom hij de gerechtelijke politie nauwer bij het a quelque peu expliqué la raison pour laquelle il souhaitait asso-
onderzoek wilde betrekken. Het was toch heel bezwaarlijk, zo zei cier la police judiciaire plus étroitement à l'enquête. Il a souligné
hij, dat er bijvoorbeeld geen directe relaties waren tussen de CBW qu'il était très ennuyeux qu'il n'y ait pas eu par exemple de
en de brigade Brussel die over zoveel informatie over banditisme relations directes entre la CBW et la brigade de Bruxelles qui
beschikt. Verhoor Jonckheere, 30 mei 1997, 27-28. Anderzijds dispose de tant d'informations sur le banditisme. Audition de
sprak hij in alle toonaarden tegen dat hij in 1987 via een omweg Jonckheere, 30 mai 1997, 27-28. D'autre part, il a nié sur tous les
commissaris Reyniers, toen hét boegbeeld van de Brusselse ge- tons être parvenu à introduire, en 1987, le commissaire Reyniers,
rechtelijke politie, had binnengeloodst in het onderzoek naar de qui était alors la figure de proue de la policejudiciaire de Bruxel-
«bende van Nijvel ». Zie verhoor Jonckheere, 30 mei 1997, 24-34. les, par une voie détournée, dans l'enquête sur les «tueurs du
Brabant". Vair audition de Jonckheere, 30 mai 1997, 24-34.
(86) Deze citaten stammen uit een brief die op 26 januari 1988 (86) Ces citations proviennent d'une lettre adressée le 26 jan-
door de procureur-generaal van Gent werd geschreven aan de vier 1988 par le procureur général de Gand au procureur du Roi de
procureur des Konings te Dendermonde. Termonde.
(87) Verhoor Fabrot, 31 juni 1997, 4-5. Dit werd ook door Hen- (87) Audition Fabrot, 31juin 1997, 4-5. Hennuy l'a aussi confir-
nuy bevestigd in zijn verhoor, 2 juni 1997, 44. mé lors de son audition, 2 juin 1997, 44.
(88) Verhoor Defourny, 30 mei 1997, 4-5. Hij voegde hier overi- (88) Audition Defourny, 30 mai 1997, 4-5. Il a d'ailleurs précisé
gens aan toe dat hij absoluut geen kwaad woord wilde zeggen over qu'il ne voulait pas formuler la moindre critique à l'encontre de la
de rijkswacht. Dit korps had de magistraten op een eervolle en gendarmerie. Ce corps avait assisté les magistrats d'une manière
constructieve manier bijgestaan (p.8). honorable et constructive (p. 8).
(89) Verhoor Lacroix, 23 mei 1997, 55. (89) Audition Lacroix, 23 mai 1997, 55.
 [ 143 ] - 573 / 12 - 95 / 96

Kolonel Michaux zocht de verklaring eerder in de twee- Le colonel Michaux estimait que l'explication résidait
strijd tussen de gerechtelijke politie en de rijkswacht. Hij plutôt dans la concurrence entre la police judiciaire et la
verklaarde dat in 1987 hoofdcommissaris de Vroom door gendarmerie. Il a déclaré qu'en 1987, les collègues de la
zijn collega's binnen de gerechtelijke politie werd verweten police judiciaire avaient reproché au commissaire principal
dat hij had aanvaard dat er zou worden gewerkt in een de Vroom d'avoir accepté de collaborer au sein d'une cellule
geïntegreerde onderzoekscel in de kazerne van de rijks- d'enquête intégrée à la caserne de la gendarmerie. Et selon
wacht. En volgens hem was dit verwijt de reden waarom in lui, ce reproche constituait la raison pour laquelle, en 1987-
1987-1988 de gerechtelijke politie zich overal terugtrok uit 1988, la police judiciaire s'est retirée de toutes les cellules
de toen bestaande gemengde onderzoekscellen respectieve- d'enquête mixtes existant à l'époque ou ne voulait plus
lijk daar niet verder in wilde investeren: s'investir dans celles-ci:
« Deze houding zal er trouwens in augustus 1987 toe « Cette attitude aura, d'ailleurs, pour effet que, en août
leiden dat de gerechtelijke politie van Brussel zich uit de 1987, la police judiciaire de Bruxelles se retirera de la
gemengde cel zal terugtrekken. In november 1987 zal de cellule mixte. En novembre 1987, avec une lettre de M.
hoofdcommissaris van de gerechtelijke politie van Nijvel Deprêtre, le commissaire en chef de la police judiciaire de
zich, met behulp van een briefvan de heer Deprêtre, terug- Nivelles se retirera de la cellule mixte. Le 9 février 1988, lors
trekken uit de gemengde cel. Op 9 februari 1988, tijdens een d'une réunion, à laquelle M. Lacroix m'invite, dans le bu-
vergadering in het bureau van de heer de Vroom, waarop ik reau de M. De Vroom, et à laquelle j'ai toujours eu l'impres-
door de heer Lacroix ben uitgenodigd en tijdens dewelke ik sion que ma présence n'était pas souhaitée, j'ai appris de M.
steeds de indruk had dat mijn aanwezigheid niet op prijs le procureur du Roi Demanet que l'on mettait fin à la mixité
werd gesteld, heb ik via de procureur des Konings Demanet des équipes de Jumet et que la police judiciaire rentrait
vernomen dat een einde werd gesteld aan de gemengde cel dans ses bureaux. Et qu'il nous était loisible de faire la
van Jumet en dat de gerechtelijke politie terugkeerde naar même chose si nous le souhaitions.
haar kantoren. En dat het verkieslijk was indien ook wij dat
deden, als we dat wilden.
Hoe zijn we daarna verder gegaan? Ik heb aan de onder- Comment avons-nous procédé ensuite? J'ai demandé au
zoeksmagistraat, de heer Lacroix gevraagd of hij dat wilde. magistrat instructeur, M. Lacroix, si c'était son souhait. Il
Hij heeft me daarop negatief geantwoord. Ik ben terugge- m'a répondu par la négative. Je suis retourné chez mon
keerd naar mijn chef en heb hem de situatie uitgelegd en patron et je lui ai expliqué la situation, en lui disant que le
hem gezegd dat de onderzoeksmagistraat wou dat we ter magistrat instructeur souhaitait que nous restions en place.
plaatse bleven. We zijn dus alleen overgebleven in Jumet, Nous sommes donc restés seuls en place à Jumet, avec un
samen met een officier en veertien onderofficieren van de officier et quatorze sous-officiers de gendarmerie. » (90).
rijkswacht. » (90).
Procureur-generaal Demanet ontkende niet dat al de Le procureur général Demanet n'a pas nié que toutes les
hiervoor genoemde redenen een rol hadden gespeeld, maar raisons précitées avaient joué un rôle, mais il a, dans sa
hij ging in zijn verklaring toch wel een belangrijke stap déclaration, cependant fait un important pas de plus. Il a
verder. Hij stelde namelijk dat de werkelijke reden was notamment déclaré que la véritable raison avait été que
geweest dat men « zou kunnen twijfelen aan de objectiviteit l'on . aurait pu soupçonner l'objectivité de l'enquête, vu que
van het onderzoek aangezien de gerechtelijke politie betrok- la police judiciaire était mêlée à l'enquête. C'est la raison
ken was bij het onderzoek. Dat is de reden waarom de heer pour laquelle M. de Vroom souhaitait que la policejudiciai-
de Vroom wou dat de gerechtelijke politie terugkeerde naar re rejoigne le palais de justice de Charleroi. » Comment
hetjustitiepaleis van Charleroi. »Hoe kon dan de objectivi- l'objectivité de l'enquête pouvait-elle être mise en cause
teit van het onderzoek door de betrokkenheid van de ge- par l'association de la police judiciaire? : « Il faut aussi se
rechtelijke politie in het gedrang komen? : « Men moet zich replacer dans le climat dans lequel on vivait à cette époque.
ook verplaatsen naar het klimaat dat destijds heerste. 1988 1988, c'est le moment où la piste anciens gendarmes-gen-
dat was de periode waarin de piste voormalige rijkswach- darmes était en plein développement. Et on ne savait pas où
ters-rijkswachters zich ten volle ontwikkelde. We wisten cette piste nous mènerait. Je crois que cet élément-là a été
niet waarheen deze piste ons zou leiden. Ik denk dat dat déterminant et qu'il a entraîné mon choix. Je le dis franche-
element doorslaggevend was en mijn keuze heeft bepaald. ment. »Et c'est pourquoi : . Nous avons considéré, sur pro-
Daar kom ik eerlijk voor uit. »En hierom: «Waren uie, op position de M. de Vroom, qu'il était opportun de rendre à la
voorstel van de heer de Vroom, van mening dat het passend police judiciaire une autonomie fonctionnelle; c'est la raison
was de gerechtelijke politie een functionele autonomie te pour laquelle la police judiciaire est rentrée au palais de
geven; dat is de reden waarom de gerechtelijke politie is justice de Charleroi. Il était toutefois précisé, dans un proto-
teruggekeerd naar het justitiepaleis van Charleroi. In een col d'accord, que les 13 personnes que j'ai citées tout à
protocolakkoord werd evenwel gepreciseerd dat de 13 perso- l'heure s'occuperaient en priorité des dossiers du Brabant
nen die ik zonet heb geciteerd, zich hoofdzakelijk zouden wallon. Il était précisé également que régulièrement - une
bezighouden met de dossiers van de Bende van Nijvel. Er fois par semaine ou une fois tous les 15jours - des briefings
werd tevens in gepreciseerd dat er regelmatig - eens per communs auraient lieu entre gendarmerie et police judi-
week of om de twee weken - gemeenschappelijke briefings ciaire. » (91).
zouden plaatsvinden tussen rijkswacht en gerechtelijke po-
litie. » (91).
In werkelijkheid echter zat (en zit) dit conflict blijkbaar En réalité toutefois, ce conflit était (et est) apparem-
nog ingewikkelder in elkaar en vond (vindt) het zijn diep- ment encore plus complexe et sa raison la plus profonde

(90) Verhoor Michaux, 9 juli 1997, 36. (90) Verhoor Michaux, 9 juillet 1997, 36.
(9') Verhoor Demanet, 16 juni 1997, 5, 22, 52. Gewezen minis- (9') Audition Demanet, 16juin 1997, 5, 22, 52. L'ancien ministre
ter van Justitie, de heer Wathelet, liet zich in dezelfde zin uit. Zie de la Justice, M. Wathelet, s'est exprimé dans le même sens. Voir
verhoorWathelet, 14juli 1997, 57. audition Wathelet, 14 juillet 1997, 57.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 144 ]

ste oorzaak enerzijds in een wederzijds wantrouwen tus- résidait (réside) d'une part, dans une méfiance réciproque
sen rijkswacht en gerechtelijke politie dat voor een stuk entre gendarmerie et police judiciaire qui était et est pour
wortelde en wortelt in de wederzijdse verdenking van bin- une part enracinée dans les soupçons réciproques de l'exis-
dingen van bepaalde (ex-lrijkswachters respectievelijk tence de liens entre certains (anciens) gendarmes ou com-
commissarissen van gerechtelijke politie met extreem- missaires de police judiciaire et l'extrême droite et/ou les
rechts en/of de « bende van Nijvel », en anderzijds in een « tueurs du Brabant », et d'autre part, dans la lutte achar-
verbeten strijd tussen deze twee diensten om de suprema- née que se livrent ces deux services pour avoir la supréma-
tie bij de bestrijding van groot banditisme en terrorisme. tie dans la lutte contre le grand banditisme et le terroris-
Dit bleek niet zo duidelijk in het verhoor van de Vroom. me. Cet aspect n'apparaissait pas si clairement dans
Toen hield hij zich veel meer op de vlakte. Een van de l'audition de de Vroom. Il est resté beaucoup plus superfi-
redenen zou zijn geweest, zei hij, dat er niet scherp genoeg ciel. Une des raisons aurait été, selon lui, que les investiga-
werd gerechercheerd in de richting van ex-rijkswach- tions ne se focalisaient pas suffisamment sur les anciens
ters (92) : gendarmes (92) :
« Reeds in 1988 kwamen de eerste verslagen binnen van «Déjà en 1988, on a eu les premiers rapports de la
de brigade van Luik die handelden over de betrokkenheid brigade de Liège sur l'implication d'ex-gendarmes dans le
van ex-rijkswachters in het dossier van de Bende van Nij- dossier du Brabant wallon. On a régulièrement écarté ces
vel. Regelmatig werden deze pistes door de cel Bende van pistes à la cellule Brabant wallon mais je pense qu'à présent
Nijvelopzij geschouen, maar ik denk dat er nu veel grondi- des enquêtes beaucoup plus approfondies se font dans ce
ger onderzoeken in die richting worden gevoerd. Dat is sens. C'est peut-être cela la raison d'un certain malaise des
misschien de reden waarom de mensen van de gerechtelijke gens de la police judiciaire qui se trouvaient au sein de la
politie zich niet goed voelden in de cel waarin ze de hele dag cellule, qui y travaillaient toute la journée. Je ne prétends
werkten. Ik beweer niet dat we daar op het punt van een pas que l'on se trouve là aux confins d'une guerre des
politieoorlog stonden; ik zeg gewoon dat reeds van bij de polices; je dis simplement que des pistes menaient vers des
eerste verslagen van de brigade van Luik ofvan een lid van ex-gendarmes dès les premiers rapports de la brigade de
de brigade van Luik in 1988, er pistes waren die leidden Liège ou d'un membre de la brigade de Liège en 1988. Les
naar ex-rijkswachters. De leden van de gerechtelijke politie membres de la police judiciaire qui sy trouvaient m'ont
die zich daar toen beoonden, hebben me meermaals - en prétendu, à plusieurs reprises - et encore dernièrement-,
ook onlangs nog - gewezen op het feit dat die pistes op een que ces pistes devaient être suivies de manière plus efficace
meer doeltreffende en precieze manier zouden moeten wor- et plus précise. »,
den gevolgd. »,
Wat er werkelijk aan de hand was, kan echter worden La lettre circonstanciée adressée le 3 mai 1988 par le
afgeleid uit een omstandige brief die de toenmalige hoofd- commissaire principal de l'époque, de Vroom, au procureur
commissaris de Vroom op 3 mei 1988 schreef aan de procu- du Roi de Charleroi permet cependant de savoir ce qui s'est
reur des Konings te Charleroi. In het begin van deze brief réellement passé. Au début de cette lettre, il déclarait ne
stelde hij dat hij niets wilde afdoen aan de goede sfeer die pas vouloir mettre en doute la bonne entente régnant au
er heerste in de CBW, maar hij wees er wel op dat de sein de la CBW, tout en soulignant que les brigades de
brigades van de gerechtelijke politie te Brussel, Nijvel en police judiciaire de Bruxelles, de Nivelles et de Charleroi
Charleroi de CBW waren gaan wantrouwen vanwege be- commençaient à se méfier de la CBW en raison de certaines

(92) Verhoor de Vroom, 7 juli 1997, 24. (92) Audition de Vroom, 7 juillet 1997, 24.
 [ 145 ] - 573 / 12 - 95 / 96

paalde uitlatingen van rijkswachters over drie leden van déclarations faites par des gendarmes concernant trois
de gerechtelijke politie te Brussel (93) : membres de la police judiciaire de Bruxelles (93) :
« Tijdens de vele briefings die onder leiding van de heer «Au cours des nombreux briefings tenus sous la direc-
Lacroix gehouden zijn en die er in hoofdzaak toe strekten tion de M. Lacroix et qui avaient pour mérite principal
eenieder in te lichten over de vorderingen van de procedure, d'informer chacun sur l'avancement de la procédure, des
hebben zich betreurenswaardige feiten voorgedaan. Be- faits regrettables ont eu lieu. Certains gendarmes se sont
paalde rijkswachters dachten drie officieren van de gerech- cru autorisés de jeter le discrédit sur trois officiers de la
telijke politie van Brussel, met name (...J, in diskrediet te police judiciaire de Bruxelles, à savoir (...J.
mogen brengen.
De politiemensen uit Brussel hebben vanzelfsprekend Ces déclarations faites, il est vrai sans aucune hypocri-
verslag uitgebracht over deze uerklaringen, die weliswaar sie, en réunion ont été évidemment rapportées par les poli-
zonder enige vorm van hypocrisie tijdens de vergadering ciers de Bruxelles provoquant des tensions importantes en-
werden afgelegd, hetgeen aanleiding gegeven heeft tot aan- tre Bruxelles et Nivelles d'une part, et Charleroi d'autre
zienlijke spanningen tussen Brussel en Nijvel enerzijds, en part.
Charleroi anderzijds.
Hoewel ik er in geslaagd ben de moeilijkheden te ooer- Si j'ai réussi à surmonter les difficultés relationnelles
bruggen die op relationeel vlak onstaan zijn tussen de entre les diverses brigades, la défiance a persisté vis-à-vis
verschillende brigades, is het wantrouwen ten aanzien van de la cellule de Jumet. ».
de cel Jumet blijven bestaan. »,
Ten tweede wees hij erop dat de rijkswacht die ook al de Ensuite, il relevait qu'alors qu'elle dirigeait déjà l'en-
overhand had in het onderzoek van het terrorisme, nu ook quête sur le terrorisme, la gendarmerie menaçait à présent
nog het onderzoek van het groot banditisme dreigde te de dominer l'enquête sur le grand banditisme en déployant
gaan domineren door de inzet van haar grote middelen en ses grands moyens et en désignant un coordinateur natio-
de aanwijzing van een nationaal coördinator. Hierom vond nal. Il estimait dès lors que:
hij:
« 1.1. :Een dergelijk politie-onderzoek kan niet door twee « 1.1. : L'enquête policière de ce type ne peut être menée
onderscheiden korpsen gevoerd uiorden, of ze nu worden par deux corps différents, ni en mixité, ni même en collabo-
samengevoegd of gaan samenwerken. ration.

(93) De Vroom schreefniet om welke uitlatingen het ging, maar (93) De Vroom n'a pas précisé de quelles déclarations il s'agis-
men herinnere zich het incident dat zich voordien - in december sait, mais on se souviendra de l'incident qui s'était déjà produit
1986 - al had afgespeeld tussen Delta en Reyniers vanwege de auparavant - en décembre 1986 - entre Delta et Reyniers parce
zogezegde insinuatie dat leden van de Brusselse gerechtelijke qu'il avait soi-disant été insinué que des membres de la police
politie waren betrokken bij extreem-rechts. Zie § III.1.1. Roe diep judiciaire de Bruxelles étaient des sympathisants de l'extrême
in die jaren de weerzin was die in bepaalde kringen van de droite. Voir § III.1.1. Une lettre adressée le 22 juin 1990 par
gerechtelijke politie bestond tegen de rijkswacht wordt overigens Marnette au juge d'instruction Rennuy au sujet de l'intention de
scherp geïllustreerd door een brief die Marnette op 22 juni 1990 Schot de l'entendre à Jumet (à la demande de Hennuy) au sujet de
schreef aan onderzoeksrechter Hennuy over het voornemen van l'affaire Latinus dans le cadre des « tueurs du Brabant" illustre
Schot om hem (in opdracht van Hennuy) te Jumet te horen over de crûment l'ampleur de l'aversion que nourrissaient ces années-là
zaak Latinus in relatie tot de «bende van Nijvel » : « U wenst, certains milieux de la police judiciaire à l'égard de la gendarme-
mijnheer de onderzoeksrechter, dat ik als getuige gehoord zou rie: «Vous désirez, Monsieur le juge d'instruction, que je sois
worden. Commandant Schot is niet bevoegd om mij onder eed te entendu à titre de témoin. Le commandant Schot n'a pas le pouvoir
horen. de m'entendre sous serment.
U zou ook willen dat ik nauwkeurige informatie verstrek over Vous désirez aussi me faire donner des explications précises sur
verschillende onderwerpen. Ik zal dan genoodzaakt zijn te steunen plusieurs points. Il m'est alors indispensable de pouvoir m'appuyer
op de vele kopies van gerechtelijke documenten die ik te dien einde sur de nombreuses copies de documents judiciaires précieusement
nauwgezet in mijn werkmappen heb bewaard. Ik kan me onmoge- conservés à cette fin dans mes fardes de travail. Il m'est impossible
lijk alles herinneren en het is ook niet mogelijk om bepaalde delen de me remémorer du tout, ni éventuellement de transporter ou
van die documentatie te laten overbrengen of te selecteren zonder sélectionner cette documentation sans de meilleures précisions.
over aanvullende preciseringen te beschikken.
Gelet op de moeilijkheden waarmee de gerechtelijke politie en de La situation difficile connue actuellement par la police judiciai-
politie bij het parket van Brussel in het bijzonder geconfronteerd re et celle du parquet de Bruxelles en particulier (largement com-
wordt (hetgeen door bepaalde media uitvoerig bekommentarieerd mentée et alimentée par certains médias) m'engage peu à entendre
en uitgesmeerd ioerd) zet mij niet echt aan om ermee in te stemmen qu'un officier de la police judiciaire du parquet, et non simplement
dat een officier van de gerechtelijke politie bij het parket, en niet een un officier de police judiciaire, soit interpellé par un membre de la
officier van gerechtelijke politie in het algemeen, door een lid van de gendarmerie. Cette remarque exclut bien évidemment tout senti-
rijkswacht geïnterpelleerd zou worden. Deze opmerking houdt ment de défiance vis-à-vis de la personne du commandant Schot et
geenszins in dat er enig wantrouwen bestaat ten aanzien van de n'est faite qu'à titre général.
commandant Schot, maar dient slechts als algemene informatie.
Om die redenen ben ik zo vrij om met alle respect het volgende Pour ces raisons, je me permettrai donc respectueusement de
voor te stellen: suggérer que soit:
- ervan uitgaande dat u voldoende vertrouwen heeft in mijn - estimant avoir suffisamment confiance en mon désir de vous
intentie u te helpen, stel ik voor dat u commandant Schot uitnodigt assister, vous invitiez monsieur le commandant Schot à me rencon-
mij te ontmoeten tijdens een « ioerleuergadering » in mijn Ieantoren, trer lors d'une" réunion de travail» en mes locaux, dans les délais
en wel op de datum die u zal vaststellen; que vous fixerez;
- u laat mij een lijst met vragen bezorgen waarop ik in een - vous me fassiez parvenir la liste de vos questions, à laquelle
authentieke akte antwoord zal geven in mijn hoedanigheid van je répondrai par voie d'acte authentique (procès-verbal) en ma
officier van gerechtelijke politie; qualité d'officier de police judiciaire;
- u hoort mij persoonlijk en laat u daarbij eventueel bijstaan - vous m'entendiez personnellement avec l'assistance éven-
door commandant Schot. tuelle du commandant Schot.
Ik hoop, mijnheer de onderzoeksrechter, dat u met deze beknopte J'ose espérer, Monsieur lejuge d'instruction, vous avoir amené à
uitleg begrepen heeft wat mijn gevoelens terzake zijn. .» comprendre par ces quelques mots les sentiments que je ressens. »
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 146 ]

1.2. : Het is absoluut noodzakelijk dat er maar een 1.2. : L'unité de commandement est une nécessité abso-
enkele leiding is. Die leiding over politie-operaties dient in lue. Ce commandement des opérations de police doit être
handen te zijn van de politie. Magistraten en rijkswachtof- fait par des policiers. Ni les magistrats, ni les officiers de
ficieren zijn er niet voldoende voor opgeleid. De controle op gendarmerie n'ont à suffisance cette formation. Cependant,
zich dient evenwel uitsluitend uitgevoerd te worden door de le contrôle strict doit être exercé uniquement par la magis-
magistratuur en alles dient te worden meegedeeld aan de trature et tout doit être communiqué aux autorités judiciai-
bevoegde rechterlijke overheid. Dit gebeurt niet bij de rijks- res responsables. Ce n'est pas le cas à la gendarmerie qui
wacht, die vaak met een systeem van interne verslagen fonctionne souvent par un système de rapports internes qui
werkt, die niet bij de procedure worden gevoegd. ne sont pas versés à la procédure.
1.3. : Een nationaal probleem kan niet uitsluitend be- 1.3. : Un problème national ne peut être assumé par une
handeld worden door een zogenaamde « lokale » brigade. brigade dite « locale» seule. La police judiciaire des par-
De gerechtelijke politie bij de parketten is niet beperkt tot quets n'est pas limitée par une compétence territoriale res-
een afgegrenzde territoriale bevoegdheid. Zij kan op het hele treinte. Elle peut enquêter sur tout le territoire à condition
grondgebied onderzoek verrichten op voorwaarde dat zij d'avoir des moyens appropriés. »
over de nodige middelen beschikt. »
En wat er diende te gebeuren was: Il s'imposait donc de prendre les mesures suivantes:
«a) De documentatie van Jumet dient terug te komen «a) La documentation de Jumet doit revenir au BRD de
naar de BRD van Charleroi, onder de verantwoordelijkheid Charleroi sous la responsabilité de Monsieur le procureur
van de procureur des Konings. du Roi.
b) Kan men er niet een maal voor zorgen dat de gerechte- b) Pour une fois, qu'on remette la police judiciaire des
lijke politie bij de parhetten, tenminste in deze zaak, de parquets à la place qui était la sienne en 1919, au moins
plaats krijgt toebedeeld die de hare was in 1919. De oprich- dans cette affaire. La création de la 23e brigade est une
ting van de 23e brigade is een gelegenheid bij uitstek. opportunité à saisir. »
Hij tekende hier echter zelf bij aan dat er dan welorde Il a cependant ajouté lui-même qu'il convenait de mettre
op zaken moest worden gesteld bij deze laatste brigade: de l'ordre dans cette dernière brigade:
« Nu we het over de 23e brigade hebben, hoop ik dat ze een Enfin, en parlant de la 23e brigade, je souhaite qu'elle
«
samenhangende leiding zal krijgen, hetgeen tot op heden connaisse un commandement cohérent, ce qui n'est pas le
niet het geval is. Als alle leiders de bal naar elkaar toespe- cas jusqu'à présent. Chacun des dirigeants rejetant la balle
len, zullen we uiteindelijk weten dat de een een « admini- sur l'autre, on en arrive à savoir que l'un est un « dirigeant
stratief leider » is, de ander een leider « inzake het banditis- administratif », l'autre un dirigeant « pour le banditisme
me in Wallonië », nog iemand anders « voor het banditisme wallon », enfin un autre « pour le banditisme flamand », un
in Vlaanderen », een vierde « voor de tweetalige onderzoe- quatrième « pour les surveillances bilingues» et finalement
ken» en uiteindelijk weet men als leider van de brigade niet en tant que dirigeant de brigade, on ne sait plus très bien
meer wie wie is. qui est qui. »
Nu duidelijk is welke de «verborgen agenda »was bij de A présent que l'on connaît « le calendrier occulte» du
terugtrekking van de gerechtelijke politie uit de CBW en retrait de la police judiciaire de la CBW et de son engage-
bij haar geringe investering in de Delta-cel en de cel- ment mitigé à la cellule Delta et la cellule Mendez, il n'est
Mendez, hoeft niet meer lang te worden uitgewijd over de plus utile de s'étendre longuement sur l'évolution future
latere evolutie van de verhouding tussen de rijkswacht en des relations de la gendarmerie et de la police judiciaire au
de gerechtelijke politie in de CBW. Twee opmerkelijke sein de la CBW. Deux événements importants peuvent
gebeurtenissen kunnen evenwel nog worden aangestipt, cependant encore être relevés, étant donné qu'ils démon-
daar zij aangeven dat tot op de dag van vandaag bepaalde trent qu'aujourd'hui encore certaines personnes à la police
personen in de gerechtelijke politie niets willen weten van judiciaire ne veulent rien savoir de l'enquête sur les
het onderzoek naar de «bende van Nijvel », toch niet wan- «tueurs du Brabant », du moins lorsqu'elle doit être menée
neer dit samen met de rijkswacht moet worden gedaan in en collaboration avec la gendarmerie au sein de la CBW.
de CBW.
De eerste gebeurtenis is dat in 1992, tijdens een verga- Le premier événement a eu lieu au cours d'une réunion
dering met de top van de rijkswacht, door de Vroom - op tenue en 1992 avec le commandant de la gendarmerie. de
dat moment adjunct-commissaris-generaal van de gerech- Vroom - à l'époque commissaire général adjoint de la
telijke politie - werd voorgesteld om gezamelijk de CBW police judiciaire - avait proposé de dissoudre conjointe-
op te heffen. Volgens de notulen van deze vergadering was ment la CBW. D'après le procès-verbal de cette réunion, de
het voorstel van de Vroom: «om. deze cel te ontbinden en Vroom avait proposé «de démanteler cette cellule et d'en
terug te vallen op de klassieke werking : de magistraten revenir au fonctionnement classique: les magistrats adres-
richten hun vragen aan de lokale politie-autoriteiteti (dis- sent leurs questions aux autorités policières locales (district
trikt rijkswacht-brigade gerechtelijke politie) die beroep de gendarmerie-brigade de police judiciaire) qui peuvent
kunnen doen op hun respectievelijke steundiensten. De heer faire appel à leurs services d'appui respectifs. M. Deridder
Deridder stelt dat dit de verantwoordelijkheid is van de estime que cela relève de la responsabilité des autorités
gerechtelijke autoriteiten. De heer de Vroom vraagt hen een judiciaires. M. de Vroom leur demande de formuler une
gezamelijk voorstel te doen. » (94). De rijkswacht is niet op proposition conjointe. » (94). La gendarmerie n'a pas donné
dit voorstel ingegaan. Advocaat-generaal Michaux ver- suite à cette proposition. L'avocat général Michaux a décla-
klaarde tegenover de Commissie dat hij had horen zeggen ré à la commission qu'il avait entendu dire que de Vroom
dat voor de Vroom het onderzoek van de CBW geen onder- considérait que l'enquête de la CBW n'était pas une enquê-
zoek was maar een soort van « archeologie ». Wellicht zag te mais relevait de « l'archéologie ». Peut-être est-ce pour

(94) Zie Vergadering commissariaat-generaal en commando GD (94) Voir réunion commissariat général et commandement GD
dd 24 april92, 2. Verder ook het verhoorvan Deridder, 9juli 1997, du 24 avril 1992, 2. Voir également l'audition de Deridder, 9 juillet
15-16. 1997, 15-16.
 [ 147 ] - 573 / 12 - 95 / 96

deze laatste mogelijk hierom niets meer in de handhaving cette raison qu'il ne voyait pas l'utilité de conserver la
van de CBW (95). Anderzijds lag dit voorstel natuurlijk CBW (95). D'autre part, cette proposition s'inscrivait dans
helemaal in de lijn van de plannen die de Vroom had le droit fil des plans que de Vroom avait exposés dans la
ontwikkeld in de zoëven geciteerde brief aan Defourny. lettre précitée adressée à Defourny.
De tweede gebeurtenis die hier moet worden vermeld is Le deuxième événement qu'il y a lieu de mentionner ici
dat de gerechtelijke politie van Charleroi in 1996 absoluut est qu'en 1996, la police judiciaire de Charleroi n'était
niet bereid was om twee mensen te leveren voor de ste un- absolument pas disposée à fournir deux hommes au groupe
groep van de CBW. Pas op het moment dat onderzoeks- d'appui de la CBW. Ce n'est qu'au moment où le juge
rechter Lacroix ermee dreigde met harde hand in te grijpen d'instruction Lacroix a menacé d'utiliser la manière forte
ging de hoofdcommissaris door de knieën: que le commissaire en chef a fini par céder:
« De heer Lacroix heeft hem gezegd: « Mijnheer Lemaire, « M. Lacroix lui a dit: « Monsieur Lemaire, ce n'est pas
het is niet moeilijk, laten wij niet meer discussiëren, ik compliqué, nous ne discutons plus, je requiers la police
vraag om de gerechtelijke politie en indien ik morgenoch- judiciaire et si demain matin,je n'ai pas deux enquêteurs de
tend niet twee onderzoekers van de gerechtelijke politie van la police judiciaire de Charleroi à la cellule, c'est vous-
Charleroi in de cel heb, zal u zelf, samen met de man die bij même personnellement ainsi que le plus ancien de vos hom-
u al het langst in dienst is, een hoofdcommissaris, manu mes, un commissaire principal qui serez, manu militari,
militari aan de cel worden toegewezen. Ik hoef u natuurlijk désignés à la cellule. Inutile de vous dire que le lendemain
niet te vertellen dat wij de volgende ochtend twee mannen matin, nous avions deux hommes de la police judiciaire de
van de gerechtelijke politie van Charleroi hadden. » (96). Charleroi. » (96).

