Chad

O Chad (en francés Tchad, en árabe تشاد, Tshad), oficialmente República do Chad (en francés République du Tchad; en árabe جمهورية تشاد, Jumhūriyyat Tshād) é un país africano. Limita ao norte con Libia, ao leste co Sudán, ao sur coa República Centroafricana e ao oeste co Camerún, Nixeria e mais Níxer. A súa capital é Xamena.

Chad

République du Tchad (fr) جُمْهُورِيَّة تشاد (ar)
Bandeira Brasón
Himno	La Tchadienne
Lema	«Unité, Travail, Progrès» «Unity, Work, Progress» «الاتحاد، العمل، التقدم» «Единство, труд, прогрес» «Undod, Gwaith, Cynnydd»
Epónimo	Lago Chad
Localización
15°28′00″N 19°24′00″L
Capital	Xamena
Contén a división administrativa	Barh El Gazel (pt) Batha (pt) Hadjer-Lamis ../... 22+
Poboación
Poboación	15.477.751 (2018) (12,05 hab./km²)
Lingua oficial	lingua francesa lingua árabe
Xeografía
Parte de	África central
Superficie	1.284.000 km²
Bañado por	Lago Chad
Punto máis alto	Emi Koussi (3.415 m)
Punto máis baixo	Depressão Bodélé (pt) (160 m)
Comparte fronteira con	Camerún Sudán República Centroafricana Nixeria Libia Níxer Liga Árabe
Creación	11 de agosto de 1960
Organización política
• Presidente	Mahamat Déby Itno (pt)
Órgano executivo	Government of Chad (en)
• Presidente	Idriss Déby Itno (2018–2021)
Órgano lexislativo	National Assembly (en) , (Escano: 155)
Máxima autoridade xudicial	Supreme Court of Chad (en)
Membro de	Organización para a Harmonización en África do Dereito dos Negocios Comunidade Econômica dos Estados da África Central (pt) Banco dos Estados da África Central (pt) ../... 25+
PIB nominal	11.779.981.332 $ (2021)
Moeda	franco CFA de África Central
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+01:00 Africa/Ndjamena (en)
Dominio de primeiro nivel	.td
Prefixo telefónico	+235
Teléfono de emerxencia	17, 18 e 2251-4242 (en)
Código de país	TD
Outro
Irmandado con	Aisai

Historia

Do mesmo xeito que a maioría do mundo, a área actualmente coñecida como o Chad comezou como un grupo desconectado de tribos. Eventualmente estas tribos foron tomadas por reinos. O Chad foi controlado por algúns reinos débiles ata ser tomado polo maior, pero aínda africano, Imperio Kanem-Bornu.

Logo, os estranxeiros comezaron a ter maior influencia sobre o Chad. Comezando na idade media, o Chad converteuse nun cruzamento de rutas entre os mercadores musulmáns e as tribos nativas. En 1891 o Chad converteuse en parte do Imperio colonial francés. Durante a segunda guerra mundial, o Chad foi a primeira colonia francesa en unirse aos aliados. En 1960 o Chad foi convertido pacificamente nun país independente.

En 1965 unha guerra civil comezou como unha sublevación de impostos do norte musulmán. A guerra foi longa e custosa. Durou ata 1998, en cuxo momento foi escrita a constitución e Idriss Déby foi elixido presidente.

Goberno e política

Artigo principal: Goberno e política do Chad.

Tras a independencia estableceuse un sistema de partido único. A guerra civil de 1979 a 1982 entre o norte e o sur involucrou a tropas de Libia e Francia. En 1975 e 1982 houbo golpes de estado, o último a cargo de Hissène Habré, á súa vez derrubado por Idriss Déby en 1990. En 1992 legalizáronse os partidos políticos. Déby foi elixido presidente en 1996 e tivo que enfrontar unha rebelión dos nómades Toubou, radicados no norte do país. A guerra civil estendeuse durante décadas, alternando períodos de enfrontamentos abertos e de conflitos guerrilleiros. En abril de 2021 o presidente Déby foi asasinado nun destes enfrontamentos.

Organización político-administrativa

Artigo principal: Organización territorial do Chad.

Mapa do Chad

Rexións do Chad

O Chad divídese en 18 rexións.

1. Batha
2. Borkou-Ennedi-Tibesti
3. Chari-Baguirmi
4. Guéra
5. Hadjer-Lamis
6. Kanem
7. Lac
8. Logone Occidental
9. Logone Oriental
10. Mandoul
11. Maio-Kebbi Leste
12. Maio-Kebbi Oeste
13. Moyen-Chari
14. Ouaddaï (Abéché)
15. Salamat
16. Tandjilé
17. Wadi Fira
18. Iamena

Xeografía

O Chad atópase situado na parte máis oriental do deserto do Sáhara, e é unha nación que non ten saída ao mar. Limita ao norte con Libia, ao leste co Sudán, ao sur coa República Centroafricana e ao oeste con Camerún, Níxer e Nixeria, esta última a través do lago Chad.

O país conta con dúas zonas ben diferenciadas: a norte atópase dominada polo deserto, atopándose nos puntos máis setentrionais o macizo de Tibesti. O sur é máis chairo e conta con maior vexetación. Hai que sinalar que na metade norte a poboación predominante é a árabe, mentres que no sur predominan as etnias africanas como os sara.

Como é lóxico, os principais ríos do país van desde o sur do mesmo cara ao norte, desembocando moitos no lago Chad. Os principais ríos do Chad son o Chari e o Logone.

Economía

Artigo principal: Economía do Chad.

Demografía

Evolución demográfica entre 1961 e 2003

Ao ano 2007, o Chad ten unha poboación de 9 885 000 habitantes. A metade concéntrase no sur. No norte só habitan grupos nómades. Os musulmáns son o 50%, o 43% ten crenzas tradicionais e o 7% é cristián. Os idiomas oficiais son o francés e o árabe, aínda que se falan máis de 120 linguas e dialectos. A esperanza de vida é de 47 anos. A media de fillos por muller é de 5,56 unha das taxas máis altas do mundo, o cal provoca un incremento da poboación moi elevado. O 47.5% da poboación está alfabetizada.

Cultura

No Chad a relixión con máis crentes é o islam. Os musulmáns supoñen aproximadamente a metade da poboación, e forman un grupo homoxéneo que vive principalmente no norte do país. Pola contra, o resto da poboación, que vive na metade sur do país, é un grupo máis heteroxéneo dentro do cal se poden distinguir dous grandes grupos: os católicos e os seguidores de relixións animistas tradicionais de África. Os primeiros destes últimos supón aproximadamente un 7% da poboación sendo o resto seguidores de relixións animistas tradicionais de África.

Festas

Data	Nome en galego
1 de xaneiro	Ano Novo
1 de maio	Día do traballo
11 de agosto	Día da Independencia
28 de novembro	Proclamación do día da República
1 de decembro	Día da liberdade e a democracia