A editar "Comunidade Valenciana"

{{Primeira entidade subestatal
| nome_oficial = Comunidade Valenciana
| nomes_alternativos = ''Comunitat Valenciana''
| nome_curto = Comunidade Valenciana
| de = da
| desub = de
| imaxe_bandeira = Flag of the Valencian Community (2x3).svg
| imaxe_escudo = Escudo de la Comunidad Valenciana.svg
| imaxe_escudo_tamaño = 70px 
| imaxe_mapa = Comunidad Valenciana in Spain (including Canarias).svg
| símbolos =
| lema= 
| himno = Himne de l'Exposició
| ficheiro_himno = Himne_de_l'Exposició.ogg
| bandeiraestado = {{ESPb}}
| estado = España
| capital = [[Valencia]]
| capital_poboación = 810.064 <small>([[2008]])</small>
| capital_coor =
| cidade_principal = [[Valencia]]
| linguas = 
| idioma_oficial = Valenciano e castelán{{Infobox ref|1}}
| goberno = [[Generalitat Valenciana]]
| dirixentes_títulos = [[Presidente da Generalitat Valenciana|Presidente]]
| dirixentes_nomes = [[Ximo Puig Ferrer]] ([[PSPV]])
| fundación = [[Historia do País Valenciano|Fundación]]
| fundación_fitos = [[Reino de Valencia]]<br/>[[Coroa de Castela]]<br/>[[España]]<br/>[[Estatuto]]
| fundación_datas = [[1239]]<br/>[[1714]]<br/>[[1812]]<br/>[[1982]] (Reformado [[2006]])
| superficie = 23.255
| superficie_posto = [[Lista de comunidades autónomas españolas por superficie|8]] 
| superficie_auga = 
| fronteiras = 840 
| costas = 518
| poboación = 5.090.839  <small>([[2022]])</small>
| poboación_posto = [[Lista de comunidades autónomas españolas por poboación|4]]
| poboación_densidade = 217,47
| xentilicio = valenciano / valenciana
| horario = [[UTC]]+1
| horario_verán = [[UTC]]+2
| cctld = .es
| código_telefónico = 
| prefixo_radiofónico = 
| matrícula automóbiles = 
| código_ISO = ES-VC
| notas= <center>[http://www.gva.es/ Sitio web oficial]</center>
| nota1= A lingua propia da Comunidade Valenciana segundo o seu Estatuto de Autonomía é o valenciano
}}
A '''Comunidade Valenciana'''<ref name="RAG_comunidade">{{DRAG|valenciano}}</ref><ref>{{cita libro |url=http://kit.consellodacultura.gal/web/uploads/adxuntos/arquivo/52de6c496a39c-lingua_galega._dubidas_linguisticas.pdf |páxina=101 |isbn=84-8158-266-2 |título=Lingua galega: dúbidas lingüísticas |editorial=Área de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo |autores=Anaír Rodríguez Rodríguez, Montserrat Davila Ventura}}</ref> (en [[valenciano]]: ''Comunitat Valenciana'', en [[Lingua castelá|castelán]]: ''Comunidad Valenciana''), tamén coñecida como '''País Valenciano'''<ref name="RAG_pais">{{DRAG|catalán}}</ref> (en [[valenciano]]: ''País Valencià'', en [[Lingua castelá|castelán]]: ''País Valenciano''), é unha [[comunidade autónoma]] na costa [[Mar Mediterráneo|mediterránea]] de [[España]], recoñecida como nacionalidade no seu [[Estatuto de autonomía|Estatuto de Autonomía]]. É así pois un país ou rexión de [[Europa]] situado ó leste da [[Península Ibérica]], que popularmente se denomina moitas veces simplemente Valencia.

Esténdese entre o [[río Sénia]] en [[Vinaròs]] até [[Pilar de la Horadada]], máis aló da desembocadura do [[río Segura]], cunha delimitación terrestre de 834&nbsp;km de lonxitude, e 644&nbsp;km de lonxitude de costa. Ademais, as illas mediterráneas de [[Illa de Tabarca|Nova Tabarca]] e das [[Illas Columbretes|Columbretes]], son tamén de administración valenciana. A súa posición xeográfica é 40º 47' ó extremo norte, 37º 51' ó extremo sur, 0º 31' E ó extremo oriental, e 1º 31' W ó extremo occidental.

As súas orixes remóntanse no histórico [[Reino de Valencia]] creado no [[século XIII]] como causa da colonización feudal de aragoneses, fundamentalmente e por esta orde, dos reinos de [[Taifa|taifas]] islámicos de Valencia, [[Taifa de Dénia|Dénia]], e parte de Murcia. Tras o desmantelamento do Reino en 1707 polos [[Decretos de Nueva Planta|Decretos de Nova Planta]] do rei [[Filipe V de España|Filipe V]] e dos frustrados intentos de conseguir o autogoberno durante finais do [[século XIX]] e comezos do [[século XX|XX]], en 1982 finalmente acádao cun Estatuto de Autonomía, que foi reformado en 2006.

Administrativamente limita ó oeste con [[Castela-A Mancha]] e [[Aragón]], ó sur con [[Rexión de Murcia|Murcia]] e ó norte con [[Cataluña]]. Ten máis de 4,8 millóns de habitantes, aínda que a cifra é moi superior se contabilizamos os habitantes de segunda residencia doutros países de Europa e os inmigrantes non censados. Así, as cidades con máis de 100.000 hab. son [[Valencia]] (807.200 hab.), [[Alacant]] (331.750 hab.), [[Elx]] (228.348 hab.), [[Castelló de la Plana]] (177.924 hab.) e [[Torrevieja]] (101.381 hab.).