EXCURSUS : het dossier de Bonvoisin en de rijkswacht EXCURSUS: le dossier de Bonvoisin et la gendarmerie

Mede omdat in een recente perspublicatie (zie De Mor- C'est aussi parce qu'un article de presse récent (voir De
gen van 22 september 1997) werd gesteld dat er tussen de Morgen du 22 septembre 1997) a signalé que parmi les
inbeslaggenomen stukken - inbeslaggenomen bij documents saisis - saisis chez Dossogne -, appartenant
Dossogne - die behoren bij genoemd dossier, lijsten res- au dossier précité, se trouveraient des listes ou des fiches
pectievelijk fiches zouden zitten waaruit zou blijken dat er dont il ressortirait que 100-150-200 membres de la gendar-
100-150-200 leden van de rijkswacht dan wel andere mili- merie ainsi que d'autres militaires ont fait partie du Front
tairen deel hebben uitgemaakt van het Front de la Jeunes- de la Jeunesse, que ces documents ont été examinés par
se, werden deze stukken door collega Masset en door ons op notre collègue Masset et par nous-même le leeoctobre 1997.
loktober 1997 onderzocht.
Het betreft hier ten eerste stukken bij de processen- Il s'agit tout d'abord des documents joints aux procès-
verbaal van inbeslagneming 108304 (27 juli 1990), PV verbaux de saisie 108304 (27 juillet 1990), PV 107014
107014 (12 juli 1990), PV ? (12 juli 1990), PV 107913 (12 (12 juillet 1990), PV ? (12 juillet 1990), PV 107913
juli 1990), en een bruine envelop met ll1lidmaatschapsbe- (12 juillet 1990), et d'une enveloppe brune contenant
wijzen. Bestudering van al deze stukken leert dat hierin 111 cartes d'affiliation. L'examen de ces documents nous
slechts af en toe wordt verwezen naar Belgische en buiten- apprend qu'il n'est fait référence que ça et là à des militai-
landse militairen en aankomende militairen (enkele leer- res belges et étrangers et à des futurs militaires (quelques
lingen van de Koninklijke Militaire School), Wat de rijks- élèves de l'Ecole royale militaire). En ce qui concerne la
wacht betreft is er slechts één expliciete verwijzing naar gendarmerie, il n'y a qu'une seule référence explicite à un
een (ex-Irijkswachter en worden 2 maal namen genoemd (ancien) militaire, tandis que des noms qui pourraient être
die van (ex-Irijkswachters zouden kunnen zijn die voorko- ceux d'(anciens) gendarmes qui apparaissent dans l'enquê-
men in het onderzoek naar de wapendiefstal bij de groep te sur le vol d'armes au groupe Dyane sont cités deux fois.
Dyane. In het tweede proces-verbaal wordt op het einde Toutefois, il est écrit à la fin du deuxième procès-verbal:
wel geschreven: «Men kan zich gemakkelijk voorstellen «Il est aisément permis d'imaginer que le Front de la
dat het Front de la Jeunesse door haar activiteiten binnen Jeunesse de par son activité au sein de l'ERM ait pu consti-
de KMS een groep officieren heeft kunnen samenbrengen tuer un groupe d'officiers fidèles à la cause du mouvement.
die de idealen van de beweging aanhingen. Ten gevolge van Son activité à travers les divers échelons aurait pu facile-
haar activiteiten in de verschillende afdelingen zouden zich ment donner naissance à divers groupes tels le Groupe Gau
gemakkelijk meerdere groepen kunnen gevormd hebben, sein de la gendarmerie et ce à divers niveaux », La manière
zoals de groep G bij de rijkswacht, en dat op verschillende dont cette déclaration a été formulée démontre clairement
niveaus ». De wijze waarop deze stelling is geformuleerd qu'il ne s'agit ici que d'une supposition, qui n'est d'ailleurs
toont wel duidelijk aan dat het hier slechts om een veron- pas basée sur des constatations de fait. Il y a lieu d'observer
derstelling gaat die overigens niet is gebaseerd op feitelijke à propos de ce qui précède que les procès-verbaux concer-
vaststellingen. Bij het vorenstaande moet verder worden nés ne mentionnent pas que les documents saisis auraient
opgemerkt dat er in de betrokken processen-verbaal geen été trouvés dans une «cantine », Par le passé, on a fait
melding wordt gemaakt van het feit dat er inbeslaggeno- grand bruit autour de cette «cantine ", mais a-t-on réelle-
men stukken zouden zijn gevonden in een « kantine ». Over ment trouvé une telle « cantine » chez Dossogne? En tout
deze «kantine . werd in het verleden wel veelophef ge- cas pas selon les procès-verbaux des documents saisis.
maakt, maar werd zo'n ding werkelijk aangetroffen bij
Dossogne? Volgens de processen-verbaal van de inbeslag-
genomen stukken in elk geval niet.

(95) Verhoor Michaux, 10 juni 1997, 13. (95) Audition Michaux, 10 juin 1997, 13.
(96) Verhoor Michaux, 10 juni 1997, 14. Zie verder over de (96) Audition Michaux, 10 juin 1997, 14. Voir par ailleurs le
weerstand van de gerechtelijke politie om mee te werken aan de § 11.1.2au sujet de la résistance opposée par la police judiciaire à
opbouw van de steungroep § 11.1.2. une collaboration à la constitution du groupe d'appui.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 148 ]

Ten tweede is in dit verband niet onbelangrijk dat er Deuxièmement, il n'est pas sans intérêt de faire obser-
tussen de inbeslaggenomen stukken ook geen brief werd ver que, parmi les pièces saisies, on n'a trouvé aucune
gevonden waarin de gewezen generaal Beaurir het Front lettre dans laquelle l'ancien général Beaurir félicitait le
de la Jeunesse feliciteert. In de media werd immers bij Front de la Jeunesse. Les médias ont en effet affirmé à
herhaling verklaard, en de getuige Balfroid heeft het voor plusieurs reprises, et le gendarme Balfroid l'a encore répé-
de Onderzoekscommissie ook nog eens gezegd, dat er bij té devant la commission d'enquête, que l'on avait trouvé
Dossogne een dergelijke briefwerd aangetroffen. Dit is dus une telle lettre chez Dossogne. Cela n'est donc pas vrai. Il
niet waar. Er werden door een generaal wel brieven gewis- est vrai qu'un général a échangé une correspondance avec
seld met het Front de la Jeunesse, maar dit was niet le Front de la Jeunesse, mais ce n'était pas le général
generaal Beaurir, en ook geen andere generaal van de Beaurir ni un autre général de la gendarmerie.
rijkswacht.
In de derde plaats moet worden gemeld dat zich tussen Troisièmement, il Y a lieu de mentionner que, parmi les
de onderhavige stukken een envelop bevindt met papieren pièces susvisées, se trouve une enveloppe contenant des
over de Groep G in de rijkswacht. Ook in deze envelop papiers concernant Ie groupe G au sein de la gendarmerie.
bevinden zich geen lijsten waarop honderd en meer militai- Cette enveloppe ne contient pas non plus de listes sur
ren en rijkswachters staan vermeld die lid (zouden) zijn lesquelles figureraient cent noms et plus de militaires et de
van het Front de la Jeunesse. Voor het overige gaat het gendarmes qui sont (seraient) membres du Front de la
hier om informatie die reeds lang en breed werd meegeno- Jeunesse. Pour le reste, il s'agit, en l'occurrence, d'informa-
men in het onderzoek van de Groep G door de Delta-cel. Dit tions qui ont déjà été reprises en long et en large par la
dossier werd immers op het einde van de jaren 1980 door cellule Delta lors de l'enquête sur le Groupe G. Ce dossier a
een lid van deze cel - inspecteur Van Den Berghe - en effet été examiné, fin des années 80, par un membre de
onderzocht op zijn relevantie voor het onderzoek naar de cette cellule -l'inspecteur Van Den Berghe - pour juger
« bende van Nijvel ». de son éventuelle importance dans le cadre de l'enquête sur
les « tueurs du Brabant ».

IlIA. De negatieve gevolgen van de terugtrekking IlIA. Les conséquences néfastes pour l'enquête
van de gerechtelijke politie voor het onderzoek du retrait de la police judiciaire

In de loop van de hoorzittingen werd er zowel door Lors des auditions, aussi bien l'ex-commissaire princi-
voormalig hoofdcommissaris de Vroom als door gewezen pal de Vroom que l'ancien procureur général Demanet ont
procureur-generaal Demanet op gewezen dat de terugtrek- souligné que le retrait de la police judiciaire, à savoir de la
king van de gerechtelijke politie, met name die van de brigade de Charleroi, n'avait pas eu de conséquences néfas-
brigade Charleroi, geen negatieve gevolgen had voor haar tes au niveau de son implication dans les enquêtes de la
betrokkenheid bij de onderzoeken van de CBW. Er was CBW. Il avait en effet été convenu que les policiers concer-
immers afgesproken dat de betrokken politiemensen bij nés seraient affectés en priorité à l'enquête sur les «tueurs
voorrang zouden worden ingezet voor het onderzoek naar du Brabant » (97). Lacroix et Schot ont toutefois laissé en-
de «bende van Nijvel . (97). Lacroix en Schot gaven tijdens tendre lors de leur audition que, dans la pratique, les
hun verhoren echter aan dat het in de praktijk zo was dat personnes concernées s'intéressaient de moins en moins à
de betrokkenen minder en minder interesse hadden voor l'enquête, qu'ils avaient perdu le contact avec les person-
het onderzoek, dat zij het contact verloren met de mensen nes qui étaient restées à la CBW, etc., et que donc, par la
die in de CBW waren achtergebleven, enzovoort, en dat zij suite, ils n'avaient plus été tellement concernés par tout ce
dus successievelijk niet meer zo erg betrokken waren ge- qui se passait à la CBW (98). Bien que cela fût patent -
weest bij het reilen en zeilen van de CBW (98). Ofschoon dat compte tenu des problèmes qui se posèrent en 1988 avec la
laatste voor de hand lag - gezien alle moeilijkheden die police judiciaire de Charleroi (voir § II.1.1.3.) - de
zich in 1988 voordeden met de gerechtelijke politie in Vroom et Demanet ont maintenu qu'en 1988 et en 1989, la
Charleroi (vergelijk § II.1.1.3.) - hielden de Vroom en police judiciaire avait accompli autant de devoirs que la
Demanet vast aan hun stelling dat in 1988 en 1989 de gendarmerie, soit 38 en 1988 et 23 en 1989 (respectivement
gerechtelijke politie evenveel plichten had uitgevoerd als 38 et 25 pour la gendarmerie) (99).
de rijkswacht, namelijk 38 in 1988 en 23 in 1989 (de
rijkswacht 38 respectievelijk 25) (99).
Waar deze laatste cijfers vandaan komen, is ons niet L'origine de ces chiffres nous est inconnue. Ils ne corres-
bekend. Zij rijmen in elk geval niet met de beschikbare pondent en tout cas pas aux chiffres disponibles concer-
cijfers over de kantschriften die in dezejaren werden uitge- nant les apostilles qui ont été rédigées ces années-là, à
schreven, namelijk 654 respectievelijk 419 (zie § 1II.2.2.). savoir respectivement 654 et 419 (voir § 1II.2.2.). D'autres
Andere cijfers geven daarenboven aan dat de negatieve chiffres indiquent en outre que le retrait de la police judi-
weerslag van de terugtrekking van de gerechtelijke politie ciaire a eu une incidence négative très importante sur le
op het werk van de CBW zeer groot is geweest. Het gaat travail de la CBW. Ces chiffres concernent le nombre de
dan om de cijfers over de aantallen opgemaakte processen- procès-verbaux dressés. D'après les données administrati-
verbaal. Volgens de administratieve gegevens waarover de ves à la disposition de la CBW, alors qu'elles ont dressé
CBW beschikt, werden in 1988 door de rijkswacht 810 en respectivement 810 et 341 procès-verbaux en 1988, la gen-

(97) Zie bijvoorbeeld het verhoor van Demanet, 16juni 1997, (97) Voir, par exemple, l'audition de Demanet, 16 juin 1997,
5-6, 12-13. 5-6, 12-13.
(98) Verhoor Schot, 9 juni 1997, 10; verhoor Lacroix, 23 mei (98) Audition Schot, 9 juin 1997, 10; audition Lacroix, 23 mai
1997, 56-57. 1997, 56-57.
(99) BR 5 juni 1997, Commissaris-generaal De Vroom aan (99) LT 5 juin 1997, commissaire général De Vroom au prési-
Voorzitter Van Parys. dent Van Parys.
 [ 149 ] - 573 / 12 - 95 / 96

door de gerechtelijke politie 341 processen-verbaal ver- darmerie et la police judiciaire en ont dressé respective-
vaardigd, en in 1989 door de rijkswacht 802 en door de ment 802 et 205 en 1989 (l00). Ces chiffres démontrent que
gerechtelijke politie 205 (l00). Deze cijfers tonen aan dat de la position adoptée par de Vroom sur ce point lors de son
stelling die de Vroom op dit punt tijdens zijn verhoor audition est insoutenable (lOl) : « Non, la police judiciaire
innam, onhoudbaar is (lOl) : «Neen, de gerechtelijke politie n'a pas perdu la main dans cette enquête, et de plus, il n'y
is in dat onderzoek zijn bekwaamheid niet kwijtgeraakt. a pas de surreprésentation de la gendarmerie par rapport à
Bovendien is de rijkswacht niet oververtegenwoordigd, in la police judiciaire. Un partage des tâches a été effectué par
vergelijking met de gerechtelijke politie. De magistraten les magistrats, et il y a eu autant de membres du personnel
hebben de taken verdeeld en er waren evenveel personeels- de la police judiciaire impliqués que de tâches distribuées.
leden van de gerechtelijke politie bij betrokken als er taken La preuve en est que les devoirs prescrits sont équivalents
werden uitgedeeld. Het bewijs is dat er, in 1988 en in 1989, à la gendarmerie et à la police judiciaire, en 1988 et en
evenveelonderzoeksdaden werden voorgeschreven voor de 1989. Il n'y a donc pas de surreprésentation de la gendar-
rijkswacht als voor de gerechtelijke politie. De rijkswacht mene. ».
was dus niet oververtegenwoordigd. ».
De terugtrekking van de gerechtelijke politie heeft ech- Le retrait de la police judiciaire a toutefois entraîné une
ter ook nog een ander belangrijk gevolg gehad, namelijk autre conséquence importante, à savoir que certains de ses
dat sommige van haar leden zich - gelet ook op de voor- membres - compte tenu aussi de la principale raison
naamste reden waarom dit was gebeurd - gedrongen, pour laquelle ce retrait a eu lieu - se sont sentis for-
zoniet gelegitimeerd voel(d)en, ook door de leiding van de cés - voire autorisés -, y compris par la direction de la
gerechtelijke politie, om hun onderzoek buiten de CBWom police judiciaire, à poursuivre leur enquête en dehors de la
voort te zetten. Dit is in elk geval wat de commissaris van CBW. C'est en tout cas ce que le commissaire de police
gerechtelijke politie Fabrot tijdens zijn verhoor suggereer- judiciaire Fabrot a suggéré lors de son audition, lorsqu'il a
de toen hij het had over de houding van de Vroom ten évoqué l'attitude de de Vroom à l'égard de la CBW (l02) :
opzichte van de CBW (l02) :
« De heer Fabrot : Ik weet het niet. Zijn houding tegen- «M. Fabrot :Je ne sais pas. Mais son attitude n'était pas
over de cel Waals Brabant in Jumet was echter niet al te très positive vis-à-vis de la cellule Brabant wallon à Jumet.
positief Ik meen dat hij positiever stond tegenover bepaalde A mon avis, il était plus positif vis-à-vis de certains mem-
mensen van de 23e brigade die sedert 1990 aan het onder- bres de la 23e brigade qui, depuis 1990, ont travaillé dans
zoek hebben gewerkt op een licht zijdelingse manier, alhoe- l'enquête d'une manière un peu parallèle, bien qu'il y ait eu
wel er vergaderingen zijn geweest, dat het dus voor oude des réunions, que c'étaient des anciens collègues que les
collega's was dat de magistraten waren tussengekomen. magistrats soient intervenus.
De voorzitter: U bedoelt dus dat de GP zich niet bij de cel Le président: Vous voulez donc dire que la PJ ne s'était
van Jumet had gevoegd, maar dat zij een parallel onder- pas engagée dans la cellule de Jumet mais qu'elle menait
zoek voerde. une enquête parallèle.
De heer Fabrot :Ik zeg niet dat het de heer de Vroom was M. Fabrot : Je ne dis pas que c'est M. de Vroom qui l'a
die dat versneld heeft. Ik denk veeleer dat het een commissa- diligentée. Je crois plutôt que c'est un commissaire de la 23e
ris was van de 23e brigade die dat spoor heeft willen oolgen, brigade qui a voulu suivre une piste, celle de Beijer-Bouhou-
het spoor Beijer-Bouhouche, dat van de ex-rijkswachters. ». che, les anciens gendarmes. ».
Commandant Schot van zijn kant verklaarde even- De son côté, le commandant Schot a également décla-
eens (l03) : ré (l03) :
« Wij hebben door de jaren heen kunnen vaststellen dat «Nous avons, au fil des ans, pu constater que certains
bepaalde collega'e, met name iemand van de GP van Brus- collègues, notamment un PJman de Bruxelles, travaillaient

(l00) De, overigens geringe, verschillen tussen deze totalen per (l00) Les différences, par ailleurs minimes, existant entre ces
jaar en de totalen die in § 11.2.2. werden gepresenteerd, kunnen totaux annuels et les totaux présentés au § 2.2. peuvent s'expli-
onder meer worden verklaard door het feit dat ook de betrokken quer notamment par le fait que le juge d'instruction concerné a
onderzoeksrechter zelf processen-verbaal heeft opgesteld. également dressé lui-même des procès-verbaux.
(lOl) Verhoor de Vroom, 7 juli 1997, 28-29. (lOl) Audition de de Vroom, 7 juillet 1997, 28-29.
(l02) Verhoor Fabrot, 31 juni 1997, 9-10. Overigens mag niet (l02) Audition de Fabrot, 31 juin 1997, 9-10. Par ailleurs, on ne
uit het oogworden verloren dat (een lid van) de Brusselse gerech- doit pas perdre de vue que dès 1987, (un membre de) la police
telijke politie ook al in 1987 zich niet kon neerleggen bij de judiciaire de Bruxelles n'a pu non plus se résigner au transfert de
overheveling van het onderzoek van Nijvel naar Charleroi en een l'enquête de Nivelles à Charleroi et qu'elle (il) a entamé une
parallelonderzoek startte op de « Borains ». Procureur-generaal enquête parallèle sur les « Borains ». Le 16 juin 1997, le procureur
Demanet verklaarde op 16 juni 1997 hieromtrent: «Het arrest général Demanet a déclaré à ce sujet: « L'arrêt rendu par la cour
dat op 21 januari 1987 werd uitgesproken door het hofvan cassa- de cassation le 21 janvier 1987 fut mal ressenti par certains
tie werd slecht aanvaard door bepaalde politiemensen in Brussel, policiers de Bruxelles, principalement de la policejudiciaire, voire
met name van de gerechtelijke politie, en misschien zelfs door peut-être même par certains magistrats. Je me souviens d'un
bepaalde magistraten. Ik herinner mij een incident in het assisen- incident à la cour d'assises. Un membre de la policejudiciaire de
hof. Iemand van de gerechtelijke politie van Brussel zette een Bruxelles continuait une enquête parallèle et allait notamment
parallelonderzoek voort en bracht meer bepaald een bezoek aan rendre visite à un des accusés, M. Cocu, en lui faisant certaines
één van de beschuldigden, de heer Cocu, en deed hem bepaalde promesses. Ma réaction a été de dénoncer les faits au procureur
beloftes. Mijn reactie was uiteraard de zaak aan te geven bij de général de Bruxelles, ce qui va de soi, en demandant d'ailleurs une
procureur-generaal van Brussel, met bovendien de vraag om dat suite disciplinaire à cet incident. ».
incident te laten volgen door een tuchtstraf. ».
(l03) Verhoor Schot, 9 juni 1997, 13-16. In het licht van deze (l03) Audition de Schot, 9 juin 1997, 13-16.A la lumière de ces
uitlatingen is het opmerkelijk dat procureur Dejemeppe verklaar- déclarations, il est curieux que le procureur Dejemeppe ait déclaré
de voor de Commissie dat het openbaar ministerie niet bij machte à la commission que le ministère public n'est pas à même de
is de gerechtelijke politie op een actieve manier te leiden. Verhoor diriger la police judiciaire de manière active. Audition de Deje-
Dejemeppe, 7 maart 1997, 42. meppe, 7 mars 1997, 42.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 150 ]

sel, onophoudelijk aan de Bende-onderzoeken werkten. In de manière plutôt assidue dans le cadre des enquêtes Bra-
feite nemen zij contact op met de informanten ofverdachten bant wallon. En clair, ils cherchent le contact avec les
die algemeen bekend waren in verband met de Bende van informateurs ou avec les suspects notoirement connus du
Nijvel en poogden zij de informatie die zij hen op dat Brabant wallon et ils essaient d'exploiter des informations
ogenblik ontfutselden, te gebruiken. Het gebruik dat zij qu'ils recueillent à ce moment-là. Le problème, c'est qu'ils
maken van de inlichtingen die zij uerzamelen, is dus nooit n'ont pas accès, parce que ne faisant pas partie de la cellule
volledig. Het tweede probleem is dat zij de informatie, eens Brabant wallon, à la documentation policière oujudiciaire.
zij die hebben, gaan gebruiken in plaats van ze ons door te Donc, leur exploitation des informations qu'ils recueillent
geven. Dat gebeurt helaas niet altijd op weldoordachte ioij- n'est jamais que partielle. Deuxième problème, lorsque le
ze. Immers, wanneer men niet over de volledige documenta- renseignement est récolté, au lieu de nous le fournir, ils
tie en alle beoordelingselementen beschikt, weet men niet essaient de l'exploiter. Hélas, ce n'est pas toujours à bon
precies waar men mee bezig is. ». escient, parce que lorsqu'on ne dispose pas de toute la
documentation et de tous les éléments d'appréciation on ne
sait pas exactement ce qu'on fait. ».
Dat het hier niet om suggestie gaat, kan allereerst Plusieurs éléments permettent d'illustrer qu'il ne s'agit
worden geïllustreerd aan de hand van processen-verbaal pas d'une simple insinuation. Tout d'abord, des procès-
en correspondentie van de CBW uit 1992 waaruit kan verbaux et de la correspondance de la CBW datant de 1992
worden opgemaakt dat commissaris Elise van de Brusselse permettent d'établir que le commissaire Elise, de la police
gerechtelijke politie in datzelfde jaar enerzijds hoogst- judiciaire de Bruxelles, a, d'une part, plus que problable-
waarschijnlijk « fysiek in contact» is geweest met Lekeu ment été «physiquement en contact» avec Lekeu cette
toen deze enkele dagen op bezoek was in België, en in année-là, alors que ce dernier effectuait une visite de quel-
diezelfde tijd anderzijds in de zijlijn meerechercheerde op quesjours en Belgique, et qu'il a, d'autre part, effectué à la
iemand waarnaar de CBW toen gericht onderzoek même époque une enquête parallèle sur une personne qui
deed (l04). In Een analyse van vier pijnpunten (§ VII.3.3.6.) faisait l'objet d'une enquête ciblée de la part de la
werd in verband met dezelfde commissaris het voorbeeld CBW (l04). D'autre part, il a été rappelé dans Une analyse
aangehaald dat hij zich in 1994 de woede van de gehele de quatre problèmes (§ VII.3.3.6.), à propos du même com-
politiële enjustitiële leiding van de CBW op de hals haalde missaire, qu'en 1994, il s'est attiré les foudres de l'ensem-
toen bleek dat hij stiekem probeerde de naam van een ble de la direction policière et judiciaire de la CBW, lors-
tipgever van deze onderzoekscel te achterhalen (l05). Het qu'il est apparu qu'il essayait sournoisement de découvrir
derde voorbeeld werd beschreven in Een nadere analyse le nom d'un informateur de cette cellule d'enquête (l05). La
van enkele controversiële kwesties aan de hand van getui- troisième illustration de cette réalité a été présentée dans
genverhoren en aanvullende onderzoeken (§ VII.2.1.). Une analyse complémentaire de plusieurs questions con-
Deze kwestie komt er op neer dat dezelfde Elise in de troversées sur la base d'auditions de témoins et d'enquêtes
periode december 1995 - januari 1997 de ex-rijkswach- complémentaires (§ VII.2.1.). Concrètement, Elise, tou-
ter Amory langere tijd buiten de CBW om - eerst ano- jours lui, a amené, entre décembre 1995 et janvier 1997,
niem, later niet-anoniem - ongecontroleerd allerhande l'ancien gendarme Amory, qui avait quitté la CBW depuis
negatieve verklaringen liet afleggen over de rijkswacht in pas mal de temps, à faire, sans contrôle, toutes sortes de
de jaren 1970 en 1980 en - tegen de afspraken in - met déclarations négatives, tout d'abord anonymement, plus
deze persoon contacten bleef onderhouden zonder de lei- tard en dévoilant son identité, à propos de la gendarmerie
ding van de CBW hiervan op de hoogte te stellen (l06). In dans les années septante et quatre-vingt et il a continué -
verband met deze actie vroeg procureur-generaal Demanet au mépris de tous les accords - à entretenir des rapports
commissaris Fabrot in juli 1996 een rapport over een en avec cette personne sans en informer la direction de la
ander op te stellen. Dit rapport liegt er niet om (l07) : CBW (l06). En juillet 1996, le procureur général Demanet a
demandé au commissaire Fabrot de rédiger un rapport à ce
sujet. Ce rapport est sans ambages (l07) :

(l04) Het betreft hier PV 25439, 16 november 1992 en PV (l04) Il s'agit du PV 25439, 16 novembre 1992, et du PV 25444,
25444, 10 december 1992. Zie verder BR 9 juni 1997, Fabrot aan 10 décembre 1992. Voir aussi LT 9 juin 1997, de Fabrot au prési-
Voorzitter Onderzoekscommissie. dent de la commision d'enquête.
(l05) De bagatelliserende manier waarop de Vroom over dit (l05) La manière dont de Vroom a banalisé cet incident devant
incident voor de Commissie verklaarde strookt totaal niet met de la commission ne cadre pas du tout avec les vives réactions que
hevige reacties die het optreden van Elise uitlokte bij de CBW en l'intervention d'Elise a provoquées de la part de la CBW et des
de magistraten eromheen. Zie verhoor de Vroom, 7 juli 1997, 54. magistrats qui l'entouraient. Voir l'audition de de Vroom, 7 juillet
1997,54.
(l06) Deze manier van doen staat natuurlijk haaks op de stelre- (l06) Cette façon de faire est évidemment en contradiction avec
gel die de Vroom in een briefvan 5 juni 1997 aan de Commissie op le principe énoncé à ce sujet par de Vroom dans une lettre adressée
dit punt formuleerde: « Ik heb inderdaad alle leden van de gerech- le 5 juin 1997 à la commission: «J'ai, en effet, autorisé tous les
telijke politie, zonder onderscheid, de toelating gegeven hun infor- membres de la police judiciaire quels qu'ils soient à solliciter tous
manten te raadplegen, teneinde hulp te bieden bij het moeilijke leurs informateurs afin d'apporter une aide dans la difficileenquê-
onderzoek naar de Bende van Nijvel, met dien verstande dat zij, in te du Brabant wallon, à charge, si des éléments positifs apparais-
geval er positieve elementen naar boven zouden komen, de verant- saient, d'aviser les magistrats responsables. Cette manière d'agir
woordelijke magistraten dienen in te lichten. Die handelswijze entre dans les devoirs de tous les policiers du pays. » Voir aussi la
past in de plichten van alle politiemensen van het land. ». Zie lettre concernant, entre autres, ce cas, adressée par l'avocat géné-
verder ook de brief omtrent onder meer dit voorval van advocaat- ral Michaux à la commission le 11 juillet 1997 ainsi que l'audition
generaal Michaux aan de Commissie d.d. 11 juli 1997, en het du colonel Michaux, 10 juin 1997, 18.
verhoor van kolonel Michaux, 10 juni 197, 18.
(l07) Dit rapport werd voorgelezen door Fabrot in zijn verhoor. (l07) Fabrot a lu ce rapport lors de son audition. Voir l'audition
Zie verhoor Fabrot, 31 juni 1997, 10-11. de Fabrot, 31 juin 1997, 10-11.
 [ 151 ] - 573 / 12 - 95 / 96

