Autoritarismo

O autoritarismo é un réxime político no que é postulado o principio da autoridade. Esta é aplicada con frecuencia en detrimento das liberdades individuais.

Definición

O autoritarismo pode ser definido como un comportamento en que unha institución ou persoa se excede no exercicio da autoridade da que foi investida.

Pode ser caracterizado polo abuso de poder e da autoridade, confundíndose co despotismo.

Nas relacións humanas, o autoritarismo pódese manifestar en distintas dimensións e ámbitos, desde o goberno dun Estado (ditador) até a vida familiar (violencia de xénero, nas súas múltiplas formas).

Diferenzas entre autoritarismo e totalitarismo

A diferenza entre réxime autoritario e totalitario é que no primeiro, o Goberno non procura controlar a vida privada dos seus cidadáns para reeducalos compulsivamente, co fin de subxugalos ao réxime.

Nos réximes autoritarios da América Latina, había unha forte represión contra os elementos reputados "disidentes", mais a poboación civil era normalmente deixada en paz.

Nese particular, o autoritarismo de Estado prefire alienar á poboación, fornecéndolle diversións públicas que as distraian das preocupacións políticas (o caso do fútbol no Brasil e na Arxentina).

No totalitarismo, o Goberno tende a endeusarse, implantando unha verdadeira ditadura de partido único, confundindo o partido co Estado (casos da Falanxe na España franquista, o socialismo castrista en Cuba, os partidos comunistas liderados pola Unión Soviética etc.)

Nos réximes totalitarios, toda a iniciativa persoal dos cidadáns debe ser canalizada para o Estado, que non recoñece a existencia de nada que non sexa el mesmo. Esta concepción de goberno foi criticada, polo método de ser levada ás últimas consecuencias, na ficción de George Orwell, que na súa novela 1984, idealizou o réxime totalitario do Grande Irmán, que prohibía aos seus cidadáns mesmo o dereito de ter amor conxugal uns cos outros, pois soamente se podía amar ao Grande Irmán.

Historia

Segundo algúns historiadores, o termo autoritarisme xurdiu logo do segundo imperio francês na década de 1870, converténdose en común, segundo a ciencia política, a partir do inicio do século XX.

Xa na antigüidade clásica os termos oligarquía e tiranía eran discutidos. Os gregos ao trataren das teorías e organizacións do Estado xa demostraban a súa preocupación canto a definición do estado tiránico. Aristóteles, na Política, mostrou as primeiras tipoloxias que deran inicio á descrición dos réximes políticos existentes na súa época adoptando un criterio que definia a "finalidade da sociedade civil", ou cidade-estado, definida por "...unha reunión de familias e pequenos burgos que se asocian para disfrutaren xuntos unha existencia enteiramente feliz e independente".

Aristóteles definiu "...que é necesario admitir, en principio, que as accións honestas e virtuosas, e non soamente a vida común, son a finalidade da sociedade política", demostrou que "Dun lado existe o carácter 'puro e sabio da organización política', doutro, 'a súa forma viciada e corrompida', ocorrendo o primeiro cando a autoridade suprema (individual ou colectiva) é exercida en benefício do interese social; e o segundo, chamado dexeneración, cando prevalece o interese particular".

Clasificacións segundo Aristóteles

Formas puras

Desta forma, clasificou que as formas "puras" se diferencian de acordo coa base da autoridade suprema como:

Realeza, sistema onde a autoridade é real e suprema estando nas mans dun só.
Aristocracia, sistema onde o poder e a autoridade están nas mans de varias persoas sabias.
República, sistema cuxa autoridade emana das mans da multitude, en beneficio da colectividade.

Formas corrompidas

As formas "corrompidas" do poder son aquelas cuxos desvíos non son desexables e son definidas como:

Tiranía, segundo Aristóteles a peor de todas, equivalente ao que máis tarde se chamará tamén autoritarismo.
Oligarquía, que é a dexeneración da aristocracia, ou os desvíos ocasionados pola aristocracia no momento en que tende a se perpetuar no poder.
Democracia, considerado de todos os gobernos dexenerados o "máis tolerable".

