Kryzys w partii, partia w kryzysie. Ostatnia dekada PZPR, red.T. Kozłowski, M. Siedziako, Warszawa 2023 , 2023
Celem artykułu jest przybliżenie i analiza poglądów oraz opinii odnoszących się do ogarniętej kry... more Celem artykułu jest przybliżenie i analiza poglądów oraz opinii odnoszących się do ogarniętej kryzysem PZPR i jej przywódców, głoszonych przez przedstawicieli kapepowskiej generacji. Ci legitymujący się bardzo długim stażem partyjnym działacze w okresie stanu wojennego pozostawali najczęściej na politycznej emeryturze, wciąż jednak żywo interesowali się wewnętrznym życiem partyjnym, komentując je i kreśląc rozmaite prognozy. Osią prezentowanego materiału są dzienniki prowadzone w owym czasie przez Leonarda Borkowicza, który utrzymywał kontakty towarzyskie m.in. z Jakubem Bermanem i Leonem Chajnem. Lektura tych zapisków pozwala na zmierzenie się z pytaniem, kto według nich był lub mógł być tzw. prawdziwym komunistą i czy w latach osiemdziesiątych XX w. w ogóle miało to jeszcze jakieś znaczenie.
Granice muzyki – granice wolności. Wokół konferencji kompozytorów i krytyków muzycznych w Łagowie Lubuskim w 1949, 2021
The discussion concerned four interrelated topics. The panelists talked about the illusory nature... more The discussion concerned four interrelated topics. The panelists talked about the illusory nature of 1948 as a breakthrough year in the history of the Polish People’s Republic, a separation point between the announcement of the introduction of democratic socialism and the construction of the oppressive Stalinist system. The panelists noted the differences in the order and pace of the introduction of social realism in particular areas of culture, which led to various survival strategies adopted by artists: some withdrew from participation in the culture controlled by the communist party, while other artists supported the new social order out of opportunism. The participants also discussed the value of the works of art created within the scope of the social realist canon and compared the conditions of artistic activity in Poland and other socialist countries
Kronika Szczecina 2021. Powrót do normalności?, red. T. Czapiewski, M. Siedziako, 2022
Wskazując na kruchość powojennego osadnictwa literackiego w Szczecinie - poza funkcjonującymi już... more Wskazując na kruchość powojennego osadnictwa literackiego w Szczecinie - poza funkcjonującymi już w literaturze wyjaśnieniami podnoszącymi, a to brak rzeczywistych instytucji kultury, a to wysysanie przez Warszawę najwartościowszych ludzi pióra - należy uwzględnić kwestie bytowe rzutujące na psychofizyczną kondycję tej mikrospołeczności. Jak wyglądał zatem obraz warunków bytowych literatów, którzy za swój cel obrali Szczecin?
Pomorskie ścieżki... Studia ofiarowane prof. Kazimierzowi Kozłowskiemu w 80. rocznicę urodzin, red. E. Krasucki, M. Machałek, R. Ptaszyński, 2022
Urzędnicy, księża, naukowcy, dziennikarze. Ludzie władzy i opozycji. Innymi słowy - "twórczy szcz... more Urzędnicy, księża, naukowcy, dziennikarze. Ludzie władzy i opozycji. Innymi słowy - "twórczy szczecinianie", zasłużyli na uwagę Kazimierza Kozłowskiego. Profesor chciał ich poznać i poznawał, gdyż "cenne to było źródło informacji". Pytanie zatem - jak je spożytkował?
From the age of fifteen Leonard Borkowicz was associated with the communist movement in Poland. H... more From the age of fifteen Leonard Borkowicz was associated with the communist movement in Poland. He had the potentials to become a role model communist—he was a strong believer, he was devoted and he was loyal. However, as time passed, he became increasingly critical of both his ideology and his role in the system. The autobiographical materials left behind by Borkowicz, which primarily include the typescript of a never published book and his unpublished personal notes from the time of martial law, allow us to follow his ideological evolution. They also make it possible to face the questions: why did he become involved with theradical left movement? What changes did he undergo from ideological point of view? What did lead him to become a strict anti-communist? Did he feel responsible for the system he co-created and, if so, what was his way of expressing it?
Podstawą źródłową artykułu są księgi meldunkowe Mętna, wsi w powiecie w chojeńskim, w której od w... more Podstawą źródłową artykułu są księgi meldunkowe Mętna, wsi w powiecie w chojeńskim, w której od wiosny 1945 roku, osiedlali się Polacy. To na ich podstawie można odtworzyć obraz kształtującej się struktury demograficznej. Można również odpowiedzieć na pytania: skąd przybyli nowi mieszańcy Mętna, ile mieli lat i jaki bagaż doświadczeń wojennych?