«I]: weet dat commissaris Elise al een hele tijd zijn. «Je sais que, depuis longtemps, le commissaire Elise
overtuiging rondstrooit dat de daders van de aanslagen van répand sa conviction que les auteurs des tueries du Brabant
de Bende van Nijvel de ex-rijkswachters Beijer en Bou- wallon sont les anciens gendarmes Beijer et Bouhouche et,
houche zijn, en dus in ruimere zin ook de ex-rijkswachters par extension, les anciens gendarmes Amory, ... , les gen-
Amory, ..., de rijkswachters en de rijkswacht. Hij voert darmes et la gendarmerie. Il mène depuis longtemps dans
reeds lang een onderzoek in die zin, dat parallel loopt met ce sens une enquête parallèle à celle menée à la cellule
het onderzoek van de cel Bende van Nijvel en dat de rijks- Brabant wallon et orientée vers la gendarmerie, ce que le
wacht viseert. Commissaris-generaal de Vroom weet dat en commissaire général de Vroom n'ignore pas et tolère. Cela
laat dat gebeuren. Ik stel mij daar vragen bij, als men weet m'interpelle quand on sait que le commissaire général a
dat de commissaris generaal de gerechtelijke politie in de- retiré la police judiciaire de la cellule Brabant wallon en
cember 1987 uit de cel Waals Brabant heeft gehaald en hij décembre 1987 et qu'il m'a promis des ennuis lorsque,
mij problemen beloofde omdat ik, als franstalig oerant- responsable francophone à la 23e brigade, deux inspecteurs
woordelijke van de 23e brigade, twee inspecteurs had aan- ont été désignés pour travailler à temps partiel à la cellule
geduid om deeltijds bij de cel Waals Brabant te werken. In Brabant wallon. En mai 1990, il m'a causé les ennuis
mei 1990 heeft hij mij de beloofde problemen bezorgd, door annoncés en m'écartant du poste de responsable francopho-
mij te onttrekken aan de functie van franstalig verantwoor- ne pour lequel vous m'avez désigné. Il n'a cessé de réclamer
delijke die u mij had toegewezen. Hij heeft, van 1991 tot les quatre membres de la PJ incorporés à la cellule Brabant
1993, de vier leden van de GP die deel uitmaakten van de cel wallon, de 1991 à 1993. Désigné par vous à la cellule mixte
Waals Brabant onophoudelijk opgeëist. Ik werd door u aan Brabant wallon en 1987, je suis resté fidèle en m'opposant
de gemengde cel Waals Brabant toegewezen in 1987 en ben même à ma hiérarchie. ».
loyaal gebleoen, ik ben zelfs tegen mijn hiërarchie inge-
gaan. ».
Nagenoeg één jaar later - op 5 mei 1997 - schreef Pratiquement une année plus tard - le 5 mai 1997 -
onderzoeksrechter Lacroix over dezelfde kwestie aan de le juge d'instruction Lacroix a écrit au sujet de la même
nationale magistraat Van Doren dat - in strijd met de question au magistrat national Van Doren que - con-
afspraken die op 10 oktober 1996 waren gemaakt - Elise trairement aux accords qui avaient été pris le 10 octobre
blijkens hun inlichtingen nog altijd contacten onderhield 1996 - Elise entretenait, selon leurs renseignements,
met Amory (lOS). De toelichting die de Vroom in zijn verhoor toujours des contacts avec Amory (lOS). C'est donc précisé-
bij het onderhavige optreden van Elise gaf, is dus juist op ment sur le point dont il s'agit (la persistance des contacts
het punt waarom het gaat: het voortduren van de contac- entre Elise et Amory) que le commentaire que de Vroom a

(lOS) In deze brief werden overigens nog 4 andere voorbeelden (lOS) Dans cette lettre étaient d'ailleurs cités quatre autres
gegeven van wat in de ogen van Lacroix parallel rechercheren is. exemples de ce qu'étaient des recherches parallèles aux yeux de
Hierom stelde hij ook: « De situatie in aanmerking genomen, meen Lacroix. Il affirmait à ce sujet que: « Eu égard à cette situation, je
ik dat ik uw aandacht op dat dysfunctioneren mag trekken. Ik zou crois pouvoir attirer votre attention sur ce dysfonctionnement. Aus-
u dan ook willen vragen de speurders van de BNB die in het bezit si, vous demanderais-je d'inviter les enquêteurs de la BNB qui
zouden zijn van elementen die iets te maken hebben met ons onder- seraient en possession d'éléments relatifs à notre enquête de nous
zoek, te verzoeken deze aan ons door te spelen (... J. Ik heb er niets les transmettre (... J. Je ne suis pas opposé à ce que certains devoirs
tegen dat sommige onderzoeksdaden zouden uitgevoerd worden soient accomplis par des enquêteurs de la BNB, pour autant que ce
door speurders van de BNB, zolang dat gebeurt onder toezicht van soit sous contrôle des magistrats en charge du dossier et unique-
de magistraten die met het dossier zijn belast, enkel na kantschrift, ment sur apostille et que tout renseignement recueilli soit transmis
en dat alle inlichtingen die verzameld worden onmiddellijk schrif- par écrit sans retard. ». A la suite de cette lettre, le commissaire
telijk worden overgemaakt. ». Naar aanleiding van deze brief liet général de Vroom a fait circuler, le 5 juin 1997, la note de service
commissaris-generaal de Vroomop 5juni 1997volgende dienstno- suivante: « Urgent - Toute information précieuse et judiciaire
ta uitgaan: «Dringend - Elke waardevolle en gerechtelijke in- qui pourrait intéresser d'une manière ou d'une autre une cellule
formatie die op de een of andere manier een nationale onderzoeks- nationale d'enquête placée sous le contrôle d'un juge d'instruction
cel onder toezicht van een onderzoeksrechter of een magistraat van ou d'un magistrat du ministère public, doit être transmise immé-
het openbaar ministerie zou kunnen aanbelangen, moet onmiddel- diatement après sa réception aux représentants de la police judi-
lijk na ontvangst aan de vertegenwoordigers van de gerechtelijke ciaire auprès de cette cellule - Cette directive doit être appliquée
politie bij die celovergemaakt worden - Deze richtlijn moet de manière stricte et ne peut être interpretée. ». On peut d'ailleurs
strikt toegepast worden en is voor geen enkele interpretatie vat- se demander si cette note répond tout à fait aux souhaits de
baar.". Of deze nota helemaal strookt met de verlangens van Lacroix.
Lacroix, is overigens de vraag.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 152 ]

ten tussen Elise en Amory, duidelijk onvolledig, om niet te fait lors de son audition à propos de l'intervention en
zeggen onjuist (l09) : question d'Elise est manifestement incomplet, pour ne pas
dire inexact (l09).
« Er waren processen-verbaal die werden opgesteld door « Il y a eu des procès-verbaux établis par le commissaire
commissaris Elise. Ik heb hem dat vanochtend nog ge- Elise. Je le lui ai encore demandé ce matin. J'ai eu en mains
vraagd. Ik heb die processen-verbaal in handen gehad. Ik ces procès-verbaux. Je les ai signés pour transmission le
heb ze op 4 maart 1996 getekend opdat ze doorgestuurd 4 mars 1996. Ils concernent les atteintes à la sécurité de
zouden worden. Ze handelden over aanslagen op de Staats- l'Etat. Ils ont été tranmis au parquet de Bruxelles et ils ont,
veiligheid. Zij werden overgemaakt aan het parket van je pense mais je n'en suis pas certain, fait l'objet d'un
Brussel en doorgestuurd - maar dat weet ik niet zeker - transfer au parquet de Charleroi. Ils ont été transmis au
naar het parket van Charleroi. Ze werden naar het parket parquet de Bruxelles parce que cela n'entrait pas tout à fait
van Brussel gestuurd omdat ze niet helemaal in de zaak dans le cadre des affaires du Brabant wallon.
van de Bende van Nijvel pasten.
Er vond tevens op 10 oktober 1996 een ontmoeting plaats Il y a également eu une rencontre à la brigade spéciale le
bij de speciale brigade, tussen de heren Elise, Lacroix en 10 octobre 1996 entre M. Elise, M. Lacroix et M. Michaux
Michaux, in verband met de informatie die de heer Elise in au sujet des informations en possession de M. Elise. Ces
zijn bezit had. Die informatie vormde het onderwerp van informations ont fait l'objet de rapports en de procès-ver-
verslagen en processen-verbaal. Het eerste verslag van de baux. Le premier rapport de M. Elise date du 16 octobre
heer Elise dateert van 16 oktober 1996 en werd per bode 1996 et a été transmis par porteur à M. Michaux. Le second
naar de heer Michaux gebracht. Het tweede uerslag, van rapport, du 19 avril 1997, a été transmis à M. Michaux.
19 april1997, werd doorgestuurd naar de heer Michaux.
Indien de heer Lacroix daar niet van op de hoogte is, is Si M. Lacroix n'en a pas connaissance, ce n'est pas de
dat niet onze echuld, want de heer Michaux maakt deel uit notre faute, parce que M. Michaux se trouve dans la cellu-
van de cel. ». le. ».
In aansluiting op dit laatste voorbeeld kan er tot slot op Dans la foulée de ce dernier exemple, il convient enfin de
worden gewezen dat er in de loop van de hoorzittingen faire observer qu'au cours des auditions, il a plusieurs fois
meerdere malen gewag is gemaakt van nog andere conflic- été fait état d'autres conflits et frictions entre la gendarme-
ten en wrijvingen tussen de rijkswacht en de gerechtelijke rie et la police judiciaire au sein et autour de la CBW (110).
politie in en rond de CBW (110). Zo verweten leden van de C'est ainsi que des membres de la police judiciaire repro-
gerechtelijke politie de rijkswacht kennelijk dat zij geen chaient manifestement à la gendarmerie de leur refuser
vrije toegang hadden tot alle gegevens over extreem-rechts l'accès à toutes les données concernant l'extrême droite et
en de mogelijke betrokkenheid van (ex-Irijkswachters bij l'implication éventuelle d'anciens gendarmes dans des at-
de overvallen van de «bende van Nijvel . (111). Omgekeerd taques commises par les tueurs de Brabant (111). Inverse-
werd van de kant van de rijkswacht bijvoorbeeld met arg- ment, la gendarmerie a par exemple réagi avec suspicion à

(l09) Verhoor de Vroom, 7 juli 1997, 36. Zie ook het slot van (l09) Audition de Vroom, 7 juillet 1997, 36. Voir également la
deze subparagraaf. Eigenaardig - er is toch niet voor niets een fin de ce sous-paragraphe. Il est par ailleurs singulier - la CBW
CBW - is voorts dat de Vroom (blz. 36) zich erover verwonderde n'a tout de même pas été créée pour rien - que de Vroom (p. 36)
dat zijn mensen tot nu toe geen opdracht hadden gekregen om s'est étonné que ces hommes n'avaient jusqu'à présent pas été
verder onderzoek te doen: « Booendien, mijnheer de voorzitter, en chargés de poursuivre l'enquête: «Et, je vous l'ai dit de manière
ik heb u dat formeel gezegd, vertel ik elke commissaris, elke inspec- formelle, monsieur le président, le moindre commissaire, le moin-
teur bij mij die een inlichting over de Bende van Nijvel zou kunnen dre inspecteur chez moi qui pourrait avoir une information sur le
hebben: « Neem ze en maak ze op reglementaire wijze over aan de Brabant wallon, je lui dis: « Prends-la et envoie la dans les règles à
rechthebbende. .». Zij hebben dat gedaan, in zoverre hun inlichtin- qui de droit. "Ils l'ont fait, pour autant que ces informations soient
gen ernstig genoeg waren. Wij weten daar niets van. Men moet ook sérieuses. Nous n'en savons rien. Il faut aussi ne pas partir sur des
niet op sporen vertrekken die" geuaarlijk » zijn, ofwaar misschien pistes "dangereuses" ou qui peuvent impliquer des personnes.
mensen bij betrokken zijn. Maar toch heeft de heer Elise, toen hij Mais malgré tout, quand M. Elise a transmis ces PV d'atteinte à la
die PV's over een aanslag op de Staatsveiligheid op 4 maart 1996 sécurité de l'Etat le 4 mars 1996, il n'a jamais reçu un devoir pour
heeft doorgestuurd, nooit een kantschrift gekregen om dat na te vérifier. Quatre personnes étaient citées dans ces procès-verbaux,
trekken. Er werden in die processen-verbaal vier personen ge- quatrel, ex-membres de la gendarmerie. Aucun devoir n'a été pres-
noemd, vier !, ex-rijkswachters. Er werd ook geen enkel bevelschrift crit pour les entendre. Dès lors, je me pose aussi des questions. A
uitgevaardigd om ze te verhoren. Dus stel ik mij ook vragen. Nu présent qu'on veut en poser, posons-les! Posons-les clairement! »;
men vragen wil stellen; laten wij ze stellen! ». Laten wij ze duide- Comme on sait (voir « Une analyse approfondie de quelques ques-
lijk stellen! Zoals men weet (zie Een nadere analyse van enkele tions controversées à l'aide d'auditions de témoins et d'enquêtes
controversiële kwesties aan de hand van getuigenverhoren en complémentaires", § VII.2.1.), le juge d'instruction Lacroix a
aanvullende onderzoeken, § VII.2.1.), heeft onderzoeksrechter La- chargé certains membres de la CBW de poursuivre l'enquête. Il est
croix het vervolgonderzoek toevertrouwd aan enkele leden van de donc facile de répondre aux questions que de Vroom a soulevées.
CBW. De vragen die de Vroom opwierp, zijn dus eenvoudig te
beantwoorden.
(110) Amory maakte bij de oprichting van de CBW enkele da- (110) Amory a fait partie, lors de la création de la CBW, de cette
gen deel uit van deze onderzoekscel. Hij had zichzelf hiervoor cellule d'enquête pendant quelques jours. Il s'était proposé lui-
aangeboden. Al vlug - na enkele dagen - werd echter bekend même. Après quelques jours, il s'est toutefois su qu'il entretenait
dat hij contacten onderhield met Bouhouche, en werd hij uit de des contacts avec Bouhouche et il a été écarté de la CBW. Voir
CBW verwijderd. Zie verhoor Lacroix, 23 mei 1997, 49. audition Lacroix, 23 mai 1997, 49.
(111) Zie verhoor de Vroom, 7 juli 1997, 10-11. Dit werd overi- (111) Voir audition de Vroom, 7 juillet 1997, 10-11. Cela a
gens door de rijkswacht met klem ontkend. Zie verhoor Michaux, d'ailleurs été nié formellement par la gendarmerie. Voir audition
9 juli 1997, 41-42; verhoor Schot, 9 juni 1997, 18-19. Michaux, 9 juillet 1997,41-42; audition Schot, 9 juin 1997, 18-19.
 [ 153 ] - 573 / 12 - 95 / 96

waan gereageerd op de manier waarop de Vroom zich naar la manière dont de Vroom s'était imposé lors de la mission
haar mening opdrong bij de missie die in 1987 Bultot ging qui est allée entendre Bultot en Paraguayen 1987 (112).
verhoren in Paraguay (112).
Tenslotte mag niet worden verhuld hoe het parallelle Enfin, il ne faut pas se dissimuler la manière dont
onderzoek van enkele leden van de gerechtelijke politie l'enquête parallèle menée par certains membres de la poli-
van Brussel wordt gepercipieerd door kolonel Michaux, de ce judiciaire de Bruxelles est perçue par le colonel Mi-
nationale coördinator van het onderzoek naar de «bende chaux, le coordinateur national de l'enquête sur les tueurs
van Nijvel . binnen de rijkswacht. Hij verklaarde tijdens de Brabant au sein de la gendarmerie. Il a déclaré au cours
zijn verhoor dat dit onderzoek eigenlijk een poging vormt de son audition que cette enquête constituait en fait une
om het korps te destabiliseren, en dit met instemming van tentative de déstabiliser le corps et ce, avec l'accord de la
de magistratuur te Brussel (113) : magistrature de Bruxelles (113) :
« De voorzitter: Krijgt u soms de indruk dat de gerechte- « Le président: Avez-vous parfois l'impression que la
lijke politie de strategie van de destabilisatie van de rijks- police judiciaire joue cette stratégie de déstabilisation de la
wacht uitspeelt ? gendarmerie ?
De heer Michaux: Niet de gerechtelijke politie in haar M. Michaux: Pas la police judiciaire dans son ensem-
geheel! ble!
De voorzitter: Sommige van haar leden ? Le président: Certains de ses membres ?
De heer Michaux: Ja, ex-rijkswachters trouwens! M. Michaux: Oui, ex-gendarmes d'ailleurs!
De voorzitter: Kunt u dat nader verklaren ? Le président: Pouvez-vous vous expliquer?
De heer Michaux: De persoon die bedoeld wordt is een M. Michaux: La personne visée est un ex-gendarme.
ex-rijkswachter.
De voorzitter: Begrijpt u die initiatieven ? Le président: Comprenez-vous ces initiatives?
De heer Michaux: Van destabilisatie? Neen. Misschien M. Michaux: De déstabilisation? Non. Peut-être cette
is die houding compleet oprecht en is de overtuiging totaal. démarche est-elle totalement sincère et la conviction entière.
Indien die houding bekend is bij de magistraten van Nijoel, D'ailleurs, si cette démarche se fait au su des magistrats de
veronderstel ik trouwens dat hij ze heeft overtuigd dat de Nivelles, je suppose qu'il a dû les convaincre que l'informa-
inlichting hlopte, anders zou hij geen toelating hebben ge- tion était bonne, sinon il n'aurait pas été mandaté pour la
kregen om er op voort te gaan. poursuivre.
De voorzitter: Twijfelt u, wat die initiatieven betreft ? Le président: Vous avez des doutes à propos de ces
initiatives?

(112) Voor de reactie van de Vroom, zie zijn verhoor, 7 juli 1997, (112) Pour la réaction de de Vroom, voir son audition, 7 juillet
43-47. Opmerkelijk is dat de Vroom in dit verhoor diverse redenen 1997,43-47. Il est singulier que de Vroom a invoqué, pour justifier
aanvoerde voor zijn uitzending die niet worden vermeld in zijn son envoi en mission, plusieurs raisons qui ne figurent pas dans sa
brief van 17 september 1987 aan de procureur des Konings van lettre du 17 septembre 1987 au procureur du Roi de Charleroi,
Charleroi waarin hij zijn uitzending als volgt rechtvaardigde: dans laquelle il justifie son envoi en mission de la manière suivan-
«Naar mijn mening gaat het veeleer om een « diplomatieke miesie » te : « Il s'agit, à mon sens, plus d'une "mission diplomatique" que
dan om een « gerechtelijke opdracht .». Bultot heeft immers belang- d'une « mission judiciaire .». En effet, Bultot a mis en cause des
rijke personen in opspraak gebracht. Het gaat om een mythomaan personnalités importantes. Il s'agit d'un mythomane mélangeant
die vrolijk allerlei informatie vermengt en er van harte de minister allégrement toutes sortes d'informations et impliquant à plaisir le
van Justitie, mijn collega de heer Reyniers, enz. bij betrekt. Para- ministre de la Justice, mon collègue M. Reyniers, etc. Le Paraguay
guay is anderzijds een land waar de betrekkingen met de overheid est d'autre part un pays où les relations avec les autorités sont
moeilijk verlopen en Bultot zal zeker een band hebben gesmeed met difficiles et Bultot se sera certainement allié des fonctionnaires
de plaatselijke ambtenaren. Het lijkt mij dus dat onze betoegings- locaux. Dès lors, il me paraît que la manoeuvre, là-bas, sera très
vrijheid daar zeer beperkt zal zijn. Ten laatste zouden ioij, alhoewel étroite. Enfin, alors que le parquet général de Bruxelles voulait
het parket-generaal van Brussel een onderzoeksrechter wou sturen; envoyer un juge d'instruction, nous enverrions un sous-officier de
een onderofficier van de rijkswacht sturen die vanzelfsprekend gendarmerie à qui on fera prendre des risques évidents. N'oublions
risico's zal moeten nemen. Vergeet u niet dat Bultot voortdurend in pas que Bultot est en relation continue avec des journalistes belges.
contact blijft met Belgische journalisten.
Wat die missie bovendien ook inhoudt, is dat de ex-adjunct- Une autre implication de cette mission est le fait que l'ex.
directeur van de gevangenis van Sint-Gillis van extreem-rechtse directeur-adjoint de la prison de St-Gilles est réputé d'extrême
strekking zou zijn en dat hij daarom van groot belang is voor onze droite et de ce fait, intéresse la Sûreté de l'Etat au plus haut point.
Staatsveiligheid. Indien u bedenkt dat de Staatsveiligheid geen Si nous avons à l'esprit le fait que la Sûreté ne veut avoir aucun
enkel contact wenst te onderhouden met de rijkswacht, zal het contact avec la gendarmerie, y envoyer un gendarme ne sera-t-il
sturen van een rijkswachter dan in andere kwartieren niet in pas mal ressenti ailleurs?
slechte aarde vallen?
Het lijkt mij dan ook niet gepast die opdracht toe te vertrouwen Dès lors, il me semble inopportun de confier cette mission à un
aan een onderofficier van de rijkswacht, des te meer daar Bultot sous-officier de gendarmerie, d'autant plus que Bultot pourrait
daardoor zou kunnen denken dat men slechts een gering belang estimer qu'on ne lui accorde, de ce fait, qu'une importance minime.
aan hem hecht. In de huidige context van groot perslawaai over de Dans le contexte actuel du battage de presse qui est fait autour de ce
persoon in kwestie, verzoek ik u dan ook dringend de houding die u personnage, je vous demande instamment de revoir la position
koos, te herzien. ». In zijn verhoor noemde hij opeens ook de volgen- prise. » Dans son audition il a tout à coup invoqué les raisons
de redenen: de repatriëring van een extreem-rechts georiënteerde suivantes: le rapatriement d'un criminel d'extrême droite et un
misdadiger, en een drugshandel tussen Paraguay en België waar- trafic de drogue entre la Paraguay et la Belgique, dans lequel (des
bij (familieleden van) de Paraguaanse minister van Binnenlandse parents du) le ministre paraguayen de l'Intérieur serai(en)t
Zaken betrokken zou(den) zijn. Op een gegeven moment beweerde impliqué(s). A un moment donné, il a même prétendu que «les
hij zelfs dat « men de redenen waarom ik daarheen werd gestuurd raisons pour lesquelles on m'a envoyé là-bas, ils faut les demander
(. .. ) aan de heer Demanet moet vragen » (blz. 44). (. .. ) à M. Demanet » (p. 44).
(113) Verhoor Michaux, 9 juni 1997, 96. Zie ook blz. 74-81. (113) Audition Michaux, 9 juin 1997, 96. Voir aussi pp. 74-81.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 154 ]

De heer Michaux: Ik heb het u reeds gezegd, ik geloof niet M. Michaux: Je vous l'ai déjà dit. Je ne crois pas que
dat wij - als rijkswachters - dezelfde initiatieven aan nous serions autorisés - nous gendarmes - à avoir le
de dag zouden mogen leggen. même genre d'initiatives.
De voorzitter: Mogen, van wie ? Le président: Autorisés par qui ?
De heer Michaux: Van de magistraten, meer bepaald in M. Michaux: Par les magistrats, de Jumet notamment.
Jumet. De reactie zou veel heviger zijn indien het om Luikse La réaction serait beaucoup plus importante s'il s'agissait
rijkswachters ging die in Waals Brabant onderzoek ooer- de gendarmes de Liège en train d'investiguer dans le Bra-
den; hier gaat het om GP'ers uit Brussel die bij hun onder- bant wallon; ici, il s'agit de policiers judiciaires de Bruxel-
nemingen uiteraard gedekt worden door de Brusselse ma- les qui sont inévitablement couverts dans leur démarche
gistraten. Daar komen wij bij een confrontatie tussen par les magistrats de Bruxelles. On arrive là à une confron-
magistraten !», tation entre magistrats! ».
Deze verklaring is dus opnieuween treffende illustratie Cette déclaration constitue donc à nouveau une illustra-
van de diepgang van het wantrouwen dat sedert het begin tion frappante de la profondeur de la méfiance qui règne
van de jaren 1980 tussen rijkswacht en gerechtelijke poli- depuis les années quatre-vingt entre la gendarmerie et la
tie heerst in relatie tot het onderzoek naar de « bende van police judiciaire en ce qui concerne l'enquête sur les
Nijvel » (114). Dat het parallelle onderzoek op het niveau «tueurs du Brabant» (114). Il s'avère du reste exact que
van het parket voor een stuk wordt gedekt, blijkt overigens l'enquête parallèle est en partie couverte au niveau du
juist. De verhoren die Elise tussen december 1995 en ja- parquet. Les interrogatoires auxquels Elise a soumis Arno-
nuari 1997 van Amory afnam, grepen - volgens de be- ry entre décembre 1995 et janvier 1997 ont tous eu lieu -
trokken processen-verbaal - allemaal plaats op grond selon les procès-verbaux en question - en vertu de de-
van plichten voorgeschreven door procureur des Konings voirs prescrits par le procureur du Roi Dejemeppe dans le
Dejemeppe in het kader van dossier n' 35.00.10.1221 cadre du dossier n° 35.00.10.122/96 (115). Le commissaire
96 (115). Dit werd trouwens ook bevestigd door commissa- général de Vroom l'a par ailleurs confirmé lors de son
ris-generaal de Vroom in zijn verhoor: audition:
« U moet ook weten dat de heer Elise op een bepaald « Il faut aussi savoir qu'à un moment - je pense que
ogenblik - ik geloofin 1996 - op aanvraag van de pro- c'est en 1996 - M. Elise fait, à la demande du procureur
cureur des Konings te Brussel, onderzoek voert naar iets du Roi de Bruxelles, une enquête sur une chose tout à fait
helemaal anders. Bij dat onderzoek is een informant betroh- différente. Dans cette enquête, il y a un informateur, une
ken, iemand die informatie wenst te geven en die het in een personne qui veut donner des informations, et qui parle en
paar woorden over de Bende van Nijvel heeft. Dat is wat hij quatre lignes du Brabant wallon. C'est cela qu'il signale
ook meldt. Maar dat gebeurt in 1996. Ik denk dat het également. Mais cela se passe en 1996. Je pense que l'inci-
incident van 1994 dat met de heer Marchoul is. dent de 1994 doit être celui avec M. Marchoul.
Alles wat ik tot nog toe heb kunnen nakijken was volgens Tout ce que/ai pu examiner jusqu'à présent a été trans-
de regels aan de magistraten overgemaakt. Dat werd mis- mis dans les règles aux magistrats. Cela n'a peut-être pas
schien niet rechtstreeks overgemaakt aan de magistraten été transmis directement aux magistrats de la cellule mais
van de cel, maar aan de Brusselse magistraten, aan het aux magistrats de Bruxelles, au parquet général de Bruxel-
parket-generaal van Brussel, of aan adoocaat-generaal Mi- les ou à l'avocat-général Michaux. Cela a été transmis. ».
chaux. Het werd overgemaakt. ».

(114) Verder kan worden opgemerkt dat in elk geval in 1989 ook (114) On remarquera en outre qu'il régnait aussi, en tout cas en
bij sommige magistraten enig wantrouwen heerste ten opzichte 1989, une certaine méfiance envers la gendarmerie chez certains
van de rijkswacht. Zo wordt in een verslag van de Delta-cel over magistrats. C'est ainsi que dans un rapport de la cellule Delta
zowel een contact tussen enkele van de betrokken magistraten uit concernant tant un contact entre quelques-uns des magistrats
Dendermonde en Charleroi als over een coärdinatievergadering op concernés de Termonde et Charleroi qu'une réunion de coordina-
het CBO met vertegenwoordigers van de Delta-cel, de CBWen de tion qui s'est tenue au BCR, le 12 janvier 1989, avec les représen-
cel Mendez op 12 januari 1989 het volgende opgemerkt bij de tants de la cellule Delta, de la CBW et de la cellule Mendez, on
agendapunten voor een spoedvergadering tussen alle betrokken trouve la remarque suivante en ce qui concerne les points de
magistraten op 20 januari 1989 : « Gd uit onderzoek houden - l'ordre du jour d'une réunion d'urgence prévue pour le 20 janvier
mogen niet spreken op vergadering 3 onderzoeksgroepen. Houding 1989 entre tous les magistrats concernés: « Ecarter la gendarme-
groep Delta op vergadering wordt niet gewijzigd (openheid):». rie de l'enquête - ne peuvent parler à la réunion 3 groupes d'en-
quête. Attitude groupe Delta à la réunion n'est pas modifiée (ouver-
ture) ».
(115) Eigenaardig is overigens dat het eerste proces-verbaal, (115) Il est toutefois étrange que le commissaire général n'ait
opgemaakt op 8 december 1995, samen met het tweede proces- transmis le premier procès-verbal, dressé le 8 décembre 1995,
verbaal van 31 januari 1996, pas op 4 maart 1996 door de commis- ainsi que le deuxième procès-verbal du 31 janvier 1996, au procu-
saris-generaal werd overgemaakt aan de procureur. Wanneer het reur que le 4 mars 1996. On ignore quand le troisième procès-
derde proces-verbaal - van 24 februari 1996 - door de com- verbal - du 24 février 1996 - a été transmis par le commissai-
missaris-generaal werd overgemaakt, is niet duidelijk. Het vierde re général. Le quatrième et dernier procès-verbal, dressé le
en laatste proces-verbaalopgemaakt op 9 januari 1997, werd 9 janvier 1997, a par contre été transmis dès le lendemain à
daarentegen de volgende dag reeds doorhet hoofdvan de operatio- Dejemeppe par le chef de la direction opérationnelle; il s'agit du
nele directie overgemaakt aan Dejemeppe; dit is het proces-ver- procès-verbal de l'interrogatoire dans lequel Amory a été entendu
baal van het verhoor waarin Amory voor het eerst niet anoniem pour la première fois autrement que sous le couvert de l'anonymat.
werd verhoord. De Vroom wist tijdens zijn verhoor ook niet te de Vroom n'a pas non plus pu préciser lors de son audition quels
vertellen wanneer welke processen-verbaal waren doorgestuurd procès-verbaux avaient été transmis, et à quelle date, à la CBWou
aan de CBWofhet parket-generaal te Charleroi. Zie zijn verhoor, au parquet général de Charleroi. Voir son audition, 7 juillet 1997,
7 juli 1997, 42-43. 42-43.
 [ 155 ] - 573 / 12 - 95 / 96

En in aansluiting hierop sprak hij tegen dat de gerechte- Il a ensuite démenti que la police judiciaire se soit livrée
lijke politie zich schuldig maakte aan parallelle onderzoe- à des enquêtes parallèles:
ken:
« Ik heb, wat mij betreft, tijdens het onderzoek dat ik heb «Je n'ai, en ce qui me concerne, dans l'enquête que j'ai
gevoerd en naderhand niets gevonden dat mij in staat zou faite et après coup, rien trouvé qui puisse permettre de dire
stellen te zeggen dat erparallelle onderzoeken werden uitge- que des enquêtes parallèlles ou des enquêtes à l'insu de la
uoerd, of onderzoeken buiten het medeweten van de cel cellule du Brabant wallon aient été menées. Qu'il y ait eu
Waals Brabant. Dat er contact zou geweest zijn met infor- des contacts avec des informateurs, soit... Mais il faut
manten, tot daar toe... Maar u moet ook toeten, en men aussi savoir, et il faut être extrêmement prudent, que dans
moet uiterst voorzichtig zijn, dat er in Waals Brabant - ik le Brabant wallon, - je ne parle pas de la cellule, qui fait
heb het nu niet over de cel, die zijn werk doet - voortdu- son travail - il y a une espèce de déstabilisation qui se
rend een soort destabilisatie plaatsvindt. ». fait en permanence. ».
Om wat voor soort destabilisatie het hier gaat, en wie Il n'a pas précisé de quel genre de déstabilisation il
die veroorzaakt, liet hij zich niet uit. s'agit, ni qui en est l'instigateur.

