Ávila
Ávila é unha cidade española, en Castela e León, capital da provincia homónima. Situada a 1.128 m de altura, nun promontorio rochoso na beira dereita do río Adaja, afluente do Douro, é a capital de provincia sita a máis altitude de España, e a cuarta cidade máis alta de Europa. A súa área municipal acada 231,9 km². A súa poboación alcanzaba 52.612 habitantes en 2005. O xentilicio para se referir aos seus moradores é "abulenses".
| |||||
| Localización | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Estado | España | ||||
| Comunidade autónoma | Castela e León | ||||
| Provincia | provincia de Ávila  | ||||
| Capital de | |||||
| Capital | Ávila (pt)  | ||||
| Poboación | |||||
| Poboación | 57.741 (2023) (248,99 hab./km²) | ||||
| Xeografía | |||||
| Parte de | |||||
| Superficie | 231,9 km² | ||||
| Bañado por | Río Adaja | ||||
| Altitude | 1.132 m | ||||
| Punto máis alto | alto de Casasola (1.540 m) | ||||
| Punto máis baixo | Río Adaja (975 m) | ||||
| Comparte fronteira con | Herradón de Pinares (pt) San Esteban de los Patos (pt) Mingorría (pt) Cardeñosa (pt) Tolbaños (pt) Mediana de Voltoya (pt) Berrocalejo de Aragona (pt) Ojos-Albos Santa María del Cubillo (pt) Monsalupe (pt) Bularros (pt) Riofrío Tornadizos de Ávila (pt) Marlín (pt) Gemuño (pt) La Colilla (pt) El Fresno (pt) Martiherrero (pt) Navalperal de Pinares (pt) | ||||
| Santo padrón | Tareixa de Ávila | ||||
| Organización política | |||||
| • Alcalde | Jesús Manuel Sánchez Cabrera (2019–) | ||||
| Membro de | |||||
| Identificador descritivo | |||||
| Código postal | 05001–05006 | ||||
| Fuso horario | |||||
| Prefixo telefónico | 920 | ||||
| Código INE | 05019 | ||||
| Outro | |||||
| Irmandado con | |||||
| Páxina web | avila.es | ||||
 | |||||
.svg)
Ávila de los Caballeros é un título honorífico da cidade. Outro é "Ávila del Rey", e aínda "Ávila de los leales". Entre 1482 e 1807 contou cunha universidade.
A cidade caracterízase, especialmente, por estar arrodeada dunha muralla medieval completa, de orixe románica. Tamén é unha das cidades con maior número de igrexas (románicas e góticas) con relación ao número dos seus habitantes. En 2012 o seu termo municipal concentraba o 34% do total de poboación da provincia.
Trala fundación romana e a asimilación da poboación autóctona vetona da zona, pois non existen indicios claros dun asentamento prerromano no centro histórico, a cidade pasaría ao poder visigodo. Ávila caeu, do mesmo xeito que a maior parte do territorio peninsular, baixo dominio musulmán a comezos do século VIII, e non sería reconquistada de forma definitiva polas tropas cristiás ata o século XI. Experimentou un notable auxe durante o século XVI, para verse posteriormente sumida nunha prolongada crise e declive ata o século XIX, no cal a construción do ferrocarril conseguiu dar un pulo ao desenvolvemento económico.
Ávila posúe os títulos de «Ávila do Rei», outorgado por Afonso VII, «Ávila dos Leais» outorgado por Afonso VIII e «Ávila dos Cabaleiros» outorgado por Afonso XI, todos eles presentes na bandeira da cidade. O aceno de identidade é a súa completa muralla medieval, de estilo románico, destacando tamén outras construcións representativas como a catedral do Salvador, cuxo ciborio móntase sobre a muralla, ou a basílica de San Vicente, foi considerada tradicionalmente como «cidade de cantos e de santos» e o seu centro histórico medieval, en excelente estado de conservación, foi declarado Patrimonio da Humanidade en 1985.
Toponimia
editarExisten diversas teorías relativas á orixe do nome da cidade. Por unha banda hai historiadores que crendo a palabra de orixe púnica asignan a esta o significado de «monte alto e crecido», mentres que outros investigadores concédenlle unha orixe hebrea, dando lugar á idea de «termo ou confín». A partir do vasco, derivado, segundo o vasco iberismo, do idioma falado polos antigos pobos iberos, podería facer referencia a «breña, matogueira, monte baixo».[1] Por outra banda o historiador Joan Corominas propuxo unha orixe xermánica derivado do gótico Awilô ou Awila.[2][3] Houbo certa disputa no relativo a se a cidade vetona de Obila, descrita por Tolomeo na súa Geographia, correspóndese con Ávila, con todo esta relación non está clara.[4] A cidade chamouse oficialmente «Ávila dos Cabaleiros» ata o censo de 1877, ano en que perdeu esta designación e pasou a denominarse simplemente «Ávila».[5][6] O xentilicio co que se refire aos seus habitantes é «abulense»[7]
Historia
editarEn tempos preromanos (século V antes de Cristo), Ávila foi habitada polos vetóns, que a chamaron Obila ("Alta Montaña") e construíron aquí unha das súas fortalezas máis fortes. Os vetóns deixaron vestixios do seu poboamento por toda a xeografía da provincia de Ávila, destacando as estatuas de pedra coñecidas xenericamente como verracos (porcos).