Aparat Bezpieczeństwa na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1956. Organizacja – ludzie – działalność, red. Magdalena Semczyszyn, Zbigniew Stanuch, Szczecin, 2021
Artykuł traktuje o relacjach, jakie wytworzyły się pomiędzy przedstawicielami administracji publi... more Artykuł traktuje o relacjach, jakie wytworzyły się pomiędzy przedstawicielami administracji publicznej a funkcjonariuszami aparatu bezpieczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem wątków biograficznych. Pozwalają one uwypuklić znaczenie osobistych ambicji i ideologicznych życiorysów ludzi sprawujących władzę w okręgu zachodniopomorskim w 1945 r. Analizie poddane zostały również stosunki panujące na terenie obwodów (powiatów), gdzie walka o wpływy toczyła się często w bezpardonowy sposób.
The aim of the article is to compare the biographies of the governmental plenipotentiaries who we... more The aim of the article is to compare the biographies of the governmental plenipotentiaries who were sent to Poland in 1945 and to search for the elements connecting them. The profiles of people managing the “Regained Lands” just after the war are presented – Leonard Borkowicz, Jakub Prawin, Stanisław Piaskowski and Aleksander Zawadzki. The biographies of those who, although nominated, did not take over their posts – Aleksander Kaczochy-Józefski and Jerzy Sztachelski – have also been presented. Particular emphasis was placed on the political and ideological choices they made. The article also discusses the human resources policy of Polish communists.
Wieś na Ziemiach Zachodnich i Północnych po 1945 r. Ciągłość czy zmiana?, 2020
From a general Polish perspective, the year 1948 was defined above all by the struggle with the s... more From a general Polish perspective, the year 1948 was defined above all by the struggle with the so-called rightist–nationalist deviation. This should be linked with the phenomenon of the Stalinisation of Poland and the implementation of Soviet systemic and economic models, including the transformation of the agricultural system. The article attempts to elucidate the attitude of members of the executive of the Polish Workers’ Party in Szczecin towards changes in agricultural policy. The article presents their reactions to successive directives, expectations connected with these and the actions taken, which resulted in the highest number of cooperatives in the country being established and the most widely mentioned cases of the use of oppressive methods.
Tylko dzięki relacjom nawiązanym pomiędzy zwolennikami polskiej myśli zachodniej a przejmującymi ... more Tylko dzięki relacjom nawiązanym pomiędzy zwolennikami polskiej myśli zachodniej a przejmującymi monopolistyczną władzę polskimi komunistami możliwy był skomplikowany, geopolityczny gambit, jakim była "zamiana" ziem wschodnich na zachodnie
The article presents the question of the post-war purchases made by Polish clerks in Berlin. The ... more The article presents the question of the post-war purchases made by Polish clerks in Berlin. The intention behind those purchases was to fill the gap on the Polish market, especially as far as cars are concerned. The mechanism of those purchases was described, together with the originators and participants and the offices and services that took part in the action or controlled it. The article also contains an appraisal of that action and depicts its scale.
On the 2nd of September 1948 during the Session of the Central Committee of the Polish Workers' P... more On the 2nd of September 1948 during the Session of the Central Committee of the Polish Workers' Party was enacted a Resolution on right-winged and nationalistic aberration in the Party's leadership, its sources and means of overcoming it. It was an apogee of the verifying action, conducted amongst members of the communist Party. It was an element of struggle between the "Moscow" and "national" faction. However, the example of Leonard Borkowicz - a pre-war communist, prisoner of i.e. Bereza Karuska and, during the Second World War and immediately after it ended, i.e. deputy of the Chief Commander of the Citizen's Militia and the first provincional government of Szczecin - shows that the factinal divisions were very ephemeral in nature. The proposed case study presents a mechanism witch led to excluding form the government and the Party elites a man associated with communism since he was 15 years of age and who can hardly by unequivocally assigned to either supporters or opponents of Bolesław Bierut or Władyslaw Gomułka.