III.5. De toestand op bovenlokaal niveau III.5. La situation au niveau supralocal

De procureur des Konings Deprêtre beschreef voor de Le procureur du Roi Deprêtre a une fois de plus décrit
Onderzoekscommissie nog eens hoe versnipperd de opspo- devant la commission le morcellement de l'enquête sur les
ring van de «bende van Nijvel . in 1982 en 1983 was « tueurs du Brabant» en 1982 et 1983. A ce propos, il a
georganiseerd. In dit verband maakte hij er tevens melding également fait observer que, lorsque la gendarmerie a créé,
van dat, toen de rijkswacht in oktober 1983 een celopzette en octobre 1983, une cellule afin de coordonner les enquê-
om de onderzoeken op nationaal niveau te coördineren, tes au niveau national, «la police judiciaire ne pouvait
« de gerechtelijke politie een dergelijke inspanning niet kon consentir un tel effort. » Il a également signalé qu'il avait
leveren ». Ook wees hij erop dat hij in december 1985 een adressé, en décembre 1985, un rapport au ministre de la
rapport had geschreven aan het ministerie van Justitie Justice sur la nécessité de rassembler en un seul endroit
over de noodzaak om de task forces die inmiddels door de les task forces qui, entre-temps, avaient été mises sur pied
rijkswacht en de gerechtelijke politie afzonderlijk op de séparément par la gendarmerie et la police judiciaire, à
been waren gebracht, op één plaats samen te brengen, défaut de quoi il craignait « que l'enquête n'ait qu'un sem-
anders vreesde hij «dai het onderzoek slechts in schijn blant de coordination, qu'elle ne se disperse et ne s'enlise
gecoördineerd werd; dat het versnipperd zou raken en zou faute de pouvoir disposer de moyens appropriés que nous
uastlopen, door gebrek aan de geschikte middelen die wij sommes en droit d'exiger pour qu'elle soit vraiment efficace
eigenlijk mogen eisen opdat het [onderzoeh] werkelijk snel et rapide. » (116). On sait à présent que les unités en ques-
en efficiënt zou verlopen » (116). Het is ondertussen bekend tion n'ont jamais été rassemblées (117).
dat de samenbrenging van de bedoelde eenheden op één en
dezelfde lokatie niet werd gerealiseerd (117).

III.5.1. De mislukte poging tot interne centralisering III.5.1. La tentative ratée de centralisation interne de
van het onderzoek bij de rijkswacht l'enquête à la gendarmerie

In het rapport Een analyse van het onderzoek naar ex- Dans le rapport Analyse de l'enquête sur d'anciens gen-
rijkswachters in de jar en 1976-1990 (§ IV.3.) werd bespro- darmes au cours des années 1976-1990 (§ IV.3.), il a été fait
ken dat de rijkswacht bij interne order van 31 januari 1986 allusion que la gendarmerie avait pris, par ordre interne
het initiatief nam om de bijdrage van de rijkswacht aan het du 31 janvier 1986, l'initiative de réorganiser sa participa-
onderzoek naar de « bende van Nijvel » anders te organise- tion à l'enquête sur les « tueurs du Brabant ». D'une part,
ren. Aan de ene kant werd toen beslist om - intern - il a été décidé à ce moment de désigner, au niveau interne,
een nationaal coördinator aan te stellen die een opspo- un coordinateur national, chargé d'établir un programme
ringsprogramma moest formuleren en alle opsporingsin- de recherche et de coordonner toutes les recherches de la
spanningen van de rijkswacht moest coördineren; dit vol- gendarmerie, et ce, conformément aux directives générales
gens de algemene richtlijnen van de gerechtelijke des autorités judiciaires. D'autre part, il a été décidé de
overheid. Aan de andere kant viel het besluit om een créer une cellule nationale de recherche qui se composerait
nationaalopsporingsteam op te richten dat zou bestaan uit du coordinateur, de la cellule «information» du groupe
de genoemde coördinator, de info-cel van de groep Brabant Brabant et des membres de la B8R des districts concernés
en leden van de BOB uit districten die te maken hadden par les crimes commis par les «tueurs du Brabant ». Le
met de misdaden van de « bende van Nijvel ». De getuige témoin Deridder a expliqué devant la commission pourquoi
Deridder lichtte voor de Commissie toe waarom en in et dans quelles circonstances la gendarmerie avait pris
welke omstandigheden de rijkswacht dit initiatief had ge- cette initiative (118).
nomen (118).

("6) Verhoor Deprêtre, 5 februari 1997, 6-8. Zie verder ook ("6) Audition Deprêtre, 5-2-1997,6-8. Voir plus loin également
Een analyse van het onderzoek naar ex-rijkswachters in de jaren Analyse de l'enquête sur d'anciens gendarmes au cours des années
1976-1990, § IV.3. 1976-1990, § IV.3.
("7) De voormalige hoofdcommissaris van gerechtelijke politie ("7) L'ancien commissaire en chef de la police judiciaire Rey-
Reyniers schreef in een brief van 21 augustus 1997 aan de Com- niers a écrit dans une lettre du 21-8-1997 à la commission: « Je n'y
missie hieromtrent: « Hierin gelukte ik niet gezien de tegenstand suis pas parvenu, vu l'opposition de la gendarmerie. ». Il convient
van de rijkswacht. »; De vraag is natuurlijk ofhij, en hij alleen, de évidemment de se demander s'il avait été chargé, et lui seul, de
opdracht had gekregen om een gemeenschappelijke lokatie te regrouper les unités en question.
realiseren.
("8) Verhoor Deridder, 9 juli 1997, 2-3. ("8) Audition Deridder, 9 juillet 1997, 2-3.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 156 ]

«De nota van 31 januari 1986 werd eigenlijk voorafge- «La note du 31 janvier 1986 avait en fait été précédée
gaan door een interne fiche van mijn hand, in 1985 opge- d'une fiche interne que j'avais rédigée en 1985 et qui avait
steld en begin 1986 geïntroduceerd bij generaal Bernaert. été soumise au général Bernaert au début de 1986. L'origine
De oorsprong van die eerste fiche was het feit dat ik als de cette première fiche était le fait qu'en tant que directeur
adjunct-hoofddirecteur van de operaties, dagelijks deelnam général des opérations, j'assistais quotidiennement à des
aan briefings, hetzij met mijn hoofddirecteur, hetzij met briefings, soit avec mon directeur général, soit avec le géné-
generaal Bernaert als ik de hoofddirecteur verving. Bij die ral Bernaert lorsque je remplaçais le directeur général. A
gelegenheid werd gepraat over de stand van het onderzoek cette occasion, on parlait de l'état d'avancement de l'enquête
en over wat wij al dan niet wisten. et de ce que l'on savait ou ne savait pas.
Op een gegeven ogenblik stelde ik voor om een initiatief te A un moment donné, j'ai proposé de prendre une initiati-
nemen teneinde te weten te komen wat er gaande was en wat ve afin de savoir ce qui se passait et ce que nos unités
onze eenheden al dan niet ondernamen. Ik vond dat wij entreprenaient ou non. Je trouvais que nous avions besoin
iemand nodig hadden die de commandant van de rijks- de quelqu'un qui puisse informer le commandant de la
wacht op de hoogte kon brengeri van de stand van zaken en gendarmerie de l'état de la question et des initiatives qui
van de te nemen interne initiatieoen, zowel op het vlak van devaient être prises au niveau interne, tant sur le plan du
versterking als op administratief en logistiek vlak. Extern renfort que sur le plan administratif et logistique. Pour
kon die persoon een directe aanspreker zijn voor de magie- l'extérieur, cette personne pouvait être l'interlocuteur direct
traten. des magistrats.
Op dat ogenblik had ik dan alle magistraten op het oog A ce moment, je connaissais tous les magistrats qui
die enigszins bij dat dossier waren betrokken en die naar de étaient concernés par ce dossier et qui auraient à formuler
rijkswacht toe enigszins bepaalde behoeften zouden te for- certains besoins à l'intention de la gendarmerie. Le général
muleren hebben. Generaal Bernaert heeft dat dan goedge- Bernaert a approuvé cette fiche le 2 janvier 1986. Sur ma
keurd op 2 januari 1986. Op mijn fiche staat 1985, maar fiche, il est écrit 1985, mais cela est probablement dû à la
dat is vermoedelijk aan een houten kop te wijten. « gueule de bois »,
Daar zeg ik dus aan kolonel Bruggeman te beginnen met Je dis donc au colonel Bruggeman de commencer par
het voorbereiden van die zaak, want dat de generaal met préparer cette affaire, étant donné que le général a marqué
mijn voorstel akkoord ging. Er werd dan een tweede fiche son accord sur ma proposition. Une deuxième fiche a alors
gemaakt, die dan de directe voorafspiegeling is van de nota été rédigée, qui est la préfiguration directe de la note du
van 31 januari. Die is dan ondertekend door de hoofddirec- 31 janvier. Celle-ci est signée par le directeur général des
teur van de operaties. Daar heeft de generaal dan eigenhan- opérations. Le général a alors ajouté de sa propre main
dig bij geschreoen, in de tekst zelf, wat niet het geval was dans le texte, ce qui n'était pas le cas lorsque je l'ai présen-
toen ik het voorstelde: « Wel te verstaan in overeenkomst tée : « Bien entendu conformément aux directives des auto-
met en volgens de richtlijnen van de gerechtelijke ooer- rités judiciaires », A la dernière page, il dit: « Le coordina-
heid », Op het laatste blad zegt hij: « De nationale coôrdi- teur national se présentera au procureur général à
nator zal zich voorstellen aan de procureur-generaal te Bruxelles ... », et «deuxièmement, travaillera selon les di-
Brussel ... », wat dan ook gebeurd is, en nadien ook aan de rectives du procureur du Roi et du juge d'instruction de
procureur des Konings te Nijoel, », en « ten tweede werken Nivelles », Il s'agit donc du document qui est finalement
volgens de richtlijnen van de procureur des Konings en de devenu la note du 31 janvier 1986, que vous avez mention-
onderzoeksrechter te Nijvel. », Dat is dan het document dat née. Voilà le rôle que j'ai joué à cet égard. ».
uiteindelijk werd omgezet in de nota van 31 januari 1986,
die u hebt vermeld. Dat is mijn rol daarin geweest. ».
Ter aanvulling op deze verklaring is het van belang om Pour compléter cette déclaration, il est important -
er - met het oog op wat volgt - op te wijzen dat in het compte tenu de ce qui suit - de faire observer que, dans
oorspronkelijke voorstel meer werd vastgesteld met be- la proposition initiale, il a été constaté davantage d'élé-
trekking tot (het gebrek aan) de vooruitgang van het on- ments concernant le (manque de) progrès de l'enquête que
derzoek dan in de uiteindelijke order gebeurde. Deridder dans l'ordre qui a été finalement donné. Deridder a notam-
schreef in december 1985 onder het kopje «Vaststellin- ment écrit en décembre 1985 sous le titre «Constata-
gen » namelijk (119) : tions » (119) :
«a. De traditionele aanpak van het gerechtelijk onder- «a. L'approche traditionnelle de l'instruction, c'est-à-
zoek dat wil zeggen registratie van de informatie, onderora- dire l'enregistrement des informations, les interrogatoires,
gingen, huiszoekingen, levert niet het verhoopte resultaat les perquisitions, n'a pas eu le résultat escompté.
op.
b. Het inwinnen van informatie verloopt passief: wij b. La collecte d'informations se déroule de manière pas-
ondergaan de informatiestroom zonder hem te kunnen sive : nous subissons le flux d'informations sans pouvoir
oriënteren naar behoeften die na beoordeling worden uieer- l'orienter vers les besoins qui, après évaluation, doivent être
houden en omschreven. retenus et définis.
c. De onderscheiden BOB schakelen hun informanten en c. Les différentes BSR n'ont pas fait intervenir leurs
informateurs niet in; zij wachten op eventuele initiatieven indicateurs et informateurs; elles ont attendu d'éventuelles
van deze laatsten. initiatives de ces derniers.
d. De onderscheiden BOB, betrokken bij het onderzoek, d. Les différentes BSR concernées par l'enquête ont agi
treden naar eigen inzichten op, zonder controle noch bege- en suivant leurs convictions, sans contrôle ni accompagne-
leiding van de chefs, meer bepaald van de Dist Comd. ment des chefs, et en particulier du Comd Dist.
e. Het onderzoek is te sterk geaxeerd op het arrondisse- e. L'enquête a été trop axée sur l'arrondissement de Ni-
ment Nijvel. velles.

("9) De tekst van zijn oorspronkelijke nota werd door de com- ("9) Le commandant de la gendarmerie a transmis à la com-
mandant van de rijkswacht aan de Commissie overgemaakt. mission le texte de sa note initiale.
 [ 157 ] - 573 / 12 - 95 / 96

f De huidige structuren, zowel de normale als de spe- f Les structures actuelles, aussi bien les structures nor-
ciaal voor Zuid-Brabant opgezette, bieden niet de mogelijh- males que celles mises en place spécialement pour le Bra-
heid om, in een zaak met nationale dimensie als deze, bant du sud, ne permettent pas, dans une affaire d'une
efficient en snel bevelen van een nationaal echelon te doen dimension nationale telle que celle-ci, de faire exécuter effi-
uitvoeren. ». cacement et rapidement des ordres d'un échelon national. ».
Het tweede niet onbelangrijke punt is dat hij in zijn nota Le deuxième point qui n'est pas sans intérêt est que,
ook de relatie met de gerechtelijke politie aan de orde dans sa note, il aborde également la question des relations
stelde. Zijn voorstelap dit punt was letterlijk het volgende: avec la police judiciaire. Sa proposition à ce sujet était
textuellement la suivante:
«g. Bijdrage van een GP «g Contribution d'une PJ
(1) Zoals nu (1) Comme aujourd'hui
(2) Geen beletsel dat de nationale coördinator een cor- (2) Pas d'objection à ce que le coordinateur national ait
respondent heeft van de GP op zijn niveau. ». un correspondant de la PJ à son niveau. ».
Anders gezegd: geen gemeenschappelijke nationale Autrement dit: pas d'unité nationale commune mais un
eenheid maar een nationale coördinator aan de kant van de coordinateur national à côté de la police judiciaire ne cons-
gerechtelijke politie vormt voor de rijkswacht geen pro- titue pas un problème pour la gendarmerie. Avant de
bleem. Alvorens op dit laatste punt door te gaan in de poursuivre sur ce point dans le sens de la police judiciaire,
richting van de gerechtelijke politie moet erop worden il faut faire observer que, dans la pratique, il n'est pas sorti
gewezen dat van het plan-Deridder in de praktijk niet grand-chose du Plan Deridder. L'officier qui a été désigné
zoveel terecht is gekomen. De officier die als nationaal comme coordinateur national, Michaux, a expliqué pour-
coördinator werd aangeduid, Michaux, heeft uitgelegd quoi ce plan n'a été exécuté que partiellement: aucune
waarom dat plan maar zeer ten dele werd uitgevoerd: er équipe nationale n'a été créée et son rôle (et celui du BCR)
werd geen nationaal team opgericht en zijn rol (en die van s'est limité au soutien logistique des gendarmes (et magis-
het CBO) bleefbeperkt tot logistieke ondersteuning van de trats) des diverses cellules.
rijkswachters (en magistraten) bij de diverse cellen.
Ten eerste was dit een gevolg van de kritiek die het SP- D'abord, cela a été une conséquence de la critique formu-
lid Van Den Bossche formuleerde op het initiatief van de lée par le député Van Den Bossche à l'égard de l'initiative
rijkswacht (120) : de la gendarmerie (120) :
« De context is als volgt: op 19 februari 1988, om 11 uur « Le contexte est le suivant: le 19 février 1988, à 11 heu-
'e ochtends, geeft de heer Luc Van Den Bossche een perscon- res du matin, M. Luc Van Den Bossche tient une conférence
ferentie tijdens dewelke hij verschillende dingeri vraagt, de presse dans laquelle il demande plusieurs choses, no-
meer bepaald - tot mijn grote verwondering, aangezien tamment - à mon grand étonnement à l'époque vu que
ik de indruk had goed en in harmonie met alle magistraten j'avais l'impression de bien travailler et en harmonie avec
te werken - de opheffing van de nationale coördinatiecel tous les magistrats - la suppression de la cellule de coor-
van de rijkswacht. Ik merk dus dat er duidelijk een pro- dination nationale de la gendarmerie. Je sens donc qu'il y a
bleem is. ». visiblement un problème. ».
En, inderdaad, de termen waarin Van Den Bossche zich Et en effet, les termes utilisés par Van Den Bossche, Ie
op 19 februari 1988 uitsprak over het streven van de 19 février 1988, pour qualifier les efforts déployés par la
rijkswacht om « haar » onderzoek intern te centraliseren, gendarmerie en vue d'une centralisation interne de « son»
logen er niet om (121) : enquête, étaient pour le moins explicites (121) :
«5. Aangezien dat de enige centralisatie van onder- «5. Etant donné que la seule centralisation de données
zoeksgegevens in dit dossier plaatsvond in een intern door de l'enquête dans ce dossier a été réalisée dans une cellule
de rijkswacht opgerichte nationale cel. Dat deze werkme- nationale créée par la gendarmerie en son sein. Que cette
thode principieel verwerpelijk is : ze staat haaks op een méthode de travail est fondamentalement à proscrire: elle
grondprincipe van de Belgische strafprocedure, die wil dat est contraire à un principe fondamental de la procédure
elk gerechtelijk onderzoek rechtstreeks geleid wordt door pénale belge, qui veut que toute instruction soit dirigée
een magistraat. Dat geen enkele magistraat, betrokken in directement par un magistrat. Qu'aucun magistrat concer-
het onderzoek, enige controle heeft op de werking, informa- né par cette enquête ne peut exercer le moindre contrôle
tie en evaluatie van die cel. Dat in de praktijk bovendien sur le fonctionnement, l'information et l'évaluation de cette
die cel tot op heden niet heeft bijgedragen tot het onder- cellule. Qu'en outre, en pratique, cette cellule n'a pas con-
zoek. ». tribué à l'enquête. ».
De vraag of deze kritiekjuist was, is een terechte vraag, La question de savoir si cette critique était justifiée est
maar willen we hier laten rusten. Belangrijker is nu de pertinente, mais nous ne l'aborderons pas pour l'instant.
vraag: wat wilde Van Den Bossche dan wel? Une question plus importante est de savoir ce que voulait
dans ce cas Van Den Bossche.
«B. Voorstel «B. Proposition

1. Het geheel van het onderzoek van het Bende-dossier, 1. Centraliser toute l'enquête sur le dossier des Tueurs
te centraliseren in handen van één onderzoeksrechter, bij entre les mains d'un seul juge d'instruction, de préférence

('20) Zie verhoor Michaux, 9 juni 1997, 7. Hierbij moet worden ('20) Voir audition Michaux, 9 juin 1997, 7. Il Ya lieu de noter à
aangetekend dat Michaux nog voor de moord op Mendez - 7 ja- cet égard qu'encore avant le meurtre de Mendez - le 7 janvier
nuari 1986 - werd gepolst voor de onderhavige functie (verhoor 1986 -, Michaux avait été pressenti pour cette fonction (audition
Michaux, 9 juni 1997, 70). Michaux, 9 juin 1997, 70).
('2') Voor de volledige tekst, zie Memorandum vanwege Luc ('2') Pour le texte intégral, voir Memorandum de Luc Van Den
Van Den Bossche aan de Minister van Justitie met betrekking tot Bossche au Ministre de la Justice au sujet de l'enquête Tueurs du
het onderzoek Bende van Nijvel. Brabant.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 158 ]

voorkeur diegene die momenteel in Charleroi is belast met celui qui est actuellement chargé à Charleroi de l'enquête
het onderzoek naar de meeste Bende-overvallen. Voor zover sur la plupart des attaques des Tueurs. Pour autant qu'il le
hij het opportuun acht, deze onderzoeksrechter de beooegd- juge opportun, habiliter ce juge d'instruction à instruire
heid geven andere, annexe dossiers te behandelen, ook al d'autres dossiers annexes, même s'ils sont actuellement en-
zijn die momenteel in handen van andere onderzoeksrech- tre les mains d'autres juges d'instruction, tels que l'affaire
ters, zoals de zaak Mendez, of zijn de onderzoeken afgeslo- Mendez, ou même si les enquêtes sont clôturées.
ten.
2. Aan deze onderzoeksrechter een permanente, nationa- 2. Mettre à la disposition de ce juge d'instruction une
le task force ter beschikking te stellen met de beste speurders task force nationale permanente composée des meilleurs
uit de onderscheiden korpsen. Om de kennisverwerving van enquêteurs des différents corps. Pour ne pas laisser se per-
dit gigantische dossier niet verloren te laten gaan, dient dre les connaissances acquises dans ce dossier gigantesque,
hiervoor bij voorrang geput uit de onderscheiden teams die il faut puiser prioritairement dans les différentes équipes
tot op heden in het onderzoek betrokken waren. Deze task qui ont travaillé jusqu'ici sur l'enquête. Pourvoir cette task
force te voorzien van alle middelen, die de onderzoeksrech- force de tous les moyens jugés nécessaires par lejuge d'ins-
ter nodig acht, incluis de gegevens en de bevindingen van de truction, y compris les informations et les constatations
parallelle rijkswachtcel. rassemblées par la cellule parallèle de la gendarmerie.
3. De leiding van deze task force toe te vertrouwen aan 3. Confier la direction de cette task force à un collège
een college samengesteld uit 6 magistraten, die de onder- composé de 6 magistrats, représentant les divers procu-
scheiden betrokken procureurs-generaal en procureurs des reurs généraux et procureurs du Roi concernés. Cela signifie
Konings vertegenwoordigen. Dit wil zeggen een oertegen- un représentant du parquet général de Gand, Bruxelles et
woordiger van het parket-generaal van Gent, Brussel en Mons et un représentant du parquet de Termonde, Nivelles
Mons en een vertegenwoordiger van het parket van Dender- et Charleroi.
monde, Nijvel en Charleroi.
4. De speciale nationale rijkswachtcel over de Bende af 4. Supprimer la cellule spéciale nationale de la gendar-
te schaffen. ». merie sur les Tueurs. ».
Dat dit voorstel - waarover direct meer - bij de Il n'est pas étonnant que cette proposition - sur la-
rijkswacht en in het bijzonder Michaux hard aankwam, is quelle on reviendra plus en détail ci-dessous - ait été
niet verwonderlijk: het wees op verregaande politieke ver- mal accueillie à la gendarmerie et plus spécialement par
deeldheid over de organisatie van het onderzoek naar de Michaux: elle révélait de profondes dissensions politiques
« bende van Nijvel ». au sujet de l'organisation de l'enquête sur les « tueurs du
Brabant ».
Ten tweede wees Michaux erop dat op 24 februari Deuxièmement, Michaux a fait observer que le 24 fé-
1988 - dus 7 dagen na het offensief van Van Den Bos- vrier 1988 - donc 7 jours après l'offensive de Van Den
sche - werd beslist om een nationaal coördinerend ma- Bossche - il a été décidé de désigner un magistrat natio-
gistraat aan te stellen, Jonckheere (122) : nal, Jonckheere (122) :
«Trouioens, u kent de beslissing van het college van «D'ailleurs, le 24 février 1988, vous connaissez la déci-
procureure-generaal op 24 februari 1988 : bij de opdracht sion du collège des procureurs généraux: dans la mission de
van de heer Jonckheere hoort vanaf die periode het uitoefe- M. Jonckheere, à partir de cette époque, il a la tutelle sur la
nen van toezicht op de cel Waals Brabant van het CBO. ». cellule Brabant wallon du BCR. ».
Getuige Deridder heeft hieromtrent voor de Commissie Le témoin Deridder a déclaré à ce sujet devant la Com-
verklaard dat de rijkswacht verheugd was over de aanstel- mission que la gendarmerie se réjouissait de la désignation
ling van zulk een magistraat (123) : d'un tel magistrat (123) :
« Toen kolonel Michaux ons kwam melden dat er een «Lorsque le colonel Michaux est venu nous annoncer
nationale magistraat werd aangesteld, hebben wij in zijn qu'un magistrat national avait été désigné, nous avons dit
aanwezigheid gezegd dat wij dit een zeer goede zaak von- en sa présence que c'était une bonne affaire. Je crois même
den. Ik geloof zelfs dat ik heb gezegd: enfin. Dat is dus zeker que j'ai dit: enfin. Nous ne craignions donc certainement
niet vanuit een bezorgdheid dat er iemand op onze vingers pas que quelqu'un vienne nous contrôler. C'était en fait la
zou komen kijken. Het was in feite het inlossen van een réalisation d'une attente que nous avions déjà.
verwachting die wij al van tevoren hadden.
Ik weet dat generaal Bernaert, in het kader van de Je sais que le général Bernaert est allé voir le ministre de
voorbereiding van regeringsbeslissingen in de periode rond la Justice avec un dossier dans le cadre de la préparation de
1985 en 1986, met een dossier naar de minister van Justitie décisions gouvernementales au cours de la période 1985-
is gegaan. In dit dossier zat een fiche over de creatie van de 1986. Dans ce dossier se trouvait une fiche sur la création de
functie van nationaal magistraat. Dat was een voorstel. la fonction de magistrat national. Il s'agissait d'une propo-
Kolonel Bruggeman heeft de generaal waarschijnlijk ooer- sition. Le colonel Bruggeman a probablement convaincu le
tuigd om dit aan de minister voor te stellen. Ik herinner mij général de la soumettre au ministre. Je me souviens que
dat dit idee bij onder andere kolonel Bruggeman al leefde cette idée germait déjà, notamment chez le colonel Brugge-
toen ik adjunct-hoofddirecteur van de operaties ben geuior- man, lorsque je suis devenu directeur général adjoint des
den. Dat was op het einde van 1984. opérations. C'était à la fin de 1984.
Wij hebben die aanstelling dus zeker niet beschouwd als Nous n'avons donc certainement pas considéré cette dési-
een soort van daad van wantrouwen tegenover ons. Wij gnation comme un acte de méfiance à notre égard. Nous
hebben dat eerder als een goede zaak aangezien. Ik kan niet considérions plutôt que c'était une bonne chose. Je ne sais

('22) Verhoor Michaux, 9 juli 1997, 7. ('22) Audition Michaux, 9 juillet 1997, 7.
('23) Verhoor Deridder, 9 juli 1997, 12. ('23) Audition Deridder, 9 juillet 1997, 12.
 [ 159 ] - 573 / 12 - 95 / 96

zeggen wat de magistraat er dan van maakt ofwelke al dan pas ce que le magistrat en fait ni quelle mission, secrète ou
niet geheime opdracht hij toen had gekregen. Ik kan daar- non, lui a alors été confiée. Je ne peux pas juger ».
over niet oordelen. ».
Anderzijds liet Michaux, de nationaal coördinator, zelf D'autre part, Michaux, le coordinateur national, a
verstaan dat in zijn ogen aan de aanstelling van Jonckhee- même fait comprendre qu'à ses yeux, la désignation de
re toch ook wel een politiek tintje zat: een gouvernemente- Jonckheere avait aussi une connotation politique: une
le reactie op de kritiek van de oppositie (124) : réaction du gouvernement à la critique de l'opposition (124) :
« De heer Michaux: Ik zou zijn beslissing niet durven «M. Michaux: Je ne me permettrais pas de juger la
beoordelen, maar ik wil u wel een artikel doorgeven van décision, mais je veux bien vous donner un article d'Olivier
Olivier Colot, dat tijdens de daaropvolgende dagen ver- Colot, paru dans le journal « Le Soir », dans les jours qui
scheen in « Le Soir », om u een bepaalde indruk mee te delen ont suivi, pour vous faire part d'une certaine impression
die over die nieuwe functie heerste: in dat artikel werd ze concernant cette nouvelle fonction, que d'aucuns citaient
door sommigen beschreven als de schoonmoeder van de dans l'article comme étant la belle-mère du gouvernement
regering, in het onderzoek. ». dans l'enquête. »
Ten derde wees Michaux erop dat de diverse onder- Troisièmement, Michaux a souligné que les différents
zoeksrechters absoluut heer en meester wilden blijven over juges d'instruction voulaient continuer à régner en maître
hun eigen onderzoek (en dus « hun eigen » onderzoekers) absolu sur leur propre enquête (et donc «leurs propres »
en een dirigerende en/of actief coördinerende rol van hem enquêteurs) et n'acceptaient pas que lui et/ou le BCR
en/of het CBO niet aanvaardden (125) : jouent un rôle de dirigeant et/ou de coordinateur actif (125) :
« Ik heb u gezegd dat mijn opdracht volledig verander- «Je vous ai dit que ma mission a été totalement chan-
lijk was volgens de onderzoeksmagistraten. Ik kan u de geante en fonction des magistrats instructeurs. Je ne peux
bedoelingen van de leiding niet meedelen; maar ik denk wel pas vous dire les intentions du commandement, mais je
te kunnen bevestigen dat er nooit sprake van is geweest in crois pouvoir affirmer qu'il n'a jamais été question de créer
het algemeen een federale onderzoeksstructuur op te zetten. en général une structure d'enquête fédérale.
Ik denk het niet, want er werd geen enkele optie genomen Je ne crois pas car aucune option n'a été prise pour
om speurders aan het CBO toe te wijzen. Dat laatste werd désigner des enquêteurs au BCR. Ce dernier a toujours été
steeds beschouwd als een orgaan dat inlichtingen beheert conçu comme un organe de gestion d'informations et de
en passief coôrdineert, maar zonder speurders. Ik heb die coordination passive mais sans enquêteurs. J'ai retrouvé
nota die mijn opdracht definieert teruggevonden, maar ik cette note définissant ma mission mais je ne l'ai jamais
heb hem nooit uitgevoerd zoals het er geschreven staat. ». réalisée telle qu'elle y est décrite.
De voorzitter: « Wanneer men de nota van 31 januari Le président: Si on analyse la note du 31 janvier 1986,
1986 anaiyseert, is er sprake van een federaal onderzoeks- on y parle d'un team d'enquête fédéral et d'un coordinateur
team en een nationale coördinator. U wordt daar aange- national. Vous y êtes désigné comme le chef opérationnel des
duid als de operationele overste van de rijkswachters, op gendarmes au niveau fédéral.
federaal niveau. »,
De heer Michaux: Ik zie het gezicht van de heer Van M. Michaux: Je vois encore la tête de M. Van Honsté
Honsté nog toen men hem majoor Michaux kwam ooorstel- lorsqu'on est venu lui présenter le major Michaux en tant
len als nationaal coördinator van de rijkswacht! Ik geloof que coordinateur national GD! Je crois que l'opération
dat de operatie niet was afgesproken. Maar ik heb uit de n'avait pas été concertée. Mais j'ai retenu de la mission
oorspronkelijke opdracht van de hand van de heer Beer- essentielle, écrite par le général Beernaert: « Le principal,
naert onthouden dat: «Het voornaamste is, in ooereen- c'est de fonctionner en accord et sous les ordres des autorités
stemming met en onder leiding van de gerechtelijke ooer- judiciaires. »,
heid te werken. »,
De voorzitter: Niets van dat alles wordt in de nota's van Le président: Rien de tout cela n'est précisé dans les
de rijkswacht vermeld. Daar is geen sprake van magistra- notes de la gendarmerie. Il n Ji est pas question de magis-
ten trats.
De heer Michaux: Dat klopt. Ik ben het met u eens: dat M. Michaux: C'est exact. Je suis d'accord avec vous, cette
staat niet in die nota uermeld, maar dat is niet wat ik heb note ne mentionne pas cela; mais ce n'est pas cela que j'ai
uitgevoerd. Ik heb ze u gegeven omdat zij aan de grondslag exécuté. Je vous l'ai remise car elle se trouve à la base de la
ligt van het creëren van mijn functie, maar ik zou er nooit création de ma fonction mais je ne m Ji référerai jamais pour
naar verwijzen om alles wat ik sedert 1986 heb gedaan te justifier de tout ce que j'ai fait depuis 1986.
verantwoorden.
De voorzitter: U heeft de middelen gehad om op die Le président: Vous avez eu les moyens d'agir comme
manier te handelen. cela.
De heer Michaux: Neen. Mijn taak wordt als volgt om- M. Michaux: Non. Ma tâche est définie comme suite, je
schreven, ik citeer: « Het opsporingsprogramma opstellen cite des extraits: « Rédiger le programme de recherche et