== Historia ==
{{Artigo principal|Historia do País Valenciano}}
=== Idade Antiga ===
[[Ficheiro:Guerrero de Mogente.jpg|miniatura|esquerda|125px|''Guerreiro de Moixent'', século V a.C.]]
Da [[Prehistoria]], constatouse a primeira presenza humana nas terras valencianas preto do ano 40.000 a.C., con desfeitos dos [[Home de Neandertal|neandertais]] na Cova Negra (Bellús), nas coves del Salt ([[Alcoi]]) e do Cochino ([[Villena]]).<ref name="Soler1951">Soler, J.M. (1956): «''El yacimiento musteriense de la cueva del Cochino ([[Villena]], Alicante)''», en ''Serv. Invest. Preh. Dip. Prov. de Valencia''. Diversos traballos, 19. Valencia</ref> Da Antigüidade, considerase o País Valenciano coma o berce da [[Iberos|civilización ibera]], os cales se asentaron a partir do ano 5000 aC de procedencia non aclarada de todo, se ben sábese que eran de raza [[Semitas|semita]]. Este pobo levaba un intenso intercambio comercial e cultural con tartesos, [[Grecia Antiga|gregos]], e [[Cartago|cartaxineses]], e culminaron co seu esplendor preto do século V a.C., como reflicte a súa expresión artística, a máis coñecida é a [[Dama de Elx]].

As guerras entre cartaxineses e [[Roma Antiga|romanos]] acabaron coa civilización autóctona, o resultado da cal foi o sometemento de todo o litoral valenciano á autoridade de Roma a principios do século III a.C. A orixe da vertebración do País Valenciano xorde durante a romanización, ó redor da fundación de Valentia ([[Valencia]]) no ano 158 a.C. e de Colonia Julia Illici Augusta ([[Elx]]) no século I a.C., e as divisións provinciais da Ilercavonia (os ilercavóns eran un pobo ibérico que ocupou o territorio da depresión do [[Río Ebro|Ebro]]), ó norte, da Edetania (tribo dos edetáns, entre o [[Río Xúcar|Xúcar]] o [[Río Segura|Segura]]), no centro e a Contestania, baseándose na anterior presenza de pobos iberos.

=== Idade Media ===
[[Ficheiro:Peno de la conquesta.jpg|miniatura|180px|Penó de la Conquesta, conservado no [[Casa do Concello de Valencia|Arxiu Històric Municipal de València]].]]
Trala desintegración do [[Imperio Romano|Imperio romano]], dende comezos do [[século VII]] até primeiros do [[século VIII|VIII]] gran parte do territorio estivo suxeito ó [[Visigodos|Reino Visigodo de Toledo]], e a outra parte, dende [[Dénia]] a [[Cartaxena]] estivo baixo dominación de Bizancio primeiro, e do Reino de Teodomiro despois con centro en [[Orihuela]]. O [[pacto de Teodomiro|pacto]] de [[Abd al-Aziz ibn Musa]] con [[Teodomiro (visigodo)|Teodomiro]] no ano [[713]] permite a entrada dos árabes á Península, coa cal empeza unha das etapas máis importantes do País Valenciano, a época da [[Al-Andalus]]. A pesar de que esta época aínda non está suficientemente estudada e constitúe un dos períodos máis escuros da Historia do País Valenciano, é xeralmente aceptada a importancia da influencia da súa cultura e a súa lingua sobre a cultura valenciana actual, que fixeron do Xarq Al-Àndalus un dos lugares máis cultos de Europa.<ref name="Martínez2007">Martínez, Francesc A. y Laguna, Antonio (2007): «''De nómadas a ciudadanos''», en ''La Gran Historia de la Comunitat Valenciana''. València: Editorial Prensa Valenciana, S.A., 2007. ISBN 978-84-87502-90-3</ref>.

Porén, a orixe directa máis remota de País Valenciano de hoxe en día é principalmente vinculada coa fundación do [[Reino de Valencia]], de carácter [[Feudalismo|feudal]]: no ano [[1233]] o rei [[Xaime I de Aragón|Xaime o Conquistador]] comeza a conquista dos territorios marcados por tres séculos de presenza [[Al-Andalus|sarracena]]: os reinos taifa de ''Balansiya'', Dénia, e Murcia. Apenas fundado o reino, inda que ben permanece a poboación tagarina (mouriscos que habitaban na Coroa de Aragón) inicialmente maioritaria, fixéronse repoboacións con colonos cristiáns de orixe aragonesa fundamentalmente. Estes cristiáns reestruturaron a economía e organizaron o territorio ó redor das vilas con representación ás ''[[Cortes Valencianas|Corts Valencianes]]''<ref name="Simó1997">Simó Santonja, Vicent Lluïs (1997): "Les Corts Valencianes". València, Corts Valencianes.</ref>. No ano [[1304]] o Reino esténdese até [[Orihuela]] pola [[Sentenza de Torrelles]] (un convenio subscrito no ano 1304 entre [[Xaime II de Aragón|Xaime II]] e [[Fernando IV de León e Castela|Fernando IV de Castela]], no que se fixaban novas fronteiras entre a [[Coroa de Aragón]] e o [[Reino de Castela]]), e xa estaba provisto dun status politicamente independente cos ''Furs de València'' (Foros de Valencia) dende o ano [[1261]], a sociedade valenciana desenvolve a súa identidade privativa aínda que comparta rei, cultura e lingua cos territorios hispánicos da Coroa de Aragón.

=== Idade Moderna ===
[[Ficheiro:Palau generalitat9.jpg|miniatura|180px|[[Palau de la Generalitat Valenciana]], en [[Valencia]].]]
Logo do prestixio económico, social e cultural ó longo do ''Segle d'Or'' (Século de Ouro) propiciada pola expansión mediterránea da Coroa de Aragón ó século XV, o reino vese sometido a unha presión cada vez meirande do centralismo [[coroa de Castela|castelán]]. Despois de diversos conflitos sociais, o país finalmente cede polos [[Decretos de Nueva Planta]] no [[1707]], co que se desmantela o Reino derrogando os seus foros, pasando formar parte do [[España|Reino de España]] asimilando a lexislación castelá, e priváselle de autonomía, lingua e cultura propias.