A b s t r a k t: Celem artykułu jest przeanalizowanie procesu kształtowania się literackiego śro-... more A b s t r a k t: Celem artykułu jest przeanalizowanie procesu kształtowania się literackiego śro-dowiska w Szczecinie i wskazanie jego głównych organizatorów. Zestawienie dotychczasowej literatury z dokumentami wytworzonymi przez administrację rządową i Związek Zawodowy Literatów Polskich oraz z listami i wspomnieniami pisarzy pozwala ukazać przebieg "repoloni-zacji kulturalnej" w Szczecinie, a także powody krótkotrwałości tej akcji i motywacji twórców kierujących się na Zachód. S ł o w a k l u c z o w e: Szczecin, wojewoda Leonard Borkowicz, literaci, polityka kulturalna, Zie-mie Zachodnie, Ministerstwo Kultury i Sztuki. A b s t r a c t: The aim of the article is to analyse the process of formation of the literary circle in Szczecin and to indicate its main initiators. A juxtaposition of the literature on the subject with documents issued by the government administration and the Professional Association of Polish Writers as well as letters and memories of writers makes it possible to trace the course of "cultural re-Polonization" in Szczecin. It also permits to indicate the reasons why the action was so short-lived and the motives of writers who decided to move to the city. K e y w o r d s: Szczecin, voivode Leonard Borkowicz, men of letters, cultural policy, Western Territories, Ministry of Culture and Art.
Szczeciński Grudzień ’70 – Styczeń’ 71 to w powojennej historii miasta wydarzenie kluczowe. W opi... more Szczeciński Grudzień ’70 – Styczeń’ 71 to w powojennej historii miasta wydarzenie kluczowe. W opinii wielu to ono w znacznym stopniu formowało tożsamość jego mieszkańców, którzy po 1945 r. borykali się z problemem „nieswojego miejsca”. Grudniowa rewolta wpłynęła na kształtowanie tożsamości mieszkańców Szczecina - również tych, którzy w niej bezpośrednio nie uczestniczyli. Na ich postawę wpływały m.in. działania podejmowane przez działaczy opozycyjnych kształtujących pamięć o Grudniu '70.
Wraz ze śmiercią Józefa Stalina rozpoczął się powolny proces destalinizacji, który objął także Po... more Wraz ze śmiercią Józefa Stalina rozpoczął się powolny proces destalinizacji, który objął także Polskę. Najszybciej odwilżowe tendencje ogarnęły środowiska twórcze. W jaki sposób proces ten przebiegał w świecie filmowym, zarządzanym dotąd przez Centralny Urząd Kinematografii? Czy stojący na jego czele przedwojenny komunista Leonard Borkowicz wypełnił zadanie zdecentralizowania tego resortu? Kto mógł być zadowolony z efektów jego pracy - twórcy, administratorzy czy funkcjonariusze partyjni?
Montowanie władzy komunistycznej w Polsce od roku 1944 było procesem stopniowym. Podstawowym i ja... more Montowanie władzy komunistycznej w Polsce od roku 1944 było procesem stopniowym. Podstawowym i jak się okazało bardzo trudnym zadaniem było przeprowadzenie demokratycznych wyborów. To społeczeństwo bowiem miało nadać legitymację wyznaczonym przez siebie reprezentantom. Polska Partia Robotnicza, wspierana przez Moskwę, obawiając się niskiego poparcia Polaków dla swojego programu, zdecydowała się na przeprowadzenie testu – zamiast wyborów, 30 czerwca 1946 r., zorganizowała referendum. Na zjawisko to można spojrzeć z perspektywy powiatu drawskiego. Zachowana dokumentacja, administracyjna i partyjna oraz wytworzona przez pracowników Urzędu Bezpieczeństwa, umożliwia, przynajmniej w jakimś stopniu, jej prześledzenie. Daje bowiem wiedzę o tym, jak władza przygotowała i przeprowadziła „głosowanie ludowe”, jak na te poczynania reagowała ówczesna opozycja demokratyczna, a przede wszystkim jaki był stosunek drawskiej społeczności do tego procesu.
Kryzys w partii, partia w kryzysie. Ostatnia dekada PZPR, red.T. Kozłowski, M. Siedziako, Warszawa 2023 , 2023
Celem artykułu jest przybliżenie i analiza poglądów oraz opinii odnoszących się do ogarniętej kry... more Celem artykułu jest przybliżenie i analiza poglądów oraz opinii odnoszących się do ogarniętej kryzysem PZPR i jej przywódców, głoszonych przez przedstawicieli kapepowskiej generacji. Ci legitymujący się bardzo długim stażem partyjnym działacze w okresie stanu wojennego pozostawali najczęściej na politycznej emeryturze, wciąż jednak żywo interesowali się wewnętrznym życiem partyjnym, komentując je i kreśląc rozmaite prognozy. Osią prezentowanego materiału są dzienniki prowadzone w owym czasie przez Leonarda Borkowicza, który utrzymywał kontakty towarzyskie m.in. z Jakubem Bermanem i Leonem Chajnem. Lektura tych zapisków pozwala na zmierzenie się z pytaniem, kto według nich był lub mógł być tzw. prawdziwym komunistą i czy w latach osiemdziesiątych XX w. w ogóle miało to jeszcze jakieś znaczenie.
