BUHARA’DAN MARDİN’E UZANAN MİRAS HUKUKU: Mahmûd b. Ebî Bekr el-Kelâbâzî’nin (ö. 700/1300) İlmî Kişiliği ve Ferâiz İlmindeki Yeri, 2021
BUHARA’DAN MARDİN’E UZANAN MİRAS HUKUKU:
Mahmûd b. Ebî Bekr el-Kelâbâzî’nin (ö. 700/1300) İlmî Ki... more BUHARA’DAN MARDİN’E UZANAN MİRAS HUKUKU: Mahmûd b. Ebî Bekr el-Kelâbâzî’nin (ö. 700/1300) İlmî Kişiliği ve Ferâiz İlmindeki Yeri
Öz Hanefî fukahası arasında, özellikle feraiz ve hadis alanındaki otoritesi ile tanınan Kelâbâzî, Buhara şehrinin Kelâbâz mahallesinde 644/1246 yılında doğmuş, 700/1300 senesinde Mardin’de vefat etmiştir. Başlangıçta Buhara fukahasından ilim tahsiline başlayan Mahmûd b. Ebû Bekr, daha sonrasında Merv, Demegân, Serahs, Bağdat, Musul, Şam, Kahire, Mardin gibi şehirleri gezerek Kevâşî, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Muhammed İbnü’d-Debbâb, Fahrüddin İbnü’l-Buhârî, Abdurrahim b. Abdülvâhid el-Makdisî, İbn Hamdân, Hafızûddîn el-Kebîr Muhammed b. Muhammed el-Buhârî, Hamidüddin ed-Darîr, Muhammed el-Hılâtî gibi alimlerden ders almıştır. Talebelerinin arasında Ebû Hayyân el-Endelûsî, Abdülkerim el-Birzâlî, Abdülmün‘im b. Halef ed-Dimyâtî, Yusuf b. Abdurrahman el-Mizzî, Kutbuddîn el-Halebî, Zehebî, İbn Seyyidinnâs gibi şahıslar zikredilmektedir. Naklî ilimlerde olduğu gibi ferâiz ilminde de derin bilgiye sahip olan Kelâbâzî, daha çok “Dâvü’s-sirâc”, “Hallü’l-karâiz fi fennî’l-ferâiz”, “Telkîhu’l-efhâm fî şerhî mesâili zevi’l-erhâm” adlı Miras Hukuku alanındaki eserler telif etmiştir. Hatta, bu yönü ile tabakat kitaplarında “el-Faradî” şeklindeki lakabı ile meşhur olmuştur. Müellifimizin yukarıda zikri geçen her üç eserinde de feraiz ilminin daha detaylı bir şekilde ele alındığını görmekteyiz. Nitekim, mezkur eserlerde “Mevâniü’l-irs”, “Ashâbü’l-ferâiz”, “en-Nisâ”, “el-A‘sabât”, “el-Hacb”, “Mehâricü’l-furûd”, “el-A‘vl”, “et-Terika”, “Zevi’l-erhâm”, “el-Hünsâ”, “el-Haml”, “el-Mafkûd”, “el-Murted”, “er-Redd”, “Mükâsematü’l-cedd” vb. birçok spesifik terimleri görmemiz mümkündür. Leknevî’nin Kelâbâzî’nin kitapları hakkındaki “Davü’s-sirâc kitabını incelediğimde, müellifin meseleleri mezheplerin delilleriyle birlikte tetkik ettiğini, bu yöntemi ile de müellifin feraiz ilminde derin bir bilgi sahibi olduğuna şahit oldum” şeklindeki ifadesi, Kelâbâzî’nin bu alanda büyük bir otoriteye sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bildirimizde, kısaca Kelâbâzî’nin fıkıh ve hadis ilmindeki ilmî kişiliği ele alınacak, özellikle feraiz alanındaki eserlerinden hareketle, kendisinin Buhara’dan başlattığı ilmî yolculuğun Mardin’de son bulmasına kadar elde etmiş olduğu feraiz alanındaki ilmî birikiminin üzerinde durulacaktır.
Yaratildigi gunden bu yana su ya da bu sebepten oturu topluluk halinde yasama mecburiyeti ile kar... more Yaratildigi gunden bu yana su ya da bu sebepten oturu topluluk halinde yasama mecburiyeti ile karsi karsiya kalan insanligin, hayatini belli bir hukuki duzen icerisinde devam ettirmek icin gundelik hayatta belli kanunlarin vaz edilisi mecburiyeti elbette ki tartisilamaz. XVIII-XX. yy (Hokand Hanligi devrinde) Kirgiz halkinin hukuk anlayisinin tesekkul etmesi konusunda Biy Mahkemelerinin yeri onemlidir. Oyle ki, Biy Mahkemeleri sadece bir yargi muessesesi olarak hizmet vermekle sinirli kalmamis, ayni zamanda Kirgiz halkinin hem adli hem idari islerinden sorumlu esas resmi mercii olmustur. Bu makalemizde Biy Mahkemeleri hakkinda kisaca bilgi verilecektir. Ozellikle muessesenin yapisi, isleyis tarzi, biy-manaplarin tayini, azli, maasi, mahkemede kabul edilen deliller, mahkemece verilen kararlarin kisaca tanitimi gibi konular uzerinde durulacaktir
Musluman toplumunun Islâmi ilimler konusunda bazi ilerlemeleri yakalamasi Arap-Fars-Turk kultur h... more Musluman toplumunun Islâmi ilimler konusunda bazi ilerlemeleri yakalamasi Arap-Fars-Turk kultur havzalariyla yakindan iliskilidir. Bunlardan ozellikle nass ile akil dengesini iyi ayarlayabilen Turk ekolu, gunumuzde bircok acidan arastirilmaya devam edilmektedir. Makalemizde bu ekolun Turkistan kolu Hokand Hanligi uzerinden ele alinmaya calisilacaktir. Arastirmamiza konu olan Hokand Hanligi’nin egitim sistemi henuz yeteri kadar arastirilmamistir. Bu sebeple de, Turk dunyasi icin henuz mechul bir konu olarak kalmaya devam etmektedir. Bu nedenle makalede Hokand Hanligi’nin tarihcesi, Hanligin egitim sistemi ve idari yapisi icerisinde egitimin yeri, Carlik Rusyasi bilim adamlari tarafindan yerli egitim sisteminin analiz edilisi gibi konular uzerinde durulmustur. Bu cercevede elde edilen bilgiler dogrultusunda, Hanligin oturmus bir egitim sistemine sahip oldugu temel tezi islenmeye calisilmistir.
Kyrgyz people who adopted a sedentary life in the beginning, after Chinqis Khan's domination ... more Kyrgyz people who adopted a sedentary life in the beginning, after Chinqis Khan's domination in 1212 and Russian occupation in 1865 sought its freedom and therefore retreated to mountainous countryside of strategical importance. Although they have been Muslims for centuries, the life of the Kyrgyz, unlike other Turkic clans, as part of nomadism prevalent in rural and mountainous areas, was at its every stage predicated on customary law rather than Shariah law. Dealing with the customary practices of the Kyrgyz regarding betrothal in terms of Islamic Law, this study endeavours to determine the place of each related matter in fiqh (Islamic Jurisprudence). Discussing in detail the topic of betrothal as the point where customary law and religious law intersect , the paper attained some important findings and conclusions in the light of invaluable works. Especially, under the themes like “The Engagement in Kyrgyz Customs and Retribution For The Canceling”, “The Engagement in Islamic Law and The Consequences It’s Breaking”, “The Recompense of Marriage of an Engaged Girl to Another in Kyrgyz Customs and Islamic Law”, “The Contempt for Lack of Virginity in Kyrgyz Customs and Islamic Fiqh”, “The Death One of Partners in The Period of Engagement And Brother or Sister Substitute”, “The Analysing on the Betrothed in the Cradle from the Perspective Kyrgyz Custom Law and Islamic law”.