('24)Verhoor Michaux, 9 juli 1997, 66. Audition Michaux, 9 juillet 1997, 66.
('24)
('25)Verhoor Michaux, 1997, 10-12. Aan de discussie over de Audition Michaux, 1997, 10-12. Nous ne nous attardons
('25)
verhouding tussen Michaux en de rijkswacht-eenheden in de di- pas en l'occurrence sur la discussion sur les rapports entre Mi-
verse onderzoekscellen wordt hier voorbijgegaan. Zie voor een chaux et les unités de gendarmerie dans les différentes cellules
verklaring hieromtrent het verhoor van Schot, 9 juli 1997, 4-7, 30. d'enquête. Voir pour une explication à ce sujet l'audition de Schot,
Deze stelde onder meer: «Kolonel Michaux is natuurlijk mijn 9 juin 1997, 4-7, 30. Celui-ci a notamment déclaré: «Le colonel
overste, aangezien hij een veel hogere rang heeft dan ik. Maar voor Michaux est évidemment mon supérieur parce qu'il est revêtu
wat de onderzoeken naar de Bende van Nijvel betreft, is hij in de d'un grade nettement supérieur au mien. Mais dans le cadre des
praktijk niet mijn overste. ». enquêtes sur les tueries du Brabant, ce n'est pas mon supérieur
fonctionnel »;
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 160 ]

en opsporingsbevelen geven binnen de rijkswacht », Dat donner des ordres de recherche au sein de la gendarmerie »,
werd nooit uitgevoerd. Cela n'a jamais été réalisé. »,
( ... ) ( ... )
De voorzitter: Waarom dan dat onderscheid tussen de Le président: Pourquoi alors cette différence entre la
stelling van de rijkswacht, volgens dewelke het dossier door thèse de la gendarmerie selon laquelle il fallait que le
een federale cel behandeld diende te uiorden, en uw stelling dossier soit traité par une cellule fédérale et votre thèse sur
over uw opdracht? De realiteit was iets heel anders. votre mission ? La réalité était toute différente.
De heer Michaux: Volgens mij is het een interne reactie M. Michaux: A mon avis, c'est une réaction interne à la
bij de rijkswacht die aanleiding heeft gegeven tot het creë- gendarmerie qui a donné lieu à la création d'une fonction de
ren van een functie van nationaal coördinator. De heer Van coordinateur national. M. Van Honsté estimait qu'il fallait
Honsté vond dat men er één moest aanduiden, om het en nommer un pour dynamiser l'enquête; on verra si cela
onderzoek dynamischer te maken; wij zullen zien of dat s'est avéré positif Ensuite, comme le grand patron de la
gewerkt heeft. Aangezien de grote baas van de rijkswacht gendarmerie voulait que cette mission soit effectuée, sous
wenste dat de opdracht werd uitgevoerd onder de leiding l'autorité du procureur général du Brabant, ma mission a
van de procureur-generaal van Brabant, was mijn op- été de faire ce que ces magistrats souhaitaient que je fasse.
dracht uiteindelijk te doen wat de magistraten vroegen. In En mars 1988, j'ai tenté de décrire ma mission dans un
maart 1988 heb ik gepoogd mijn opdracht te beschrijven in écrit, que vous avez reçu. Mais quand le magistrat instruc-
een document dat u heeft ontvangen. Maar toen de onder- teur a changé, ma mission a pu varier également puisque je
zoeksmagistraat ueranderde, veranderde ook mijn op- faisais ce qu'il me demandait. ».
dracht, aangezien ik deed wat hij mij vroeg. ».
Uit de verhoren van de betrokken onderzoeksrechters is Il ressort du reste des auditions des juges d'instruction
overigens gebleken dat Michaux respectievelijk het CBO concernés que Michaux ou le BCR n'ont en effet pas été au-
inderdaad niet verder is gegaan dan hiervoor werd aange- delà de ce qui a été dit précédemment et se sont donc
geven, zich dus heeft beperkt tot logistieke ondersteu- limités à l'assistance logistique (126). La plupart d'entre eux
ning (126). En de meesten onder hen maakten er ook geen ne cachaient pas qu'ils n'auraient certainement pas accep-
geheim van dat zij een verdergaande bemoeienis van de té que la gendarmerie s'immisce de façon approfondie dans
rijkswacht met « hun » onderzoeken zeker niet zouden heb- « leurs » enquêtes. Le fichier UNIE du BCR contenant des
ben aanvaard. Het CBO-UNIE-bestand van de informatie informations des procès-verbaux des différentes cellules
in de processen-verbaal van de onderscheiden onderzoeks- d'enquête a même été conçu de façon à ce que chaque
cellen werd zelfs zo opgebouwd dat elke cel zijn eigen cellule conserve son propre fichier (127). Les données dispo-
bestand behield (127). Tot vergelijking van de beschikbare nibles concernant les résultats des diverses enquêtes n'ont
gegevens over de resultaten van de diverse onderzoeken is dès lors jamais fait l'objet d'aucune comparaison. Il y avait
het dan ook nooit gekomen. Niettemin was er wel enige néanmoins une certaine marge entre les diverses concep-
speling tussen de diverse opvattingen. Prototypisch voor tions. La position avancée par Hennart est sans doute le
een zeer strikte houding ten opzichte van het CBO is prototype de l'attitude très stricte vis-à-vis du BCR (128).
wellicht de houding die Hennart als volgt verwoordde (128) :
« Ik kom terug op de opdracht van het CBO wat de Bende «Je reviens à la mission du BCR dans le cadre du
van Nijvel betreft. Wat uias, in samenspraak met de magie- Brabant wallon. Quel était le rôle du BCR, en accord avec
traten, de rol van het CBO ? Het ging erom een inventaris op les magistrats? Il s'agissait de faire l'inventaire de tous les
te stellen van alle processen-verbaal in alle dossiers. Zelf procès-verbaux qui figuraient dans tous les dossiers. Moi-
heb ik, in de Mendez-zaak, aanvaard dat men de inlichtin- même, dans le cadre de l'affaire Mendez, j'ai accepté qu'on
gen die in mijn dossier stonden inventariseerde en dat dat inventorie les informations qui figuraient dans mon dossier
gebeurde door de cel Waals Brabant van het CBO. Maar zij et que cela se fasse à la cellule CBW qui se trouvait au BCR.
hadden geen kopies van de PV's. Daar beschikten zij alle- Mais ils n'avaient pas de copies des PV. Tout cela n'était pas
maal niet over. Zij hadden een enorme lijst die, vanuit puur à leur disposition. Ils avaient un énorme listing qui, en
logistiek oogpunt, een belangrijhe troef was voor de drie termes de pure logistique, était un atout considérable pour
cellen. Het volstond dat één van die cellen een vraag stelde les trois cellules. Il suffisait à l'une d'elles de poser une
in de aard van: is in het dossier-Mendez de naam van de question du genre: avez-vous entendu parler de
heer Hennart gevallen ? Dan kreeg u van het CBO een M. Hennart dans le dossier Mendez? Vous receviez du BCR
volledige lijst van alle PV's die ik eventueel had opgemaakt. un listing intégral de tous les PV que j'avais éventuellement
Het volstond in dat geval - zoals afgesproken, maar daar rédigés. Il suffisait alors - comme cela avait été convenu,
komen we later op terug - dat ik Jumet contacteerde en mais on y reviendra plus tard - que je m'adresse à Jumet
dat Jumet mij of Dendermonde contacteerde en we kregen et Jumet à moi ou à Termonde, et on obtenait la copie des
de kopie van de PV's. Het betrof geen algemene informatie- PV. Il ne s'agissait pas d'une banque générale d'informa-
bank waar de magistraten geen toegang toe hadden. Dat is tions à laquelle les magistrats n'avaient pas accès. Cela
niet zo. Het was gewoon een instrument dat ik opmerkelijk n'est pas exact. C'était simplement un instrument que je
blijfvinden. Ik heb met hen samengewerkt voor de repatrië- continue à considérer comme remarquable. J'ai travaillé
ring van Beijer uit Thailand. Dat is buitengewoon. avec eux dans le rapatriement de Beijer de Thaïlande. C'est
extraordinaire.

('26) Dat de rol die de gewezen procureur-generaal in de ont- ('26) Il apparaîtra clairement que Michaux a donné une des-
plooïng van dit initiatief heeft gespeeld, in de verklaring van cription contradictoire du rôle de l'ancien procureur général dans
Michaux tegenstrijdig wordt omschreven, zal duidelijk zijn. le développement de cette initiative.
('27) Vergelijk BR 17 juli 1997, Saelens aan Voorzitter Corn- ('27) Comparer LT 17 juillet 1997, Saelens au président com-
missie. Zie ook diens verhoor op dit punt, 7 juli 1997, 9-12. mission. Voir également son audition à ce sujet, 7 juillet 1997, 9-
12.
('28) Verhoor Hennart, 17 juni 1997, 25-26. ('28) Audition Hennart, 17 juin 1997, 25-26.
 [ 161 ] - 573 / 12 - 95 / 96

Men beschikt hiermee, via de impuls van de onderzoeks- Vous avez là un instrument où, au travers de l'impulsion
rechter en zijn oragen, over een instrument dat opmerkelij- donnée par le juge d'instruction et des questions qu'il pose,
ke mogelijkheden opent op het vlak van informatie. Die il y a des canaux remarquables au niveau de l'information.
mogelijkheden moeten dus worden aangeuiend, veeleer dan Il faut donc les utiliser, plutôt que de dire qu'il y a là des
te beweren dat er informatie verborgen wordt gehouden, dat informations cachées, des choses que l'on ne dit pas, qu'on
er dingeri niet gezegd uiorden, dat men buiten de onder- essaie de créer une banque de données en dehors du juge
zoeksrechter om een gegevensbank probeert op te richten. Ik d'instruction. J'ai la profonde conviction aujourd'hui que le
ben er vandaag stellig van overtuigd dat het CBO zich niet BCR ne s'adonne pas à ce genre de pratique. Cela n'a jamais
aan dergelijke praktijken bezondigt. Dat is nooit zijn bedoe- été son optique, mais je crois que cela a peut-être arrangé un
ling geweest, maar ik denk dat het bepaalde personen mis- certain nombre de vouloir diaboliser cet instrument. Pour-
schiengoed uitkwam dat instrument te diaboliseren. Waar- quoi? Vous parliez du colonel Michaux. On disait qu'il y
om ? U sprak over kolonel Michaux. Men beweerde dat er avait là des gendarmes qui détiennent une quantité d'infor-
daar rijkswachters waren die over heel wat informatie be- mations et lesjuges pas. Bien entendu - et cela vaut pour
schikten terwijl de rechters die niet hadden. Je kan natuur- le BCR et pour tous les enquêteurs - vous ne pouvez
lijk - en dat geldt voor het CBO en alle andere speur- évidemment jamais être sûr à 100 % qu'on vous dit toute la
ders - nooit helemaal zeker zijn dat men je de volledige vérité. C'est évidemment impossible.
waarheid vertelt. Dat is natuurlijk onmogelijk.
De voorzitter: Upleit zeer goed, maar toont u daardoor a Le Président: Vous plaidez très bien, mais n'est-ce pas
priori geen blind vertrouwen ? faire preuve d'une confiance aveugle a priori ? Il faut tout de
même aussi se méfier.
De heer Hennart :In de grond zal dat mijn houding zijn. M. Hennart : Fondamentalement, c'est ce qui va être ma
démarche.
De voorzitter: Er waren toch rijkswachters bij die zaak Le président: Il y avait tout de même des gendarmes
betrokken? impliqués dans cette affaire.
De heer Hennart : Mijnheer de ooorzitter, het is niet M. Hennart : Monsieur le président, ce n'est pas parce
omdat er rijkswachters bij een zaak betrokken zijn, dat de que des gendarmes sont impliqués dans une affaire que la
rijkswacht enkel uit misdadigers bestaat. », gendarmerie n'est composée que de bandits. »,
Troch daarentegen verklaarde dat het CBO voor hem Troch, en revanche, a déclaré qu'à ses yeux, le BCR
eigenlijk veel verder had moeten gaan dan het aanbieden aurait dû aller bien au-delà de l'appui logistique, mais il a
van logistieke steun, maar hij moest wel toegeven dat hij dû reconnaître que lui-même n'avait jamais demandé au
zelf het CBO nimmer had gevraagd om dirigerend of coôr- BCR de se charger de la direction ou de la coordina-
dinerend op te treden (129) : tion (129) :
« De voorzitter: Ik zal eventjes advocaat van de duivel « Le président: Je vais me faire l'avocat du diable. Si le
spelen. Mocht het CBO zonder medeweten van de onder- BCR avait cherché et établi des liens à l'insu des juges
zoeksrechters toch verbanden hebben gezocht en gelegd, kon d'instruction, pourrait-on dire que le BCR aurait outrepas-
mengerust zeggen dat het CBO zijn bevoegdheden te buiten sé ses compétences ?
ging.
De heer Hennart : Wat mij betreft, ja. M. Hennart : En ce qui me concerne, oui.
De heer Troch : Het is hoog tijd dat men de rol van het M. Troch : Il est grand temps que l'on définisse le rôle du
CBO gaat bepalen. BCR.
De voorzitter: Niet alleen de rol van het CBO, ook de rol Le président: Non seulement le rôle du BCR, mais égale-
van de onderzoeksrechter. De onderzoeksrechter was be- ment celui dujuge d'instruction. Lejuge d'instruction avait
voegd om verbanden te leggen. Zonder het medeweten van compétence pour établir des liens. Le BCR n'a pas compé-
de onderzoeksrechter is het CBO daarvoor niet bevoegd. tence pour agir ainsi à l'insu dujuge d'instruction. Si cette
Mocht deze commissie in de loop van haar werkzaamheden commission avait constaté, au cours de ses travaux, qu'à
hebben vastgesteld dat het CBO, zonder medeweten van de l'insu du juge d'instruction le BCR avait pris l'initiative
onderzoeksrechter, het initiatief had genomen om oerban- d'établir des liens entre certains dossiers, il est évident que
den tussen bepaalde dossiers te leggen, was het zonneklaar la commission aurait certainement retenu cette constata-
dat de commissie deze vaststelling zeker zou hebben overwo- tion vis-à-vis du BCR.
gen ten opzichte van het CBO.
De heer Troch: Ik meen van niet. Op vraag van een M. Troch : Je ne le pense pas. Le BCR doit également
onderzoeksrechter moet het CBO toch ook verbanden na- vérifier certains liens à la demande d'un juge d'instruction.
trekken.
De voorzitter: lnderdaad, maar alleen op vraag van de Le président: Effectivement, mais uniquement à la de-
onderzoeksrechter! Als het CBO op eigen initiatief, zonder mande du juge d'instruction. Si le BCR vérifie d'initiative,
medeweten van de onderzoeksrechter, verbanden natrekt, is à l'insu du juge d'instruction, s'il y a des liens, il y a un
er een probleem! problème!

('29) Verhoor onderzoeksrechters, 15 juli 1997, 58-59 (Troch). ('29) Audition juges d'instruction, 15 juillet 1997, 58-59
Eerder verklaarde Troch (28-4-1997, 80) trouwens voor de Corn- (Troch). Précédemment (28 avril 1997, 80), Troch avait d'ailleurs
missie over de rol van Michaux: « Daarover kan ik weinig zeggen: déclaré à la commission au sujet du rôle de Michaux: «Je ne peux
wij hadden ook weinig contact met de heer Michaux; hij kwam pas dire grand-chose à ce sujet: nous n'avions guère de contact
weinig naar Dendermonde. Hij was nationaal coördinator in de avec M. Michaux; il venait rarement à Termonde. Il était le
zaak Mendez; hij was nationaal coördinator voor de cel Waals- coordinateur national dans l'affaire Mendez; il était le coordina-
Brabant. Wij werken echter op niveau van het district; voor ons teur national pour la cellule du Brabant wallon. Or, nous travail-
was hij dus geen nationaal coördinator. Wij zagen hem zelden in lons au niveau local; il n'était donc pas coordinateur national pour
Dendermonde. Er was weinig uitwisseling. ». nous. Nous le voyions rarement à Termonde. Il y avait peu
d'échanges. ».
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 162 ]

De heer Troch : Voor mij niet. M. Troch : En ce qui me concerne, non.

De voorzitter: Hebt u het CBO de vraag gesteld? Le président: Avez-vous fait la demande au BCR ?
De heer Troch : Voor mij is het geen probleem. Voor mij M. Troch : En ce qui me concerne, il n Ji a pas de problè-
mocht het CBO verbanden natrekken. me. Pour ma part, le BCR pouvait vérifier s'il y avait des
liens.
De voorzitter: Ik herhaal mijn vraag. Hebt u het CBO Le président: Je répète ma question. Avez-vous demandé
gevraagd verbanden na te trekken ? Men kan het CBO niet au BCR d'établir des liens? On ne peut reprocher au BCR
verwijten geen verbanden te hebben gezocht als de vraag de ne pas avoir cherché de rapprochement si cela ne lui
niet werd gesteld. avait pas été demandé.
De heer Troch : Ik ging ervan uit dat het gebeurde. Voor M. Troch :Je supposais que cela se faisait. Pour moi, cela
mij was dat geen probleem. ne posait pas problème.
De voorzitter: Mijnheer Troch, men kan de bal niet Le président: M. Troch, on ne peut se renvoyer la balle
eeuwig blijven doorspelen. éternellement.
De heer Troch : Ik speel de bal niet door. », M. Troch : Je ne renvoie pas la balle. »,
De reactie van Hennart liet zich raden (130) : On se doute de la réaction de Hennart (130) :
« De heer Hennart t« De heer Troch zegt dat uiij, zoals hij « M. Hennart: M. Troch dit que, selon sa conception des
de dingen ziet, verbanden hadden moeten leggen door alles choses, il fallait établir des liens à travers tout, mais il est
heen. Het is goed dat ik dat indertijd niet uiist, ofwe hadden heureux que je ne le savais pas à l'époque car nous aurions
tussen ons nóg een onderwerp tot discussie gehad. ». ». encore eu un sujet de discussions entre nous. ».

III.5.2. De mislukte poging tot monopolisering van het III.5.2. La tentative manquée de monopolisation de l'en-
onderzoek bij de gerechtelijke politie quête par la police judiciaire

Hiervoor werd al uitgebreid ingegaan op de brief die de Il a déjà été question de manière détaillée de la lettre
Vroom op 3 mei 1988 schreef aan procureur des Konings que de Vroom a adressée le 3 mai 1988 au procureur du Roi
Defourny. Zijn slotsom in deze brief luidde onverholen dat Dufourny. Sa conclusion sans ambages était que l'enquête
het onderzoek naar de «bende van Nijvel . in handen sur les «tueurs du Brabant» devait être confiée à la
moest worden gegeven van de nieuwopgerichte 23e brigade qui venait d'être créée: «Pour une fois, qu'on
23e brigade: « Laat ons in deze zaak althans, voor deze ene remette la police judicaire des parquets à la palace qui était
keer, de gerechtelijke politie bij de parketten de plaats la sienne en 1919, au moins dans cette affaire! La création
geven die zij in 1919 bekleedde! De oprichting van de de la 23e brigade est une opportunité à saisir. »(131). Il
23e brigade is een gelegenheid die we moeten aangrij- admettait par ailleurs qu'il fallait encore mettre de l'ordre
pen. » (131).Dat er bij deze brigade nog orde op zaken moest dans cette brigade, tout en suggérant que la désignation
worden gesteld, gaf hij overigens wel toe. Maar, zo sugge- d'un véritable « patron » permettrait d'atteindre cet objec-
reerde hij, met de aanwijzing van een echte « politie-baas » tif:
zou dit lukken:
« Ik vrees dat de heer Vandoren, zoals ik tevoren al heb «Je crains que, comme je l'ai écrit auparavant, M. Van-
geschreven, bij gebrek aan een echt politioneel gezag, niet doren soit non seulement le directeur mais encore « le pa-
alleen de directeur maar meer « de baas» is van die briga- tron » de cette brigade par carence d'un véritable comman-
de. ». dement policier. »
Om deze opmerkingen ten volle te kunnen begrijpen, Pour bien comprendre ces observations, il faut savoir ce
moet men weten wat de Vroom eerder in zijn brief had que de Vroom avait écrit dans sa lettre sur la centralisation
geschreven over de (interne) centralisering van het onder- (interne) de l'enquête à la gendarmerie. Ces passages sont
zoek bij de rijkswacht. Om misverstanden uit te sluiten également cités de manière littérale afin d'exclure tout
worden ook deze passages letterlijk geciteerd: malentendu:
« Luitenant-kolonel Michaux, wiens enige taak, vermel- « Le lieutenant colonel Michaux, qui, rappelons-le, avait
den we dat nogmaais, bestond in de coördinatie tussen de pour seule fonction la coordination entre les diverses équi-
verschillende rijkswachtteams in Charleroi, Nijoel, Brussel pes de gendarmerie à Charleroi, Nivelles, Bruxelles et Ter-
en Dendermonde, bevond zich in een uiterst bevoorrechte monde a occupé une situation extrêmement privilégiée étant
situatie, aangezien hij als enige van die verschillende zaken le seul au fait de ces différentes affaires. La complexité
op de hoogte was. De complexiteit van de organisatie bij de d'organisation à la police judiciaire n'a pas permis une telle
gerechtelijke politie bood geen plaats voor dergelijke proce- procédure.
dure.

('30) Verhoor onderzoeksrechters, 15 juli 1997, 61 (Hennart). ('30) Audition juges d'instruction, 15 juillet 1997, 61 (Hennart).
('3') Men moet deze conclusie natuurlijk bezien in het licht van ('3') Il faut évidemment examiner cette conclusion à la lumière
de stelling die eerder in deze briefwerd verdedigd: het onderzoek de la position défendue plus haut dans cette lettre: l'enquête sur
naar de «bende van Nijvel » moet aan één enkel politiekorps les « tueurs du Brabant" doit être confiée à un seul corps de police
worden toevertrouwd (zie § III.3.). Overigens heeft onderzoeks- (voir § III.3.). Du reste, le juge d'instruction Lacroix a déclaré: «A
rechter Lacroix verklaard: « Op een bepaald ogenblik is er sprake un moment, il fut question que la 23e brigade reprenne éventuelle-
van geweest dat de 23e brigade eventueel het onderzoek naar de ment l'enquête sur les tueries du Brabant wallon. Mais elle n'aurait
bende van Nijvel zou overnemen. Maar ze zou dat niet gekund su faire que cela. Elle n'aurait pas pu se consacrer à exécuter la
hebben. Ze zou er niet in zijn geslaagd zich wijden aan de uitvoe- mission qui est la sienne actuellement. » Voir audition de Lacroix,
ring van de opdracht die vandaag de hare is. ». Zie verhoor La- 26 mai 1997, 49.
croix, 26 mei 1997, 49.
 [ 163 ] - 573 / 12 - 95 / 96

Vanuit administratief oogpunt zijn, ingevolge een beslis- Du point de vue administratif, sur décision des magis-
sing van de magistraten die met die zaken waren belost, trats chargés de ces affaires, toutes les pièces arrivées après
alle stukken die na 2 februari 1987 zijn binnengekomen, in le 2 février 1987 ont été réparties en sept exemplaires: (...)
zeven stukken verdeeld: (...)
Er moet worden opgemerkt dat de rijkswacht voor die Il est à remarquer que la gendarmerie a mis à la disposi-
zaak een serie computers ter beschikking heeft gesteld die tion de cette affaire, une batterie d'ordinateurs installés au
bij het CBO etonden, wat rechtvaardigt waarom naar die BCR, ce qui justifie l'envoi d'une copie à ce service.
dienst een kopie werd gestuurd.
Ondanks mijn herhaalde verzoeken aan de comrnissaris- Malgré mes demandes réitérées auprès du commissaire
generaalom dit van de gerechtelijke politie te verkrijgen, général pour obtenir ceci à la police judiciaire, j'ai essuyé
heb ik nul op het rekest gehregen, waardoor de nationale une fin de non-recevoir, ce qui a privé la documentation
misdaaddocumentatie waardevolle archiefstukken moet criminelle nationale d'archives précieuses conservées uni-
missen die enkel bij de rijkswachtstafworden bewaard. De quement à l'état-major de gendarmerie. Le manque de
commissaris-generaal maakt gewag van het gebrek aan moyens a été évoqué par le commissaire général. On consta-
middelen. Men zal vaststellen dat vooral de gerechtelijke tera que singulièrement la police judiciaire a toujours man-
politie altijd met een tekort aan middelen heeft gekampt, in qué de moyens par rapport à la gendarmerie qui disposait
vergelijking met de rijkswacht die over een eigen budget de son propre budget. Mais aussi, dès qu'on faisait appel à
beschikte. Maar zodra men een beroep deed op andere bri- d'autres brigades, il a fallu tout le poids de monsieur le
gades, heeft de procureur-generaal van Bergen al zijn in- procureur général de Mons pour maintenir un tant soit peu
vloed moeten aanwenden om een paar andere manschap- des effectifs autres que ceux de Charleroi. »
pen dan die van Charleroi te kunnen behouden. »
En in één adem voegde hij hier aan toe: Et d'y ajouter d'une traite:
« Paradoxaal genoeg kreeg de terrorismebestrijding aan- Très paradoxalement, la lutte contre le terrorisme a
«
zienlijke budgetten en een gestructureerde organisatie, al- bénéficié de budgets substantiels et d'une organisation
weer in de lokalen van de rijkswacht gevestigd en geleid structurée, encore une fois installée dans les locaux de
door een rijkswachtofficier, terwijl de zaak van de « bende gendarmerie et dirigée par un officier de gendarmerie, alors
van Nijoel » nooit dergelijke inbreng heeft gekregen. » que l'affaire du « Brabant Wallon» n'a jamais reçu un tel
apport. »
Kort samengevat was de visie van de Vroom dus dat En résumé, la vision de de Vroom était donc que, si la
waar de rijkswacht volop gebruik maakte van haar moge- gendarmerie utilisait à fond ses possibilités afin de s'ap-
lijkheden om ook het onderzoek van het zware banditisme proprier également l'enquête sur le grand banditisme, la
naar zich toe te trekken, had de gerechtelijke politie - police judiciaire - bien que désavantagée au niveau struc-
hoewel structureel in het nadeel ten opzichte van dit korps turel par rapport à ce corps - s'était néanmoins jusqu'ici
- zich tot nu toe niettemin onvoldoende geëngageerd in dit engagée de manière insuffisante dans cette enquête et la
onderzoek en vormde de oprichting van de 23e brigade voor création de la 23e brigade constituait pour la police judiciai-
de gerechtelijke politie de gelegenheid om zich alsnog waar re l'occasion de s'affirmer par rapport à la gendarme-
te maken ten aanzien van de rijkswacht (132). rie (132).
Tweejaar na deze briefkreeg De Vroom de kans om zijn Deux ans après cette lettre, de Vroom a eu l'occasion de
opvatting gestalte te geven: op 1 mei 1990 werd hij be- concrétiser sa vision: le 1er mai 1990, il a été nommé chef
noemd tot hoofd van de 23e brigade. Heeft hij die kans toen de la 23e brigade. A-t-il alors profité de cette occasion?
benut? Voorzover deze vraag hier al kan worden beant- Pour autant que l'on puisse d'ores et déjà répondre à cette
woord moet eerst kort de context van dit antwoord worden question, il faut tout d'abord expliquer brièvement le con-
aangestipt. texte de cette réponse.
Ten eerste moet worden beseft - en De Vroom besefte Premièrement, il faut se rendre compte - et c'était égale-
dat, blijkens zijn verklaring, in 1990 ook - dat de ment le cas de de Vroom, d'après sa déclaration, en 1990 -
23e brigade zeker toen maar een vrij kleine brigade vormde que la 23e brigade était à l'époque une assez petite brigade
(nog geen 60 manschappen), dat deze brigade in de gerech- (moins de 60 hommes), que cette brigade était très contro-
telijke politie zelf (en zeker bij de brigade Brussel) zeer versée au sein même de la police judiciaire (et certaine-
omstreden was, en dat het « bloed, zweet en tranen » heeft ment au sein de la brigade de Bruxelles), et que sa mise sur