Ávila pode ser a antiga cidade coñecida como Abula, mencionada por Tolomeo na súa Geographia (II 6, 60) como sendo situado na rexión Ibérica de Bastetania. Abula menciónase como unha das primeiras cidades de Hispania que foi convertido en cristianismo por Segundo de Abula (San Segundo), con todo, Abula alternativamente, pode ser a localidade de Abla.[8]
Algúns historiadores apuntan que a actual cidade de Ávila foi fundada ex-novo polos romanos,[9] que a denominaron Abila, Obila, Abyla ou Abela. O plano da cidade segue sendo tipicamente romana; de forma rectangular, coas súas dúas rúas principais (cardo e decumano máximo) que se cortan no foro no centro. Restos de pedras funerarias romanas atópanse incrustadas nas murallas da cidade nas entradas do leste e sur (agora o Alcázar e Porta do Rastro) colocadas como perpiaños.[10]
A tradición di que no século I, San Segundo, logo de viaxar a través da provincia romana de Bética, levou o Evanxeo a Ávila, e creou o seu primeiro bispado.[11]
Despois da caída do Imperio Romano de Occidente, Ávila converteuse nun bastión visigodo. Conquistada polos árabes que chamárona (Abila, آبلة), foi atacada en varias ocasións polos reinos cristiáns do norte ibérico, converténdose nunha terra de ninguén practicamente deshabitada. Foi repoboada aproximadamente no 1088 a raíz da reconquista definitiva da zona por Raimundo de Borgoña, xenro de Afonso VI de León e Castela. Contratouse a dous estranxeiros, Casandro Romano e Florin de Pituenga, para construír unha cidade fronteiriza con murallas de pedra que aínda se conservan.[12]
A cidade alcanzou un período de prosperidade baixo a Reis Católicos a principios do século XVI, e os seus sucesores Carlos V e Filipe II de España, pero comezou unha longa decadencia durante o século XVII, quedando reducida a apenas 4.000 habitantes.
No século XIX, houbo un crecemento da poboación coa construción da liña ferroviaria entre Madrid e a fronteira francesa en Irún e un importante nó preto da cidade. En 1936, co estalido da Guerra Civil española, a cidade converteuse rapidamente en parte ocupada polas tropas rebeldes. O crecemento continuou lentamente de novo baixo Franco, pero Ávila non tivo unha grande influencia na sociedade española da historia recente, agás do inicio da carreira política de Adolfo Suárez, o primeiro primeiro ministro español pos franquista elixido democraticamente, e José María Aznar, primeiro ministro entre 1996 e 2004, que representou a Ávila nas Cortes, pero que non era da cidade.
Clima
editarA situación da cidade na foxa e val de Amblés comporta unhas precipitacións anuais baixas fronte as zonas lindeiras. Esta sombra pluviométrica implica que o caudal do río Adaja estea practicamente seco durante varios meses do ano e que a cidade teña historicamente problemas de abastecemento de auga.