Vakiflar, icgudusel bir davranis sonucunda meydana gelen belki de insanlik tarihinin en eski hayi... more Vakiflar, icgudusel bir davranis sonucunda meydana gelen belki de insanlik tarihinin en eski hayir kurumlaridir. Diger Islam beldelerinde oldugu gibi Orta Asya ulkelerindeki vakiflar bunun tarihi bir kanitidir. Hokand Hanligi’na ait vakif belgeleri hakkinda Turkce herhangi bir calismanin olmayisi, mecburi olarak bizim bu boslugu doldurmamiza, daha dogrusu bu makaleyi telif etmemize sebep olmustur. Bu makalede Hokand Hanligi’na ait vakif belgeleri, belgelerin karakteristik ozellikleri, vakfedilen esyalarin turleri, vakif gelirlerinin kullanildigi merciler, hayir hasenat gibi vakif islerine bizzat hanlarin onculuk etmeleri, vakif kurumlarinin idari yapi icerisindeki onemi ile vakif memurlari gibi konular arastirilmistir. Makalenin sonunda cok eski bir mâziye sahip olan Hokand Hanligi’ndaki vakif kurumlarinin Carlik Rusya tarafindan once vergilendirme, sonrasinda bazi gerekcelerle vakiflari kamulastirma, son olarak da hanliktaki tum vakiflari ilga ederek kendisinin ekonomik butce kayna...
A Comparison Of The Sharia Records Of Hokand Khanate And Safranbolu In Terms Of Content (18-19 Centuries) , 2019
Sharia records are the most important sources that are considered firsthand in understanding the ... more Sharia records are the most important sources that are considered firsthand in understanding the legal structure of any state as well as the social structure of that period. In this paper, we tried to identify the similar and especially diverging points of the legal and social structure of the Ottoman Empire and Central Asian states. As examples, the sharia records of Safranbolu and Hokand Khanate. In brief, in our paper, the History of Hokand Khanate and its Relations with the Ottoman Empire, the Legal Structure of the Ottoman State and Hokand Khanate, a Brief Presentation of Safranbolu and Hokand Khanate, the Characteristics of the Records”and finally, a Comparison of the Cases recorded in the Court Records and the Punishments in terms of their Types”. Keywords: Safranbolu, Hokand Khanate, Case, Sharia Records, Court.
Şeri‘yye sicilleri, herhangi bir devletin hukuksal yapısını, aynı şekilde o dönemin toplumsal yap... more Şeri‘yye sicilleri, herhangi bir devletin hukuksal yapısını, aynı şekilde o dönemin toplumsal yapısını iyi bir şekilde anlamada, aslında birinci elden sayılan en önemli kaynaklardır. Bu bildirimizde, Osmanlı İmparatorluğu ve Orta Asya Ülkelerinin hukuksal ve toplumsal yapısının birbirine benzeşen, özellikle de birbirinden ayrışan noktalarını tespit etmeye çalıştık. Örneklik bazında, Safranbolu ve Hokand Hanlığı şeri‘yye sicillerini ele aldık. Bildirimizde “Hokand Hanlığı Tarihçesi ve Osmanlı İmparatorluğu ile Olan Münasebetleri”, “Osmanlı Devleti ve Hokand Hanlığı’nın Hukuksal Yapısı”, “Safranbolu ve Hokand Hanlığı Şer‘iyye Sicillerinin Kısaca Tanıtımı”, “Şerî Mahkemelerin Yapısı ve İşleyişi Açısından Mukayese Edilişi”, “Sicillerin Karakteristik Özellikleri”, en sonunda da, “Sicillerde Kaydedilen Davaların ve Verilen Cezaların Türleri Açısından Mukayese Edilişi” konuları üzerine durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Safranbolu, Hokand Hanlığı, Dava, Şerîyye Sicilleri, Mahkeme
Tsarist Russian Orientalist Nikolaj Petrovich Ostroumov (1846-1930) And His Research Works On The Islamic Law, 2020
The all powerless Central Asian nation’s that stayed in the China’s and Russian’s claw and their ... more The all powerless Central Asian nation’s that stayed in the China’s and Russian’s claw and their destiny in today, actually it has been realeted with Russian occupation on these regions. There are some important preparation works about occupation. That studied in these works Central Asian culture by Nicolaj Petrovich Ostroumov for example. Our aim in this sientific article it is giving so signafiticant knowledges about Ostromov’s ideas and his experienced works to the all researchers. Espessialy, we focused his scrupulous ideas on the occupation as distint from another orientalists. And we have some analysis on these works, that writed by Ostroumov on the Islamic Law and Islamic Studies. Finally, we achived so meaningful results and finding, that will be contributions to the academicial society in my hope.
BUHARA EMİRLİĞİ’NDEKİ (1747-1920) ŞER‘Î MAHKEMELER , 2020
Öz: Buhara Emirliği, 1747-1920 seneleri arasında Mangıtlar sülalesinin yönettiği Orta Asya’daki T... more Öz: Buhara Emirliği, 1747-1920 seneleri arasında Mangıtlar sülalesinin yönettiği Orta Asya’daki Türk Hanlıklarından/devletlerinden biridir. Şeybânî ve Aştarhânîler hanedenları tarafından yönetilen Buhara Hanlığı, Mangıtlar hanedanın iktidara gelmeleriyle Buhara Emirliği olarak anılmaya başlamıştır. Hanlık/Emirlik ismini, başşehir olan Buhara’dan almıştır. Orta Asya’nın kalbi diyebileceğimiz Buhara şehri, Emevî ve Abbâsiler dönemlerinde Müslüman fatihlerinin şehri fethetmelerinden Cengiz Han istilasına kadar geçen zaman diliminde, İslâmî ilimlerin ve İslâm medeniyetinin beşiği olmuştur. Çarlık Rusya İmparatorluğu’nun Buhara Emirliği’ni işgaline kadarki süreçte de İslâmî ilimlerin ve İslam medeniyetinin daha da ilerletilmesi söz konusu olmuştur. Buhara Emirliği üzerine çok sayıda ilmî çalışmalar yapılmıştır. Ancak Buhara Emirliği’nin yargı sistemi, özellikle şer‘î mahkemeleri hakkında yeterli çalışmalar yapılmamıştır. Bu nedenle makalemizde genel olarak Buhara Emirliği’ndeki yargı sistemi, hususî olarak da şer‘î mahkemeler konusu ele alınmış, önemli bulgu ve sonuçlara ulaşılmıştır.
THE SHARIAH COURTS IN THE EMIRATE OF BUKHARA (1747-1920), 2020
Abstract: The Emirate of Bukhara is the one of the Turkish Khanates in Central Asia, which was ru... more Abstract: The Emirate of Bukhara is the one of the Turkish Khanates in Central Asia, which was ruled by the Mangitian dynasty between 1747-1920 years. It was called as “Khanate of Bukhara” in the periods of the Shaybanid and Ashtarhanid dynasties. By the rule of Mangitian dynasty, the khanate was named as “Emirate of Bukhara”. The emirate is named after their capital city, Bukhara that is situated at the heart of Central Asia. The city had become the cradle of Islamic sciences and Islamic civilization, from its conquest by the Umayyads and the Abbasids until its occupation by Chinggis Khan. However, the contribution of the emirate to Islamic civilization by means of a miscellany of works and activities regarding Islamic sciences had been continued until the Russian invasion. Although a number of academical works on the Emirate of Bukhara can be found, there is a dearth of scientific studies on the judical system, particularly the shariah courts in Emirate of Bukhara. Therefore this article deals with the judical system of the emirate, the shariah courts in par
Çarlık Rusya Şarkiyatçısı Nikolay Petroviç Ostroumov (1846–1930) ve İslam Hukuku Alanındaki Çalışmaları , 2020
Öz
Çin ve Rusya kıskacı arasında kalan, çaresiz Orta Asya ülkelerinin asırlarca süren ilmî ve kü... more Öz Çin ve Rusya kıskacı arasında kalan, çaresiz Orta Asya ülkelerinin asırlarca süren ilmî ve kültürel geri kalmışlığı, aslında bölgenin Çarlık Rusya tarafından işgal edilişi ile yakından ilgilidir. İşgalin ön çalışmaları da, Nikolay Petroviç Ostroumov gibi bilim adamlarının, o bölgenin kültürel araştırmalarını konu edinen, oldukça kapsamlı eserlerine dayanmaktadır. Bu nedenle biz, bu makalemizde, Ostroumov’un yaklaşık kırk senelik Taşkent tecrübesine dayanarak, daha doğrusu konuları yerinde araştırdığı görüşleri ve eserlerini araştırma konusu edindik. Özellikle, diğer bilim adamlarına nazaran işgalle ilgili daha insancıl görüşlerini, bununla birlikte genel olarak İslam dini ile ilgili özel olarak da İslam Hukuku ile ilgili kaleme almış olduğu eserlerini detaylıca inceleyerek, günümüz akademik dünyasına önemli katkıda bulunabilecek pek kıymetli bulgu ve sonuçlara ulaştık. Anahtar Kelimeler: İslam Hukuku, Çarlık Rusya, Orta Asya, İşgal, Ostroumov, Şarkiyatçı.