Granice muzyki – granice wolności. Wokół konferencji kompozytorów i krytyków muzycznych w Łagowie Lubuskim w 1949, 2021
The discussion concerned four interrelated topics. The panelists talked about the illusory nature... more The discussion concerned four interrelated topics. The panelists talked about the illusory nature of 1948 as a breakthrough year in the history of the Polish People’s Republic, a separation point between the announcement of the introduction of democratic socialism and the construction of the oppressive Stalinist system. The panelists noted the differences in the order and pace of the introduction of social realism in particular areas of culture, which led to various survival strategies adopted by artists: some withdrew from participation in the culture controlled by the communist party, while other artists supported the new social order out of opportunism. The participants also discussed the value of the works of art created within the scope of the social realist canon and compared the conditions of artistic activity in Poland and other socialist countries
Kronika Szczecina 2021. Powrót do normalności?, red. T. Czapiewski, M. Siedziako, 2022
Wskazując na kruchość powojennego osadnictwa literackiego w Szczecinie - poza funkcjonującymi już... more Wskazując na kruchość powojennego osadnictwa literackiego w Szczecinie - poza funkcjonującymi już w literaturze wyjaśnieniami podnoszącymi, a to brak rzeczywistych instytucji kultury, a to wysysanie przez Warszawę najwartościowszych ludzi pióra - należy uwzględnić kwestie bytowe rzutujące na psychofizyczną kondycję tej mikrospołeczności. Jak wyglądał zatem obraz warunków bytowych literatów, którzy za swój cel obrali Szczecin?
Pomorskie ścieżki... Studia ofiarowane prof. Kazimierzowi Kozłowskiemu w 80. rocznicę urodzin, red. E. Krasucki, M. Machałek, R. Ptaszyński, 2022
Urzędnicy, księża, naukowcy, dziennikarze. Ludzie władzy i opozycji. Innymi słowy - "twórczy szcz... more Urzędnicy, księża, naukowcy, dziennikarze. Ludzie władzy i opozycji. Innymi słowy - "twórczy szczecinianie", zasłużyli na uwagę Kazimierza Kozłowskiego. Profesor chciał ich poznać i poznawał, gdyż "cenne to było źródło informacji". Pytanie zatem - jak je spożytkował?
From the age of fifteen Leonard Borkowicz was associated with the communist movement in Poland. H... more From the age of fifteen Leonard Borkowicz was associated with the communist movement in Poland. He had the potentials to become a role model communist—he was a strong believer, he was devoted and he was loyal. However, as time passed, he became increasingly critical of both his ideology and his role in the system. The autobiographical materials left behind by Borkowicz, which primarily include the typescript of a never published book and his unpublished personal notes from the time of martial law, allow us to follow his ideological evolution. They also make it possible to face the questions: why did he become involved with theradical left movement? What changes did he undergo from ideological point of view? What did lead him to become a strict anti-communist? Did he feel responsible for the system he co-created and, if so, what was his way of expressing it?
Podstawą źródłową artykułu są księgi meldunkowe Mętna, wsi w powiecie w chojeńskim, w której od w... more Podstawą źródłową artykułu są księgi meldunkowe Mętna, wsi w powiecie w chojeńskim, w której od wiosny 1945 roku, osiedlali się Polacy. To na ich podstawie można odtworzyć obraz kształtującej się struktury demograficznej. Można również odpowiedzieć na pytania: skąd przybyli nowi mieszańcy Mętna, ile mieli lat i jaki bagaż doświadczeń wojennych?
Aparat Bezpieczeństwa na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1956. Organizacja – ludzie – działalność, red. Magdalena Semczyszyn, Zbigniew Stanuch, Szczecin, 2021
Artykuł traktuje o relacjach, jakie wytworzyły się pomiędzy przedstawicielami administracji publi... more Artykuł traktuje o relacjach, jakie wytworzyły się pomiędzy przedstawicielami administracji publicznej a funkcjonariuszami aparatu bezpieczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem wątków biograficznych. Pozwalają one uwypuklić znaczenie osobistych ambicji i ideologicznych życiorysów ludzi sprawujących władzę w okręgu zachodniopomorskim w 1945 r. Analizie poddane zostały również stosunki panujące na terenie obwodów (powiatów), gdzie walka o wpływy toczyła się często w bezpardonowy sposób.