=== Idade contemporánea e actualidade ===
Durante o [[século XIX]] o País Valenciano amplía as áreas de agricultura, sobre todo relacionadas co cultivo da uva, o arroz, os laranxeiros e as amendoeiras. O paso cabe a industria situarao no cuarto lugar de España até a actualidade. A comezos do [[século XX]] a sociedade valenciana reivindica o autogoberno do País Valenciano e, tras un primeiro intento durante a [[Segunda República Española|Segunda República española]] e tras un período de [[Franquismo|totalitarismo]] de [[1939]] a [[1975]], finalmente dispón de autonomía en [[1977]] durante a [[Transición española]]. Durante a segunda metade deste século xorde un novo sector económico practicamente substitúe o lugar da agricultura en canto ó nivel de ingresos económicos, o [[turismo]]. Coa aprobación do seu Estatuto en [[1982]] recupera o seu goberno propio, a [[Generalitat Valenciana]], que asegura a administración.

== Lingua ==
{{AP|Valenciano}}
[[Ficheiro:Extensió del valencià al País Valencià.svg|miniatura|150px|Extensión do [[valenciano]] no País Valenciano]]
[[Ficheiro:Tirant lo blanc.jpg|miniatura|150px|Páxina de [[Tirant lo Blanc]]]]
O ''[[valenciano]]'' é recoñecido como lingua propia da Comunidade Valenciana dende o [[1983]] coa Lei de Uso e Ensino do Valenciano, e tamén propia do País Valenciano dende o [[2006]] coa reforma do Estatuto de Autonomía. Como tódalas variantes dunha lingua, ten uns disparos lingüísticos diferenciais, e a súa evolución dende a [[Idade Media]] estivo -en moitos aspectos- máis conservadora que, por exemplo, na [[Cataluña]]. Actualmente existen no País Valenciano dúas zonas de predominio lingüístico: o valenciano e o [[Lingua castelá|castelán]]. Historicamente, desde a colonización feudal medieval, o valenciano foi a lingua maioritaria a todo o país, grazas a unha lixeira maioría no número de colonos procedentes de Cataluña; con excepción das comarcas con fronteira en Aragón (Racó, Alt Millars, Alt Palància e Serrans), onde os colonos aragoneses foron maioritarios e implantaron o castelán.<ref name="Guinot,1999">Guinot Rodríguez, Enric (1999): ''Els Fundadors del regne de València''. València: Eliseu Climent, 1999. ISBN 84-7502-591-9</ref>. O resto das comarcas castelán-parlantes actuais ([[Foia de Bunyol]], [[Canle de Navarrés]], [[Val de Cofrentes]], e algúns municipios do [[río Vinalopó|Vinalopó]]) son produto da repoboación con casteláns do [[século XVII]], trala expulsión dos mouriscos, posto que estas comarcas foron de maioría andalusí dende o [[século XIII]] até o [[Século XVII|XVII]]. A comarca do Baix Segura parte dun proceso de substitución lingüística do [[Lingua castelá|castelán]] polo [[valenciano]] que se comezou no [[século XVII]] tras unha epidemia de [[peste]], en [[1648]], que afectou á poboación anterior valenciano-parlante. A comarca da Plana d'Utiel, coma o municipio de [[Villena]], non pertencían até o século XIX ó País Valenciano, e son de fala e cultura castelás.

O Reino de Valencia, xa que logo, non foi na Idade Media un país con dualidade lingüística valenciano/castelán, como actualmente, senón que as dúas linguas que maioritariamente se falaban eran o valenciano e o [[Lingua árabe|árabe]], fóra das comarcas de fala castelá na fronteira con Aragón.

Hoxe en día, ás grandes cidades das comarcas historicamente valenciano-parlantes (e a calquera parte do territorio, inda que de forma non tan acusada), a presenza do [[valenciano]] é cada vez menor, debido ó proceso de minorización que esta lingua que sofre en favor do [[Lingua castelá|castelán]], en boa medida por falla de apoio político. De feito, a última sondaxe de [[2005]] revela que cerca do 37% dos enquisados do predominio valenciano afirma usalo preferentemente, mentres que en [[1995]] a porcentaxe era do 50%. Dáse a circunstancia que o [[Partido Popular]] goberna na [[Generalitat Valenciana|Generalitat do País Valenciano]] dende o ano [[1995]], polo cal varias asociacións culturais e lingüísticas asocian o descenso por motivos políticos. Ademais, este proceso viuse agravado os primeiros anos do [[século XXI]], coa grande inmigración que supuxo, en pouco menos de 5 anos, de polo menos medio millón de habitantes máis, de fala castelá orixinal (chegados do resto do [[España|Estado Español]] ou [[América do Sur]]), ou doutros lugares nos que só aprenden o castelán.

Existe unha variedade dialectal en cada unha das rexións do País Valenciano. Así, ás Comarcas do Norte considéranse zona de transición lingüística e atópanse os dialectos tortosí, tortosí-sur e castellonenco; nas Comarcas do [[río Xúcar|Xúcar]] fálase o valenciano apitxat, o dialecto falado na "[[Valencia|Cap i Casal]]"; nas Comarcas Centrais e á [[Marina Baixa]] fálase o valenciano meridional, a variedade máis utilizada polos valenciano-parlantes en termos demográficos; e, por último, nas Comarcas do Sur (excepto na [[Marina Baixa]]) fálase o valenciano alacantino, un dialecto fortemente castelanizado, quizais, debido á histórica substitución lingüística do [[Baix Segura]].

== División administrativa ==
[[Ficheiro:Mapa polític del País Valencià.svg|miniatura|200px|Comarcas do País Valenciano.]]
[[Ficheiro:Colegiatanit.JPG|miniatura|200px|Catedral de [[Xàtiva]], capital da antiga cuarta provincia.]]
O País Valenciano deixa de ser un Estado administrativamente e xuridicamente independente logo da Batalla d'Almansa no ano [[1707]] cando pasa baixo administración castelá ''por derecho de conquista'' segundo os [[Decretos de Nueva Planta]] de [[Filipe V de España|Filipe V de Borbón]], excluíndo a localidade Cabdet (Caudete) das delimitacións do reino conquistado.