| Datos climáticos para Ávila | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xan | Feb | Mar | Abr | Mai | Xuñ | Xul | Ago | Set | Out | Nov | Dec | Anual |
| Temperatura máxima en °C | 19,6 | 19,8 | 22,6 | 26,6 | 30,6 | 35,6 | 37,6 | 37,4 | 35,4 | 29,2 | 22,4 | 19,4 | 37,6 |
| Media máxima en °C | 7,6 | 9,4 | 12,6 | 14,3 | 18,5 | 24,6 | 28,5 | 27,9 | 23,4 | 16,9 | 11,2 | 8,4 | 17,0 |
| Media diaria en °C | 3,0 | 4,3 | 6,7 | 8,5 | 12,5 | 17,4 | 20,6 | 20,2 | 16,5 | 11,4 | 6,4 | 4,0 | 11,0 |
| Media mínima en °C | −1,6 | −0,8 | 0,8 | 2,7 | 6,4 | 10,2 | 12,6 | 12,4 | 9,6 | 5,9 | 1,7 | −0,4 | 5,0 |
| Temperatura mínima en °C | −16,0 | −12,0 | −13,2 | −8,6 | −4,6 | −1,0 | 1,0 | 1,4 | −3,0 | −5,4 | −14,0 | −13,4 | −16,0 |
| Precipitación media mm | 34 | 24 | 23 | 40 | 55 | 33 | 12 | 19 | 30 | 53 | 48 | 42 | 416 |
| Media de días con precipitacións | 6 | 5 | 4 | 8 | 9 | 5 | 2 | 3 | 4 | 8 | 7 | 7 | 67 |
| Media de días con neve | 5 | 4 | 2 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | 3 | 20 |
| Humidade relativa media (%) | 78 | 72 | 63 | 63 | 59 | 51 | 43 | 45 | 56 | 69 | 78 | 79 | 63 |
| Media de horas de sol mensuais | 133 | 154 | 212 | 223 | 253 | 312 | 353 | 322 | 244 | 182 | 131 | 117 | 2 636 |
| Fonte: Axencia Estatal de Meteoroloxía[13] | |||||||||||||
Arquitectura e monumentos
editar
A cidade está declarada como "Monumento histórico e artístico nacional" desde 1884. Figura tamén na lista do Patrimonio Mundial da UNESCO desde 1985, como "Casco antigo de Ávila e igrexas extramuros".
Entre os seus monumental cabe destacar:
- A muralla, construída entre os séculos XI a XIV, atinxe un perímetro de 2.500 m. de lonxitude, con 8 portas e 85 torres.
- Catedral, erguida entre os séculos XII a XV.
- Igrexa de San Vicente (séculos XII-XIV), pero con estrutura principal románica.
- Igrexa de San Pedro, tamén románica.
- Mosteiro de San Tomé (Santo Tomás), do século XV, ao tempo antiga residencia estival dos Reis Católicos.
- Pazo dos Valderrábanos, século XV.
- Casa dos Deáns, século XVI.
- Torreón de los Guzmanes.
- Pazo dos Verdugo, séculos XV-XVI.
Notas
editar- ↑ Ballesteros 1896, pp. 4.
- ↑ Corominas, Joan (1972). Topica Hesperica (primer volumen). pp. 58–59. ISBN 9788424904531.
- ↑ El Periódico del Tiétar, ed. (marzo de 2011). "El gentilicio de la gente de Ávila" (PDF). Periódico del Tiétar (36). Consultado o 13 de marzo de 2013.[Ligazón morta]
- ↑ Roldán Hervás 1968, pp. 86, 91-92.
- ↑ Ruiz-Ayúcar, Juan (20 de maio de 2013). "150 municipios de Ávila modificaron su nombre desde mediados del siglo XIX". Diario de Ávila. Consultado o 22 de xuño de 2013.
- ↑ Ministerio de Administraciones Públicas (outubro de 2008). Ministerio de Administraciones Públicas. Secretaría General Técnica, ed. "Variacións dos municipios de España desde 1842" (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 28 de setembro de 2013. Consultado o 22 de xuño de 2013.
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para abulenses.
- ↑ Avitiano (23 de decembro de 2008). "Abulenses". Centro de estudios abulenses. Consultado o 20 de febreiro de 2009.
- ↑ Fabián García 2007, pp. 93.
- ↑ Almarza, Armando Ríos (2007). Apuntes de Ávila. Ávila: Ayuntamiento de Ávila. ISBN 978-84-606-4259-6. Arquivado dende o orixinal o 06 de marzo de 2016. Consultado o 05 de marzo de 2016. Arquivado 06 de marzo de 2016 en Wayback Machine.
- ↑ Edición electrónica de The Cathedrals of Northern Spain, de acceso libre no Proxecto Gutenberg
- ↑ Ford, Richard (1855). A handbook for travellers in Spain 2. London: John Murray. p. 744.
- ↑ "Valores Climatológicos Normales. Ávila". Aemet.es. Arquivado dende o orixinal o 03 de outubro de 2018. Consultado o 17 de marzo de 2015.
Véxase tamén
editarWikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Ávila  |
Bibliografía
editar- Rodríguez Almeida, Emilio (1980). Ávila Romana. Notas para la arqueologia, la topografia y la epigrafia romanas de la ciudad y su territorio (en castelán). Ávila. ISBN 8450045630. 2.ª edición ampliada e actualizada: Caja de Ávila, 2003. ISBN 978-84-500-4563-5.
- —————— (2002). Ávila "gallega". Ensayo sobre el Ávila altomedieval (en castelán). Institución Gran Duque de Alba; Deputación de Ávila. ISBN 978-84-89518-87-2.