The İmportance of Sirāj al-Dīn al-Ūshī’s al-Fatāwā al-Sirājiyya in the Saving Kyrgyz Religious İdentity , 2018
Ислам дини тынчтыктын жана бейпилдиктин дини. Акыркы убактарда Ислам динин атын жамынган, негизи,... more Ислам дини тынчтыктын жана бейпилдиктин дини. Акыркы убактарда Ислам динин атын жамынган, негизи, Ислам дини менен шайкеш келбеген радикализм, фундаментализм, фанатизм, терроризм, экстремизм өңдүү терминдер актуалдуулугун жоготпой келет. Бул маселе Кыргызстан мусулмандары үчүн аябай кооптуу маселе катары каралып, канткенде бул маселелердин алдын алууга болору туурасындагы атайын иш-чаралар, албетте, ар бир мусулманды ойлонууга түртпөй койбойт. Бул маселелердин алдын алуу диний иденттүүлүккө ээ чыгып, диний радикализмге каршы бирдиктүү иш алып баруу менен гана ишке ашат. Башкача айтканда, ханафизмдин негизги өзөгүн түзгөн Сарахсийдин “аль-Мабсут”, Кадихан аль- Узжандийдин “аль-Фатава”, Сиражуддин аль-Ушийдин “аль-Фатава асСиражия” өңдүү, бул чөлкөмдүн менталитетине, үпр-адат жана каадасалтына, географиялык шарттарына ылайыктыштырылып, ошону менен бирге ханафий мазхабынын негизги принциптерине таянып жазылган, өзүбүздүн ыйык мурасыбызды замананын талаптарына жараша туура колдонуу менен гана жүзөгө ашат. Ачкыч сөздөр: Сиражуддин аль-Уший, аль-Фатава ас-Сиражия, диний иденттүүлүк, радикализм, фундаментализм, фанатизм, терроризм, экстремизм.
Yukarıda zikredilen “Burhaneddin el-Merginânî’nin el-Hidâye İsimli Eseri ve Hukuk İlmindeki Yeri... more Yukarıda zikredilen “Burhaneddin el-Merginânî’nin el-Hidâye İsimli Eseri ve Hukuk İlmindeki Yeri” adlı makalemizde esasen, el-Merginânî’nin yetiştiği ortam olarak Karahanlılar Devleti, hayat hikayesi, hoca ve talebeleri, kaleme almış olduğu eserleri, el-Hidâye eserinin kaleme alışı, eserin içerdiği konular ve kullanılan metod, el-Hidâye eseri üzerine yazılmış şerh ve hâşiyeler, el-Hidâye eserinin hukuk tarihindeki ve Ha- nefî mezhebindeki yeri gibi konular üzerinde durulmuş, okuyucuya müellif ve el- Hidâye eseri hakkında kısa ve öz bilgiler verilmiştir.
The Basic Literature Of Usulu Al Fiqkh And Furu Al Fiqh Of The Khanafit School , 2018
Abstract : The essence of the moslem way of life, it’s absolutly Holy Quran and Hadith. And the... more Abstract : The essence of the moslem way of life, it’s absolutly Holy Quran and Hadith. And they were analysed by different moslem people in a different way of ideologies. Khanafit school one of these different ideology schools. If we’ll some realistic assessment on the Khanafit school, of course we can find it’s superiority between others schools actually. We can to bring evidence to our thesis and that is it’s unique law systems, and it’s have been spreade in an all moslems countries, and it’s attract more supporters to itself, etc. and it’s others features. So every who holded in common khanafit school, he must have been some of knowledge about khanafit school. In this article we’ll research some factors what been effected in the khanafit schools infrastructure, and some reference books that writen in the furu al-fiqh and usulu al-fiqh of knowledge area. Keywords: Khanafit school, usulu al-fiqh, furu al-fiqh, literature.
Ханафий мазхабынын фуруъ аль-фикх жана усулу аль-фикх жаатындагы негизги колдонмо адабияттары, 2018
Аннотация:
Мусулман коомчулугунун жашоо образын түзгөн негизги булактар, бул- Кураны Карим жан... more Аннотация: Мусулман коомчулугунун жашоо образын түзгөн негизги булактар, бул- Кураны Карим жана Аз. Пайгамбардын (с.а.в.) сүннөттөрү болуп саналат. Мына ушул булактарды талдоо иши, ар башка мусулман коомчулугу тарабынан, ар түрдүү тааризде ишке ашырылган. Ханафий мазхабы да мына ушул эколдордун бири. Бул мазхапка реалисттик көз караштын негизинде баа берүүчү болсок, анын башка мазхаптарга салыштырмалуу, чындыгында бир топ артыкчылыгына күбөө болобуз. Бул пикирибизди анын укуктук системага паралелдүү өсүп-өнүгүшү, дүйнө жүзүндө кеңири аймака жайылышы, көпчүлүк мусулман коомчулугун өзүнө тарапташ кылышы, жб. ушул сыяктуу өзгөчөлүктөрү ырастап кетет. Мына ушундай артыкчылыка ээ болгон ханафий мазхабын таанып билүү, негизи ар бир ханафий мусулмандын милдети болуп эсептелет. Бул макалабызда ханафий мазхабынын түптөлүшүндө таасирдүү болгон факторлор, фуруъ аль-фикх жана усулу аль-фикх жаатында жазылган адабияттар өңдүү темаларды карамакчыбыз. Ачкыч сөздөр: Ханафий мазхабы, усулу аль-фикх, фуруъ аль-фикх, адабият.
TRADITION OF EDUCATION AND MADRASAS IN THE KHANETE OF KOKAND, 2018
ABSTRACT: The progress achieved by Muslims in Islamic sciences is closely related to the Arabic-P... more ABSTRACT: The progress achieved by Muslims in Islamic sciences is closely related to the Arabic-PersianTurkic cultural pool. The Turkish school among them that could strike a good balance between dogmas and mind continue to be researched from many perspectives today as well. There is not enough research yet on the education system of the Khanete of Kokand, which is the subject of our study. Therefore, it remains as a subject that is still unknown for the Turkic world. For this reason, this study examines the history of the Khanete of Kokand, and its education system, the place of education in its administrative structure, the analysis of the domestic education system by the Czarist Russian scientists. This study analyses the suggestion, in light of the information obtained in this framework, that the Khanete has an established education system. Keywords: Khanete of Kokand, Education, School, Madrasa, Karihane, Mosque, Hangah.
HOKAND HANLIĞI'NIN EĞİTİM GELENEĞİ VE MEDRESELER, 2018
Öz: Müslüman toplumunun İslâmî ilimler konusunda bazı ilerlemeleri yakalaması Arap-Fars-Türk kült... more Öz: Müslüman toplumunun İslâmî ilimler konusunda bazı ilerlemeleri yakalaması Arap-Fars-Türk kültür havzalarıyla yakından ilişkilidir. Bunlardan özellikle nass ile akıl dengesini iyi ayarlayabilen Türk ekolü, günümüzde birçok açıdan araştırılmaya devam edilmektedir. Makalemizde bu ekolün Türkistan kolu Hokand Hanlığı üzerinden ele alınmaya çalışılacaktır. Araştırmamıza konu olan Hokand Hanlığı’nın eğitim sistemi henüz yeteri kadar araştırılmamıştır. Bu sebeple de, Türk dünyası için henüz meçhul bir konu olarak kalmaya devam etmektedir. Bu nedenle makalede Hokand Hanlığı’nın tarihçesi, Hanlığın eğitim sistemi ve idarî yapısı içerisinde eğitimin yeri, Çarlık Rusyası bilim adamları tarafından yerli eğitim sisteminin analiz edilişi gibi konular üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede elde edilen bilgiler doğrultusunda, Hanlığın oturmuş bir eğitim sistemine sahip olduğu temel tezi işlenmeye çalışılmıştır. Anahtar kelimeler: Hokand Hanlığı, Eğitim, Mektep, Medrese, Kârîhâne, Câmi, Hangâh.