The aim of the article is to compare the biographies of the governmental plenipotentiaries who we... more The aim of the article is to compare the biographies of the governmental plenipotentiaries who were sent to Poland in 1945 and to search for the elements connecting them. The profiles of people managing the “Regained Lands” just after the war are presented – Leonard Borkowicz, Jakub Prawin, Stanisław Piaskowski and Aleksander Zawadzki. The biographies of those who, although nominated, did not take over their posts – Aleksander Kaczochy-Józefski and Jerzy Sztachelski – have also been presented. Particular emphasis was placed on the political and ideological choices they made. The article also discusses the human resources policy of Polish communists.
Wieś na Ziemiach Zachodnich i Północnych po 1945 r. Ciągłość czy zmiana?, 2020
From a general Polish perspective, the year 1948 was defined above all by the struggle with the s... more From a general Polish perspective, the year 1948 was defined above all by the struggle with the so-called rightist–nationalist deviation. This should be linked with the phenomenon of the Stalinisation of Poland and the implementation of Soviet systemic and economic models, including the transformation of the agricultural system. The article attempts to elucidate the attitude of members of the executive of the Polish Workers’ Party in Szczecin towards changes in agricultural policy. The article presents their reactions to successive directives, expectations connected with these and the actions taken, which resulted in the highest number of cooperatives in the country being established and the most widely mentioned cases of the use of oppressive methods.
Tylko dzięki relacjom nawiązanym pomiędzy zwolennikami polskiej myśli zachodniej a przejmującymi ... more Tylko dzięki relacjom nawiązanym pomiędzy zwolennikami polskiej myśli zachodniej a przejmującymi monopolistyczną władzę polskimi komunistami możliwy był skomplikowany, geopolityczny gambit, jakim była "zamiana" ziem wschodnich na zachodnie
The article presents the question of the post-war purchases made by Polish clerks in Berlin. The ... more The article presents the question of the post-war purchases made by Polish clerks in Berlin. The intention behind those purchases was to fill the gap on the Polish market, especially as far as cars are concerned. The mechanism of those purchases was described, together with the originators and participants and the offices and services that took part in the action or controlled it. The article also contains an appraisal of that action and depicts its scale.
On the 2nd of September 1948 during the Session of the Central Committee of the Polish Workers' P... more On the 2nd of September 1948 during the Session of the Central Committee of the Polish Workers' Party was enacted a Resolution on right-winged and nationalistic aberration in the Party's leadership, its sources and means of overcoming it. It was an apogee of the verifying action, conducted amongst members of the communist Party. It was an element of struggle between the "Moscow" and "national" faction. However, the example of Leonard Borkowicz - a pre-war communist, prisoner of i.e. Bereza Karuska and, during the Second World War and immediately after it ended, i.e. deputy of the Chief Commander of the Citizen's Militia and the first provincional government of Szczecin - shows that the factinal divisions were very ephemeral in nature. The proposed case study presents a mechanism witch led to excluding form the government and the Party elites a man associated with communism since he was 15 years of age and who can hardly by unequivocally assigned to either supporters or opponents of Bolesław Bierut or Władyslaw Gomułka.
A b s t r a k t: Celem artykułu jest przeanalizowanie procesu kształtowania się literackiego śro-... more A b s t r a k t: Celem artykułu jest przeanalizowanie procesu kształtowania się literackiego śro-dowiska w Szczecinie i wskazanie jego głównych organizatorów. Zestawienie dotychczasowej literatury z dokumentami wytworzonymi przez administrację rządową i Związek Zawodowy Literatów Polskich oraz z listami i wspomnieniami pisarzy pozwala ukazać przebieg "repoloni-zacji kulturalnej" w Szczecinie, a także powody krótkotrwałości tej akcji i motywacji twórców kierujących się na Zachód. S ł o w a k l u c z o w e: Szczecin, wojewoda Leonard Borkowicz, literaci, polityka kulturalna, Zie-mie Zachodnie, Ministerstwo Kultury i Sztuki. A b s t r a c t: The aim of the article is to analyse the process of formation of the literary circle in Szczecin and to indicate its main initiators. A juxtaposition of the literature on the subject with documents issued by the government administration and the Professional Association of Polish Writers as well as letters and memories of writers makes it possible to trace the course of "cultural re-Polonization" in Szczecin. It also permits to indicate the reasons why the action was so short-lived and the motives of writers who decided to move to the city. K e y w o r d s: Szczecin, voivode Leonard Borkowicz, men of letters, cultural policy, Western Territories, Ministry of Culture and Art.