=== Provincias ===
Por razóns políticas, no [[século XIX]] a administración española tentou separar infrutuosamente o territorio entre a provincia de Alacant, dunha parte, e as de València e de Castelló por outra, engadindo á primeira as [[provincia]]s españolas da [[Rexión de Murcia|Murcia]] e [[Provincia de Albacete|Albacete]] para crear un ''sueste español'', e á segunda [[Provincia de Teruel|Teruel]] e [[Provincia de Cuenca|Cuenca]] para crear un ''levante español''. En [[1822]] exponse por primeira vez unhas provincias parecidas á actualidade nas que se divide o País, de norte a sur, nas provincias de [[Provincia de Castelló|Castelló]], [[Provincia de Valencia|València]], [[Xàtiva]] e [[Provincia de Alacant|Alacant]]. Finalmente, en [[1833]], é coa división proposta por [[Javier de Burgos]], cando finalmente o número de provincias queda en tres, suprimindo a de [[Xàtiva]]. En [[1851]] engádense ó País Valenciano os territorios historicamente casteláns de [[Villena]] á provincia de Alacant, e de [[Requena]] á de València. Por outra banda, a localidade historicamente valenciana de Cabdet, que solicitou sen éxito en [[1861]] a súa anexión á provincia de Alacant, nunca volveu a formar parte territorialmente do País Valenciano dende [[1707]], e permanece na actualidade vinculada ó territorio histórico de Castela, unida coa [[provincia de Albacete]]. Esta división provincial permanece sen cambios até a actualidade, e só segue criterios homoxéneos de extensión territorial e demográfica respecto a [[España]], e non criterios históricos, sociolóxicos ou lingüísticos.

=== Comarcas e rexións ===
{{Artigo principal|Comarcas do País Valenciano}}
Por outra banda, no País Valenciano existe unha moi arraigada tradición comarcal, aínda que a división comarcal actual, baseada na proposta de delimitación de Joan Soler i Riber no [[1970]], difire da división comarcal tradicional, descrita por Emili Corderoüt no [[1937]]. Porén, a agrupación das comarcas en catro rexións proposta por Joan Soler non recibiu apoio político na creación da comunidade autónoma valenciana ó ano [[1982]], e axustounos á división provincial española preexistente. Estas rexións tratábanse de agrupacións comarcais segundo criterios históricos, lingüísticos e socio-económicos. Por último, no ano [[1999]] créase o [[Consorci de les Comarques Centrals]] do País Valenciano co obxectivo de lograr unha cuarta provincia española, do cal se engade unha quinta rexión valenciana. Rexións do País Valenciano:

* Comarcas do Norte. 
* Comarcas do Interior. 
* Comarcas do Túria-Júcar. 
* Comarcas Centrais. 
* Comarcas do Sur.

== Xeografía ==
[[Ficheiro:Land of Valencia, NASA satellite image.jpg|miniatura|dereita|150px|Imaxe de satélite do País Valenciano (orixinal [[NASA]]).]]
=== O relevo ===
Está configurado polas montañas do norte, que pertencen ó [[Sistema Ibérico]], as serras meridionais do [[Cordilleiras Béticas|Sistema Bético]] e as serras, altiplanos e chairas centrais. No Maestrat atópase a montaña máis emblemática do país, a [[Penyagolosa]], de 1.813 m. de altitude, considerada popularmente como a máis elevada, mais a honra en realidade correspóndelle ó Calderón, no Racó d'Ademús, que se ergue até os 1.839 m; tamén no Racó atopamos o Gavilán (1.747 m), a Creu dels Tres Regnes (1.555 m) e o Tortajada (1.541 m) e l'Aitana (1558 m) entre outros.

O litoral alterna cantís como a Serra d'Irta, os da Vila Joiosa ou a Serra Gelada con zonas húmidas e marismas, por exemplo a Ribera de Cabanes, a Albufereta de Orpesa, as albufeiras de Valencia e Elx, as lagoas de Torrevella e a Mata; grandes cordóns de praias de area, dende [[Benicàssim]] até Almenara, dende [[Puçol]] até a Marina e importantes formacións de dunas como El Saler de Valencia ou as de Guardamar.

=== Clima ===
[[Ficheiro:Cvalencia.png|miniatura|dereita|150px|Variación do clima mediterráneo: típico (marrón), continental (laranxa), e seco (rosa).]]
[[Ficheiro:Valencia luchtfoto.jpg|miniatura|150px|Foto de [[Valencia]] coa vella e nova canles do [[río Turia]].]]
O País Valenciano está bañado ó longo da fachada costeira polo [[mar Mediterráneo]] e, polo tanto, o seu clima é o [[clima mediterráneo|mediterráneo]] que canto máis se insire cara ao interior menos suave é. Por iso no territorio non existe o mesmo tipo de clima mediterráneo, senón que podemos atopar:

* Típico: esténdese a todo o litoral norte e centro do territorio, cuns invernos non demasiado fríos a causa da acción suavizante que o mar fai na temperatura, e cuns estíos suficientemente secos e calorosos de máximas ó redor dos 30&nbsp;°C; as precipitacións concéntranse na primavera, e tamén no outono, mais con riscos de [[gota fría]]. As localidades máis representativas que teñen este clima poden ser [[Castelló de la Plana|Castelló]], [[Gandia, Valencia|Gandia]], [[Torrent, Valencia|Torrent]], [[Sagunto, Valencia|Sagunt]] ou [[Valencia]].
* Continental: é un clima de transición entre o clima continental e o mediterráneo típico, propio do interior da Península Ibérica. Os invernos son fríos, os estíos son máis cálidos que no clima mediterráneo típico, cunhas temperaturas máximas que nalgunhas zonas roldan os 35&nbsp;°C, as precipitacións escasean mais atópanse mellor distribuídas ó longo do ano, e en forma de neve no inverno. Localidades: [[Requena]], [[Villena]], [[Alcoi]], [[Elda]] e [[Xàtiva]].
* Seco: ten lugar dende a [[Marina Alta]] até o [[Baix Segura]], cunha temperaturas moi cálidas no verán, e uns invernos suaves de 10 a 13&nbsp;°C, escaseando moito as precipitacións. Como máis ó sur é máis árido o clima ten uns invernos aínda máis suaves ó redor dos 12&nbsp;°C, cuns estíos moi longos, secos e calorosos, con temperaturas máximas de máis de 30&nbsp;°C. As precipitacións teñen lugar de xeito ocasional nas estacións de transición, é dicir, outono e primavera. Localidades representativas: [[Alacant]], [[Benidorm]], [[Elx]], [[Orihuela]] e [[Torrevieja]].
* Montaña: ten lugar nas zonas máis altas do territorio, nas beira da área do mediterráneo continental. O clima de montaña réxese pola altitude, factor que inflúe na temperatura e nas precipitacións, que acotío son máis abondosas e en forma de neve no inverno. Localidades: Morella.