KIRGIZ BİY MAHKEMELERİ HAKKINDA KISA BİR ANALİZ (XVIII-XX yy.), 2017
Öz Yaratıldığı günden bu yana şu ya da bu sebepten ötürü topluluk halinde yaşama mecburiyeti ile ... more Öz Yaratıldığı günden bu yana şu ya da bu sebepten ötürü topluluk halinde yaşama mecburiyeti ile karşı karşıya kalan insanlığın, hayatını belli bir hukukî düzen içerisinde devam ettirmek için gündelik hayatta belli kanunların vaz edilişi mecburiyeti elbette ki tartışılamaz. XVIII-XX. yy (Hokand Hanlığı devrinde) Kırgız halkının hukuk anlayışının teşekkül etmesi konusunda Biy Mahkemelerinin yeri önemlidir. Öyle ki, Biy Mahkemeleri sadece bir yargı müessesesi olarak hizmet vermekle sınırlı kalmamış, aynı zamanda Kırgız halkının hem adlî hem idarî işlerinden sorumlu esas resmî mercii olmuştur. Bu makalemizde Biy Mahkemeleri hakkında kısaca bilgi verilecektir. Özellikle müessesenin yapısı, işleyiş tarzı, biy-manapların tayini, azli, maaşı, mahkemede kabul edilen deliller, mahkemece verilen kararların kısaca tanıtımı gibi konular üzerinde durulacaktır.
BUHARA’DAN MARDİN’E UZANAN MİRAS HUKUKU: Mahmûd b. Ebî Bekr el-Kelâbâzî’nin (ö. 700/1300) İlmî Kişiliği ve Ferâiz İlmindeki Yeri, 2021
BUHARA’DAN MARDİN’E UZANAN MİRAS HUKUKU:
Mahmûd b. Ebî Bekr el-Kelâbâzî’nin (ö. 700/1300) İlmî Ki... more BUHARA’DAN MARDİN’E UZANAN MİRAS HUKUKU: Mahmûd b. Ebî Bekr el-Kelâbâzî’nin (ö. 700/1300) İlmî Kişiliği ve Ferâiz İlmindeki Yeri
Öz Hanefî fukahası arasında, özellikle feraiz ve hadis alanındaki otoritesi ile tanınan Kelâbâzî, Buhara şehrinin Kelâbâz mahallesinde 644/1246 yılında doğmuş, 700/1300 senesinde Mardin’de vefat etmiştir. Başlangıçta Buhara fukahasından ilim tahsiline başlayan Mahmûd b. Ebû Bekr, daha sonrasında Merv, Demegân, Serahs, Bağdat, Musul, Şam, Kahire, Mardin gibi şehirleri gezerek Kevâşî, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Muhammed İbnü’d-Debbâb, Fahrüddin İbnü’l-Buhârî, Abdurrahim b. Abdülvâhid el-Makdisî, İbn Hamdân, Hafızûddîn el-Kebîr Muhammed b. Muhammed el-Buhârî, Hamidüddin ed-Darîr, Muhammed el-Hılâtî gibi alimlerden ders almıştır. Talebelerinin arasında Ebû Hayyân el-Endelûsî, Abdülkerim el-Birzâlî, Abdülmün‘im b. Halef ed-Dimyâtî, Yusuf b. Abdurrahman el-Mizzî, Kutbuddîn el-Halebî, Zehebî, İbn Seyyidinnâs gibi şahıslar zikredilmektedir. Naklî ilimlerde olduğu gibi ferâiz ilminde de derin bilgiye sahip olan Kelâbâzî, daha çok “Dâvü’s-sirâc”, “Hallü’l-karâiz fi fennî’l-ferâiz”, “Telkîhu’l-efhâm fî şerhî mesâili zevi’l-erhâm” adlı Miras Hukuku alanındaki eserler telif etmiştir. Hatta, bu yönü ile tabakat kitaplarında “el-Faradî” şeklindeki lakabı ile meşhur olmuştur. Müellifimizin yukarıda zikri geçen her üç eserinde de feraiz ilminin daha detaylı bir şekilde ele alındığını görmekteyiz. Nitekim, mezkur eserlerde “Mevâniü’l-irs”, “Ashâbü’l-ferâiz”, “en-Nisâ”, “el-A‘sabât”, “el-Hacb”, “Mehâricü’l-furûd”, “el-A‘vl”, “et-Terika”, “Zevi’l-erhâm”, “el-Hünsâ”, “el-Haml”, “el-Mafkûd”, “el-Murted”, “er-Redd”, “Mükâsematü’l-cedd” vb. birçok spesifik terimleri görmemiz mümkündür. Leknevî’nin Kelâbâzî’nin kitapları hakkındaki “Davü’s-sirâc kitabını incelediğimde, müellifin meseleleri mezheplerin delilleriyle birlikte tetkik ettiğini, bu yöntemi ile de müellifin feraiz ilminde derin bir bilgi sahibi olduğuna şahit oldum” şeklindeki ifadesi, Kelâbâzî’nin bu alanda büyük bir otoriteye sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bildirimizde, kısaca Kelâbâzî’nin fıkıh ve hadis ilmindeki ilmî kişiliği ele alınacak, özellikle feraiz alanındaki eserlerinden hareketle, kendisinin Buhara’dan başlattığı ilmî yolculuğun Mardin’de son bulmasına kadar elde etmiş olduğu feraiz alanındaki ilmî birikiminin üzerinde durulacaktır.
Yaratildigi gunden bu yana su ya da bu sebepten oturu topluluk halinde yasama mecburiyeti ile kar... more Yaratildigi gunden bu yana su ya da bu sebepten oturu topluluk halinde yasama mecburiyeti ile karsi karsiya kalan insanligin, hayatini belli bir hukuki duzen icerisinde devam ettirmek icin gundelik hayatta belli kanunlarin vaz edilisi mecburiyeti elbette ki tartisilamaz. XVIII-XX. yy (Hokand Hanligi devrinde) Kirgiz halkinin hukuk anlayisinin tesekkul etmesi konusunda Biy Mahkemelerinin yeri onemlidir. Oyle ki, Biy Mahkemeleri sadece bir yargi muessesesi olarak hizmet vermekle sinirli kalmamis, ayni zamanda Kirgiz halkinin hem adli hem idari islerinden sorumlu esas resmi mercii olmustur. Bu makalemizde Biy Mahkemeleri hakkinda kisaca bilgi verilecektir. Ozellikle muessesenin yapisi, isleyis tarzi, biy-manaplarin tayini, azli, maasi, mahkemede kabul edilen deliller, mahkemece verilen kararlarin kisaca tanitimi gibi konular uzerinde durulacaktir
Musluman toplumunun Islâmi ilimler konusunda bazi ilerlemeleri yakalamasi Arap-Fars-Turk kultur h... more Musluman toplumunun Islâmi ilimler konusunda bazi ilerlemeleri yakalamasi Arap-Fars-Turk kultur havzalariyla yakindan iliskilidir. Bunlardan ozellikle nass ile akil dengesini iyi ayarlayabilen Turk ekolu, gunumuzde bircok acidan arastirilmaya devam edilmektedir. Makalemizde bu ekolun Turkistan kolu Hokand Hanligi uzerinden ele alinmaya calisilacaktir. Arastirmamiza konu olan Hokand Hanligi’nin egitim sistemi henuz yeteri kadar arastirilmamistir. Bu sebeple de, Turk dunyasi icin henuz mechul bir konu olarak kalmaya devam etmektedir. Bu nedenle makalede Hokand Hanligi’nin tarihcesi, Hanligin egitim sistemi ve idari yapisi icerisinde egitimin yeri, Carlik Rusyasi bilim adamlari tarafindan yerli egitim sisteminin analiz edilisi gibi konular uzerinde durulmustur. Bu cercevede elde edilen bilgiler dogrultusunda, Hanligin oturmus bir egitim sistemine sahip oldugu temel tezi islenmeye calisilmistir.