('32) Tijdens zijn verhoor voor de Commissie verklaarde de ('32) Lors de son audition devant la commission, de Vroom a
Vroom met betrekking tot de initiatieven van de rijkswacht: Ik
« expliqué en ce qui concerne les initiatives de la gendarmerie: « Je
maak de rijkswacht geen enkel verwijt en het is zeker niet mijn ne reproche rien à la gendarmerie et ce n'est certainement pas mon
bedoeling om de rijkswacht wat dan ook te verwijten. Ik zeg enkel propos de reprocher quoi que ce soit à la gendarmerie. Je dis
dat de GP indertijd zo was georganiseerd dat niemand de oerant- simplement que l'organisation de la PJ, à l'époque, était telle que
woordelijkheid op zich nam om boven de verschillende brigades de personne n'a pris une responsabilité au-dessus des différentes bri-
zaken te organ.iseren, om het onderzoek te leiden. » Overigens wist gades pour organiser, pour diriger l'enquête. » Par ailleurs, il n'a
hij niet te vertellen waarom de gerechtelijke politie in de jaren '80 pas su dire pourquoi la police judiciaire n'avait pas non plus
ook geen nationaal coördinator had aangeduid, net zoals de rijks- désigné de coordinateur national dans les années quatre-vingt,
wacht: « Was ik commissaris-generaal geweest, dan had ik het tout comme la gendarmerie: «Si/avais été commissaire général,
wellicht wel gedaan. Misschien heeft men het mijn uoorganger niet peut-être l'aurais-je fait. Peut-être ne l'a-t-on pas demandé à mon
gevraagd? Dat is mogelijk, ik weet het niet. » Zie zijn verhoor, prédécesseur? C'est possible, je n'en sais rien. » Voir son audition,
7 juli 1997, 15, 18. 7 juillet 1997, 15, 18.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 164 ]

gekost van haar eerste chefs om deze brigade operationeel pied a coûté de « sang, de la sueur et des larmes » à ses
op de been te krijgen (133). premiers chefs (133).
Ten tweede mag niet uit het oog worden verloren dat de Deuxièmement, il ne faut pas perdre de vue que les
nationale magistraten tegenover de Commissie hebben magistrats nationaux ont déclaré devant la commission
verklaard dat er nimmer (134) : qu'il n'y avait jamais (134) :
«eeri vraag geweest noch van Dendermonde, noch van « eu de demande ni de Termonde, ni de Charleroi, ni de
Charleroi, noch van Nijoel, noch van enig ander onder- Nivelles, ni d'aucun autre magistrat instructeur ou de par-
zoeks- of parketmagistraat om een globale massale inbreng quet afin d'obtenir une participation massive générale de la
van de 23e brigade te verkrijgen of om deel van de capaciteit 23e brigade ou afin de réserver une partie de l'effectif de la
van de brigade te reserveren voor de zaken van Waals- brigade pour les affaires du Brabant wallon en général.
Brabant in het algemeen. Dit is er dus niet geweest. » Cela n'a donc pas eu lieu. »
Dit alles wil wellicht zeggen dat De Vroom voor geen Tout ceci signifie sans doute que de Vroom s'est trouvé
gemakkelijk opgave stond wanneer hij de 23e brigade het confronté à une mission loin d'être aisée au moment où il a
monopolie wilde bezorgen van het onderzoek naar de « ben- tenté d'accorder à la 23e brigade le monopole de l'enquête
de van Nijvel ». In hoeverre hij die uitdaging toch heeft sur les « tueurs du Brabant ». Il est difficile de déterminer
aangenomen, valt niet precies te bepalen. Voor de Commis- avec précision dans quelle mesure il a accepté de relever ce
sie ging de Vroom niet zo erg diep op deze kwestie in en défi. de Vroom n'a guère insisté sur cette question devant
stelde hij zaken ook ten dele anders voor dan in zijn brief la commission et il a d'ailleurs présenté une version quel-
aan Defourny (135) : que peu différente de celle exposée dans sa lettre à
Defourny (135) :
« Vanaf het ogenblik dat ik bij de 23e brigade ben aange- « Dès que je suis arrivé à la 23e brigade, j'ai d'ailleurs
komen, heb ik trouwens de koers bijgesteld door er meer rectifié le tir en envoyant plus de personnel à la 23e• J'étais
personeel heen te sturen. Ik had een uoor-geooel, vermits bij prémonitoire puisque, dans la répartition des tâches, on a
de verdeling van de taken de hold-upe en het terrorisme aan donné les hold-up et le terrorisme à la gendarmerie. J'ai
de rijkswacht waren toevertrouwd. Ik ben altijd van oordeel toujours considéré que toute la charge d'une affaire de cette
geweest dat de totale last van een zaak van die omvang niet importance ne pouvait pas être attribuée à la seule brigade
alleen aan de brigade van Charleroi kon worden toegeuie- de Charleroi. J'en reviens donc encore à une des causes et
zen. Ik kom dus nogmaais terug op een van de oorzaken en une des raisons pour lesquelles j'ai dit que nous avions des
een van de redenen waarom wij het moeilijk hadden om de difficultés à suivre le mouvement. Pour ma part, je considé-
verschuiving te oolgen, zoals ik zei. Wat mij betreft - en ik rais - et c'est un appel du pied que j'ai fait vers la brigade
ben de nationale brigade aan het opvrijen die pas was nationale qui venait d'être créée pour ces faits tellement
opgericht in het licht van die uiterst belangrijhe feiten - ik importants - que la brigade nationale, chargée de la ré-
was van mening dat de nationale brigade, die met de be- pression du grand banditisme, devait être beaucoup plus
strijding van zwaar banditisme is belast, zich veel meer in engagée dans cette affaire. »
die zaak zou moeten engageren. »
Overigens zei hij dat hij de bewuste brief helemaal was Il a d'ailleurs prétendu qu'il avait totalement oublié
vergeten:« U hebt mij een helpende hand toegestoken, cette lettre: «Vous m'avez tendu la perche, monsieur le
mijnheer de voorzitter, ik herinnerde me dat verslag im- président, parce que je ne me souvenais plus de ce rapport. »
mers niet meer. »
Niettemin spreekt uit deze verklaring de gedachte dat Cette déclaration sous-entend cependant que la 23e bri-
de 23e brigade misschien geen dominante rol, maar wel een gade ne devait peut-être pas avoir un rôle dominant, mais
grotere rol moest spelen in het onderzoek naar de « bende en tout cas un rôle plus important dans l'enquête sur les
van Nijvel ». Werd deze gedachte ook geëffectueerd? Ener- «tueurs du Brabant ». Cette idée a-t-elle été mise en
zijds wel: einde 1990 werd beslist om 3 leden van de œuvre? En partie, puisque fin 1990, il a été décidé de
brigade voor 6 maanden te detacheren bij de CBW, even- détacher six hommes de la brigade à la CBW pour une
tueel een keer te verlengen voor een periode van 6 maan- période de six mois, renouvelable une seule fois. Mais sous
den. Maar onder de bestendige druk van procureur-gene- la pression constante du procureur général Demanet, ces
raal Demanet zijn deze 3 politiemensen tot 31 maart 1995 trois policiers ont poursuivi leur mission auprès de la CBW
bij de CBW blijven werken (één van hen werd op deze jusqu'au 31 mars 1995 (à cette date, l'un d'eux a été réaffec-
datum teruggeplaatst bij de 23e brigade als zodanig). Hun té à la 23e brigade en tant que telle). Pour la brigade, le
detachering betekende voor de brigade heel wat : op de détachement de ces hommes représentait un réel effort, à
feitelijke sterkte van haar afdeling taktische rechercheurs savoir un prélèvement de 10 % sur l'effectif réel de sa
(30 man) 10 %. Anderzijds kwam er echter niets terecht section enquêtes tactiques (30 hommes). Le détachement
van dit plan: met de detachering van deze 3 personeelsle- de ces trois policiers n'a cependant pas contribué à faire
den speelde de 23e brigade als zodanig helemaal geen jouer un rôle (plus important) à la 23e brigade dans l'enquê-

('33) Verhoor Vandoren en Duinslaeger, 15juli 1997,5-10. Hier ('33) Audition de Vandoren et Duinslaeger, 15 juillet 1997, 5-
kan worden aangetekend dat Vandoren in mei 1990 - op grond 10. Il est a signalé que Vandoren a été désigné en tant que premier
van een ministeriële omzendbriefvan 25 april1990 - als eerste « magistrat national" en mai 1990 - sur base d'une circulaire
« nationaal magistraat » werd aangeduid. Dat de Vroom in 1990 ministérielle du 25 avril 1990. Il ressort de son audition du
wist van de vele moeilijkheden bij de 23e brigade blijkt uit zijn 25 mars 1997, 9, que de Vroom était au courant, en 1990, des
verhoor, 25 maart 1997, 9. Hij verklaarde bij deze gelegenheid nombreuses dificultés rencontrées par la 23e brigade. Il a
trouwens dat die moeilijkheden de reden waren waarom hij werd d'ailleurs déclaré à cette occasionque c'était à cause de ces difficul-
aangeduid. tés qu'il avait été désigné.
('34) Verhoor Vandoren en Duinslaeger, 15 juli 1997, 20. ('34) Audition de Vandoren et Duinslaeger, 15 juillet 1997,20.
('35) Verhoor de Vroom, 7 juli 1977, 34-35. ('35) Audition de Vroom, 7 juillet 1977, 34-35.
 [ 165 ] - 573 / 12 - 95 / 96

(grotere) rol in het onderzoek (136). En in deze zin stond te (136). Et de ce point de vue, cette mesure était en totale
deze maatregel helemaal haaks op de ideeën die De Vroom contradiction avec les idées que de Vroom avait confiées à
in 1988 had toevertrouwd aan Defourny. Het is dan ook Defournyen 1988. Il est dès lors important de se demander
hierom dat de vraag relevant is of de Vroom, die tussen si la correspondance intensive adressée par de Vroom aux
7 januari 1992 en 6 januari 1995 zo'n 15 brieven schreef magistrats nationaux et au procureur général Demanet
aan de nationale magistraten en procureur-generaal De- (quelque 15 lettres entre le 7 janvier 1992 et le 6 janvier
manet om de detachering van zijn mensen bij de CBW 1995) pour faire annuler le détachement de ses hommes
ongedaan te maken, deze intensieve correspondentie (ook) auprès de la CBW avait (également) pour but de faire
voerde om eindelijk zijn oorspronkelijk plan met de aboutir au moins en partie son plan initial concernant la
23e brigade tóch nog geheel of ten dele ten uitvoer te kun- 23e brigade (137). On ne retrouve cependant aucune trace de
nen brengen (137). In de onderhavige briefwisseling is van ce plan dans cette correspondance, dont il ressort toutefois
dit plan echter geen spoor terug te vinden. Wel toont zij que la 23e brigade a été confrontée, pendant tout ce temps,
aan dat de 23e brigade al die tijd met aanzienlijke perso- à un manque d'effectifs considérable et qu'elle était à peine
neelstekorten kampte en maar ternauwernood aan de en mesure d'accomplir les missions les plus urgentes. Il n'y
meest dringende opdrachten kon voldoen. Middelen om avait donc certainement pas suffisamment de moyens pour
met een behoorlijk uitgeruste eenheid zelfstandig een be- confier à une unité bien équipée un volet important de
langrijk deel van het onderzoek naar de « bende van Nij- l'enquête sur les «tueurs du Brabant. C'est ce qui ressort
vel . aan te pakken, waren er dus zeker niet. Een enkel clairement d'une citation extraite d'une lettre du 26 sep-
citaat uit een briefvan 26 september 1994 moge dit duide- tembre 1994 (138) :
lijk maken (138) :
« Het probleem is dat, ondanks mijn verzoeken, het kader « Le problème est que, malgré mes demandes les cadres
steeds verder leegliep zonder dat wij de nodige inbreng se vident de plus en plus sans que nous ne recevions l'apport
ontvingen om de speciale brigade te laten functioneren. nécessaire au fonctionnement de la brigade spéciale. Il
Blijkbaar werd het werk dat door onze dienst is verricht semble y avoir une méconnaissance importante, tant de la
zowel door de magistratuur als door de gerechtelijke politie part de la magistrature que de la police judiciaire du tra-
in aanzienlijke mate miskend. De personeelsinkrimping bij vail accompli par notre service. La diminution des cadres
de BNB zal een weerslag hebben op het functioneren van de la BNB aura et a déjà des conséquences sur lefonctionne-
onze structuren: moeilijkheden inzake controle, follow-up ment de nos structures: difficultés de contrôle, suivi des
van de uergaderingen, ongenoegen. bij de brigades, enz ... » réunions, insatisfaction des brigades, etc... »
Dit wil niet zeggen dat de Vroom zijn algemene ambities Cela ne signifie pas que de Vroom avait également
met deze brigade ondertussen ook had opgegeven. In een renoncé entre-temps à ses ambitions générales pour ces
nota van 29 mei 1994, gevoegd bij een briefvan 30 mei 1994 brigades. Dans une note du 29 mai 1994, jointe à une lettre
aan Vandoren, zette hij uiteen hoe hij de toekomst van de du 30 mai 1994 adressée à Vandoren, il a expliqué com-
23e brigade zag (139). Alvorens dit te doen analyseerde hij de ment il voyait l'avenir de la 23e brigade (139). Avant de ce
bestaande toestand. Die zag er niet rooskleurig uit: faire, il analysait la situation existante. Celle-ci n'était pas
brillante:
«Men kan niet lang meer de verdeeldheid verbergen « On ne peut plus longtemps se cacher les divisions qui
binnen het korps, de al dan niet openlijke tegenstellingen en existent au sein même du corps, les oppositions déclarées ou
de uiteenlopende belangeri die funest zijn voor de onderne- non et les intérêts divergents qui sont néfastes à l'esprit
mingsgeest die in een dynamische politiedienst moet heer- d'entreprise qui doit animer un service de police dynami-
sen. De gerechtelijke politie zal wellicht vele jaren nodig que. Il faudra sans doute de nombreuses années à la police
hebben om het vertrouwen terug te winnen van de overhe- judiciaire pour retrouver la confiance des autorités qui ont
den die verantwoordelijk zijn voor haar beheer, en tevens en charge sa gestion tout comme la police judiciaire devra
zal zij zich snel moeten herstellen als ze niet in een chro- opérer un redressement rapide si elle ne veut pas sombrer
nisch pessimisme wil vervallen, dat vaak de voorbode is van dans un pessimisme chronique qui est souvent l'anticham-
een aangekondigde dood. bre d'une mort annoncée.
(.. .) (.. .)
Men kan hopen op de herziening van de achterhaalde On peut espérer dans la réforme d'une loi trop ancienne
wet om de gerechtelijke politie alsnog competitiefte maken, pour encore rendre la police judiciaire compétitive mais là
maar ook hier zullen de verdeeldheid binnen de dienst en de aussi la division au sein du service et les intérêts divergents
uiteenlopende belangeri de realisatie van die doeisteliing, ne permettront sans doute pas de réaliser cet objectifindis-
die essentieel is voor de goede werking van de gerechtelijke pensable à la bonne marche de la police judiciaire. Il est

('36) In de loop van de hoorzittingen werd door de nationale ('36) Au cours des auditions, le magistrat national Duinslaeger
magistraat Duinslaeger gesteld dat er tegenstrijdigheid bestaat a affirmé qu'il y avait conflit « entre les intérêts de de Vroom en tant
« tussen enerzijds de belangen van de heer de Vroom als hoofd van que chef de l'enquête à Charleroi en 1988 et ses intérêts en tant que
het onderzoek in Charleroi in 1988 en anderzijds zijn belangen als commissaire général ». Peu importe, en l'occurrence, qu'il y ait eu
commissaris-generaal. » Hier hoeft echter van tegenstrijdigheid conflit ou non. L'existence éventuel d'un tel conflit dépend de la
geen sprake te zijn. Of dit wel of niet het geval is, hangt af van de manière dont on définit le rôle de la 23e brigade: en tant qu'une
wijze waarop de rol van de 23e brigade wordt gedefinieerd: als een une brigade nationale indépendante ou en tant qu'un réservoir
zelfstandige nationale brigade of als een « uitzendbureau » voor destiné à renforcer les cellules d'enquête locales. Voir audition
lokale onderzoekscellen. Zie verhoor Vandoren en Duinslaeger, Vandoren et Duinslaeger, 15 juillet 1997, 31.
15 juli 1997, 31.
('37) Deze hele correspondentie werd door de nationale magis- ('37) Toute cette correspondance a été communiquée à la com-
traten overgemaakt aan de Commissie. mission par les magistrats nationaux.
('38) BR 26-9-1994, de Vroom aan Vandoren. ('38) BR 26 septembre 1994, de Vroom à Vandoren.
('39) De titel van deze nota is : De speciale brigade ter bestrij- ('39) Le titre de cette note est: La brigade spéciale de répression
ding van de zware criminaliteit. de la grande criminalité.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 166 ]

politie, wellicht onmogelijk maken. Het is nog te vroeg om trop tôt pour mesurer les conséquences de ce qui s'est passé
de gevolgen van wat er is gebeurd in te echotten, maar als de mais si la police judiciaire ne s'engage pas très vite dans
gerechtelijke politie niet heel snel andere wegen inslaat, d'autres voies, son avenir est compromis de manière irréver-
brengt zij haar toekomst onherstelbare schade toe. Om rede- sible. La création du SGAP devait aller de pair avec la
nen die niemand kunnen ontgaan, moest de oprichting van réforme de la loi de 1919 pour des raisons qui ne peuvent
de APSD gepaard gaan met de herziening van de wet van échapper à personne et c'était une des conditions formulées
1919, dat was ook één van de voorwaarden die door de par la direction de la police judiciaire. Tout me porte à
leiding van de gerechtelijke politie werden gesteld. Ik heb croire que cette loi n'avancera plus qu'avec lenteur mais que
alle reden om te geloven dat die wet slechts langzaam zal le SGAP sera créé dans les semaines qui suivent. Le com-
opschieten maar dat de APSD zal worden opgericht in de missaire général qui devrait, sur un plan d'égalité avec les
komende weken. De commissaris-generaal die, in het licht autres services, pouvoir prendre des décisions au sein du
van de gelijkheid tussen de diensten, in de raad van bestuur conseil d'administration du SGAP ne pourra pas le faire
van de APSD beslissingen zou moeten kunnen nemen, zal quoiqu'on prétende. Ni lui ni le représentant des polices
dat niet kunnen, wat er ook wordt beweerd. Noch hij noch communales ne pourront faire le contrepoids au représen-
de afgevaardigde van de gemeentepolitie zullen kunnen tant de la gendarmerie. C'est là un danger supplémentaire
optornen tegen de rijkswachtafgevaardigde. Dat is een bij- qui nous mène tout droit à un monopole de fait de la
komende gevaar dat ons regelrecht leidt naar een feitelijk gendarmerie à tous niveaux. »
monopolie van de rijkswacht op alle niveaus. »
Toch was in zijn ogen nog niet alle hoop verloren: Mais, à ses yeux, tout espoir n'était pas encore perdu:
« We kunnen toch geen oud schip opgeven waarvan de «Cependant, on ne peut abandonner un vieux navire
bemanning nog de nodige capaciteiten heeft om de haven te dont l'équipage a encore les ressources nécessaires pour le
bereiken. mener au port.
De speciale brigade moet de haar toevertrouwde op- La brigade spéciale doit assumer les fonctions qu'on lui
drachten aanvaarden en de nationale en internationale confie et être le fer de lance national et international de
speerpunt zijn van onze dienst en, na de verdwijning van notre service et pour toutes les brigades après la disparition
het commiesariaat-generaal in zijn huidige oorm, van alle du commissariat général sous sa forme actuelle. Le SGAP
brigades. Wellicht zal de APSD verhuizen en zullen de déménagera sans doute et les services se rassembleront en
diensten samenkomen op een precieze plaats, die blijkbaar un lieu précis qui semble déjà désigné. Les membres du
al vastligt. De leden van de APSD zullen geen twee maar SGAP n'auront pas deux directions mais une seule et le
slechts één leiding hebben en de commissaris-generaal zal commissaire général n'aura plus sur ces personnels qu'un
over dat personeel nog slechts een administratieve macht pouvoir administratifpour autant qu'il l'ait encore.
hebben, voor zover hij die nog heeft.
Wat is de inzet van de gerechtelijke politie op die terrei- Quels sont les enjeux de la police judiciaire dans ces
nen en wat zijn a fortiori haar doelstellingen ? » domaines et à fortiori ses objectifs ? »
Het zou te ver voeren om hier het hele toekomstscenario Exposé ici l'intégralité du scénario pour l'avenir nous
uit de doeken te doen. Naast een zwaarder accent op de mènerait trop loin. Outre un accent renforcé sur la présen-
aanwezigheid op internationale fora en een vergroting van ce sur les forums internationaux et l'augmentation du
het aantal misdaadanalisten omvat dit scenario een reor- nombre des analystes criminels, ce scénario comprend une
ganisatie. Deze reorganisatie was alleen al vanwege de réorganisation. Cette réorganisation était devenue inévita-
aanhoudende sterkteproblemen onvermijdelijk geworden: ble, ne fût-ce qu'en raison des incessants problèmes d'effec-
tifs:
« Het nijpende gebrek aan officieren en inspecteurs bin- « La pénurie d'officiers et d'inspecteurs au sein de la
nen de BNB veroorzaakt aanzienlijke moeilijkheden en BNB crée des difficultés importantes et m'oblige à revoir
noopt mij ertoe, als wij het hoofd boven water willen houden constamment l'organisation si nous voulons rester à flot et
en alle verzoeken die we krijgen willen beantwoorden, de répondre aux nombreuses sollicitations qui nous sont faites.
organisatie voortdurend te herzien.
Vroeg of laat zal het feit dat we verschillende doeleinden Le fait de courir plusieurs lièvres à la fois entraînera tôt
tegelijk nastreven zorgen voor een impasse en voor incornpe- ou tard un processus de blocage et d'incompétence au sein
tentie binnen de BNB. Bijgevolg zullen bepaalde officieren même de la BNB. Dès lors, certains officiers devront assu-
een dubbele taak op zich moeten nemen (operationeel en mer des fonctions doubles (opérationnelles et de gestion). Il
bestuurlijle). Men moet niet verzwijgen dat dit een probleem ne faut pas cacher que cela pose problème.
schept.
Die dualiteit van taken is in de loop der jaren ontstaan Cette dualité de fonctions est arrivée au fil des années
door nieuwe omzendbrieven en nieuwe uerplichtingen, zo- par l'application de nouvelles circulaires et de nouvelles
wel nationaal als internationaal. Momenteel kan men stel- obligations tant internationales que nationales. On peut
len dat, als de GSa en het PTteam nog louter operationele estimer à l'heure actuelle que si le GSa et le PTteam sont
eenheden zijn, de afdelingen meer en meer moeite hebben des unités encore purement opérationnelles, les sections ont
om die rol te vervullen. » de plus en plus de difficultés à remplir ce rôle. »
En dus was de beëindiging van de detachering van Et donc, la fin du détachement de trois hommes à la
3 man bij de CBW van cruciaal belang om een nieuwe CBW était d'une importance capitale pour donner forme à
organisatie gestalte te geven: une nouvelle organisation:
« Men kan een keuze maken en zonder verwijl en zonder « On peut avancer des options et au moins compléter les
nutteloze en lastige haarkloverijen tenminste het leidingge- cadres de la brigade spéciale sans délais et sans tracasse-
vend personeel van de speciale brigade aanvullen. Het is ries inutiles et pesantes. Le rappel urgent des inspecteurs,
van vitaal belang om onmiddellijk, in 1994 nog, de inspec- encore en 1994, des cellules du Brabant wallon ou de Inter-
teurs van de cellen van de bende van Nijvel ofvan Interagri agri devient une nécessité vitale. Leur remplacement par
 [ 167 ] - 573 / 12 - 95 / 96

terug te roepen. Hun vervanging door «plaateelijhe » in- des inspecteurs «locaux» serait un ballon d'oxygène pour
specteurs zou ons ademruimte geven. Wij zouden ons kun- nous. Les cellules «Cools» et «Neufchâteau» pourraient
nen laten inspireren door de cellen «Cools» en «Neuf- nous inspirer. »,
château »Ó»

III.5.3. De mislukte poging tot coördinatie bij de magie- III.5.3. L'échec de la tentative de coordination à la ma-
tratuur gistrature

In de voorgaande rapporten is uitvoerig ingegaan op de Les rapports précédents ont exposé en détailles discus-
eindeloze discussies over de verbetering van de sarnenwer- sions sans fin sur l'amélioration de la coopération entre les
king tussen de diverse onderzoekscellen respectievelijk de diverses cellules d'enquête ou la jonction des enquêtes par
samenvoeging van de onderzoeken via overheveling en transfert et donc, indirectement, la formation d'une cellule
dus, indirect, de vorming van één enkele onderzoekscel. d'enquête unique. Par conséquent, nous ne reviendrons
Daar kan hier dus aan worden voorbijgegaan (140). In het pas sur cet aspect (140). Dans le prolongement des initiati-
verlengde van de initiatieven die in praktijk en in theorie ves déployées, en pratique et en théorie, par la gendarme-
door de rijkswacht respectievelijk de gerechtelijke politie rie ou la police judiciaire en vue de centraliser davantage
werden ontplooid om het (eigen) onderzoek meer centraal leur (propre) enquête, il faut par contre accorder à nouveau
te organiseren, moet daarentegen welopnieuwaandacht son attention à la désignation du magistrat Jonckheere,
worden geschonken aan de aanstelling van de coördineren- chargé de la coordination.
de magistraat Jonckheere.
De gedachte van kolonel Michaux en anderen dat de L'idée du colonel Michaux et d'autres, selon laquelle la
aanduiding van een coördinerend magistraat voortvloeide désignation d'un magistrat coordinateur résultait de l'of-
uit het politieke offensiefvan Van Den Bossche, lijkt geen fensive politique menée par Van Den Bossche, n'est ni
vreemde, wereldvreemde gedachte. In de notulen van de étrange, ni irréaliste. Il est indiqué en toutes lettres dans le
vergadering van het college van procureurs-generaal van procès-verbal de la réunion du collège des procureurs géné-
22 februari 1988 werd letterlijk opgetekend (141) : raux du 22 février 1988 (141) :
«Examen du mémoire de M. le Député Van Den Bossche «Examen du mémoire de M. le Député Van Den Bossche
concernant l'instruction relative à la bande de Nivelles. concernant l'instruction relative à la bande de Nivelles.
Pour rappel, M. Van Den Bossche propose notamment la Pour rappel, M. Van Den Bossche propose notamment la
centralisation des instructions actuellement suivies à Char- centralisation des instructions actuellement suivies à Char-
leroi, Dendermonde et Nivelles, entre les mains d'un seul leroi, Dendermonde et Nivelles, entre les mains d'un seul
magistrat instructeur, en principe celui de Charleroi, et la magistrat instructeur, en principe celui de Charleroi, et la
mise à la disposition de celui-ci d'une task force compre- mise à la disposition de celui-ci d'une task force comprenant
nant des membres de diverses brigades de police judiciaire des membres des diverses brigades de police judiciaire et
et B8R, etc. B8R, etc.
10 Après un large échange de vues, les procureurs 10 Après un large échange de vues, les procureurs géné-
généraux sont arrivés à la conclusion qu'une centralisation raux sont arrivés à la conclusion qu'une centralisation des
des instructions doit être actuellement exclue, en raison, instructions doit actuellement être exclue, en raison, d'une
d'une part, de l'absence de fondements juridiques du dessai- part, de l'absence de fondements juridiques du dessaisisse-
sissement de deux juges d'instruction au profit du troisième ment de deuxjuges d'instruction au profit d'un troisième et
et d'autre part, les difficultés d'ordre pratique d'autre part, des difficultés d'ordre pratique qu'entraînerait
qu'entraînerait ce dessaisissement. ce dessaisissement.
20 La constitution d'une task force unique apparaît com- 20 La constitution d'une task force unique apparaît com-
me inutile puisqu'il existe, dans chacun des trois arrondis- me inutile puisqu'il existe, dans chacun des trois arrondis-
sements précités, une cellule regroupant des membres de la sements précités, une cellule regroupant des membres de la
police judiciaire et de la gendarmerie, spécialement affectés police judiciaire et de la gendarmerie, spécialement affectés
à l'enquête. à l'enquête.
30 Les procureurs généraux mettent enfin l'accent sur la 30 Les procureurs généraux mettent enfin l'accent sur la
coordination qui existe dès à présent, tant entre lesparquets coordination qui existe dès à présent, tant entre lesparquets
généraux de Bruxelles, Gand et Mons, qu'entre les parquets généraux de Bruxelles, Gand et Mons, qu'entre les parquets
des arrondissements de Charleroi, Dendermonde et Nivel- des arrondissements de Charleroi, Dendermonde et Nivel-
les. ». les. ».