=== Hidrografía ===
Só nos atopamos con dous grandes ríos o [[Río Segura|Segura]] e o [[Río Xúcar|Xúcar]], ámbolos dous alóctonos, como tamén o son o [[Río Millars|Millars]] e o [[Río Turia|Turia]].

O Xúcar, con 497&nbsp;km, nace en Ojuelos de Valdeminguete ([[Provincia de Cuenca|Cuenca]]) para desembocar en [[Cullera]]. En troques, o Segura, con 325&nbsp;km, nace en Fuente Segura, ([[provincia de Xaén|Xaén]]) e finaliza o seu percorrido en [[Guardamar del Segura]]. Con respecto ó Millars, nace na Serra de Gúdar, [[provincia de Teruel|Teruel]], e o Turia na Muela de San Juan, en Albarracín, Teruel. Exceptuando o [[Río Segura|Segura]], que nace nas Cordilleiras Béticas o resto dos alóctonos nacen no sistema ibérico.

Doutra banda, os autóctonos caracterízanse por ser ríos curtos, que nacen nas seerras próximas á costa e, polo tanto, teñen unha grande pendente. Ó norte está o [[río Sénia]], limitando con Cataluña, o Cèrvol, o Cervera e o Palància. Ó sur o río Serpis, tamén denominado río de Alcoi, o Xaló-Gorgos, o Algar, o Amadório, o Montnegre, a Rambla de les Ovelles e o [[río Vinalopó|Vinalopó]].

Estes ríos caracterízanse por ter un caudal irregular, con medradas de outono temidas e que provocan inundacións nos seus vales. Tamén fai falta dicir que sofren un intensivo aproveitamento hídrico mediante de presas para o consumo humano, industrial, turístico e agrícola, sendo o fundamento dos prósperos regadíos valencianos.

== Parques naturais ==
A [[Generalitat Valenciana|Generalitat]], coa lei 11/94 de [[27 de decembro]] sobre Espazos Naturais Protexidos do País Valenciano<ref>{{Cita web |url=http://www.cth.gva.es/comunes_asp/documentos/legislacion/val/00101000014901.html |título=Llei 11/94 de 27 de desembre sobre Espais Naturals Protegits |data-acceso=09 de decembro de 2008 |data-arquivo=28 de maio de 2020 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200528082426/http://www.cma.gva.es/comunes_asp/documentos/legislacion/val/00101000014901.html |url-morta=yes }}</ref>, establece a categoría de [[Parque natural]] e defíneos como áreas naturais pouco transformadas pola acción humana, a conservación dos cales merece unha atención preferente por parte da [[Generalitat Valenciana]], que concede esta figura legal, e considéranse axeitados para a súa integración en redes nacionais ou internacionais de espazos protexidos. Os parques naturais son áreas naturais representativas polos seus ecosistemas ou á singularidade da súa [[flora]] e [[fauna]], ou das súas formacións xeomorfolóxicas, ou ben á beleza das súas paisaxes, posuír uns valores ecolóxicos, educativos, culturais ou estéticos.

As actividades a realizar orientaranse cara aos usos tradicionais [[agricultura|agrícolas]], [[Gandaría|gandeiros]] e [[silvicultura|silvícolas]], e ó aproveitamento das producións compatibles coas finalidades que motivaron a declaración, así como á súa visita e gozo coas limitacións necesarias para garantir a protección e as actividades propias da xestión do espazo protexido. Os outros usos poderán ser obxecto de exclusión na medida que entren en conflito cos valores que se pretenda protexer.

== Política e goberno ==
[[Ficheiro:Façana de Les Corts del País Valencià.jpg|miniatura|165px|[[Palau de Benicarló|Pazo dos Borja]], sede de [[Cortes Valencianas|Les Corts]]]]
[[Ficheiro:Estendard Generalitat Valenciana.svg|miniatura|165px|Estandarte da [[Generalitat Valenciana|Generalitat]]]]
{{Artigo principal|Generalitat Valenciana}}
O País Valenciano, en recoñecemento da súa identidade coma nacionalidade histórica do Estado, que provén do histórico [[Reino de Valencia]], accedendo ó seu autogoberno e constituíndose en comunidade autónoma có nome oficial de Comunidade Valenciana (''Comunitat Valenciana''), coa promulgación do seu primeiro Estatuto no [[1982]] (reformado no [[1986]])

Tódalas institucións de goberno da Comunidade Valenciana constitúen a [[Generalitat Valenciana]]. Estas institucións son:

* as [[Cortes Valencianas]] (''Les Corts''): órgano lexislativo da comunidade integrado por un mínimo de noventa e nove deputados electos por sufraxio universal segundo a representación proporcional, por un período de catro anos;
* a [[Presidente da Generalitat Valenciana|Presidencia da Generalitat Valenciana]], encabezada polo President de la Generalitat, electo polas Cortes;
* o [[Consello da Generalitat Valenciana|Consello da Generalitat]] (''Consell''): órgano colexiado do goberno co potestade executiva e regulamentaria. Está integrado polo presidente e polos membros designados por el. 
* o [[Síndic de Greuges da Comunidade Valenciana|Síndic de Greuges]]: unha das institucións da Generalitat Valenciana que foi recollida polo Estatuto de Autonomía do País Valenciano de 1982, equivalente ao [[Valedora do Pobo|Valedor do Pobo de Galiza]].