Kyrgyz people who adopted a sedentary life in the beginning, after Chinqis Khan's domination ... more Kyrgyz people who adopted a sedentary life in the beginning, after Chinqis Khan's domination in 1212 and Russian occupation in 1865 sought its freedom and therefore retreated to mountainous countryside of strategical importance. Although they have been Muslims for centuries, the life of the Kyrgyz, unlike other Turkic clans, as part of nomadism prevalent in rural and mountainous areas, was at its every stage predicated on customary law rather than Shariah law. Dealing with the customary practices of the Kyrgyz regarding betrothal in terms of Islamic Law, this study endeavours to determine the place of each related matter in fiqh (Islamic Jurisprudence). Discussing in detail the topic of betrothal as the point where customary law and religious law intersect , the paper attained some important findings and conclusions in the light of invaluable works. Especially, under the themes like “The Engagement in Kyrgyz Customs and Retribution For The Canceling”, “The Engagement in Islamic Law and The Consequences It’s Breaking”, “The Recompense of Marriage of an Engaged Girl to Another in Kyrgyz Customs and Islamic Law”, “The Contempt for Lack of Virginity in Kyrgyz Customs and Islamic Fiqh”, “The Death One of Partners in The Period of Engagement And Brother or Sister Substitute”, “The Analysing on the Betrothed in the Cradle from the Perspective Kyrgyz Custom Law and Islamic law”.
Vakiflar, icgudusel bir davranis sonucunda meydana gelen belki de insanlik tarihinin en eski hayi... more Vakiflar, icgudusel bir davranis sonucunda meydana gelen belki de insanlik tarihinin en eski hayir kurumlaridir. Diger Islam beldelerinde oldugu gibi Orta Asya ulkelerindeki vakiflar bunun tarihi bir kanitidir. Hokand Hanligi’na ait vakif belgeleri hakkinda Turkce herhangi bir calismanin olmayisi, mecburi olarak bizim bu boslugu doldurmamiza, daha dogrusu bu makaleyi telif etmemize sebep olmustur. Bu makalede Hokand Hanligi’na ait vakif belgeleri, belgelerin karakteristik ozellikleri, vakfedilen esyalarin turleri, vakif gelirlerinin kullanildigi merciler, hayir hasenat gibi vakif islerine bizzat hanlarin onculuk etmeleri, vakif kurumlarinin idari yapi icerisindeki onemi ile vakif memurlari gibi konular arastirilmistir. Makalenin sonunda cok eski bir mâziye sahip olan Hokand Hanligi’ndaki vakif kurumlarinin Carlik Rusya tarafindan once vergilendirme, sonrasinda bazi gerekcelerle vakiflari kamulastirma, son olarak da hanliktaki tum vakiflari ilga ederek kendisinin ekonomik butce kayna...
A Comparison Of The Sharia Records Of Hokand Khanate And Safranbolu In Terms Of Content (18-19 Centuries) , 2019
Sharia records are the most important sources that are considered firsthand in understanding the ... more Sharia records are the most important sources that are considered firsthand in understanding the legal structure of any state as well as the social structure of that period. In this paper, we tried to identify the similar and especially diverging points of the legal and social structure of the Ottoman Empire and Central Asian states. As examples, the sharia records of Safranbolu and Hokand Khanate. In brief, in our paper, the History of Hokand Khanate and its Relations with the Ottoman Empire, the Legal Structure of the Ottoman State and Hokand Khanate, a Brief Presentation of Safranbolu and Hokand Khanate, the Characteristics of the Records”and finally, a Comparison of the Cases recorded in the Court Records and the Punishments in terms of their Types”. Keywords: Safranbolu, Hokand Khanate, Case, Sharia Records, Court.
Şeri‘yye sicilleri, herhangi bir devletin hukuksal yapısını, aynı şekilde o dönemin toplumsal yap... more Şeri‘yye sicilleri, herhangi bir devletin hukuksal yapısını, aynı şekilde o dönemin toplumsal yapısını iyi bir şekilde anlamada, aslında birinci elden sayılan en önemli kaynaklardır. Bu bildirimizde, Osmanlı İmparatorluğu ve Orta Asya Ülkelerinin hukuksal ve toplumsal yapısının birbirine benzeşen, özellikle de birbirinden ayrışan noktalarını tespit etmeye çalıştık. Örneklik bazında, Safranbolu ve Hokand Hanlığı şeri‘yye sicillerini ele aldık. Bildirimizde “Hokand Hanlığı Tarihçesi ve Osmanlı İmparatorluğu ile Olan Münasebetleri”, “Osmanlı Devleti ve Hokand Hanlığı’nın Hukuksal Yapısı”, “Safranbolu ve Hokand Hanlığı Şer‘iyye Sicillerinin Kısaca Tanıtımı”, “Şerî Mahkemelerin Yapısı ve İşleyişi Açısından Mukayese Edilişi”, “Sicillerin Karakteristik Özellikleri”, en sonunda da, “Sicillerde Kaydedilen Davaların ve Verilen Cezaların Türleri Açısından Mukayese Edilişi” konuları üzerine durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Safranbolu, Hokand Hanlığı, Dava, Şerîyye Sicilleri, Mahkeme
Tsarist Russian Orientalist Nikolaj Petrovich Ostroumov (1846-1930) And His Research Works On The Islamic Law, 2020
The all powerless Central Asian nation’s that stayed in the China’s and Russian’s claw and their ... more The all powerless Central Asian nation’s that stayed in the China’s and Russian’s claw and their destiny in today, actually it has been realeted with Russian occupation on these regions. There are some important preparation works about occupation. That studied in these works Central Asian culture by Nicolaj Petrovich Ostroumov for example. Our aim in this sientific article it is giving so signafiticant knowledges about Ostromov’s ideas and his experienced works to the all researchers. Espessialy, we focused his scrupulous ideas on the occupation as distint from another orientalists. And we have some analysis on these works, that writed by Ostroumov on the Islamic Law and Islamic Studies. Finally, we achived so meaningful results and finding, that will be contributions to the academicial society in my hope.
BUHARA EMİRLİĞİ’NDEKİ (1747-1920) ŞER‘Î MAHKEMELER , 2020
Öz: Buhara Emirliği, 1747-1920 seneleri arasında Mangıtlar sülalesinin yönettiği Orta Asya’daki T... more Öz: Buhara Emirliği, 1747-1920 seneleri arasında Mangıtlar sülalesinin yönettiği Orta Asya’daki Türk Hanlıklarından/devletlerinden biridir. Şeybânî ve Aştarhânîler hanedenları tarafından yönetilen Buhara Hanlığı, Mangıtlar hanedanın iktidara gelmeleriyle Buhara Emirliği olarak anılmaya başlamıştır. Hanlık/Emirlik ismini, başşehir olan Buhara’dan almıştır. Orta Asya’nın kalbi diyebileceğimiz Buhara şehri, Emevî ve Abbâsiler dönemlerinde Müslüman fatihlerinin şehri fethetmelerinden Cengiz Han istilasına kadar geçen zaman diliminde, İslâmî ilimlerin ve İslâm medeniyetinin beşiği olmuştur. Çarlık Rusya İmparatorluğu’nun Buhara Emirliği’ni işgaline kadarki süreçte de İslâmî ilimlerin ve İslam medeniyetinin daha da ilerletilmesi söz konusu olmuştur. Buhara Emirliği üzerine çok sayıda ilmî çalışmalar yapılmıştır. Ancak Buhara Emirliği’nin yargı sistemi, özellikle şer‘î mahkemeleri hakkında yeterli çalışmalar yapılmamıştır. Bu nedenle makalemizde genel olarak Buhara Emirliği’ndeki yargı sistemi, hususî olarak da şer‘î mahkemeler konusu ele alınmış, önemli bulgu ve sonuçlara ulaşılmıştır.