Szczeciński Grudzień ’70 – Styczeń’ 71 to w powojennej historii miasta wydarzenie kluczowe. W opi... more Szczeciński Grudzień ’70 – Styczeń’ 71 to w powojennej historii miasta wydarzenie kluczowe. W opinii wielu to ono w znacznym stopniu formowało tożsamość jego mieszkańców, którzy po 1945 r. borykali się z problemem „nieswojego miejsca”. Grudniowa rewolta wpłynęła na kształtowanie tożsamości mieszkańców Szczecina - również tych, którzy w niej bezpośrednio nie uczestniczyli. Na ich postawę wpływały m.in. działania podejmowane przez działaczy opozycyjnych kształtujących pamięć o Grudniu '70.
Wraz ze śmiercią Józefa Stalina rozpoczął się powolny proces destalinizacji, który objął także Po... more Wraz ze śmiercią Józefa Stalina rozpoczął się powolny proces destalinizacji, który objął także Polskę. Najszybciej odwilżowe tendencje ogarnęły środowiska twórcze. W jaki sposób proces ten przebiegał w świecie filmowym, zarządzanym dotąd przez Centralny Urząd Kinematografii? Czy stojący na jego czele przedwojenny komunista Leonard Borkowicz wypełnił zadanie zdecentralizowania tego resortu? Kto mógł być zadowolony z efektów jego pracy - twórcy, administratorzy czy funkcjonariusze partyjni?
Montowanie władzy komunistycznej w Polsce od roku 1944 było procesem stopniowym. Podstawowym i ja... more Montowanie władzy komunistycznej w Polsce od roku 1944 było procesem stopniowym. Podstawowym i jak się okazało bardzo trudnym zadaniem było przeprowadzenie demokratycznych wyborów. To społeczeństwo bowiem miało nadać legitymację wyznaczonym przez siebie reprezentantom. Polska Partia Robotnicza, wspierana przez Moskwę, obawiając się niskiego poparcia Polaków dla swojego programu, zdecydowała się na przeprowadzenie testu – zamiast wyborów, 30 czerwca 1946 r., zorganizowała referendum. Na zjawisko to można spojrzeć z perspektywy powiatu drawskiego. Zachowana dokumentacja, administracyjna i partyjna oraz wytworzona przez pracowników Urzędu Bezpieczeństwa, umożliwia, przynajmniej w jakimś stopniu, jej prześledzenie. Daje bowiem wiedzę o tym, jak władza przygotowała i przeprowadziła „głosowanie ludowe”, jak na te poczynania reagowała ówczesna opozycja demokratyczna, a przede wszystkim jaki był stosunek drawskiej społeczności do tego procesu.
W październiku 1989 roku Leonard Borkowicz napisał: „Żeby nie było nieporozumień – rozpad komuniz... more W październiku 1989 roku Leonard Borkowicz napisał: „Żeby nie było nieporozumień – rozpad komunizmu jest światłym momentem ostatnich lat mego życia”. Co takiego się zaszło w jego barwnym życiu, że u jego kresu odciął się od idei, z którą związał się mając zaledwie 15 lat? Historia Borkowicza to wieloetniczny Lwów i ogarnięty strajkami Kraków. To Republika Weimarska, w której zażarcie walczyli ze sobą socjaliści z komunistami. To także Bereza Kartuska i inne więzienia, dokąd trafiali członkowie nielegalnej i wrogiej Polsce partii komunistycznej. To wreszcie sowiecki Lwów, strojbatalion, szeregi Armii Czerwonej i Sielce nad Oką. Historia Borkowicza to Równe, Białystok i Lublin roku 1944, dzieje PPR, PKWN i MO. To Szczecin i kilkuletnia misja zagospodarowania nowych zachodniopomorskich rubieży i ich zespolenia z resztą kraju. Z bezpardonową walką polityczną w tle. To funkcja polskiego ambasadora w Pradze, prezesa kinematografii i kierownika redakcji w „Książce i Wiedzy”. A na koniec rok 1968… Historia Borkowicz to jednak to nie tylko kronika. To losy ciekawe, sensacyjne i dramatyczne. Dla Andrzeja Wajdy był „osobowością jedną z większych”, dla kardynała Augusta Hlonda – „Żydem, ateuszem i komunistą”, a dla profesora Jerzego Wojciecha Borejszy – „człowiekiem straconej szansy”.