As outras institucións da Generalitat son: a Sindicatura de Cuentas (Sindicatura de Comptes), o Consello Valenciano de Cultura (Consell Valencià de Cultura), a Academia Valenciana da Lingua (Acadèmia Valenciana de la Llengua), o Consello Xurídico e Consultivo (Consell Jurídic i Consultiu), o Comité Económico e Social (Comité Econòmic i Social) e o Consello Valenciano de Cultura (Consell Valencià de Cultura).

== Economía ==
O País Valenciano conforma un territorio alongado, cunha orografía montañosa e irregular que dificultou historicamente as comunicacións e o aproveitamento do chan, e só o eixo litoral facilitou a conexión con Europa. Cun clima mediterráneo e un réxime de choivas escasas, os recursos naturais do País Valenciano son exiguos con respecto ós minerais. En [[recursos hídricos]] hai unha demanda de auga superior á oferta, e este desequilibrio é especialmente grave nas comarcas do sur do país, que se resolve polo momento con restricións e coa explotación de acuíferos subterráneos.

No ano [[2005]] o País Valenciano xerou o 9,64% do [[Produto interior bruto|PIB]] estatal e a taxa de paro situouse no 8'82%.<ref name="Cámara">{{Cita web|url=http://www.camaravalencia.com/misiones/ReinoUnido2007/la_comunidad_valenciana_links.htm|title=A Comunidade Valenciana|publisher=Cámara de comercio de Valencia|dato=|accessdate=2008-09-09|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090602131014/http://www.camaravalencia.com/misiones/ReinoUnido2007/la_comunidad_valenciana_links.htm|dataarquivo=02 de xuño de 2009|urlmorta=yes}}</ref> En recursos humanos a taxa de actividade do País Valenciano logrou o ano 2005 o 58'64%, se ben as diferenzas por xénero son moi acusadas.<ref name="Cámara"/><ref>Instituto Valenciano de Estadística. p.18</ref> O modelo empresarial valenciano característico son as [[Pequena e mediana empresa|PEME]], principalmente de cariz familiar, se ben han algunhas multinacionais. Pese á grave crise económica entre [[1973]] e [[1985]], actualmente é a segunda autonomía exportadora do Estado, e o volume das exportacións chegou ós 16.910 millóns de [[euro]]s no ano 2005.<ref name="Cámara"/>

== Demografía ==
[[Ficheiro:Densitat de població del País Valencia (2004).png|195px|dereita|miniatura|Densidade de poboación dos municipios valencianos.]]
A demografía do País Valenciano tradicionalmente concentrábase en localidades en zonas de cultivo ás beiras dos ríos máis importantes ([[Río Xúcar|Xúcar]], [[río Turia|Turia]], [[Río Segura|Segura]], [[Río Vinalopó|Vinalopó]]), así coma poboacións importantes costeiras con [[Porto (comunicacións)|portos]], segundo as actividades agrícolas ou comerciais. As poboacións máis importantes adoitaban ser, máis antigamente, Sagunt ou [[Dénia]], durante gran parte da súa historia, [[Valencia]], [[Xàtiva]], [[Orihuela]], [[Alacant]], [[Elx]], [[Gandia, Valencia|Gandia]] ou [[Vila-real]] e, máis recentemente, [[Alzira]] e [[Castelló de la Plana]].

Desta distribución tradicional, orixinada polas características orográficas e a posibilidade da agricultura de regadío, derívase que, aínda actualmente, a densidade de poboación é maior nas comarcas centrais e do sur e menor nas comarcas do Norte e do interior. Tamén afectou á demografía (e é quizais a excepción á distribución mencionada) a grande actividade industrial ou de produtos derivados da agricultura, durante o século XX, a cidades non costeiras como por exemplo [[Alcoi]], [[Elda]], [[Novelda]], [[Ontinyent]], [[Petrer]], [[Villena]] e a [[La Vall d'Uixó]].

Nos últimos anos, acentuouse a concentración nas grandes capitais e as súas localidades das áreas metropolitanas (salientando [[Torrent, Valencia|Torrent]], [[Mislata]], [[Paterna]], [[Burjassot]], [[Sant Vicent del Raspeig]], [[Paiporta]] etc.) e, moi especialmente, en pobos e cidades costeiras. Así, poboacións tradicionalmente pequenas, (coma por exemplo [[Benidorm]] ou [[Torrevieja]]) sufriron un incremento de poboación moi salientable (aínda máis salientable durante as estacións cálidas do ano) debido de fundamentalmente ás migracións xeradas polo [[turismo]].

Poderiamos dicir, polo tanto, que a demografía do País Valenciano hoxe en día é xa claramente maioritariamente urbana, con grande influencia de migracións debidas ó turismo e migracións estacionais de segunda residencia, e cunha clara tendencia cara ás poboacións costeiras.

=== Cidades máis poboadas ===
{{Cidades da Comunidade Valenciana}}

== Cultura e tradicións ==
[[Ficheiro:Nova Muixeranga d'Algemesí.jpg|dereita|miniatura|A [[Muixeranga]]]]
[[Ficheiro:Xaraguell.jpg|miniatura|Vestimenta tradicional]]
Os lazos culturais valencianos son claramente [[Mar Mediterráneo|mediterráneos]], por razóns xeográficas e históricas, con influencias de tódolos pobos que interviñeron na súa historia. A [[catolicismo|relixión católica]], aínda maioritaria entre os crentes, marcou tamén moitos lazos de comportamento individual e colectivo.

Aínda que moitas tradicións ancestrais poden ter unha orixe [[Imperio Romano|romano]] (como por exemplo o culto ó lume) de xeito similar a outros lugares da mediterráneos, así como a [[dieta]], tamén existen importantes influencias árabes na cultura, especialmente na [[gastronomía]]. Da [[reconquista|conquista feudal]], aínda hoxe é visible as diferenzas culturais entre os pobos de orixe aragonesa (denominados coloquialmente [[xurros]]) e os pobos provenientes de [[Porto (comunicacións)|Castela]] (coma agora a comarca da [[Plana d'Utiel]] e o señorío de [[Villena]]). Estas diferenzas se difuminan máis nas grandes cidades, onde moitas tradicións son mesmo descoñecidas pola xente nova e os recentemente chegados.