THE SHARIAH COURTS IN THE EMIRATE OF BUKHARA (1747-1920), 2020
Abstract: The Emirate of Bukhara is the one of the Turkish Khanates in Central Asia, which was ru... more Abstract: The Emirate of Bukhara is the one of the Turkish Khanates in Central Asia, which was ruled by the Mangitian dynasty between 1747-1920 years. It was called as “Khanate of Bukhara” in the periods of the Shaybanid and Ashtarhanid dynasties. By the rule of Mangitian dynasty, the khanate was named as “Emirate of Bukhara”. The emirate is named after their capital city, Bukhara that is situated at the heart of Central Asia. The city had become the cradle of Islamic sciences and Islamic civilization, from its conquest by the Umayyads and the Abbasids until its occupation by Chinggis Khan. However, the contribution of the emirate to Islamic civilization by means of a miscellany of works and activities regarding Islamic sciences had been continued until the Russian invasion. Although a number of academical works on the Emirate of Bukhara can be found, there is a dearth of scientific studies on the judical system, particularly the shariah courts in Emirate of Bukhara. Therefore this article deals with the judical system of the emirate, the shariah courts in par
Çarlık Rusya Şarkiyatçısı Nikolay Petroviç Ostroumov (1846–1930) ve İslam Hukuku Alanındaki Çalışmaları , 2020
Öz
Çin ve Rusya kıskacı arasında kalan, çaresiz Orta Asya ülkelerinin asırlarca süren ilmî ve kü... more Öz Çin ve Rusya kıskacı arasında kalan, çaresiz Orta Asya ülkelerinin asırlarca süren ilmî ve kültürel geri kalmışlığı, aslında bölgenin Çarlık Rusya tarafından işgal edilişi ile yakından ilgilidir. İşgalin ön çalışmaları da, Nikolay Petroviç Ostroumov gibi bilim adamlarının, o bölgenin kültürel araştırmalarını konu edinen, oldukça kapsamlı eserlerine dayanmaktadır. Bu nedenle biz, bu makalemizde, Ostroumov’un yaklaşık kırk senelik Taşkent tecrübesine dayanarak, daha doğrusu konuları yerinde araştırdığı görüşleri ve eserlerini araştırma konusu edindik. Özellikle, diğer bilim adamlarına nazaran işgalle ilgili daha insancıl görüşlerini, bununla birlikte genel olarak İslam dini ile ilgili özel olarak da İslam Hukuku ile ilgili kaleme almış olduğu eserlerini detaylıca inceleyerek, günümüz akademik dünyasına önemli katkıda bulunabilecek pek kıymetli bulgu ve sonuçlara ulaştık. Anahtar Kelimeler: İslam Hukuku, Çarlık Rusya, Orta Asya, İşgal, Ostroumov, Şarkiyatçı.
The İmportance of Sirāj al-Dīn al-Ūshī’s al-Fatāwā al-Sirājiyya in the Saving Kyrgyz Religious İdentity , 2018
Ислам дини тынчтыктын жана бейпилдиктин дини. Акыркы убактарда Ислам динин атын жамынган, негизи,... more Ислам дини тынчтыктын жана бейпилдиктин дини. Акыркы убактарда Ислам динин атын жамынган, негизи, Ислам дини менен шайкеш келбеген радикализм, фундаментализм, фанатизм, терроризм, экстремизм өңдүү терминдер актуалдуулугун жоготпой келет. Бул маселе Кыргызстан мусулмандары үчүн аябай кооптуу маселе катары каралып, канткенде бул маселелердин алдын алууга болору туурасындагы атайын иш-чаралар, албетте, ар бир мусулманды ойлонууга түртпөй койбойт. Бул маселелердин алдын алуу диний иденттүүлүккө ээ чыгып, диний радикализмге каршы бирдиктүү иш алып баруу менен гана ишке ашат. Башкача айтканда, ханафизмдин негизги өзөгүн түзгөн Сарахсийдин “аль-Мабсут”, Кадихан аль- Узжандийдин “аль-Фатава”, Сиражуддин аль-Ушийдин “аль-Фатава асСиражия” өңдүү, бул чөлкөмдүн менталитетине, үпр-адат жана каадасалтына, географиялык шарттарына ылайыктыштырылып, ошону менен бирге ханафий мазхабынын негизги принциптерине таянып жазылган, өзүбүздүн ыйык мурасыбызды замананын талаптарына жараша туура колдонуу менен гана жүзөгө ашат. Ачкыч сөздөр: Сиражуддин аль-Уший, аль-Фатава ас-Сиражия, диний иденттүүлүк, радикализм, фундаментализм, фанатизм, терроризм, экстремизм.
Yukarıda zikredilen “Burhaneddin el-Merginânî’nin el-Hidâye İsimli Eseri ve Hukuk İlmindeki Yeri... more Yukarıda zikredilen “Burhaneddin el-Merginânî’nin el-Hidâye İsimli Eseri ve Hukuk İlmindeki Yeri” adlı makalemizde esasen, el-Merginânî’nin yetiştiği ortam olarak Karahanlılar Devleti, hayat hikayesi, hoca ve talebeleri, kaleme almış olduğu eserleri, el-Hidâye eserinin kaleme alışı, eserin içerdiği konular ve kullanılan metod, el-Hidâye eseri üzerine yazılmış şerh ve hâşiyeler, el-Hidâye eserinin hukuk tarihindeki ve Ha- nefî mezhebindeki yeri gibi konular üzerinde durulmuş, okuyucuya müellif ve el- Hidâye eseri hakkında kısa ve öz bilgiler verilmiştir.
The Basic Literature Of Usulu Al Fiqkh And Furu Al Fiqh Of The Khanafit School , 2018
Abstract : The essence of the moslem way of life, it’s absolutly Holy Quran and Hadith. And the... more Abstract : The essence of the moslem way of life, it’s absolutly Holy Quran and Hadith. And they were analysed by different moslem people in a different way of ideologies. Khanafit school one of these different ideology schools. If we’ll some realistic assessment on the Khanafit school, of course we can find it’s superiority between others schools actually. We can to bring evidence to our thesis and that is it’s unique law systems, and it’s have been spreade in an all moslems countries, and it’s attract more supporters to itself, etc. and it’s others features. So every who holded in common khanafit school, he must have been some of knowledge about khanafit school. In this article we’ll research some factors what been effected in the khanafit schools infrastructure, and some reference books that writen in the furu al-fiqh and usulu al-fiqh of knowledge area. Keywords: Khanafit school, usulu al-fiqh, furu al-fiqh, literature.
Ханафий мазхабынын фуруъ аль-фикх жана усулу аль-фикх жаатындагы негизги колдонмо адабияттары, 2018
Аннотация:
Мусулман коомчулугунун жашоо образын түзгөн негизги булактар, бул- Кураны Карим жан... more Аннотация: Мусулман коомчулугунун жашоо образын түзгөн негизги булактар, бул- Кураны Карим жана Аз. Пайгамбардын (с.а.в.) сүннөттөрү болуп саналат. Мына ушул булактарды талдоо иши, ар башка мусулман коомчулугу тарабынан, ар түрдүү тааризде ишке ашырылган. Ханафий мазхабы да мына ушул эколдордун бири. Бул мазхапка реалисттик көз караштын негизинде баа берүүчү болсок, анын башка мазхаптарга салыштырмалуу, чындыгында бир топ артыкчылыгына күбөө болобуз. Бул пикирибизди анын укуктук системага паралелдүү өсүп-өнүгүшү, дүйнө жүзүндө кеңири аймака жайылышы, көпчүлүк мусулман коомчулугун өзүнө тарапташ кылышы, жб. ушул сыяктуу өзгөчөлүктөрү ырастап кетет. Мына ушундай артыкчылыка ээ болгон ханафий мазхабын таанып билүү, негизи ар бир ханафий мусулмандын милдети болуп эсептелет. Бул макалабызда ханафий мазхабынын түптөлүшүндө таасирдүү болгон факторлор, фуруъ аль-фикх жана усулу аль-фикх жаатында жазылган адабияттар өңдүү темаларды карамакчыбыз. Ачкыч сөздөр: Ханафий мазхабы, усулу аль-фикх, фуруъ аль-фикх, адабият.
TRADITION OF EDUCATION AND MADRASAS IN THE KHANETE OF KOKAND, 2018
ABSTRACT: The progress achieved by Muslims in Islamic sciences is closely related to the Arabic-P... more ABSTRACT: The progress achieved by Muslims in Islamic sciences is closely related to the Arabic-PersianTurkic cultural pool. The Turkish school among them that could strike a good balance between dogmas and mind continue to be researched from many perspectives today as well. There is not enough research yet on the education system of the Khanete of Kokand, which is the subject of our study. Therefore, it remains as a subject that is still unknown for the Turkic world. For this reason, this study examines the history of the Khanete of Kokand, and its education system, the place of education in its administrative structure, the analysis of the domestic education system by the Czarist Russian scientists. This study analyses the suggestion, in light of the information obtained in this framework, that the Khanete has an established education system. Keywords: Khanete of Kokand, Education, School, Madrasa, Karihane, Mosque, Hangah.