Pensamento aristotélico

Segundo o pensamento aristotélico, existen mecanismos que forman tanto a pureza como a corrupción, e que estes derivan das formas máis diversas, o que comanda porén, é o nivel de pureza de carácter daqueles que asumen o poder.

Democracia e oligarquía

Aristóteles entendeu que a democracia e a oligarquía eran as formas máis importantes de exercicio do poder porque, "... se as diferentes funcións públicas poden ser acumuladas, un mesmo cidadán pode ser concomitantemente guerreiro, labrador, artesán, senador e xuíz". Os mesmos individuos non poderían ser ricos e pobres simultaneamente, pois as dúas clases máis diferentes no Estado son a dos pobres e a dos ricos. Segundo o filósofo, as parcelas sociais son unha numerosa, a dos pobres, e outra pequena, a dos ricos.

Por tanto, sempre haberá o enfrontamento ideolóxico, e un predominio dunha ou doutra das clases sociais que se manterá no poder, o oligárquico, representando a aqueles que detentan o poder económico e o democrático, que no seu estado máis puro estará nas mans daqueles que dividen o poder.

As institucións

Analizando as dúas clases sociais a partir dos subgrupos oriundos destas, Aristóteles observou as combinacións e as variacións do poder máis ou menos institucional conforme o predominio destas. Segundo o filósofo, "...cando se perde a soberanía da lei, dase a dexeneración plebiscitaria ou demagóxica, en que o pobo se transforma nun monarca de mil testas, sen conseguir se dirixir cara un rumbo certo".

Maquiavelo

Maquiavelo, no comezo do século XVI, na súa obra “Il Príncipe” (O Príncipe), describiu o comportamento que era seguido polo autoritarismo, trazando un paralelo entre os dominadores tiránicos e os monarcas que usaban a estratexia para se manter no poder.

Autoritarismo e militarismo

O autoritarismo é frecuentemente asociado á dominación polo militarismo, aparecendo como unha organización social jerárquica que pode asumir diversas formas e sendo denominado de acordo coa ideoloxía coa que se procura xustificar.

As ideoloxías

A tiranía, o despotismo, a autocracia, o imperialismo, o cesarismo, o totalitarismo, o fascismo, o nazismo, o franquismo, o nacionalcatolicismo, o corporativismo e o comunismo stalinista, ademais doutros, valéronse do autoritarismo para manter o poder opresor.

Características

O autoritarismo posúe as seguintes características para se manter no poder:

Exclusividade do exercicio do poder.
Arbitrariedades.
Debilitamento dos vínculos xurídicos do poder político.
Alteración da lexislación institucional creando regras para a perpetuación no poder.
Restrición substancial das liberdades públicas e individuais.
Impulsividade nas decisións.
Agresividade fronte á oposición.
Ausencia ou limitación de liberdades, en especial de ideoloxía, opinión e expresión.
Emprego de métodos ditatoriais e compulsivos de control político e social.

Os réximes autoritarios coinciden normalmente coa figura do estado de excepción, que é diametralmente oposto ao Estado de dereito. O autoritarismo, a pesar da relación co militarismo, non sempre camiña xunto ao estado militarista, mais para se manter no poder precisa do uso da forza, fornecida polos corpos e forzas de seguridade do Estado, e creando ás veces relacións insospeitadas entre os militares, os políticos e os detentores do poder económico.

Os réximes políticos coñecidos como ditaduras militares durante a historia da humanidade foron modelos de autoritarismo estrito, logo de instauraren estados de excepción, impostos e mantidos pola forza das armas.

No decorrer do século XX, o autoritarismo foi estudado por diversas escolas de todas as partes do planeta.