„Miejsce” rozumiemy jako wolną przestrzeń, którą można zająć lub zapełnić – staje się ono wówczas... more „Miejsce” rozumiemy jako wolną przestrzeń, którą można zająć lub zapełnić – staje się ono wówczas np. terenem naszego zamieszkania, zatrudnienia czy naszej aktywności. „Miejsce” wyznacza nasze „tu”, któremu często towarzyszy „teraz”. Jak bowiem pisał Karl Schlögel „historia rozgrywa się nie tylko w czasie, ale i w przestrzeni. (...) Każde z wydarzeń ma swoje właściwe miejsce, w którym się odbywa. Każda z historii ma swoją scenerię, arenę”. Ponadto każda historia ma swoich uczestników, którzy zajmują w niej swoje „miejsce”. Tak właśnie rozumiana może być zawartość niniejszego zbioru, znajdują się w nim bowiem teksty odnoszące się bezpośrednio do przestrzeni materialnej Szczecina, powstałej w określonym czasie i towarzyszącej określonym wydarzeniom, jak i artykuły opisujące „miejsca” konkretnych grup, które zajęły/zapełniły je w mieście.
Książka przybliża historię Szczecina, przyjmując za punkt wyjścia ludzi,
którzy tu żyli i tu twor... more Książka przybliża historię Szczecina, przyjmując za punkt wyjścia ludzi, którzy tu żyli i tu tworzyli. Poruszali się oni w różnych dziedzinach i - co istotne - funkcjonowali w różnych epokach. Na kartach książki znajdziemy więc sylwetki władców/polityków, którzy odcisnęli swoje piętno na dziejach Szczecina czy wybitnych twórców, których dzieła rozsławiały miasto. Są wśród nich również osoby, które w trudnym okresie przejmowania miasta przez polską administrację i w czasach najnowszych swą codzienną pracą oraz działalnością opozycyjną, wpływały na zachowania i kształtowały postawy tutejszych mieszkańców. Nie ma tu wartościowania – nie ma ważniejszych i mniej ważnych.
W książce zamieszczone zostały artykuły prezentujące życie codzienne mieszkańców Szczecina na prz... more W książce zamieszczone zostały artykuły prezentujące życie codzienne mieszkańców Szczecina na przestrzeni wieków, a także te odnoszące się do metodologii badań poświęconych tej dziedzinie. Czasami codzienność tę wyznaczały sytuacje zupełnie niecodzienne - takie jak strajki roku 1980 czy stan wojenny.
W przypadku prezentowanej książki tytułowa perspektywa wyznaczana jest za pomocą różnych punktów ... more W przypadku prezentowanej książki tytułowa perspektywa wyznaczana jest za pomocą różnych punktów – przede wszystkim geograficznych i chronologicznych. Na ocenę miasta składają się także obserwacje poczynione zarówno przez „gości” doń przybywających, jak i jego „gospodarzy”. Czasem zobaczymy zatem Szczecin w roli hegemona bądź aktywnego gracza na arenie geopolitycznej, czasem zaś ujrzymy go raczej jako pionek w rękach głównych rozgrywających. Jednak bez względu na to, jakie perspektywy odnajdziemy w tekstach tworzących publikację, łączy je z pewnością przynajmniej jeden element. Jest nim Szczecin rozumiany nie tylko jako miasto, ale również jako społeczność je zamieszkująca.
W książce "Przesiedleńcy. Wielka epopeja Polaków w latach 1944-1946", Grzegorz Hryciuk z laborato... more W książce "Przesiedleńcy. Wielka epopeja Polaków w latach 1944-1946", Grzegorz Hryciuk z laboratoryjną wręcz dokładnością opisuje mechanizm masowych przesiedleń polskiej ludności.