Entre as tradicións culturais podemos citar: 
* Deportes fortemente arraigados no País Valenciano como por exemplo o tiro e arrastre (''tir i arrossegament'') (que consiste nunha carreira dun cabalo cargado cun carro cheo de sacos, ó cal se lle engaden a cada volta) ou, mesmo, distintivos: a [[pelota valenciana]] (''Joc de Pilota''). 
* Afeccións con moita tradición, por exemplo a [[colombicultura]]. 
* Xogos de cartas con toda unha cultura e vocabulario ó seu redor, coma por exemplo o xogo do truco (''joc del truc''). 
* A existencia dunha cultura da [[música]] moi extensa en tódalas clases sociais, xeralmente ó redor das [[banda de música|bandas de música]] e as sociedades musicais do País Valenciano. 
* O uso do [[timbal]] (''tabalet'') e a dozaina (''dolçaina'') como instrumentos musicais para amenizar en calquera ocasión as rúas. 
* A preservación, aínda viva, de cantos tradicionais, como as ''albades'', e os bailes tradicionais como as danzas ou a xota. 
* A indumentaria tradicional, recuperada ocasionalmente para bailes tradicionais e actos festivos. 
* As festas, cunha grande importancia do lume, a pirotecnia, a vestimenta e a música (véxase máis abaixo). 
* Os castelos humanos e danzas da [[Muixeranga]].
* A gastronomía, con gran variedade de [[arroz|arroces]] e doces (véxase máis abaixo).

=== Gastronomía ===
[[Ficheiro:ValencianPaella.jpg|miniatura|Unha paella valenciana, con coello, pito e xudías.]]
A gastronomía do País Valenciano está marcada pola xeografía do país. Así pois na costa destacan os coques e pratos de [[arroz]], e emprega preferentemente os [[Cereal|cereais]] (o arroz, [[millo]], [[trigo]]), [[Legume|legumes]], [[Froita|froitas]] ([[uva]], [[laranxa]]) e as [[Hortaliza|hortalizas]], mentres no interior destaca [[Gazpacho|gazpachos]] e [[Caldeirada|caldeiradas]] e o uso de [[embutido]], [[Noz (froito)|noces]] e [[Améndoa|améndoas]], [[Cogomelo|cogomelos]] e caza. Tanto as achegas dos [[Grecia|gregos]] (a améndoa, o [[viño]]) e dos [[Imperio Romano|romanos]] (a [[orchata]], o [[aceite de oliva]]) coma a dos [[Musulmán|musulmáns]] ([[turrón]], bolo de vento, arnadí e outros doces) e os repoboadores cristiáns ([[sobrasada]], [[Coque|coques]], ''esgarrat'', ''espencat'') son destacables.

* Bebidas: Mistela ([[viño doce]]), licor-café, herbero, [[Auga de Valencia]], [[augardente]], [[asente]], ''casalla'' (da destilación do [[anís]]), [[orchata]], ''barrejat'', viños do País Valenciano.
* Comidas
** Arroces: [[paella]], arroz a banda, arroz i costra, arroz ó forno, arroz con fabas e nabos, arroz negro, arroz á pedrada, arroz caldoso, ''arrossejat''.
** Outros: [[fideuá]], caldeirada, ''esgarrat'', ''espencat'', [[Berenxena|berenxenas]] recheas, [[allo]] e [[Pemento (condimento)|pementón]] (''all i pebre''), coques (doces) -entre eles, a coca de mullador, as coques de ''dacsa'', a coca de ''tonyina'' e a coca de ''xulla''-, ''bollit'', ''sang amb ceba'' (lit. sangue con cebola), [[gazpacho]].
* Sobremesa e piscolabis
** Doce: arnadí, bolos de vento de cabaza, coca de ''llauna'' (doce), coca de azucre (doce), delicias de Elx, ''panellets'', pasteis de améndoa ou de [[pataca doce]], turrón, almojàbenes, cabaza ó forno, cabaciña, arrop i tallaetes, monas, flaó, fartons, coca celestial (doce), tonya ou pan torrado, ''pestinyos''.
** Salgado: ''rosquilletes'', pasteis de acelga.
* Outros: [[alioli]], [[pisto]], [[embutido]] incluíndo sobrasada da Mariña.

=== Festas ===
[[Ficheiro:Moros y cristianos.jpg|miniatura|Festa de Mouros e Cristiáns en Callosa d'en Sarrià.]]
* [[9 de outubro]]: Conmemórase a entrada de [[Xaime I de Aragón]] na cidade de [[Valencia]].
* [[25 de abril]]: Aniversario da derrota na batalla de Almansa, que supón a vitoria de [[Filipe V de España|Filipe V]] e a derrogación dos Foros outorgados polo rei [[Xaime I de Aragón|Xaime I]]. Esta conmemoración ten unha fasquía política, cultural e cívica, aínda que oficialmente só é o día das [[Cortes Valencianas]] (''Les Corts'').
* As [[Fallas]] na honra de [[Xosé de Nazaret|San Xosé]] (Sant Josep), o [[19 de marzo]] (sobre todo nas comarcas que arrodean a capital).
* A Magdalena, en [[Castelló de la Plana]].
*[[Mouros e Cristiáns de Alcoi|Festas de mouros e cristiáns]]: de [[Alcoi]], no Vall d'Albaida, en [[La Vila Joiosa]] (o desembarco), o [[Comtat]], nas comarcas do [[río Vinalopó|Vinalopó]] etc.
* [[Noite de san Xoán|Fogueiras de San Xoán]] en [[Alacant]]
* O Misterio (''El Misteri'') de [[Elx]]
* A [[mocadorada]], na cidade de [[Valencia]] e arredores, que ten lugar tódolos [[9 de outubro]], día de ''Sant Donís'' e Día do País Valenciano. 
* A [[Muixeranga]] en [[Algemesí]]
* Festas e representacións en moitas vilas e cidades, na honra de Sant Vicent Ferrer, patrón do País Valenciano.