HOKAND HANLIĞI'NIN EĞİTİM GELENEĞİ VE MEDRESELER, 2018
Öz: Müslüman toplumunun İslâmî ilimler konusunda bazı ilerlemeleri yakalaması Arap-Fars-Türk kült... more Öz: Müslüman toplumunun İslâmî ilimler konusunda bazı ilerlemeleri yakalaması Arap-Fars-Türk kültür havzalarıyla yakından ilişkilidir. Bunlardan özellikle nass ile akıl dengesini iyi ayarlayabilen Türk ekolü, günümüzde birçok açıdan araştırılmaya devam edilmektedir. Makalemizde bu ekolün Türkistan kolu Hokand Hanlığı üzerinden ele alınmaya çalışılacaktır. Araştırmamıza konu olan Hokand Hanlığı’nın eğitim sistemi henüz yeteri kadar araştırılmamıştır. Bu sebeple de, Türk dünyası için henüz meçhul bir konu olarak kalmaya devam etmektedir. Bu nedenle makalede Hokand Hanlığı’nın tarihçesi, Hanlığın eğitim sistemi ve idarî yapısı içerisinde eğitimin yeri, Çarlık Rusyası bilim adamları tarafından yerli eğitim sisteminin analiz edilişi gibi konular üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede elde edilen bilgiler doğrultusunda, Hanlığın oturmuş bir eğitim sistemine sahip olduğu temel tezi işlenmeye çalışılmıştır. Anahtar kelimeler: Hokand Hanlığı, Eğitim, Mektep, Medrese, Kârîhâne, Câmi, Hangâh.
KIRGIZ BİY MAHKEMELERİ HAKKINDA KISA BİR ANALİZ (XVIII-XX yy.), 2017
Öz Yaratıldığı günden bu yana şu ya da bu sebepten ötürü topluluk halinde yaşama mecburiyeti ile ... more Öz Yaratıldığı günden bu yana şu ya da bu sebepten ötürü topluluk halinde yaşama mecburiyeti ile karşı karşıya kalan insanlığın, hayatını belli bir hukukî düzen içerisinde devam ettirmek için gündelik hayatta belli kanunların vaz edilişi mecburiyeti elbette ki tartışılamaz. XVIII-XX. yy (Hokand Hanlığı devrinde) Kırgız halkının hukuk anlayışının teşekkül etmesi konusunda Biy Mahkemelerinin yeri önemlidir. Öyle ki, Biy Mahkemeleri sadece bir yargı müessesesi olarak hizmet vermekle sınırlı kalmamış, aynı zamanda Kırgız halkının hem adlî hem idarî işlerinden sorumlu esas resmî mercii olmuştur. Bu makalemizde Biy Mahkemeleri hakkında kısaca bilgi verilecektir. Özellikle müessesenin yapısı, işleyiş tarzı, biy-manapların tayini, azli, maaşı, mahkemede kabul edilen deliller, mahkemece verilen kararların kısaca tanıtımı gibi konular üzerinde durulacaktır.
The Islamic Judicial System as a Moslem’s Problem Solving Institution of The Modern Islamic Law (In The Case of The Adab al-Qadi of “al-Hidaya” And “al-Nihaya, 2023
Islam is the truth and latest religion on the world. The Islamic history, that writen by moslems,... more Islam is the truth and latest religion on the world. The Islamic history, that writen by moslems, who lived on the world of the different countries, it was one of these proofs. And they were effected to the all world with their unique culture, and with their distinctive science, and with their righteous law system, and mentality. The Islamic Law system one of the great success that writen by moslems too. There is so meaningful part of the Islamic Law that named "Adab al-Qadi". We can summarize the all Islamic Law system in the case "Adab al-Qadi" as a mirrior. Actually, we found the "Adab al-Qadi" in the books of "al-Hidaya" and "al-Nihaya" as a summary of the Khanafit Mazkhab, that founded in the Central Asia. So, we'll talk about the comparision analyze between "al-Hidaya" and "al-Nihaya" in the perspective of the Islamic Juridical Law system, and we'll show it as moslem's problem solving institution of the modern Islamic Law.
Uploads
Papers by Aiitmamat Kariev
Mahmûd b. Ebî Bekr el-Kelâbâzî’nin (ö. 700/1300) İlmî Kişiliği ve Ferâiz İlmindeki Yeri
Öz
Hanefî fukahası arasında, özellikle feraiz ve hadis alanındaki otoritesi ile tanınan Kelâbâzî, Buhara şehrinin Kelâbâz mahallesinde 644/1246 yılında doğmuş, 700/1300 senesinde Mardin’de vefat etmiştir. Başlangıçta Buhara fukahasından ilim tahsiline başlayan Mahmûd b. Ebû Bekr, daha sonrasında Merv, Demegân, Serahs, Bağdat, Musul, Şam, Kahire, Mardin gibi şehirleri gezerek Kevâşî, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Muhammed İbnü’d-Debbâb, Fahrüddin İbnü’l-Buhârî, Abdurrahim b. Abdülvâhid el-Makdisî, İbn Hamdân, Hafızûddîn el-Kebîr Muhammed b. Muhammed el-Buhârî, Hamidüddin ed-Darîr, Muhammed el-Hılâtî gibi alimlerden ders almıştır. Talebelerinin arasında Ebû Hayyân el-Endelûsî, Abdülkerim el-Birzâlî, Abdülmün‘im b. Halef ed-Dimyâtî, Yusuf b. Abdurrahman el-Mizzî, Kutbuddîn el-Halebî, Zehebî, İbn Seyyidinnâs gibi şahıslar zikredilmektedir. Naklî ilimlerde olduğu gibi ferâiz ilminde de derin bilgiye sahip olan Kelâbâzî, daha çok “Dâvü’s-sirâc”, “Hallü’l-karâiz fi fennî’l-ferâiz”, “Telkîhu’l-efhâm fî şerhî mesâili zevi’l-erhâm” adlı Miras Hukuku alanındaki eserler telif etmiştir. Hatta, bu yönü ile tabakat kitaplarında “el-Faradî” şeklindeki lakabı ile meşhur olmuştur. Müellifimizin yukarıda zikri geçen her üç eserinde de feraiz ilminin daha detaylı bir şekilde ele alındığını görmekteyiz. Nitekim, mezkur eserlerde “Mevâniü’l-irs”, “Ashâbü’l-ferâiz”, “en-Nisâ”, “el-A‘sabât”, “el-Hacb”, “Mehâricü’l-furûd”, “el-A‘vl”, “et-Terika”, “Zevi’l-erhâm”, “el-Hünsâ”, “el-Haml”, “el-Mafkûd”, “el-Murted”, “er-Redd”, “Mükâsematü’l-cedd” vb. birçok spesifik terimleri görmemiz mümkündür. Leknevî’nin Kelâbâzî’nin kitapları hakkındaki “Davü’s-sirâc kitabını incelediğimde, müellifin meseleleri mezheplerin delilleriyle birlikte tetkik ettiğini, bu yöntemi ile de müellifin feraiz ilminde derin bir bilgi sahibi olduğuna şahit oldum” şeklindeki ifadesi, Kelâbâzî’nin bu alanda büyük bir otoriteye sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bildirimizde, kısaca Kelâbâzî’nin fıkıh ve hadis ilmindeki ilmî kişiliği ele alınacak, özellikle feraiz alanındaki eserlerinden hareketle, kendisinin Buhara’dan başlattığı ilmî yolculuğun Mardin’de son bulmasına kadar elde etmiş olduğu feraiz alanındaki ilmî birikiminin üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Kelâbâzî, Buhara, Ferâiz, Mardin.
Çin ve Rusya kıskacı arasında kalan, çaresiz Orta Asya ülkelerinin asırlarca süren ilmî ve kültürel geri kalmışlığı, aslında bölgenin Çarlık Rusya tarafından işgal edilişi ile yakından ilgilidir. İşgalin ön çalışmaları da, Nikolay Petroviç Ostroumov gibi bilim adamlarının, o bölgenin kültürel araştırmalarını konu edinen, oldukça kapsamlı eserlerine dayanmaktadır. Bu nedenle biz, bu makalemizde, Ostroumov’un yaklaşık kırk senelik Taşkent tecrübesine dayanarak, daha doğrusu konuları yerinde araştırdığı görüşleri ve eserlerini araştırma konusu edindik. Özellikle, diğer bilim adamlarına nazaran işgalle ilgili daha insancıl görüşlerini, bununla birlikte genel olarak İslam dini ile ilgili özel olarak da İslam Hukuku ile ilgili kaleme almış olduğu eserlerini detaylıca inceleyerek, günümüz akademik dünyasına önemli katkıda bulunabilecek pek kıymetli bulgu ve sonuçlara ulaştık.