Z Sylwią Chutnik, współredaktorką książki "Kwestia charakteru. Bojowniczki z getta warszawskiego... more Z Sylwią Chutnik, współredaktorką książki "Kwestia charakteru. Bojowniczki z getta warszawskiego" (Czarne, POLIN 2023), rozmawia Katarzyna Rembacka
Uploads
Papers by Katarzyna Rembacka
construction of the oppressive Stalinist system. The panelists noted the differences in the order and pace of the introduction of social realism in particular areas of culture, which led to various survival strategies adopted by artists: some withdrew from participation in the culture
controlled by the communist party, while other artists supported the new social order out of opportunism. The participants also discussed the value of the works of art created within the scope of the social realist canon and compared the conditions of artistic activity in Poland and other socialist countries
possible to face the questions: why did he become involved with theradical left movement? What changes did he undergo from ideological point of view? What did lead him to become a strict anti-communist? Did he feel responsible for the system he co-created and, if so, what was his way of expressing it?
in the action or controlled it. The article also contains an appraisal of that action and depicts its scale.
The proposed case study presents a mechanism witch led to excluding form the government and the Party elites a man associated with communism since he was 15 years of age and who can hardly by unequivocally assigned to either supporters or opponents of Bolesław Bierut or Władyslaw Gomułka.
construction of the oppressive Stalinist system. The panelists noted the differences in the order and pace of the introduction of social realism in particular areas of culture, which led to various survival strategies adopted by artists: some withdrew from participation in the culture
controlled by the communist party, while other artists supported the new social order out of opportunism. The participants also discussed the value of the works of art created within the scope of the social realist canon and compared the conditions of artistic activity in Poland and other socialist countries
possible to face the questions: why did he become involved with theradical left movement? What changes did he undergo from ideological point of view? What did lead him to become a strict anti-communist? Did he feel responsible for the system he co-created and, if so, what was his way of expressing it?
in the action or controlled it. The article also contains an appraisal of that action and depicts its scale.
The proposed case study presents a mechanism witch led to excluding form the government and the Party elites a man associated with communism since he was 15 years of age and who can hardly by unequivocally assigned to either supporters or opponents of Bolesław Bierut or Władyslaw Gomułka.
Historia Borkowicza to wieloetniczny Lwów i ogarnięty strajkami Kraków. To Republika Weimarska, w której zażarcie walczyli ze sobą socjaliści z komunistami. To także Bereza Kartuska i inne więzienia, dokąd trafiali członkowie nielegalnej i wrogiej Polsce partii komunistycznej. To wreszcie sowiecki Lwów, strojbatalion, szeregi Armii Czerwonej i Sielce nad Oką.
Historia Borkowicza to Równe, Białystok i Lublin roku 1944, dzieje PPR, PKWN i MO. To Szczecin i kilkuletnia misja zagospodarowania nowych zachodniopomorskich rubieży i ich zespolenia z resztą kraju. Z bezpardonową walką polityczną w tle. To funkcja polskiego ambasadora w Pradze, prezesa kinematografii i kierownika redakcji w „Książce i Wiedzy”. A na koniec rok 1968…
Historia Borkowicz to jednak to nie tylko kronika. To losy ciekawe, sensacyjne i dramatyczne. Dla Andrzeja Wajdy był „osobowością jedną z większych”, dla kardynała Augusta Hlonda – „Żydem, ateuszem i komunistą”, a dla profesora Jerzego Wojciecha Borejszy – „człowiekiem straconej szansy”.
Tak właśnie rozumiana może być zawartość niniejszego zbioru, znajdują
się w nim bowiem teksty odnoszące się bezpośrednio do przestrzeni materialnej Szczecina, powstałej w określonym czasie i towarzyszącej określonym wydarzeniom, jak i artykuły opisujące „miejsca” konkretnych grup, które zajęły/zapełniły je w mieście.
którzy tu żyli i tu tworzyli. Poruszali się oni w różnych dziedzinach i - co istotne - funkcjonowali w różnych epokach. Na kartach książki znajdziemy więc sylwetki władców/polityków, którzy odcisnęli swoje piętno na dziejach Szczecina czy wybitnych twórców, których dzieła rozsławiały miasto. Są wśród nich również osoby, które w trudnym okresie przejmowania miasta przez polską administrację i w czasach najnowszych swą codzienną pracą oraz działalnością opozycyjną,
wpływały na zachowania i kształtowały postawy tutejszych mieszkańców. Nie ma tu wartościowania – nie ma ważniejszych i mniej ważnych.
hegemona bądź aktywnego gracza na arenie geopolitycznej, czasem zaś ujrzymy go raczej jako pionek w rękach głównych rozgrywających. Jednak bez względu na to, jakie perspektywy odnajdziemy w tekstach tworzących publikację, łączy je z pewnością przynajmniej jeden element. Jest nim Szczecin rozumiany nie tylko jako miasto, ale również jako społeczność je zamieszkująca.