('40) Wel kan hier de voetnoot worden geplaatst dat - anders ('40) On peut toutefois signaler ici en bas de page que - con-
dan wel eens wordt beweerd - tijdens de hoorzittingen en uit trairement à ce que l'on a parfois prétendu -, les auditions et les
bijkomende stukken duidelijk is geworden dat in elk geval op documents complémentaires ont montré clairement qu'en tout cas
politieel niveau de samenwerking tussen leden van bepaalde on- au niveau de la police, la coopération entre les membres de certai-
derzoekscellen bij vlagen goed tot uitstekend was. Zo verklaarde nes cellules d'enquête a été par épisodes bonne, voire à exception-
Ruth: «Nous avons énormément de contacts avec nos collègues nelle. C'est ainsi que Ruth a déclaré: «Nous avons énormément
des différentes cellules. ». Zie verhoor Ruth en Lachlan, 6 juni de contacts avec nos collègues des différentes cellules.'" Voir
1997, 82. Uit een verslag dat Schot heeft overgemaakt aan de audition Ruth et Lachlan, 6 juin 1997, 82. Il ressort d'un rapport
Commissie, blijkt dat er tussen 1987-1990 7 coärdinatievergade- transmis par Schot à la commission qu'il y a eu 7 réunions de
ringen tussen de CBWen Delta zijn geweest, tussen 1988 en 1990 coordination entre la CBW et Delta entre 1987 et 1990, 11 réu-
Il vergaderingen/contacten met de cel « Mendez ", tussen 1988 en nions/contacts avec la cellule « Mendez » entre 1988 et 1990, 4 réu-
1990 4 met de cel Gamma (Haerners), in 1992-1993 3 met de cel nions avec la cellule Gamma (Haemers) entre 1988 et 1990, 3 réu-
Cools, in 1989-1990 2 met het hoog comité van toezicht, en tussen nions avec la cellule en 1992-1993 Cools,en 1989-1990,2 réunions
1988-1992 3 met de staatsveiligheid. avec le Comité supérieur de contrôle, et 3 réunions avec la Sûreté
de l'Etat entre 1988 et 1992.
('4') Verhoor De Lentdecker, 16 mei 1997, 5-6. ('4') Audition De Lentdecker, 16 mai 1997, 5-6.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 168 ]

Maar kennelijk was de vierkante afwijzing van het voor- Mais manifestement, le rejet catégorique de la proposi-
stel van Van Den Bossche toch een minder passende reac- tion de Van Den Bossche était quand même une réaction
tie dan het leek. Immers, in het perscommuniqué dat op moins indiquée qu'il n'y paraissait. En effet, dans le com-
24 februari 1988 - dus 2 dagen later - werd verspreid, muniqué de presse qui fut diffusé le 24 février 1988, donc
werd opeens gewag gemaakt van een coördinerend magis- 2 jours plus tard, il était tout à coup fait mention d'un
traat (142) : magistrat coordinateur (142) :
« behorende tot het openbaar ministerie die gelast uiordt, « appartenant au ministère public qui est chargé, sous
onder het gezag van de vijf heren procureurs-generaal en l'autorité de messieurs les cinq procureurs généraux et con-
met inachtneming van het wetboek van strafvordering, om formément au Code d'instruction criminelle, en premier
ten eerste, de controle uit te oefenen over de regelmatigheid, lieu, d'exercer un contrôle sur la régularité, la coordination
de coördinatie en de doeltreffendheid van de onderzoeken et l'efficacité des enquêtes menées par les services de police
uitgevoerd door de politiediensten en de rijkswacht. Ten et la gendarmerie. En second lieu, de prendre les mesures
tuieede, de nodige maatregelen te nemen om de coördinatie nécessaires en vue d'assurer la coordination des informa-
van de inlichtingen en documentatie te verzekeren die be- tions et de la documentation relatives à ces affaires, et ce,
trekking hebben op deze zaken, en dit tevens met gezag over avec autorité sur la cellule nationale constituée à cette fin
de nationale celopgericht met dit doel in de schoot van de au sein de la gendarmerie. ».
rijkswacht. ».
Er werd ondertussen dus duidelijk wat water in de wijn Il est donc évident que l'on avait entre-temps mis de
gedaan, met als concreet initiatief de aanduiding van een l'eau dans son vin, en procédant, comme initiative concrè-
coördinerend magistraat. Dat het sluiten van dit haastige te, à la désignation d'un magistrat coordinateur. Le fait
compromis (ook) door politieke motieven was ingegeven, que la conclusion de ce compromis hâtif était (aussi) dictée
werd op een wat omzwachtelde manier aangegeven door de par des motifs politiques avait été mentionné d'une maniè-
getuige Bricout, indertijd kabinetchef van wijlen minister re quelque peu voilée par le témoin Bricout, chef de cabinet
van Justitie Gal (143) : à l'époque de feu le ministre de la Justice, M. Gal (143) :
« Mijnheer de voorzitter, er was natuurlijk een wanver- « Monsieur le président, il y avait évidemment une dis-
houding in het personeel en in de structuur tussen de rijks- proportion en ce qui concerne le personnel et la structure
wacht en de gerechtelijke politie. Dat heeft, geloof ik, altijd entre la gendarmerie et la police judiciaire. Cela a, je pense,
wat bestaan. Zolang ik er ondervinding mee heb, heeft de toujours existé. A ma connaissance, la police judiciaire s'est
gerechtelijke politie zich bijna altijd gevoeld als een minde- presque toujours sentie inférieure à la gendarmerie, en ce
re van de rijkswacht, qua structuren, inlichtingen, moge- qui concerne les structures, les informations, les possibili-
lijhheden, middelen en zo meer. Dat is zeker. Alle terechte of tés, les moyens, etc. C'est certain. Toutes les critiques formu-
onterechte kritieken die er zijn geweest op de rijkswacht en lées à tort ou à raison à l'encontre de la gendarmerie et de la
op de veiligheid van de staat speelden zeker ook mee in deze Sûreté de l'Etat ont certainement aussi joué un rôle et ont
gegevens, om te trachten ervoor te zorgen dat er daar toch fait que l'on a tenté d'associer quelqu'un de la magistratu-
iemand van de magistratuur bij betrokken was - magis- re - magistrature au sens de M. Jonckheere - pour
tratuur in de zin dan van de heer Jonckheere - om toe- contrôler les différentes informations qui étaient collectées.
zicht te houden op die verschillende inlichtingen die waren Cela s'est également fait sous la pression de l'opinion publi-
ingezameld. Dat werd ook teweeggebracht door de druk van que. Cela ne fait aucun doute. Cela n'a toutefois pas été
de openbare opinie. Dat leidt geen twijfel. Het is echter niet imposé par le ministre, certainement pas. Le ministre n'a
zo opgedrongen geweest door de minister, dat zeker niet. De pas dit qu'il devait en être ainsi. Cela a été fait de commun
minister heeft niet gezegd dat het zo moét zijn. Dat is in accord, compte tenu des leçons qui avaient été tirées des
samenspraak gehomen, met de lessen die we hadden getrok- attentats terroristes des CCC. On avait déjà travaillé à
ken uit de terroristische CCC-aanvallen. Daar hadden we l'époque avec des magistrats nationaux, qui avaient déjà
reeds met nationale magistraten gewerkt, die reeds mee contrôlé les informations qui avaient été collectées au sein
toezicht hadden over de inlichtingen die waren verzameld du GIA. ».
in de AGG. ».
Hoe het zij, wat kwam er van de magistratelijke coördi- Quoi qu'il en soit, qu'est-il advenu de la coordination
natie terecht? Niet veel, zoals in diverse eerdere rapporten assurée par le magistrat? Pas grand'chose, comme il est
ook reeds werd aangegeven. Jonckheere maakte er zelf déjà apparu dans divers rapports antérieurs. Jonckheere
tijdens de hoorzittingen ook geen geheim van (144) : lui-même ne l'a pas non plus caché au cours des audi-
tions (144) :

('42) Verhoor Michaux, 9 juni 1997, lOS. ('42) Audition Michaux, 9 juin 1997, lOS.
('43) Verhoor Bricout, 14 juli 1997, 13-14. Getuige De Saeger ('43) Audition Bricout, 14 juillet 1997, 13-14. Le témoin De
merkte tijdens zijn verhoor op dat waar er in het geval van de CCC Saeger a fait observer au cours de son audition qu'alors que l'on
onmiddellijk werd overgegaan tot de aanwijzing van nationale avait immédiatement procédé à la désignation de magistrats na-
magistraten, men in het geval van de « bende van Nijvel » niets tionaux dans le cas des CCC, on n'avait rien fait dans le cas des
had gedaan, « en er werd ook geen nationaal magistraat aange- « tueurs du Brabant ", « et on n'a pas non plus désigné de magis-
steld ». Dit is dus niet helemaal waar (verhoor De Saeger, 29 april trat national". Ce n'est donc pas tout à fait exact (audition De
1997, 43). In aansluiting hierop moet niettemin worden gewezen Saeger, 29 avril 1997, 43). A ce propos, il convient néanmoins
op de opmerking van getuige Van Den Berghe dat «voor de AGG d'attirer l'attention sur la remarque formulée par le témoin Van
(Anti-Terroristische Gemengde Groep, CFIRV) het bende-onder- Den Berghe selon laquelle « l'enquête sur les tueurs du Brabant ne
zoek geen prioriteit was. Ik geloof dat de toenmalige minister van constituait pas une priorité pour le GIA (Groupe interforces anti-
Justitie zei dat de AGG zich niet zou inlaten met het onderzoek terroriste, CF/RV). Je crois que le ministre de la Justice de
naar de Bende van Nijvel. Ze hebben dat welooit gedaan inzake de l'époque disait que le GIA ne s'occuperait pas de l'enquête sur les
CCC. Ze hebben toen het inlichtingenwerk verricht. ». Zie verhoor tueurs du Brabant. Ils l'ont cependant fait en ce qui concerne les
Van Den Berghe, 13 mei 1997, 11. CCC. Ils ont accompli à l'époque le travail d'information". Voir
audition Van Den Berghe, 13 mai 1997, Il.
('44) Verhoor Jonkcheere, 30 mei 1997, 43. ('44) Audition Jonckheere, 30 mai 1997, 43.
 [ 169 ] - 573 / 12 - 95 / 96

«Mais, ce que je veux bien avouer, c'est que la mission de «Mais, ce que je veux bien avouer, c'est que la mission de
coordination nationale qui m'a été confiée est un échec. Et coordination nationale qui m'a été confiée est un échec. Et
croyez que pour celui qui veut faire son travail et qui croyez que pour celui qui veut faire son travail et qui
s'adonne corps et âme, il est dur d'assumer et de reconnaître s'adonne corps et âme, il est dur d'assumer et de reconnaître
un échec. ». un échec. ».
Hij wilde ook wel zeggen waarom zijn opdracht op een Il a aussi voulu dire pourquoi sa mission s'est soldée par
fiasco was uitgelopen: al de botsingen en discussies die un échec: toutes les oppositions et les discussions qui ont
eerder (door ons) werden beschreven, toonden aan dat men été décrites précédemment (par nous), ont montré que l'on
gewoonweg niet wilde samenwerken, ook niet in zeer be- ne voulait tout simplement pas collaborer, même pas dans
langrijke onderzoeken. Maar het incident dat bij hem de des enquêtes très importantes. Mais l'incident qui avait été
doorslag had gegeven, was de vergadering van 18 juni 1990 décisif pour lui était la réunion du 18 juin 1990, au cours de
waarop de problemen eindelijk zouden worden uitgepraat. laquelle les problèmes seraient finalement discutés. Dans
In de woorden van Jonckheere liep deze vergadering als les termes de Jonckheere, cette réunion s'est terminée
volgt af (145) : comme suit (145) :
«M. Jonckheere: La parole a d'abord été donnée à «M. Jonckheere: La parole a d'abord été donnée à
M. Hennart qui a exprimé le point de vue que je vous ai relu M. Hennart qui a exprimé lepoint de vue que je vous ai relu
et que vous connaissez et a été approuvé par le procureur et que vous connaissez et a été approuvé par le procureur
général ou son représentant, M. Morlet. Il n'y a pas que général ou son représentant, M. Morlet. Il n'y a pas que
dans les commissions parlementaires qu'on recherche dans les commissions parlementaires qu'on recherche
l'unanimité ... Cela s'est passé comme d'habitude. Après un l'unanimité ... Cela s'est passé comme d'habitude. Après un
tour de table, le procureur général a été ennuyé de constater tour de table, le procureur général a été ennuyé de constater
que des avis divergents s'exprimaient. Il a alors demandé que des avis divergents s'exprimaient. Il a alors demandé
son avis au juge d'instruction. C'était un nouveau juge, son avis au juge d'instruction. C'était un nouveau juge,
confronté depuis janvier à la lourde succession de Jean- confronté depuis janvier à la lourde succession de Jean-
Claude Lacroix ... Claude Lacroix ...
Le président: M. Hennuy. Le président: M. Hennuy.
M. Jonckheere : Il a répondu au procureur général qu'il M. Jonckheere : Il a répondu au procureur général qu'il
avait déjà assez de choses à lire. On a alors demandé ce qu'il avait déjà assez de choses à lire. On a alors demandé ce qu'il
en pensait à M. Defourny, mon procureur du Roi à qui en pensait à M. Defourny, mon procureur du Roi à qui
j'avais cent fois dit qu'il fallait absolument vider cet abcès, j'avais cent fois dit qu'il fallait absolument vider cet abcès,
et savoir répondre si cette piste était valable ou pas. Il a et savoir répondre si cette piste était valable ou pas. Il a
simplement proposé de se revoir. On a finalement décidé de simplement proposé de se revoir. On a finalement décidé de
se revoir et on est sorti de là tout nu, pour ma part en tout se revoir et on est sorti de là tout nu, pour ma part en tout
cas. Je pense être sorti de là comme un animal blessé. Alors cas. Je pense être sorti de là comme un animal blessé. Alors
la pugnacité ... la pugnacité ...
Je vais sans doute devancer les questions. Ma résolution Je vais sans doute devancer les questions. Ma résolution
de quitter le parquet devient alors plus solide que jamais. de quitter le parquet devient alors plus solide que jamais.
Dieu sait pourtant si cette fonction du ministère public était Dieu sait pourtant si cette fonction du ministère public était
traditionnellement dans notre droit, jusqu'à l'aube des an- traditionnellement dans notre droit, jusqu'à l'aube des an-
nées 1980, une de celles dont nous pouvions être les plus nées 1980, une de celles dont nous pouvions être les plus
fiers, au point d'être enviés par d'autres pays. La France est fiers, au point d'être enviés par d'autres pays. La France est
aujourd'hui en train de rechercher une orientation comme aujourd'hui en train de rechercher une orientation comme
celle-là pour le redéploiement des pouvoirs et des responsa- celle-là pour le redéploiement des pouvoirs et des responsa-
bilités du ministère public. Et nous, au contraire, pour bilités du ministère public. Et nous, au contraire, pour
reprendre l'expression de M. Deprêtre qui ne voulait pas de reprendre l'expression de M. Deprêtre qui ne voulait pas de
cette fonction, on veut faire demain des magistrats du Mi- cette fonction, on veut faire demain des magistrats du Mi-
nistère public les larbins à boutons dorés du pouvoir exécu- nistère public les larbins à boutons dorés du pouvoir exécu-
tif Dans cet état d'esprit, j'ai affirmé par la suite ma volonté tif Dans cet état d'esprit, j'ai affirmé par la suite ma volonté
de quitter leparquet puisque je constatais qu'il ny avait pas de quitter leparquet puisque je constatais qu'il ny avait pas
moyen de se mettre d'accord, en cas de divergences entre moyen de se mettre d'accord, en cas de divergences entre
divers ressorts sur des points essentiels de politique crimi- divers ressorts sur des points essentiels de politique crimi-
nelle, dans des dossiers d'envergure nationale, ceci dit sans nelle, dans des dossiers d'envergure nationale, ceci dit sans
prétention. ». prétention. ».
Wat zijn andere taak betreft: het gezag over de nationa- En ce qui concerne son autre mission (l'autorité sur la
le cel bij de rijkswacht, en het rapport dat hij in samenhang cellule nationale auprès de la gendarmerie) et le rapport
hiermee in 1988 had geschreven over de rol van de rijks- qu'il avait écrit dans ce cadre en 1988 concernant le rôle de
wacht in het onderzoek van de «bende van Nijvel . als la gendarmerie dans l'enquête sur les tueurs du Brabant
zodanig, verklaarde Jonckheere dat zijn uitspraak: «la en tant que telle, Jonckheere a précisé que sa déclaration
gendarmerie a un rôle d'épine dorsale », niet kritisch was selon laquelle « la gendarmerie a un rôle d'épine dorsale»
bedoeld (146) : ne constituait pas une critique (146) :
«Je constate que la gendarmerie joue un rôle central, un « Je constate que la gendarmerie joue un rôle central, un
rôle efficace, engagé et volontariste et elle met des moyens à rôle efficace, engagé et volontariste et elle met des moyens à
notre disposition quand nous en demandons. Je dis que notre disposition quand nous en demandons. Je dis que

('45) Verhoor Jonckheere, 30 mei 1997, 72-73. ('45) Audition Jonckheere, 30 mai 1997,72-73.
('46) Verhoor Jonckheere, 30 mei 1997, 75-78. ('46) Audition Jonckheere, 30 mai 1997, 75-78.
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 170 ]

cette situation est favorisée par ces moyens. C'est une évi- cette situation est favorisée par ces moyens. C'est une évi-
dence pour tout le monde. ». dence pour tout le monde. ».
Maar er waren wel minder gelukkige kanten aan. Ten Mais il y avait cependant des aspects moins heureux. En
eerste was er toch de strategische vraag of er geen premier lieu, se posait la question stratégique de savoir s'il
(ex-Irijkswachters onder de leden van de «bende van Nij- n'y avait pas des (anciens) gendarmes parmi les tueurs du
vel » zaten: Brabant:
«Là nous sommes dans la stratégie. Vous me direz sij'ai «Là nous sommes dans la stratégie. Vous me direz si j'ai
tort ou raison de penser que, dans une enquête à charge et à tort ou raison de penser que, dans une enquête à charge et à
décharge, où il s'agit de savoir si oui ou non des gendarmes décharge, où il s'agit de savoir si oui ou non des gendarmes
ou des anciens gendarmes sont impliqués, il n'est pas idéal ou des anciens gendarmes sont impliqués, il n'est pas idéal
de ne trouver à ses côtés que des gendarmes. Est-ce que c'est de ne trouver à ses côtés que des gendarmes. Est-ce que c'est
injurieux de dire que cette situation n'est pas idéale? Donc, injurieux de dire que cette situation n'est pas idéale? Donc,
j'écris que cette situation n'est pas idéale. ». j'écris que cette situation n'est pas idéale. ».
Ten tweede mocht toch ook controle over het onderzoek En second lieu, le contrôle de l'enquête n'aurait pas non
niet ontsnappen aan de magistratuur: plus pu échapper à la magistrature:
« En effet, ce corps de police, représenté par des effectifs « En effet, ce corps de police, représenté par des effectifs
substantiels dans les cellules Delta, Mendez, Brabant wal- substantiels dans les cellules Delta, Mendez, Brabant wal-
lon, et Gamma, gère en outre l'outil informatique, indispen- lon, et Gamma, gère en outre l'outil informatique, indispen-
sable à toutes ces enquêtes, et met à la disposition de tous les sable à toutes ces enquêtes, et met à la disposition de tous les
magistrats instructeurs qui l'acceptent, un officier magistrats instructeurs qui l'acceptent, un officier supé-
supérieur, actuellement seul homme dans le pays à recevoir rieur, actuellement seul homme dans le pays à recevoir des
des comptes rendus à la fois des cellules Jumet, Delta et comptes rendus à la fois des cellules Jumet, Delta et Nivel-
Nivelles. les.
Mon propos n'est pas de critiquer l'engagement volontai- Mon propos n'est pas de critiquer l'engagement volontai-
re de la gendarmerie dans des enquêtes qui demeurent re de la gendarmerie dans des enquêtes qui demeurent
essentielles. Je ne puis accepter toutefois la perte, par le essentielles. Je ne puis accepter toutefois la perte, par le
pouvoir judiciaire, du rôle prééminent qui doit demeurer le pouvoir judiciaire, du rôle prééminent qui doit demeurer le
sien dans le contrôle des enquêtes. Je suis prêt, si vous sien dans le contrôle des enquêtes. Je suis prêt, si vous
estimez la chose opportune, à en faire rapport au collège des estimez la chose opportune, à en faire rapport au collège des
procureurs généraux. ». procureurs généraux. ».
Maar op de vaststelling van de Voorzitter: Mais, le président constatant que:
« Si la magistrature avait pris ses responsabilités, si la « Si la magistrature avait pris ses responsabilités, si la
police judiciaire avait pris ses responsabilités, il n Ji aurait police judiciaire avait pris ses responsabilités, il n Ji aurait
pas eu de contrôle de la gendarmerie sur le dossier. », pas eu de contrôle de la gendarmerie sur le dossier. »,
antwoordde de gewezen coördinerend magistraat vol- l'ancien magistrat coordinateur répondit franchement:
mondig:
«M. Jonckheere :Absolument. Vous avez tout à fait rai- « M. Jonckheere :Absolument. Vous avez tout à fait rai-
son. Vous venez d'esquisser en quelques mots ce qui sera le son. Vous venez d'esquisser en quelques mots ce qui sera le
système de défense adopté, pour autant qu'ils en aient be- système de défense adopté, pour autant qu'ils en aient be-
soin. La gendarmerie a fait ce qu'elle devait faire dans cette soin. La gendarmerie a fait ce qu'elle devait faire dans cette
enquête: c'est la position qui sera adoptée à cette tribune par enquête: c'est la position qui sera adoptée à cette tribune
la gendarmerie! C'est clair. ». par la gendarmerie! C'est clair. ».

III.6. Besluit III.6. Conclusion

Het vorenstaande laat er geen twijfelover bestaan dat Ce qui précède ne laisse subsister aucun doute quant au
de gerechtelijke politie al bij al weinig heeft geïnvesteerd in fait que la police judiciaire ne s'est somme toute guère
het strafrechtelijk onderzoek naar de « bende van Nijvel » investie dans l'enquête criminelle concernant les tueurs du
en zo - tesamen met de magistraten die het gezag over Brabant et a ainsi elle-même fait en sorte - conjointe-
haar uitoefenen en deze beperkte inzet hebben geaccep- ment avec les magistrats qui ont autorité sur elle et ont
teerd - zelfheeft bewerkstelligd dat de rijkswacht tot op accepté cet engagement limité - que la gendarmerie joue
de dag van vandaag een dominante rol in dit onderzoek jusqu'à ce jour un rôle dominant dans cette enquête. Le fait
speelt. Waarom de gerechtelijke politie niet meer heeft que la police judiciaire ne se soit pas investie davantage
geïnvesteerd in dit onderzoek, wordt enigermate verklaard dans cette enquête s'explique dans une certaine mesure
door het feit dat het hier - naar verhouding tot de rijks- par le fait qu'il s'agit en l'occurrence d'un corps de police de
wacht - om een klein politiekorps gaat. De belangrijkste petite taille - par rapport à la gendarmerie. Ce manque
verklaring hiervoor moet echter aan de ene kant worden d'engagement s'explique toutefois principalement, d'une
gezocht in het feit dat de gerechtelijke politie de rijks- part, par le fait que la police judiciaire soupçonne toujours
wacht - of althans een aantal ex-rijkswachters nog al- la gendarmerie - ou du moins une série d'anciens gen-
tijd verdenkt van (mogelijke) betrokkenheid bij de aansla- darmes - d'une (éventuelle) implication dans les atten-
gen van de « bende van Nijvel », en aan de andere kant in tats commis par les tueurs du Brabant et, d'autre part, par
het feit dat zij de rijkswacht de suprematie bij de bestrij- le fait qu'elle conteste la suprématie de la gendarmerie
ding van het zware banditisme betwist. Om deze twee dans le domaine de la lutte contre le grand banditisme.
redenen wenst zij immers niet, of toch zo min mogelijk, Pour ces deux raisons, elle ne souhaite en effet pas, ou en
samen te werken met de rijkswacht in speciale onderzoeks- tout cas le moins possible, collaborer avec la gendarmerie
cellen. Anderzijds is zij echter niet in staat om, bijvoor- au sein de cellules spéciales d'enquête. D'autre part, elle
beeld via de 23e brigade, een aanzienlijke hoeveelheid on- n'est toutefois pas en mesure de libérer, par exemple par le
 [ 171 ] - 573 / 12 - 95 / 96

derzoekscapaciteit vrij te maken voor « zelfstandig » straf- biais de la 23e brigade, une capacité d'enquête considérable
rechtelijk onderzoek naar de «bende van Nijvel », dat op afin de mener une enquête criminelle « autonome » sur les
een behoorlijke manier wordt gecoördineerd met het on- tueurs du Brabant, qui soit coordonnée convenablement
derzoek van de CBW. Het enige onderzoek dat de gerechte- avec la l'enquête de la CBW. La moindre enquête que la
lijke politie los van de CBW doet, neemt - ook al wordt police judiciaire mène indépendamment de la CBW, revêt
het voor een stuk formeel gedekt door het parket te Brus- en fait - même si elle est en partie couverte officielle-
sel - in feite hoofdzakelijk het karakter van parallel on- ment par le parquet de Bruxelles - essentiellement le
derzoek aan, in elk geval in de ogen van de CBW (147). caractère d'une enquête parallèle, en tout cas aux yeux de
la CBW (147).
In samenhang met de bevindingen waartoe wij zijn Compte tenu également des conclusions auxquelles
gekomen in hoofdstuk I, wil dit zeggen dat de weinige nous sommes arrivés au chapitre lee, cela signifie que les
middelen die er in het algemeen slechts zijn vrijgemaakt faibles moyens qui n'ont en général été affectés à l'enquête
voor het onderzoek naar de « bende van Nijvel », in belang- sur les « tueurs du Brabant » ont en outre été utilisés dans
rijke mate ook nog eens op een ongecoördineerde manier une large mesure, sans aucune coordination. Les consé-
zijn aangewend. De negatieve gevolgen die dit - de twee- quences négatives que cette discussion entre la gendarme-
spalt tussen rijkswacht en gerechtelijke politie - heeft rie et la police judiciaire a eues quant aux progrès de
gehad voor de voortgang van het onderzoek, werd hiervoor l'enquête ont déjà été illustrées ci-devant par des chiffres
reeds geïllustreerd met cijfers over de processen-verbaal relatifs aux procès-verbaux qui ont été dressés par des
die door (Ieden van) de beide korpsen in de voorbije jaren membres des deux corps au cours des dernières années et
zijn opgemaakt en met enkele illustraties van het trage par quelques exemples montrant la lecture des enquêtes
verloop van deelonderzoeken. partielles.
Verder mag hier niet uit het oog worden verloren dat de En outre, il ne faut pas perdre de vue que la discorde
tweespalt tussen gerechtelijke politie en rijkswacht zich entre la police judiciaire et la gendarmerie ne s'est pas
niet alleen op ambtelijk niveau afspeelde, maar in elk limitée au niveau administratif, mais qu'elle a aussi trouvé
geval op het einde van de jaren 1980, ook op politiek niveau son prolongement au niveau politique, en tout cas à la fin
haar vertaling vond. De harde kritiek van de SP'er Van des années quatre-vingt. La critique acerbe que Van Den
Den Bossche op de rijkswacht in 1988 is hier de meest Bossche (SP) a formulé en 1988 à l'encontre de la gendar-
duidelijke demonstratie van (148). En wellicht verklaart de merie en est la meilleure démonstration (148). Et la discorde
politieke tweedracht over de organisatie van het onderzoek politique en ce qui concerne l'organisation de l'enquête sur
naar de « bende van Nijvel » ook waarom de institutionele les «tueurs du Brabant» explique peut-être également
tweespalt nimmer werd overwonnen. Het gevolg van een pourquoi le désaccord institutionnel n'a jamais été sur-
en ander is, hoe dan ook, evenwel geweest dat het onder- monté. Quoi qu'il en soit, la conséquence de tout cela a
zoek naar de «bende van Nijvel », politie-organisatorisch également été que l'enquête sur les « tueurs du Brabant »
gezien, op nationaal niveau niet behoorlijk kon worden n'a pu être coordonnée de manière adéquate au niveau
gecoördineerd. Alleen de rijkswacht heeft het onderzoek national, du point de vue de l'organisation du travail poli-
enigermate centraalondersteund. Enerzijds heeft zij voor cier. Seule la gendarmerie a donné à l'enquête une certaine
haar detachementen in de diverse onderzoekscellen de assise centralisée. D'une part, elle a pu centraliser la logis-
logistieke voorzieningen centraal mogen organiseren, en tique pour ses détachements au sein des différentes cellu-
anderzijds heeft zij voor de betrokken onderzoeksrechters les d'enquête, et d'autre part, elle a réunis pour les juges
een verenigd geautomatiseerd gegevensbestand betreffen- d'instruction concernés, les procès-verbaux dressé dans
de de opgemaakte processen-verbaalopgebouwd (149). une banque de données automatisée (149).

('47) In een uitvoerige toelichting bij zijn verhoor door de Com- ('47) Dans le cadre d'un commentaire détaillé fait lors de son
missie komt kolonel Michaux onder meer tot de conclusie: « Kort- audition devant la commission, le colonel Michaux arrive notam-
orn, verhoudingsgewijs waren de leden van de GP niet bij het ment à la conclusion suivante: «En conclusion, les PJ furent
onderzoek betrokken; slechts enkele gemotiveerde leden van de relativement absentes de l'enquête; seuls quelques membres de la
GP, die vaak in conflict lagen met hun oversten, hebben het PJ motivés et souvent en conflit avec leur hiérarchie ont soutenu
onderzoek gesteund. Er moet worden opgemerkt dat de GP-Ieden l'enquête. Il est à noter que les membres PJ d'équipes mixtes
van gemengde teams zonder aarzelen toegeven dat zij bij de n'hésitent pas à reconnaître qu'ils sont bien accueillis en milieu
rijkswacht goed werden ontvangen, en dat een GP-lid van een gendarmerie et qu'un membre PJ d'une cellule d'enquête reçoit la
onderzoekscel bij de afdeling Waals-Brabant van het CBO even même qualité de service de la part de la section BW du BCR qu'un
goed wordt behandeld als een rijkswachter. Het tegendeel is niet gendarme. L'inverse n'est pas vrai, les cellules mixtes n'étant pas
het geval, aangezien de GP de gemengde cellen niet hoog aan- particulièrement prisées à la PJ "LT 8 septembre 1997, Michaux
slaat » BR 8 september 1997, Michaux aan Voorzitter Onder- au président de la commission d'enquête.
zoekscommissie.
('48) Kolonel Michaux merkte tijdens zijn verhoor overigens op ('48) Le colonel Michaux a du reste fait remarquer, lors de son
dat Van Den Bossche voor een politicus buitengewoon goed was audition, que un politicien Van Den bossche était particulière-
geïnformeerd over de stand van het onderzoek, met name van het ment bien informé de l'état de l'enquête, c'est-à-dire de l'enquête
onderzoek te Dendermonde. Zie verhoor Michaux, 9 juni 1997, Termonde. Vair audition de Michaux, 9 juin 1997, 106.
106.
('49) Deze (ongewilde)beperkingvormt wel een nuanceringvan ('49) Cette restriction (non voulue) nuance la conclusion que le
de conclusie die kolonel Michaux trekt in zijn in voorgaande colonel Michaux tire dans sa lettre citée dans la note de bas de
voetnoot genoemde brief: «Wat de politie aangaat, is enkel de page précédente: « Du côté de la police, seule la gendarmerie s'est,
rijkswacht als federale instelling voor het onderzoek georgani- en tant qu'institution fédérale, organisée pour l'enquête. La PJ en
seerd. De GP bleek waardeloos te zijn als instelling. Toch hebben tant qu'institution s'est montrée inexistante. Des membres de la
leden van de gerechtelijke politie meegewerkt aan het onderzoek police judiciaire ont cependant collaboré à l'enquête BW. »;
Waals-Brabant ».
- 573 / 12 - 95 / 96 [172]

IV. - DE VERHOUDING TUSSEN IV. - LA RELATION ENTRE LA RECHERCHE

REACTIEVE EN PROACTIEVE OPSPORING REACTIVE ET LA RECHERCHE PROACTIVE

Het is hier niet de plaats om discussie te voeren over Il serait hors de propos de nous étendre ici sur toutes
allerhande definities van proactieve recherche of proactie- sortes de définitions de la recherche proactive. Il devrait
ve opsporing. Volstaan moet worden met te zeggen dat - suffire de préciser que - compte tenu de ce qui va sui-
met het oog op hetgeen volgt - met reactieve opsporing vre - on entend par recherche proactive que la recherche
wordt bedoeld dat de opsporing van de daders vooral wordt des auteurs d'infractions est surtout organisée en fonction
georganiseerd in functie van wat men - via technische de ce que l'on connaît - par les analyses techniques,
onderzoeken, getuigenverklaringen en andere - weet déclarations de témoins, etc. - au sujet des faits commis.
over de gepleegde feiten, en met proactieve opsporing dat La recherche proactive consiste à organiser la recherche en
hun opsporing wordt georganiseerd in functie van wat fonction de ce que l'on sait - par des indicateurs, des
men - via informanten, eigen observaties, en andere - observations, etc. - au sujet (de l'implication éventuelle)
weet over de (mogelijke betrokkenheid van de) potentiële d'auteurs potentiels. Pour le reste, qu'il soit clair que re-
daders. Voor het overige moge het duidelijk zijn dat reac- cherche réactive et proactive ne sont pas deux techniques
tieve opsporing en proactieve opsporing niet geheel tegen- d'investigation tout à fait opposées. Pratiquer la recherche
gestelde wijzen van opsporen zijn. Doelgericht en verant- proactive de manière ciblée et sérieuse suppose que l'on ait
woord proactief rechercheren veronderstelt een grondig une vision approfondie des faits commis. En d'autres ter-
inzicht in de gepleegde feiten. Met andere woorden: proac- mes: la recherche proactive n'est pas l'octroi d'une carte
tieve opsporing vormt geen vrijbriefvoor recherche-in-het- blanche pour se livrer à la recherche tous azimuts. Le fait,
wilde-weg. Met name het feit dat bij het bedrijven van notamment, que la pratique de la recherche proactive re-
proactieve opsporing ingrijpende middelen (kunnen) wor- quiert (peut requérir) la mise en œuvre de moyens très
den ingezet, stelt hoge eisen aan de voorwaarden waaron- pointus, augmente la sévérité des conditions dans lesquel-
der eventueel proactief wordt gerechercheerd. De midde- les on décidera éventuellement de pratiquer ce type de
len - hier gemakshalve «bijzondere opsporingsmetho- recherche. Ces moyens - appelés pour la facilité de l'ex-
den» genoemd - waarom het gaat, zijn met name de posé «techniques spéciales de recherche» - sont notam-
systematische exploitatie van informanten, de toepassing ment l'exploitation systématique des indicateurs, l'organi-
van (lange-termijn) observatie, de (eventueellangdurige) sation d'observations (à long terme), le recours
inzet van infiltranten, het informeel en formeel maken van (éventuellement pour une longue durée) à des agents infil-
afspraken {« deals ») met informanten en/of potentiële ge- trés, la conclusion formelle ou informelle d'accords
tuigen (coöperatieve getuigen, kroongetuigen ofpentiti) in {« deals ») avec des indicateurs et/ou des témoins potentiels
combinatie met getuigenbescherming, en het, mogelijk op (témoins coopératifs, principaux témoins à charge, repen-
grote schaal, direct {« bugging ») en indirect (via telecom- tis) avec protection des témoins et, de préférence à grande
municatie-apparatuur) afluisteren van gesprekken. échelle, les écoutes téléphoniques directes {« bugging ») et
indirectes (à l'aide d'un appareillage de télécommunica-
tions).
Beziet men vanuit deze invalshoek het strafrechtelijk Si l'on examine sous cet angle l'enquête criminelle sur
onderzoek naar de «bende van Nijvel », dan kunnen de les «tueurs du Brabant », on peut formuler les observa-
volgende opmerkingen worden gemaakt. tions suivantes.
In het algemeen kan worden gezegd dat het onderzoek On peut dire, d'une manière générale, que l'enquête a
overwegend op een reactieve manier is uitgevoerd. Dit is surtout été menée de manière réactive. Cela a du reste été
trouwens ook bij herhaling aangegeven door de onder- souligné à plusieurs reprises par les juges d'instruction qui
zoeksrechters die het onderzoek van de CBW hebben ge- ont dirigé l'enquête de la CBW. Lacroix a résumé cette
leid. Lacroix drukte dit kernachtig als volgt uit: attitude avec concision:
« Wij hebben ook altijd gezegd dat wij zouden gaan waar «Nous avons toujours dit aussi que nous irions là où le
het dossier ons zou leiden, maar dat dat het niet onze taak dossier mènerait, mais que nous n'avions pas à faire la
was een vooropgezet idee te bewijzen. » (l50).Hennuy ver- démonstration d'une idée préconçue. »(l50). Hennuy a dé-
klaarde onder meer dat: « ik ging trapsgewijs oooruit, ik claré notamment que: «je progressais par paliers, que je
las een feit en vervolgens bekeken wij het samen met de lisais un fait, puis, avec les enquêteurs, on mettait tout à
onderzoekers van alle kanten en bespraken wij het. Dat plat et on discutait. Ce travail s'est poursuivi pendant deux
werk heeft twee en een halfjaar geduurd. Ik ben mij dus pas ans et demi. Je ne suis donc entré complètement dans le
na een termijn van twee en een half jaar volledig in het dossier qu'après un terme de deux ans et demi. Cela n'a pas
dossier gaan verdiepen. Dat belette niet dat ik het een na het empêché que j'assimilais au fur et à mesure. J'ai évidem-
ander assimileerde. Vanzelfsprekend heb ik de minst be- ment réservé ce qui était le moins important pour la fin de
langrijhe zaken behouden voor het einde van het onder- l'examen. » (l5I). On peut également considérer comme des
zoek. »(l5I). En enkele belangrijke vernieuwingen die de formes modernes de recherche réactive quelques techni-
laatste tijd in het onderzoek werden doorgevoerd - zoals ques nouvelles qui ont été utilisées ces derniers temps dans
het genetisch onderzoek van sporen en de vervaardiging le cadre de l'enquête (analyse génétique des traces, réalisa-
van robotfoto's mede op grond van diepte-verhoren van tion de portraits-robots sur la base d'auditions de témoins
getuigen - kunnen eveneens worden beschouwd als mo- sous hypnose) (l52).
derne vormen van reactieve opsporing (l52).