Anahtar Kelimeler: İslam Hukuku, Çarlık Rusya, Orta Asya, İşgal, Ostroumov, Şarkiyatçı.
the khanafit schools infrastructure, and some reference books that writen in the furu al-fiqh and usulu al-fiqh of knowledge area. Keywords: Khanafit school, usulu al-fiqh, furu al-fiqh, literature.
Мусулман коомчулугунун жашоо образын түзгөн негизги булактар, бул- Кураны Карим жана Аз. Пайгамбардын (с.а.в.) сүннөттөрү болуп саналат. Мына ушул булактарды талдоо иши, ар башка мусулман коомчулугу тарабынан, ар түрдүү тааризде ишке ашырылган. Ханафий мазхабы да мына ушул эколдордун бири. Бул мазхапка реалисттик көз караштын негизинде баа берүүчү болсок, анын башка мазхаптарга салыштырмалуу, чындыгында бир топ артыкчылыгына күбөө болобуз. Бул пикирибизди анын укуктук системага паралелдүү өсүп-өнүгүшү, дүйнө жүзүндө кеңири аймака жайылышы, көпчүлүк мусулман коомчулугун өзүнө тарапташ кылышы, жб. ушул сыяктуу өзгөчөлүктөрү ырастап кетет. Мына ушундай артыкчылыка ээ болгон ханафий мазхабын таанып билүү, негизи ар бир ханафий мусулмандын милдети болуп эсептелет. Бул макалабызда ханафий мазхабынын түптөлүшүндө таасирдүү болгон факторлор, фуруъ аль-фикх жана усулу аль-фикх жаатында жазылган адабияттар өңдүү темаларды карамакчыбыз. Ачкыч сөздөр: Ханафий мазхабы, усулу аль-фикх, фуруъ аль-фикх, адабият.
Mahmûd b. Ebî Bekr el-Kelâbâzî’nin (ö. 700/1300) İlmî Kişiliği ve Ferâiz İlmindeki Yeri
Öz
Hanefî fukahası arasında, özellikle feraiz ve hadis alanındaki otoritesi ile tanınan Kelâbâzî, Buhara şehrinin Kelâbâz mahallesinde 644/1246 yılında doğmuş, 700/1300 senesinde Mardin’de vefat etmiştir. Başlangıçta Buhara fukahasından ilim tahsiline başlayan Mahmûd b. Ebû Bekr, daha sonrasında Merv, Demegân, Serahs, Bağdat, Musul, Şam, Kahire, Mardin gibi şehirleri gezerek Kevâşî, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Muhammed İbnü’d-Debbâb, Fahrüddin İbnü’l-Buhârî, Abdurrahim b. Abdülvâhid el-Makdisî, İbn Hamdân, Hafızûddîn el-Kebîr Muhammed b. Muhammed el-Buhârî, Hamidüddin ed-Darîr, Muhammed el-Hılâtî gibi alimlerden ders almıştır. Talebelerinin arasında Ebû Hayyân el-Endelûsî, Abdülkerim el-Birzâlî, Abdülmün‘im b. Halef ed-Dimyâtî, Yusuf b. Abdurrahman el-Mizzî, Kutbuddîn el-Halebî, Zehebî, İbn Seyyidinnâs gibi şahıslar zikredilmektedir. Naklî ilimlerde olduğu gibi ferâiz ilminde de derin bilgiye sahip olan Kelâbâzî, daha çok “Dâvü’s-sirâc”, “Hallü’l-karâiz fi fennî’l-ferâiz”, “Telkîhu’l-efhâm fî şerhî mesâili zevi’l-erhâm” adlı Miras Hukuku alanındaki eserler telif etmiştir. Hatta, bu yönü ile tabakat kitaplarında “el-Faradî” şeklindeki lakabı ile meşhur olmuştur. Müellifimizin yukarıda zikri geçen her üç eserinde de feraiz ilminin daha detaylı bir şekilde ele alındığını görmekteyiz. Nitekim, mezkur eserlerde “Mevâniü’l-irs”, “Ashâbü’l-ferâiz”, “en-Nisâ”, “el-A‘sabât”, “el-Hacb”, “Mehâricü’l-furûd”, “el-A‘vl”, “et-Terika”, “Zevi’l-erhâm”, “el-Hünsâ”, “el-Haml”, “el-Mafkûd”, “el-Murted”, “er-Redd”, “Mükâsematü’l-cedd” vb. birçok spesifik terimleri görmemiz mümkündür. Leknevî’nin Kelâbâzî’nin kitapları hakkındaki “Davü’s-sirâc kitabını incelediğimde, müellifin meseleleri mezheplerin delilleriyle birlikte tetkik ettiğini, bu yöntemi ile de müellifin feraiz ilminde derin bir bilgi sahibi olduğuna şahit oldum” şeklindeki ifadesi, Kelâbâzî’nin bu alanda büyük bir otoriteye sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bildirimizde, kısaca Kelâbâzî’nin fıkıh ve hadis ilmindeki ilmî kişiliği ele alınacak, özellikle feraiz alanındaki eserlerinden hareketle, kendisinin Buhara’dan başlattığı ilmî yolculuğun Mardin’de son bulmasına kadar elde etmiş olduğu feraiz alanındaki ilmî birikiminin üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Kelâbâzî, Buhara, Ferâiz, Mardin.
Çin ve Rusya kıskacı arasında kalan, çaresiz Orta Asya ülkelerinin asırlarca süren ilmî ve kültürel geri kalmışlığı, aslında bölgenin Çarlık Rusya tarafından işgal edilişi ile yakından ilgilidir. İşgalin ön çalışmaları da, Nikolay Petroviç Ostroumov gibi bilim adamlarının, o bölgenin kültürel araştırmalarını konu edinen, oldukça kapsamlı eserlerine dayanmaktadır. Bu nedenle biz, bu makalemizde, Ostroumov’un yaklaşık kırk senelik Taşkent tecrübesine dayanarak, daha doğrusu konuları yerinde araştırdığı görüşleri ve eserlerini araştırma konusu edindik. Özellikle, diğer bilim adamlarına nazaran işgalle ilgili daha insancıl görüşlerini, bununla birlikte genel olarak İslam dini ile ilgili özel olarak da İslam Hukuku ile ilgili kaleme almış olduğu eserlerini detaylıca inceleyerek, günümüz akademik dünyasına önemli katkıda bulunabilecek pek kıymetli bulgu ve sonuçlara ulaştık.
Anahtar Kelimeler: İslam Hukuku, Çarlık Rusya, Orta Asya, İşgal, Ostroumov, Şarkiyatçı.
the khanafit schools infrastructure, and some reference books that writen in the furu al-fiqh and usulu al-fiqh of knowledge area. Keywords: Khanafit school, usulu al-fiqh, furu al-fiqh, literature.
Мусулман коомчулугунун жашоо образын түзгөн негизги булактар, бул- Кураны Карим жана Аз. Пайгамбардын (с.а.в.) сүннөттөрү болуп саналат. Мына ушул булактарды талдоо иши, ар башка мусулман коомчулугу тарабынан, ар түрдүү тааризде ишке ашырылган. Ханафий мазхабы да мына ушул эколдордун бири. Бул мазхапка реалисттик көз караштын негизинде баа берүүчү болсок, анын башка мазхаптарга салыштырмалуу, чындыгында бир топ артыкчылыгына күбөө болобуз. Бул пикирибизди анын укуктук системага паралелдүү өсүп-өнүгүшү, дүйнө жүзүндө кеңири аймака жайылышы, көпчүлүк мусулман коомчулугун өзүнө тарапташ кылышы, жб. ушул сыяктуу өзгөчөлүктөрү ырастап кетет. Мына ушундай артыкчылыка ээ болгон ханафий мазхабын таанып билүү, негизи ар бир ханафий мусулмандын милдети болуп эсептелет. Бул макалабызда ханафий мазхабынын түптөлүшүндө таасирдүү болгон факторлор, фуруъ аль-фикх жана усулу аль-фикх жаатында жазылган адабияттар өңдүү темаларды карамакчыбыз. Ачкыч сөздөр: Ханафий мазхабы, усулу аль-фикх, фуруъ аль-фикх, адабият.