== Deportes ==
[[Ficheiro:Pilota de llargues a Sant Joan d'Alacant 3.jpg|250px|dereita|miniatura|Partido de ''[[llargues]]'' nunha rúa de [[Sant Joan d'Alacant]].]]
[[Ficheiro:Bridge Valencia Street Circuit.jpg|250px|dereita|miniatura|[[Circuíto urbano de Valencia]] de [[Fórmula 1]].]]
O deporte tradicional por antonomasia é o xogo da [[pelota valenciana]] (''pilota valenciana''), até tal punto que hai [[Lista de pilotaris valencianos|xogadores]] profesionais e unha selección valenciana de pelota que participa nas competicións internacionais máis importantes. Este deporte practícase en máis de oito modalidades distintas, ben na rúa ou ben nun [[trinquet]]. Durante os partidos é típico que o público se atope case invadindo o espazo de xogo, e un ou dous marchadores recollen as apostas que fan polo equipo de "blaus" ou de "rojos", as únicas cores utilizadas na indumentaria dos pilotaris, xunto co branco, do cal adoitan ser os pantalóns e as espardenyes (zapatillas). A práctica e o coñecemento deste deporte está a aumentar dende que se retransmiten partidas por [[Ràdio Televisió Valenciana|TV]] e os novos institutos de educación mediana deben contar con canchas de xogo axeitadas.<ref name="fedpival">''[http://www.fedpival.es/val/historia.php Història] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090107095421/http://www.fedpival.es/val/historia.php |date=07 de xaneiro de 2009 }}'' web da Federación de Pilota Valenciana</ref>

Outro dos deportes máis característicos é a [[colombicultura]], ou as pombas deportivas, que se comezou a practicar especialmente a partir da década dos 20 do [[século XX]], estendéndose por todo o Estado español, no que se adestra unha raza propia de pomba, o gavatxut valenciano. Tamén é tradicional o xogo da [[petanca]], sobre todo nas zonas rurais.

O deporte máis popular, é o [[fútbol]]. No País Valenciano existen equipos importantes de fútbol, principalmente o [[Valencia Club de Fútbol]], gañador de varios títulos nacionais e europeos ao longo da súa historia, e o [[Villarreal Club de Fútbol|Villarreal CF]], habitual nas competicións europeas nos últimos anos. Outros históricos son [[Levante Unión Deportiva]] (o máis antigo, fundado no [[1909]]), [[Elche Club de Fútbol]], [[Hércules de Alicante Club de Fútbol|Hércules CF]], [[Club Deportivo Castellón]] e o [[Club Deportivo Alcoyano|CD Alcoyano]]. Outro dos deportes olímpicos no que se destaca é o [[baloncesto]], cos equipos [[Valencia Basket|Valencia BC]] e [[CB Lucentum Alicante]]. O deporte olímpico máis importante dos equipos femininos é o [[balonmán]], onde se recolleron importantes e numerosos títulos, con equipos agora desaparecidos por exemplo BM Altea ou Colpisa Alacant, e na división de honra do cal, actualmente, máis da metade dos clubs femininos son valencianos.

O País Valenciano dispón tamén do famoso Circuíto de Cheste (''Circuit de Xest''), de 4.005 metros de percorrido, onde se disputa o "Gran Premio da Comunidade Valenciana" nas disciplinas de [[motociclismo]] MotoGP e Superbikes na última xornada do Campionato do Mundo de motociclismo. Este circuíto foi inaugurado o [[19 de setembro]] de [[1999]] e foi bautizado coma Circuíto Ricardo Tormo, en homenaxe póstuma a ese piloto valenciano. O circuíto consta de 65.000 cadeiras e unha capacidade aproximada de 120.000 persoas.

No ano [[2008]], comezou a celebrarse o [[Gran Premio de Europa]] no recente [[Circuíto Urbano de Valencia]] que acollerá durante sete edicións carreiras de [[Fórmula 1]], [[GP 2]], [[Fórmula 3]], [[Fórmula BMW]] e [[Porsche Mobil 1 Supercup]]. Este gran premio aportará un impacto económico de ó redor dos 70.000 millóns de euros anuais.<ref name="Avui1">{{Cita web |url=http://www.avui.cat/article/esports/1723/valencia/entra/la/f.html |title=Camps cumpre a súa 'promesa electoral' |publisher=Diari Avui |date=[[1 de xuño]] [[2007]] |accessdate=2008-09-7 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090602043012/http://www.avui.cat/article/esports/1723/valencia/entra/la/f.html |dataarquivo=02 de xuño de 2009 |urlmorta=yes }}</ref>

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commons|País Valencià}}
{{commonscat}}
=== Outros artigos ===
* [[Lista de concellos de Castelló]]
* [[Lista de concellos de Valencia]]
* [[Lista de concellos de Alacant]]
* [[Comarcas do País Valenciano]]

=== Ligazóns externas ===

* [http://www.comunidadvalenciana.com/ Páxina Web Oficial da Comunidade Valenciana]
* [http://www.gva.es Páxina Web da Generalitat Valenciana] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110709093918/http://www.gva.es/ |date=09 de xullo de 2011 }}
* [http://www.docv.gva.es/portal/ Diario Oficial da Comunidade Valenciana] Antes de xaneiro de 2007, era o Diario Oficial da Generalitat Valenciana.
* [https://web.archive.org/web/20110717155935/http://www.pre.gva.es/argos/archivo/indexv.html Arquivo Histórico Electoral do País Valenciano]
* [http://www.comunitatvalenciana.com/ Web oficial de Turismo]
* [http://www.trobat.com/ Buscador do País Valenciano]
* [[:s:ca:Estatut d'autonomia del País Valencià de 2006|Estatuto do País Valenciano]]
* [[:s:ca:Llei d'ús i ensenyament del valencià|Lei do uso e ensino do valenciano]]

{{CCAA_España}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Comunidade Valenciana]]