('50) Verhoor Lacroix, 31 januari 1997, 29. ('50) Audition Lacroix, 31 janvier 1997.
('5') Verhoor Hennuy, 2 juni 1997, 46. ('5') Audition Hennuy, 2 juin 1997, 46.
('52) Verhoor Lacroix, 26 mei 1997, 20-30; verhoor Labar, ('52) Audition Lacroix, 26 mai 1997, 20-30; audition Labar,
2 juni 1997, 4-5; verhoor Michaux, 10 juni 197, 28-34. 2 juin 1997, 4-5; audition Michaux, 10 juin 1997, 28-34.
 [ 173 ] - 573 / 12 - 95 / 96

Deze vaststelling moet natuurlijk worden bezien binnen Il convient bien entendu de considérer cette constata-
de context waarin het onderzoek naar de « bende van Nij- tion dans le contexte qui a été celui de l'enquête sur les
vel » zich al die jaren heeft afgespeeld. « tueurs du Brabant » au cours de toutes ces années.
In de eerste plaats wil dit zeggen dat dit onderzoek is Cela signifie tout d'abord que cette enquête a été ouverte
gestart in een tijd waarin de notie van « proactieve opspo- à une époque où la notion de « recherche proactive » exis-
ring» wel bestond, maar nog niet op enige schaal werd tait déjà mais n'était pas encore opérationnelle à quelque
geoperationaliseerd in de Belgische politie en justitie. En échelle que ce soit au sein de la police et de la justice belges.
de enkele pogingen om dit wel te doen, waren kort voordien Les quelques tentatives entreprises en ce sens s'étaient
falikant afgelopen (de zaak François). soldées juste auparavant par un échec (l'affaire François).
In aansluiting hierop kan ten tweede worden opgemerkt A cet égard, on peut faire observer, en second lieu, qu'il
dat er tot op de dag van vandaag ook geen specifiek wette- n'existe toujours pas de cadre légal spécifique permettant
lijk kader werd gecreëerd om in belangrijke strafzaken de faire de la « recherche proactive » à grande échelle dans
volop « proactieve recherche » te bedrijven. In 1995 werd er d'importantes affaires criminelles. S'il est vrai que depuis
wel wetgeving van kracht die direct en indirect afluisteren 1995 la loi autorise les écoutes directes et indirectes, toute
mogelijk maakt. Maar voor de toepassing van de andere disposition légale réglementant les autres moyens cités -
genoemde middelen - zoals het gebruik van coöperatie- tels que l'utilisation de témoins coopératifs - fait tou-
ve getuigen - bestaat er nog steeds geen wettelijke rege- jours défaut. Le recours à des indicateurs et à des agents
ling. En de inzet van informanten en (korte-termijn) infil- infiltrés (à court terme), ainsi qu'à des actions d'observa-
tranten, plus de toepassing van observatie, werd in 1990 tion n'a été réglé que par le biais d'une circulaire ministé-
slechts geregeld door middel van een ministeriële omzend- rielle en 1990. Cela signifie que si la CBW avait d'emblée
brief. Dit wil zeggen dat, als de CBW al vanmeetafaan voulu faire de la recherche proactive intensive, elle
volop proactiefhad willen rechercheren, zij niet zou hebben n'aurait pas disposé de larges possibilités légales à cet
beschikt over belangrijke wettelijke mogelijkheden om dit effet.
effectief te doen.
Maar - ten derde - proactief rechercheren veron- Troisièmement, la recherche proactive n'implique pas
derstelt niet alleen de beschikbaarheid van bepaalde wet- uniquement l'existence de certaines possibilités légales.
telijke mogelijkheden. Het vereist ook de aanwezigheid Elle suppose également la présence de moyens (humains et
van voldoende (personele en materiële) middelen om bij- matériels) suffisants afin de pouvoir, par exemple, appli-
voorbeeld op grotere schaal systematisch bijzondere opspo- quer systématiquement et à grande échelle des techniques
ringsmethoden te hanteren die wellicht niet direct een spéciales de recherche, qui ne requièrent sans doute pas de
specifieke wettelijke regeling vereisen, zoals het « runnen » disposition légale particulière telles que la « gestion » d'in-
van informanten, of de uitvoering van observatie-acties. formateurs ou la réalisation d'actions d'observation. Il res-
Welnu, de beschrijving van de middelen in hoofdstuk II sortira de la description des moyens figurant au chapitre II
moge duidelijk maken dat de CBW lange jaren slechts in que, pendant de longues années, la CBW n'a été en mesure
staat was om zulke methoden op beperkte schaal toe te d'appliquer de telles méthodes qu'à une échelle réduite. En
passen. Waarbij nog komt dat deze cel, omdat zij geen outre, comme elle ne dispose pas de relais fixes auprès des
vaste vertakkingen heeft in de BOB-eenheden en gerechte- unités de la BSR et des brigades judiciaires du centre de la
lijke brigades van Midden-België, niet gemakkelijk haar Belgique, la cellule a des difficultés à étendre et/ou à
potentieel aan informanten kan vergroten en/of vernieu- renouveler son potentiel d'informateurs. Cela ne signifie
wen. Dit wil overigens niet zeggen dat haar leden in de pas pour autant que ces membres n'ont pas eu de contacts
voorbije jaren geen contacten hebben gehad met informan- avec les informateurs au cours des dernières années. Des
ten. Dit is zeker wel het geval geweest, vooralook in het contacts ont certainement eu lieu, plus particulièrement
kader van de diverse deelonderzoeken die zijn uitge- dans le cadre des divers volets de cette enquête (153).
voerd (153).
En onder verwijzing naar hoofdstuk III moet er tenslot- Il convient enfin, en renvoyant au chapitre III, de souli-
te op worden gewezen dat de verdeeldheid tussen de diver- gner que les dissensions entre les différentes cellules d'en-
se onderzoekscellen in de jaren 1980, en meer nog de quête dans les années quatre-vingt, et plus encore la divi-
tweespalt tussen rijkswacht en gerechtelijke politie die sion entre la gendarmerie et la police judiciaire qui perdure
voorduurt tot op de dag van vandaag, een adequaat ge- jusqu'à aujourd'hui, ont considérablement nui à une utili-
bruik van de meer traditionele bijzondere opsporingsme- sation adéquate des méthodes de recherche particulières
thoden, namelijk het gebruik van informanten en het on- plus traditionnelles, à savoir le recours à des informateurs
der voorwaarden sluiten van « deals . met hen, geweldig et la conclusion sous conditions de «marchés» avec ces

('53) Zie verhoor Ruth en Lachlan, 6 juni 1997, 91-92 (Ruth). ('53) Voir audition Ruth et Lachlan, 6 juin 1997, 91-92 (Ruth).
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 174 ]

heeft bemoeilijkt (l54). Om dit te demonstreren kan hier derniers (l54). On renverra, à titre de démonstration, à la
worden verwezen naar de publieke verklaring van advo- déclaration publique faite par l'avocat général Morlet au
caat-generaal Morlet; over de conflicten tussen leden van sujet des conflits entre des membres de la police judiciaire
gerechtelijke politie te Brussel en de CBW in verband met de Bruxelles et la CBW en relation avec les contacts avec
de contacten met één van de omstreden ex-rijkswachters, un des anciens gendarmes controversés, à savoir
namelijk Beijer (l55) : Beijer (l55) :
« De voorzitter: ...maar het staat u vrij om u nu over het « Le président: ...mais en ce qui concerne le canevas, il
netwerk uit te spreken. vous est loisible de vous exprimer maintenant.
De heer Morlet: In hele grote lijnen, maar ik wil duide- M. Morlet: Dans les toutes grandes lignes, étant entendu
lijk stellen dat, als mijn betoog misschien vaag en nietszeg- évidemment que si mon propos peut paraître très vague et
gend lijkt, dit komt omdat ik elementen bewaar voor een très lâche, c'est dû au fait que je réserverais alors des
zitting achter gesloten deuren. éléments pour un huis clos.
Inzake Beijer kunnen de zaken in grote lijnen als volgt Dans les toutes grandes lignes concernant Beijer, on peut
worden samengevat. Ik herhaal dus dat Beijer op 13 februa- résumer les choses de la manière suivante. Je rappellerai
ri 1995 door het hof van assisen, toen nog het hof van donc que Beijer a été condamné par la cour d'assises, qui
assisen van Brabant, tot 14 jaar opsluiting werd veroor- était encore la cour d'assises du Brabant, le 13 février 1995
deeld, dat hij die straf heeft uitgezeten, maar dat hij in het à 14 ans de réclusion, qu'il purge cette peine, mais que dans
kader van het proces had aangeboden zaken te onthullen en le cadre du procès, il avait offert de faire des révélations et
dat hij speurders, die door de voorzitter van het assisenhof qu'il a indiqué à des enquêteurs désignés par leprésident de
waren aangeuiezen, een wapenopslagplaats in Villers-la- la cour d'assises une cache d'armes située à Villers-La-Ville.
Ville heeft aangetoond.
Toen Beijer aanbood die zaken te onth.ullen, heeft de Quand Beijer a offert de faire ces révélations, leprésident
voorzitter van het assisenhof, vanuit een zeer lovenswaardi- de la cour d'assises, dans un souci très louable, avait décidé
ge bedoeling de uitvoering van de onderzoeksdaden beuolen, l'exécution des devoirs qu'il a prescrits en vertu de son
waartoe die hij op grond van zijn discretionaire macht bevel pouvoir discrétionnaire - c'est-à-dire se rendre sur place et
had gegeven - dat wil zeggen zich ter plaatse te begeven en procéder aux recherches nécessaires sur les indications de
het nodige opsporingswerk te doen naar de tips van Beijer Beijer - à des officiers de PJ qui n'étaient intervenus à
- aan officieren van de GP die in het onderzoek zelf op geen aucun titre dans l'enquête elle-même.
enkele manier tussenbeide waren gekomen.
De voorzitter: Kan u namen noemen ? Le président: Pouvez-vous citer des noms?
De heer Morlet: In het bijzonder een hoofdcommissaris M. Morlet: Notamment, et c'était au fond le destinataire
van de Brusselse GP, de heer Beneux, dat was eigenlijk de principal, un commissaire principal de la PJ de Bruxelles,
voornaamste aangesprokene. M. Beneux.
Begin 1996 neemt Beijer opnieuw contact op met Beneux, Au début de l'année 1996, Beijer va reprendre contact
met wie het blijkbaar klikte; hij verklaart zich bereid bijko- avec Beneux avec qui, semble-t-il, le courant était passé; il
mende verklaringen afte leggen over de feiten waarvoor hij déclarera qu'il est disposé à faire des déclarations complé-
door het hofvan assisen werd ueroordeeld, maar hij vraagt mentaires concernant les faits pour lesquels il a étéjugé par
daar natuurlijk iets voor in ruil. la cour d'assises, mais en demandant, bien entendu, une
contrepartie.
De heer Beneux brengt lange hiërarchische weg verslag M. Beneux fera rapport, via sa hiérarchie, au procureur
uit aan de procureur des Konings van Brussel, die op zijn du Roi de Bruxelles qui, s'agissant d'une affaire jugée par la
beurt verslag uitbrengt aan de procureur-generaal, vermits cour d'assises, fera rapport au procureur général. Il sera

('54) Met name in het verhoor van Sack, Van Rie en Collewaert ('54) Il a été souligné notamment au cours des auditions de
werd er op gewezen dat het feit dat er niet voldoende eendrachtig Sack, Van Rie et Collewaert qu'en raison du manque de collabora-
werd samengewerkt tussen de diverse onderzoekscellen, één en tion et d'entente entre les diverses cellules d'enquête, il arrivait
dezelfde persoon soms door de ene cel als verdachte werd be- que la même personne soit considérée comme un suspect par une
schouwd en door de andere cel als informant. Met alle risico's cellule, et comme un informateur par une autre, avec tous les
vandien : conflicten tussen cellen, desinformatie van speurders, risques que cela comporte: conflits entre des cellules, désinforma-
enzovoort. Van Rie verklaarde in dit verband overigens: «Ik denk tion des enquêteurs, etc. Van Rie a du reste déclaré à cet égard:
dat een deel van die desinformatie bewust de wereld wordt inge- «Je crois que la désinformation est en partie délibérée. Si l'on
stuurd. Als men de bron van die informatie kan achterhalen, dan pouvait remonter à la source de l'information, je suis convaincu
ben ik ervan overtuigd dat men een groot deel van de Bende van qu'on pourrait mettre à nu une bonne partie des Tueurs du Brabant
Nijvel, of van de organisatie die achter de Bende van Nijvel zou ou de l'organisation qui se cacherait derrière les tueurs. En analy-
zitten, kan blootleggen. Na analyse van de informatie valt het op sant l'information, il est frappant de constater que certaines per-
dat bepaalde personen steeds opnieuw terugkeren als informant sonnes réapparaissent sans cesse comme informateurs dans la
achter de schermen. » Zie verhoor Sack, Van Rie en Collewaert, coulisse. » Voir audition Sack, Van Rie et Collewaert, 28 avril
28 apri11997, 9-11, 22. 1997, 9-11, 22.
('55) Verhoor Morlet, 21 april 1997, 34-37. Zie verder ook bij- ('55) Audition Morlet, 21 avril 1997, 34-37. Voir également par
voorbeeld het verhoor van Doraene, 30 juni 1997, 19-20. Deze exemple l'audition de Doraene, 30 juin 1997, 19-20. Celui-ci a
bracht trouwens naar voren dat de « politie-oorlog » niet altijd de d'ailleurs souligné que la «guerre des polices" n'a pas toujours
relaties tussen rijkswacht en gerechtelijke politie op dit punt heeft empoisonné les relations entre la gendarmerie et la police judiciai-
verziekt. Anderzijds is tijdens de hoorzittingen niet alleen het re sur ce point. Par ailleurs, on a examiné au cours des auditions
voorbeeld van de recente contacten met Beijer besproken, maar non seulement le problème des contacts récents avec Beijer, mais
ook het voorbeeld van de contacten die in de jaren '80 te Nijvel aussi celui des contacts avec Bouhouche au cours des années
werden onderhouden met Bouhouche en het probleem van de quatre-vingt à Nivelles et celui de la transmission tardive de
tijdige doorkoppeling van bepaalde informatie naar de CBW. Zie certaines informations à la CBW. Voir audition Lacroix, 23 mai
verhoor Lacroix, 23 mei 1997, 74-76; verhoor Doraene, 30 juni 1997, 74-76; audition Doraene, 30 juin 1997, 70-72; audition Riva,
1997, 70-72; verhoor Riva, 3 juni 1997, 13-17. 3 juin 1997, 13-17.
 [ 175 ] - 573 / 12 - 95 / 96

het gaat om een zaak die door het assisenhof werd geoon- décidé qu'une information sera ouverte par le parquet de
nisd. Er wordt besloten dat het parket van Brussel een Bruxelles, information qui constituera le cadre dans lequel
opsporingsonderzoek opent, dat het kader vormt voor de s'inscriront les contacts que la PJ aura désormais avec
contacten die de GP in de toekomst met Beijer heeft daar- Beijer à cet égard, dans le souci d'éviter les dérapages liés à
ouer, met de bedoeling te vermijden dat de zaken in verband tout ce qui peut être contact officieux ou purement verbal.
met officieuze of louter mondelinge contacten uit de hand
lopen.
Twee elementen worden van meet af aan onderstreept: Deux éléments seront mis en évidence dès le départ:
- eerst en uooral, als Beijer verwijst naar elementen die - d'abord, si Beijer fait référence à des éléments qui
verder gaan dan de feiten waarvoor hij door het hof van dépassent les faits pour lesquels il a été jugé par la cour
assisen werd veroordeeld, moet onmiddellijk, via de parket- d'assises, il y a lieu d'avertir immédiatement, par le canal
ten, de cel Waals-Brabant worden verwittigd. des parquets, la cellule Brabant wallon.
- vervolgens is er vanzelfsprekend geen sprake van - ensuite, il n'est évidemment pas question de négocia-
onderhandelingen of van een overeenkomst. Beijer moet tion ou de marché. Il y a lieu de déterminer Beijer à faire des
ertoe gebracht worden onthullingen te doen zonder daar révélations sans lui offrir des contreparties que d'ailleurs
iets tegenover te stellen; niemand is trouwens juridisch personne n'a la qualité juridique de lui offrir.
bevoegd om dat te doen.
Er vinden daadwerkelijk contacten plaats, zonder veel Des contacts vont effectivement avoir lieu sans résultats
concrete resultaten, tot in mei 1996 wanneer de speurders très concrets jusqu'au mois de mai 1996, lorsque les enquê-
van de GP van Brussel van Beijer vernemen dat hij bezoek teurs de la PJ de Bruxelles apprendront par Beijer que
had gekregen van leden van de cel Waals-Brabant. De celui-ci a reçu la visite de membres de la cellule Brabant
procureur des Konings van Brussel wendt zich onmiddel- wallon. Le procureur de Roi de Bruxelles va immédiate-
lijk tot de procureur-generaal. Dat is het signaal van de ment en référer au procureur général. C'est là qu'un cligno-
politieoorlog. tant de la guerre des polices va s'allumer.
En onmiddellijk neemt de procureur-generaal van Brus- Et, immédiatement, le procureur général de Bruxelles va
sel contact op met zijn collega van Bergen en stelt hem voor prendre contact avec son collègue de Mons et lui suggérer
om zeer dringend een coördinatievergadering te beleggen d'organiser, de toute urgence, une réunion de coordination
tussen de betrokken parketten. Die coördinatievergadering entre les parquets concernés. Cette réunion de coordination
had plaats begin juni. Ze resulteert in het besluit dat de aura lieu, au début du mois de juin. Elle aboutira à la
contacten met Beijer in de toekomst de zaak van een ge- décision selon laquelle les contacts avec Beijer seront désor-
mengd team zijn. Maar dat team is niet in functie getreden, mais le fait d'une équipe mixte. Mais cette dernière n'aura
want Beijer weigerde alle contact met de leden van de cel pas l'occasion d'entrer en fonction car Beijer va refuser tout
Waals-Brabant. contact avec des membres de la cellule Brabant wallon.
De voorzitter: Hij sloeg munt uit de concurrentie tussen Le président: Il a exploité la concurrence entre Jumet et
Jumet en Brussel. Bruxelles.
De heer Morlet: Natuurlijk. Dat is de reden waarom ik M. Morlet: Bien entendu. C'est la raison pour laquelle
het over het gevaarssignaal van de politieoorlog had. In j'avais parlé du clignotant rouge de la guerre des polices. A
tegenstelling tot andere zaken, is die zaak, tot nu toe in elk la différence d'autres, cette affaire est, jusqu'ici en tout cas,
geoal, een voorbeeld van coôrdinatie, indien niet op politio- un exemple de coordination, sinon sur le plan policier, du
neel vlak, dan toch tussen de parketten. Er is inderdaad het moins entre les parquets. En effet, il va y avoir un problème
probleem van een lacune. Beijer wil contact houden met de de vide. Beijer souhaite garder le contact avec la police
gerechtelijke politie van Brussel en weigert elk contact met judiciaire de Bruxelles, refuse tout contact avec la cellule
de cel Waals-Brabant, wellicht met bepaalde bijbedoelin- Brabant wallon, sans doute avec certaines arrière-pensées.
gen. Met instemming van het parket van Charleroi staat het Et le parquet de Bruxelles, avec l'accord du parquet de
parket van Brussel de Brusselse gerechtelijke politie toe om Charleroi, va autoriser la police judiciaire de Bruxelles à
de contacten met Beijer voort te zetten, zonder dat de leden continuer les contacts avec Beijer mais hors présence de
van de cel Waals-Brabant daarbij aanwezig zijn, vermits membres de la cellule Brabant wallon, puisque Beijer n'en
Beijer dat niet toil, maar ze moeten de cel Waals-Brabant veut pas, mais à charge d'informer, bien entendu, la cellule
natuurlijk wel van het resultaat van alle contacten op de Brabant wallon du résultat de tous les contacts.
hoogte houden.
Die contacten leveren niets concreets op, in die zin dat En fait, ces contacts ne déboucheront sur rien de concret,
Beijer zich steeds radicaler toont in zijn eisen inzake tegen- dans la mesure où Beijer va se montrer de plus en plus
prestatie, en men bereikt een stadium waarbij men alleen radical dans ses exigences en matière de contrepartie et l'on
zou kunnen beginnen door te gaan onderhandelen, terwijl va atteindre un stade où, en réalité, on ne pourrait s'engager
men daar niet de middelen toe heeft. Zodoende geeft de qu'en entamant une négociation alors qu'on n'en a pas les
procureur des Konings van Brussel, in opdracht van de moyens. C'est ainsi que le procureur du Roi de Bruxelles,
procureur-generaal van Brussel, de instructie alle contact sur instruction du procureur général de Bruxelles, va don-
met Beijer te verbreken zolang hij zijn onthullingen ooor- ner pour instruction d'interrompre tout contact avec Beijer
stelt als een aanbod waaraan voorwaarden zijn verbonden. aussi longtemps qu'il présentera ses offres de révélation
Hier hebben wij te maken met een lacune in de wetgeving, comme des offres conditionnelles. Là, nous touchons évi-
die tot nieuwe ontwikkelingen kan leiden; hoewel dit be- demment un problème de vide législatif qui peut faire l'objet
hoort tot dezelfde coöperatiecontext, verkies ik echter die de nouveaux développement mais je préfère ne pas les évo-
niet ter sprake te brengen. Die overduidelijke lacune in de quer en audience publique bien qu'ils se situent dans le
wetgeving is in wezen het probleem van de spijtoptanten. même contexte de coopération. Ce vide législatif criant est,
Het is duidelijk dat men momenteel geen operaties van die au fond, le problème des repentis. Il est évident qu'on ne
aard kan ondernemen zonder enig juridisch kader, enkel peut, actuellement, se permettre de se lancer dans des opé-
door te improviseren, te knutselen en te speculeren op ooor- rations de ce genre sans le moindre cadre juridique, en
- 573 / 12 - 95 / 96 [ 176 ]

waardelijke invrijheidsstelling, genade of officieuze gun- improvisant, en bricolant et en jouant sur la libération
sten. Ik weet natuurlijk wel dat het probleem van de spijtop- conditionnelle, sur la grâce ou sur les faveurs officieuses. Je
tanten in het regeringeplari ter bestrijding van de georgani- sais, évidemment, que le problème des repentis fait l'objet
seerde misdaad wordt behandeld. Tegen die achtergrond du plan d'action gouvernementale de lutte contre la crimi-
werd de procureure-generaal onlangs een studie ter hand nalité organisée. Dans cette perspective, une étude deman-
gesteld, die door de minister van Justitie aan professor dée par le ministre de la Justice au professeur Traest (...) a
Traest was gevraagd. » été récemment communiquée aux procureurs généraux. »
Deze verklaring laat dus tevens zien dat de problemen Cette déclaration montre donc également que les problè-
die hiervoor werden gesignaleerd - zoals de tweespalt mes précités - tels que les dissensions entre les services de
tussen de politiediensten en het ontbreken van een wette- police et l'absence de cadre légal - non seulement sont
lijk kader - niet alleen in elkaar grijpen, maar elkaar ook imbriqués mais s'aggravent mutuellement. L'évocation de
versterken. De verwijzing naar de behoefte aan wetgeving la nécessité d'élaborer une législation permettant de ré-
om coöperatieve getuigen onder welbepaalde voorwaarden compenser, à certaines conditions, les témoins coopératifs
te kunnen belonen, brengt ons bij het algemeen besluit. nous amène à la conclusion générale.

V. - ALGEMEEN BESLUIT V. - CONCLUSION GENERALE

In de loop van de hoorzittingen werd er door diverse Au cours des auditions, divers témoins ont dénoncé un
getuigen gewezen op talrijke problemen waarmee (de orga- grand nombre de problèmes qui ont parsemé (l'organisa-
nisatie van) het onderzoek van de « bende van Nijvel » in de tion de) l'enquête sur les « tueurs du Brabant au cours des
voorbije jaren werd geconfronteerd (l56). Hiervoor werden années écoulées (l56). Nous avons examiné trois de ces pro-
door ons drie van deze problemen nader onderzocht: de blèmes dans ce qui précède: la disparité entre les moyens
discrepantie tussen middelen en opdrachten, de tweespalt et les missions, les dissensions entre la gendarmerie et la
tussen rijkswacht en gerechtelijke politie, en het oneven- police judiciaire, et le déséquilibre entre la recherche réac-
wicht tussen reactieve en proactieve opsporing. Wij hebben tive et la recherche proactive. Nous avons retenu ces pro-
deze problemen gekozen omdat zij in onze ogen - zowel blèmes parce qu'ils sont, à nos yeux - qu'on les considère
afzonderlijk, als in hun onderlinge samenhang - erg be- isolément ou sous l'angle de leur corrélation - essentiels à
langrijk zijn voor een goed begrip van het verloop van het la bonne compréhension du déroulement de l'enquête cri-
strafrechtelijk onderzoek naar de « bende van Nijvel ». minelle menée sur les « tueurs du Brabant ».
N aar de toekomst toe vraagt deze analyse om een gron- En ce qui concerne l'avenir, la présente analyse propose
dige bezinning over de vraag hoe het onderzoek in omvang- qu'une réflexion approfondie soit engagée sur la question
rijke en gecompliceerde strafzaken operationeel moet wor- de savoir comment il conviendra d'organiser pratiquement
den georganiseerd. Het ligt voor de hand dat in deze l'enquête dans des affaires criminelles de grande envergu-
bezinning niet alleen de ervaringen met de CBW worden re et compliquées. Il est évident que cette réflexion devra
meegenomen, maar ook de ervaringen die in de voorbije prendre en compte non seulement l'expérience acquise
jaren met andere, soortgelijke onderzoekscellen zijn opge- grâce à la CBW, mais aussi l'expérience acquise au cours
daan. In zo'n evaluatie kan met vrucht gebruik worden des années écoulées grâce à d'autres cellules d'enquête
gemaakt van de studie die in het begin van de jaren 1990 in similaires. Il serait intéressant d'alimenter cette réflexion
Duitsland door het Bundeskriminalamt werd vervaardigd au moyen de l'étude allemande que le Bundeskriminalamt
over de organisatie en werking van bijzondere recherche- a consacrée, début des années nonante, à l'organisation et
eenheden (l57). au fonctionnement des unités de recherche spéciales (l57).
Verder vormt dit rapport natuurlijk een zoveelste aan- Par ailleurs, le présent rapport constitue évidemment la
leiding om na te denken over de strategische voorwaarden énième occasion de réfléchir aux conditions stratégiques à
die moeten zijn vervuld om belangrijke strafrechtelijke remplir pour pouvoir mener à bien des enquêtes criminel-
onderzoeken met sucees te kunnen bekronen. Aanknopend les importantes. Compte tenu des problèmes abordés ci-
bij de problemen die hiervoor werden behandeld, moet hier avant, il conviendra en l'occurrence de réfléchir, d'une part,
enerzijds worden gedacht aan de reorganisatie van het à la réorganisation de la structure policière et du ministère
politiebestel en van het openbaar ministerie, en anderzijds public, et, d'autre part, au développement du cadre légal
aan de uitbouw van het wettelijk kader voor de toepassing nécessaire à l'application de méthodes d'investigation spé-
van bijzondere opsporingsmethoden. ciales.

('56) Zie verhoor Schot, 9 juni 1997, 21-26 (met bijhorende ('56) Voir l'audition de Schot, 9 juin 1997, 21-26 (avec fiche
fiche); verhoor Demanet, 16 juni 1997, 91-93. annexe), et l'audition de Demanet, 16 juin 1997, 91-93.
('57) H. Büchler e.a., Effektivität und Effizienz kriminalpolizei- ('57) H. Büchler et consorts, Effektivität und Effizienz Krimi-
licher Organisationsformen auf Zeit, Wiesbaden, Bundeskrimina- nalpolizeilicher Organisationsformen auf Zeit, Wiesbaden, Bun-
lamt, 1994. deskriminalamt, 1994.

Drukk.-Impr. SCHAUBRüECK, Nazareth - (09) 389 02 11 - (02) 219 0041